Patrisia Rayan: İngilis dilinin üstündə bu qədər durmayaq!

TEDx Dubayda uzun müddət ingilis dili müəllimi olan Patrisia Rayan provokativ bir sual verir: Dünyanın ingilis dilinə fokuslanması digər dillərdə olan böyük ideyaların yayılmasının qarşısını alır? (Məsələn: Eynşteyn TOEFL testindən keçməli olsaydı nə olardı?) Tərcümə etməyi və ideyaları bölüşməyi inadla müdafiə edən bir çıxış.

Mən bilirəm siz nə düşünürsünüz.

Düşünürsünüz ki, yəqin yolumu azmışam

və indi kimsə səhnəyə çıxacaq

və məni nəzakətlə yerimə oturmağa aparacaq.

(Alqışlar)

Mənimlə Dubayda həmişə belə davranırlar.

"Siz bura tətilə gəlmisiz, hə?"

(Gülüş)

"Uşaqlarınıza baş çəkməyə gəlmisiniz?

Nə qədər qalacaqsınız?"

Əslində isə mən ümid edirəm ki, hələ uzun müddət burda qalacam.

Mən körfəzdə 30 ildən çoxdur ki,

yaşayıram və dərs deyirəm.

(Alqışlar)

Və bu müddət ərzində çox dəyişikliklər görmüşəm.

İndi bu statistika

olduqca dəhşətlidir. ( Yazı: Dünya dilləri=> Bu gün: 6000, 90 il sonra: 600)

Mən də bu gün sizə

dilin itirilməsi

və İngilis dilinin qloballaşması barədə danışacağam.

Mən sizə Abu Dabidə böyüklərə İngilis dili dərsi keçən

bir dostum barədə danışmaq istəyirəm.

Günlərin bir günü

o, tələbələrinə təbiətlə bağlı sözlər öyrətmək üçün

onları bağa aparmaq qərarına gəlir.

Lakin nəticədə o, özü yerli bitkilərin ərəb dilində

adlarını, eləcə də onların

tibbi, kosmetik,

kulinariya, dərman kimi

istifadəsini öyrənir.

Bu tələbələr bütün bu bilikləri hardan alıblar?

Əlbəttə ki, öz nənə-babaları

və onların nənə-babalarından.

Nəsillər arası ünsiyyət qurmağın

necə əhəmiyyətli olduğunu sizə demək

zəruri deyil.

Lakin, təəssüf edirəm ki, bu gün

dillər görünməmiş sürətlə

ölürlər.

Hər 14 gündə bir dil ölür.

Və eyni zamanda

ingilis dili şübhəsiz ki, qlobal dilə çevrilib.

Bu iki hadisə arasında hansısa əlaqə ola bilər?

Dəqiq deyə bilmərəm.

Lakin çox dəyişikliklərin şahidi olduğumdan əminəm.

İlk dəfə körfəzə gələndə mən Küveytə gəldim.

O dövrlərdə bu hələ ağır bir vəzifə idi.

Əslində çox keçmiş də deyil.

Elə bir az bundan əvvələ qədər.

Lakin buna baxmayaraq,

mən digər 25 müəllimlə birlikdə

Britaniya konsulluğu tərəfindən işə qəbul olundum.

Və biz Küveytdə dövlət məktəblərində çalışan

ilk qeyri-müsəlmanlar idik.

Biz İngilis dili öyrətmək üçün gətirilmişdik

çünki hökumət ölkəni müasirləşdirmək və

vətəndaşları təhsil vasitəsiylə gücləndirmək istəyirdi.

Əlbəttə ki, Birləşmiş Krallıq da

neft gəlirlərindən xeyir götürürdü.

Yaxşı.

Mənim gördüyüm ən böyük dəyişiklik isə -

İngilis dilinin necə

qarşılıqlı səmərəli işdən

bu günkü kütləvi beynəlxalq

biznesə çevrilməsidir.

Məktəb kurrikulumunda xarici bir dil olmaqdan,

vətənim İngiltərənin

yeganə dili olmaqdan artıq olmayan ingilis dili

dünyadakı bütün ingilis dilində danışan

millətlər üçün kütləvi üstünlüyə çevrilib.

Niyə də yox?

Hər şeyə rəğmən,

dünya üzrə universitetlərin son reytinqinə görə

ən yaxşı təhsil Birləşmiş Krallıq və

ABŞ təhsil sisteminlərindədir.

Əslində, hamı ingiliscə təhsili almaq istəyir.

İngilis dili ana dili olmayanlar isə

imtahandan keçməlidirlər.

Bəs tələbəni sadəcə

dil qabiliyyəti olmadığına görə

geri çevirmək düzgündür?

Bəlkə də dahi olan

bir kompüter aliminiz var.

O, misal üçün, bir hüquqşünas ilə eyni dildə danışmalıdır?

Mən belə düşünmürəm.

Biz ingilis dili müəllimləri onlardan həmişə imtina edirik.

Biz nöqtə qoyuruq

və biz onları getdikləri yolda dayandırırıq.

Onlar ingilis dilini öyrənənə qədər

öz arzularını reallaşdıra bilmirlər.

Gəlin indi məsələyə belə baxaq:

əgər mən xərçəng xəstəliyinin müalicəsini bilən

yalnız holland dilində danışan biri ilə qarşılaşsaydım,

onun mənim Britaniya Universitetimə qəbul olmasını əngəlləməliydim?

Mən belə düşünmürəm.

Lakin həqiqətdə biz elə məhz bunu edirik.

Biz ingilis dili müəllimləri qapı mühafizəçisiyik.

Və sən ilk növbədə bizi İngilis dilini

kifayət qədər yaxşı bilməyin ilə razı salmalısan.

Cəmiyyətin kiçik hissəsinə

çox səlahiyyət vermək

təhlükəli ola bilər.

Bəlkə də maneə çox dünyəvi ola bilərdi.

Davam edək.

Lakin mən eşidirəm ki, siz deyirsiz

"Bəs araşdırmalar?

Onlar axı hamısı ingilis dilindədir."

Kitablar da ingilis dilindədir,

jurnallar da ingilis dilindədir,

lakin bu kiminsə boynuna nəsə qoymaq kimidir.

Bu ingilis dilinə olan tələbatdan qidalanır.

Beləliklə də davam edir.

Sizdən soruşuram, tərcüməyə nə olub?

Əgər İslamın Qızıl Dövrü barədə düşünürsünüzsə,

o dövrdə çoxlu tərcümələr var idi.

Onlar Latın, Yunan dillərindən

ərəb və fars dillərinə tərcümə edirdilər

və sonra da Avropanın

German dillərinə və Roman dillərinə

tərcümə edilirdi.

Və bu yolla da Avropanın Qaranlıq əsrləri işıqlanmışdı.

Məni səhv başa düşməyin;

əziz ingilis dili müəllimləri,

mən ingilis dili öyrədilməsinə qarşı deyiləm.

Mən sevinirəm ki, bizim qlobal olan bir dilimiz var.

Bizim buna həmişəkindən çox ehtiyacımız var.

Lakin mən onun sərhəd kimi istifadə

olunmasına qarşıyam.

Biz həqiqətən də istəyirikmi ki, başda ingilis və

çin dili olmaqla, cəmi 600 dil qalsın?

Bizim bundan daha artığına ehtiyacımız var. Biz sərhədi harada çəkirik?

Bu sistem biliyi

tamamilə təsadüfi dil olan

İngilis dili bilmək ilə

bərabər edir.

(Alqışlar)

Mən sizə xatırlatmaq istəyirəm ki,

bugünkü elmin daşıyıcısı olan

böyük alimlərin İngilis dilini

bilməyə ehtiyacı yox idi.

Onlar İngilis dili testindən keçməli deyildilər.

Məsəl üçün, Eynşteyn.

Yeri gəlmişkən, o, məktəbdə müalicə olunan uşaq hesab olunurdu,

çünki o disleksik idi (oxumağı bacarmırdı).

Lakin dünyanın bəxti gətirib ki,

o, ingilis dili imtahanından keçməli olmayıb.

Çünki onlar 1964-cü ilə qədər

Amerikanın İngilis dili imtahanı olan TOEFL-u

hələ təşkil etmirdilər .

İndi isə doludur.

Çoxsaylı İngilis dili imtahanları var.

Və milyonlarla tələbə hər il

bu imtahanlardan keçir.

İndi siz düşünə bilərsiniz ki,

"Qiymətlər elə də baha deyil"

amma bu testlər milyonlarla kasıb

insana qadağalar qoyur.

Buna görə də biz onlardan imtina edirik.

(Alqışlar)

Mənim yadıma bu yaxınlarda gördüyüm bir sərlövhə düşür:

"Təhsil: Böyük Tanrıdır"

İndi başa düşürəm ki,

niyə insanlar İngilis dilinə bu qədər meyl edirlər.

Onlar öz övladlarına həyatda ən yaxşı şansları vermək istəyirlər.

Bunu etmək üçün də onların Qərb təhsilinə ehtiyacı var.

Çünki əlbəttə ki, ən yaxşı işlər

mənim əvvəl də qeyd etdiyim kimi,

Qərb Universitetlərində oxuyan insanlara verilir.

Bu dövri bir şeydir.

Yaxşı.

Gəlin mən sizə iki alimdən,

iki ingilis alimindən söz açım.

Onlar genetika ilə və

heyvanların ön və arxa ayaqları ilə

bağlı təcrübə aparırdılar.

Lakin onlar istədikləri nəticəni əldə edə bilmədilər.

Onlar həqiqətən də bir alman alimi gələnə qədər

bilmirdilər ki, nə etsinlər.

Lakin alman alimi başa düşdü ki, onlar ön və arxa

ayaqlar üçün iki ayrı sözdən istifadə edirlər,

genetikada isə alman dilində olduğu kimi

eyni sözdən istifadə edilir.

Vəssalam.

Problem həll olundu.

Ağlına bir fikir gəlmirsə,

sən batmısan.

Əgər başqa bir dil bunu fikirləşirsə,

onda əməkdaşlıq edərək

biz daha artığına nail ola bilər və öyrənərik.

Mənim qızım

Küveytdən İngiltərəyə gəldi.

O təbiət elmləri və riyaziyyatı ərəb dilində öyrənib.

Bu bir ərəb orta məktəbidir.

O, öz qrammatka məktəbində bunları ingilis dilinə tərcümə etməli olub

və sinifdə həmin dərslər üzrə

ən yaxşı şagird seçildi.

Bu bizə deyir ki,

bizə xaricdən tələbələr gələndə

biz onlara onların bildiklərinin -

öz dillərində bildiklərinin

layiqli qiymətini verə bilmirik.

Dil öləndə

biz həmin dillə birlikdə nələri itirdiyimizdən xəbərimiz yoxdu.

Bilmirəm siz bu yaxınlarda CNN-də görmüsünüz ya yox,

gənc Kenyalı çoban oğlana

Heroes (Qəhrəmanlar) mükafatı verildi.

O, öz kəndlərində bütün digər kənd

uşaqları kimi gecələr oxuya bilmirdi,

çünki kerosin lampası tüstü verirdi

və onun gözlərini zəiflədirdi.

Bundan başqa, hər zaman kifayət qədər kerosin də olmurdu.

Gündə bir dollara nə almaq olar ki?

Beləliklə də o,

pulsuz günəş lampası ixtira etdi.

İndi isə onun kəndindəki uşaqlar

evlərində elektrik olan digər uşaqlarla

məktəbdə eyni qiymətləri alır.

(Alqışlar)

O, mükafatını alanda,

bu xoş sözləri dedi:

"Uşaqlar bu günkü Afrikanı

qaranlıq materikdən

işıqlı materikə çevirə bilər".

Sadə bir ideya olsa da,

onun böyük əhatəli təsiri ola bilər.

Fərqi yoxdur, fiziki və ya metaforik anlamda,

işığı olmayan insanlar

bizim imtahanları keçə bilməz

və biz heç vaxt onların nə bildiklərini bilə bilmərik.

Gəlin, onları və özümüzü

qaranlıqda saxlamayaq.

Gəlin müxtəlifliyimizə sevinək.

Öz dilimizi qucaqlayaq.

Böyük ideyaları yaymaq üçün ondan istifadə edək.

(Alqış)
(Yazı: Heyif, pardaxlamış çox gülün gözəlliyi görülməmişsə
Şirinliyi səhra havasına itmişsə,
Thomas Gray, "Kilsə həyətində yazılmış mərsiyyə")

Çox təşəkkür edirəm.

(Alqış)