یک شاعر جوان ماجرای دارفور را روایت می‌کند

امتیدال (امی) محمود، شعرهایی از مقاومت و تجربه فرار خود از نسل‌کشی در دارفور می‌سراید. او دو سروده تکان‌دهنده خود درباره پناهجویان، خانواده، شادی و اندوه را می‌خواند و می‌پرسد، «آیا نظاره‌گر من هستید؟»

۱۰ ساله بودم که به معنای
کلمهی «نسلکشی» پی بردم.

سال ۲۰۰۳ بود،

و به مردم کشورم به دلیل نژادشان،
به طرز وحشیانهای حمله شده بود --

صدها هزار نفر به قتل رسیدند

میلیونها نفر ناپدید شدند،

یک ملت به دست دولت خودش از هم پاشیده شد.

پدر و مادرم بلافاصله شروع
به انتقاد از این بحران کردند.

من واقعاً آن را درک نمیکردم،

به جز این حقیقت که در حال
از بین بردن پدر و مادرم بود.

یک روز، مادرم را در حال گریه دیدم

و از او پرسیدم، چرا
این همه آدم را دفن میکنیم؟

کلماتی که او برای توصیف نسلکشی

برای دختر ۱۰ سالهاش
استفاده کرد را به یاد ندارم،

اما آن احساس را به یاد دارم.

ما احساس میکردیم کاملاً تنهاییم،

مثل این که هیچ کس صدایمان را نمیشنید،

انگار کاملاً نامرئی بودیم.

آن زمان بود که اولین شعرم
را درباره دارفور سرودم.

من شعر میگفتم تا مردم را قانع کنم
که صدایمان را بشنوند و ما را ببینند،

و اینگونه بود که چیزی فهمیدم
که من را تغییر داد.

میتوان راحت دیده شد.

منظورم این است که، به من نگاه کنید -- یک
زن جوان آفریقایی هستم که روسری بر سر دارم،

با لهجه آمریکایی صحبت میکنم

با داستانی که حتی بیرحمترین
صبحهای دوشنبه را جذاب جلوه میدهد.

ولی سخت میتوان مردم را قانع کرد
که استحقاق دیده شدن را دارند.

این را در یکی از روزهای دبیرستان آموختم.

وقتی معلمم از من خواست
ارائهای در مورد دارفور داشته باشم.

من مشغول تنظیم پروژکتور بودم
که یکی از همکلاسیهایم گفت:

«چرا باید در این مورد صحبت کنی؟

به ما فکر نمیکنی و این که باعث
میشود چه احساسی داشته باشیم؟»

(صدای خنده)

من در چهارده سالگی
نمیدانستم به او چه بگویم،

یا رنج خود را در آن لحظه به او توضیح دهم،

یا در هر لحظه که مجبور بودیم
در این باره صحبت نکنیم.

کلمات او من را به روزها
و شبهایی برد که در دارفور بودم،

ما مجبور بودیم ساکت باشیم؛

زمانهایی که در زمان صبحانه صحبت نمیکردیم

چرا که صدای هواپیماهای جنگی،
هر صدایی را در خود محو میکرد.

من را به روزهایی برد که به ما گفته میشد

نه تنها سزاوار شنیده شدن نیستیم،

بلکه حق زنده بودن را نیز نداریم.

و آن زمان بود که معجزهای رخ داد،

در آن کلاس، زمانی که همه دانشآموزان
بر روی صندلیهای خود نشستند

و من شروع به صحبت کردم،

با وجود بازگشت این احساس
که من سزاوار بودن در آنجا نبودم،

که به آنجا تعلق نداشتم

یا حق نداشتم سکوت را بشکنم.

زمانی که صحبت کردم،

و همکلاسیهایم به من گوش میکردند،

ترسم از بین رفت.

ذهنم آرام شد،

و احساس امنیت کردم.

صدای عزاداریهایمان به گوش میرسید،

احساس دستهایی که مرا در آغوش میگرفتند،

مانند دیوارهای محکمی که ما را
در کنار هم نگاه میداشتند.

مثل این که در خلاء بودم.

من شعر را به خاطر عمیق بودنش انتخاب کردم.

زمانی که با کسی
روبرو میشوی، ذهن، بدن و روح

میگویند «نظارهگر من باش»،

مشتاقانه آگاه شدن
از انسانیت خودتان غیرممکن است.

این همه چیز را برای من تغییر داد.

به من شجاعت داد.

من هر روز قدرت نظاره کردن را تجربه میکنم،

و به این دلیل، من تمامیت دارم.

پس اکنون میپرسم:

آیا نظارهگر من هستید؟

آنها میکروفن را به من میدهند

و شانههایم زیر این فشار خم میشوند.

این زن میگوید،

«یک میلیون پناهجو
سودان جنوبی را ترک کردهاند.

نظری دارید؟»

من راه رفتن بر روی کفشهایی
که مادرم خریده را احساس میکنم،

با التماس میپرسم:

آیا میمانیم، یا گریختن امنتر است؟

این اعداد در ذهنم طنینانداز میشوند:

یک میلیون نفر رفتهاند،

دو میلیون نفر آواره شدهاند،

۴۰۰ هزار نفر در دارفور کشته شدهاند.

و زبانم بند میآید،

مثل این که همه آن اجساد

همینجا در گلوی من دفن شدهاند.

جایی که زمانی کشور ما بود،

شمال و جنوب و شرق و غربش،

آن قدر ناآرام شد که حتی (رود) نیل
هم نتوانست ما را در کنار هم نگاه دارد،

و شما از من میخواهید
که حرفم را خلاصه کنم؟

طوری در مورد اعداد صحبت میکنند
که انگار دیگر این اتفاقها نمیافتد

انگار ۵۰۰ هزار نفر در سوریه کشته نشدهاند،

انگار ۳ هزار نفر در حال مقاومت نهایی

در جنوب مدیترانه نیستند،

انگار کتابهایی پر از حقایق
در مورد نسلکشیهای ما نوشته نشدهاند،

و اکنون از من میخواهند یک حقیقت بنویسم.

حقیقت:

ما هرگز در زمان صبحانه، صحبت نکردیم

چون جنگندهها صدای ما را میبلعیدند.

حقیقت:

پدربزرگم نمیخواست خانه را ترک کند،

پس در یک منطقه جنگی مُرد.

حقیقت:

یک شاخه در حال سوختن
بدون خدا تنها یک آتش است.

من فاصله بین چیزی که میدانم

و چیزی که گفتنش پشت میکروفن
امن است را میسنجم.

من در مورد اندوه صحبت میکنم؟
در مورد آوارگی؟

آیا به خشونت اشاره میکنم؟

این که هیچ وقت به سادگی چیزی
که در تلویزیون میبینید نیست؟

این که قبل از روشن شدن دوربین،
هفتهها ترس وجود دارد؟

آیا به او درباره بدنهایمان میگویم؟

که ۶۰ درصد آنها را آب تشکیل میدهد؟

ولی همچنان مثل یک تکه چوب میسوزیم

و با قربانی شدن به هیزم تبدیل میشویم؟

در مورد مردانی میگویم که زودتر مُردند؟
مادرانی که مجبور به تماشای کشتار بودند؟

که آنها به دنبال فرزندانمان آمدند،

آنها را سرتاسر قاره پراکنده کردند
تا زمانی که خانههایمان نابود شدند؟

که حتی کاخها با یک بمب ویران میشوند؟

آیا در مورد سالمندانمان میگویم؟

قهرمانهایمان،

که برای دویدن خیلی ضعیف بودند،
و ارزش تیر خوردن هم نداشتند،

این که چگونه آنها را پشت سر هم

با دستها بالای سر، تفنگهایشان بر پشتشان

به آتش میانداختند؟

این که چگونه عصاهایشان،
آتش را زنده نگه میداشت؟

درکش برای یک مشت سیم
و یک شنونده خیلی سخت است.

خیلی بیرحمانه است،

مثل درهای که از دود بلندشده
از کشتههایمان پر شده است.

آیا گفتن آن با شعر بهتر است؟

آیا یک بیت شعر میتواند
به یک کفن تبدیل شود؟

اگر ملایمتر بگویم،
کمتر آزاردهنده خواهد بود؟

اگر گریه کردن من را نبینید،
بهتر گوش میکنید؟

اگر میکروفن را خاموش کنیم،
درد از بین میرود؟

چرا هر کلمه مثل آخرین حرف من است؟

سی ثانیه قطعه صوتی،

و حالا سه دقیقه برای شعر.

زبانم خشک میشود، همانگونه که مُردیم،

خاکستر شدیم، با این که
هیچوقت زغال نبودیم.

حس میکنم پای چپم بیحس شده،

و متوجه میشوم زانوهایم قفل شدهاند،

و آماده ضربه میشوند.

من هیچوقت کفشهایی را نمیپوشم
که نتوانم با آنها بدوم.

سپاسگزارم.

(صدای تشویق)

میخواهم با یک یادداشت مثبت خداحافظی کنم،

چرا که این دوگانگی زندگی بوده است:

هر وقت گریه کردن را یاد گرفتم،

آموختهام که چگونه پس از آن لبخند بزنم.

پس شروع میکنم.

«شما رویای بزرگی دارید

یا

۴۰۰ هزار روش برای گریه کردن.»

برای زینب.

من یک دختر غمگین هستم،

اما چهرهام برنامههای دیگری دارد،

تمرکز انرژی بر لبخند زدن،
و هدر ندادن آن بر روی درد.

نخستین چیزی که از من گرفتند، خواب بود،

پلکهای سنگین اما چشمهای باز،

در این فکر که شاید چیزی را جا انداختهام،

شاید سواره نظام هنوز در حال آمدن است.

آنها نیامدند،

پس من بالشهای بزرگتری خریدم.

(صدای خنده)

مادربزرگم میتوانست هر دردی را درمان کند

با صحبت کردن از زندگی.

و او گفت که من میتوانم یک دزد
را در یک انبار بخندانم

در میان این جنگ خشونتآمیز.

جنگ از غم و اندوه، یک تختخواب
ازدواج شکسته میسازد.

فقط میخواهی ناپدید شوی،

اما قلبت نمیتواند تکههای کافی
برای ترک کردن پیدا کند.

اما شادی --

شادی، سپر ما در زمان طی کردن
مرزهای میهن از بین رفتهمان است.

ترکیبی شتابزده از داستانها و چهرهها

که پس از نابودی عطر و طعم،
زمان زیادی باقی میماند.

حافظهای که حتی بر سختترین
لحظات هم غلبه میکند،

حافظه من با روزهای
خندیدن تا به گریه رسیدن

یا گریه کردن تا به خنده رسیدن
رنگآمیزی شده.

خنده و اشک، هر دو واکنشهای
غیرارادی انسان هستند،

نمایانگر ظرفیت ما برای ابراز احساسات.

پس به من اجازه میدهند که نشان دهم

اگر شما را میخندانم،

این معمولاً عامدانه است.

و اگر شما را میگریانم،

همچنان به نظرم زیبا هستید.

این برای دختر عمویم زینب است،

که در یک بعد از ظهر بستری است.

او را از آخرین باری که
در سودان با هم بودیم، ندیده بودم،

و در کنار تخت او در بیمارستان بودم

در یک ساختمان ۴۰۰ ساله در فرانسه.

زینب میخواست شعر بشنود.

ناگهان انگلیسی، عربی
و فرانسوی کافی نبودند.

هر کلمهای که میشناختم،
به صداهای تهی تبدیل شدند،

و زینب گفت، «خب، شروع کن.»

(صدای خنده)

و من هر چیزی که میتوانستم برای او خواندم،

و ما خندیدیم،

و ما عاشق آن بودیم،

و آن، مهمترین صحنهای بود
که بر روی آن ایستادم،

خانوادهام در اطرافم بودند،

با اندک افرادی که از یک
جنگ بیرحمانه باقی مانده بودند.

ولی ما توانستیم مرواریدهایی
از این زندگی بسازیم؛

با افرادی که نه تنها
خندیدن را به من آموختند،

بلکه زندگی کردن در مقابل
مرگ را به من یاد دادند.

کسانی که دستهایشان را
به سمت آسمان گرفتند،

فاصله تا خورشید را
اندازه گرفتند و گفتند، «بخند،

من قرار است تو را آنجا ببینم.»

و برای زینب --

زینبی که به من عشق را
در جایی مثل فرانسه آموخت،

زینبی که میخواست شعرهایی را
در بستر مرگش بشنود --

فیبرومیالژی . [نام بیماری]

عضلات قلبش منبسط شدند

تا زمانی که از کار باز ایستادند.

و او دستم را گرفت و باعث شد
حس کنم ارزشمند هستم.

و من گفتم، «زینب،

عجیب نیست که تنها مشکل تو

این است که قلبت زیادی بزرگ بود؟»

سپاسگزارم.

(صدای تشویق)