Axın və perfuziya | Qan dövranı fiziologiyası | NCLEX-RN | Khan Academy

Başlayaq.

İki ağciyər və bir ürəyimiz var.

Birbaşa hər şeyi qruplaşdıracağam.

Sağ və sol ağciyərimiz,
bir də ürəyimiz var.

Ürəyin dörd kamerasını da

ayrıca göstərmək istəyirəm.

Damarların çoxunu çıxarmışam.

Burada bir neçə şeyə
fokuslanmaq istəyirəm.

Ürəkdən çıxan
mavi rənglə çəkdiyim

qan damarına
fokuslanıram. Onu

ağciyər arteriyasına
aid edəcəyəm.

Yenidən xatırlayın ki,
arteriyalar ürəkdən çıxır.

Bu bizim ağciyər arteriyamızdır,
hətta

tərkibində oksigensiz qan da daşıyır.

Bir qədər məntiqsiz səslənir,
amma məncə siz başa düşdünüz.

Ağciyər arteriyamız

sağ və sol ağciyərlərimizdən çıxır.

Fərz edək ki, 5litr qan

dəqiqə ərzində ürəkdən keçir, bu

o deməkdir ki, 5 litr damarlar

boyunca hərəkət edir.

Qanın birazı sağa,

birazı da sola gedir.

2.5 litr qanın dəqiqə ərzində

sol ağciyərə getdiyini düşünək.

Belə fərz edək sadəcə.

Bilirsiniz ki, 5 litrin

digər yarısı, 2.5l də

sağa getməlidir.

Çünki bu boruya nə getsə

çıxışlardan biri digər

çıxışa qatılır.

Bəsit olaraq
ixrac olunana əlavə edirsiniz.

Daxil olan miqdarla bərabər olmalıdır.

Burada axın təsəvvürümüz var.

Digər videolarımızda
axın haqqında danışdıq,

amma yenidən təkrarlamaq istəyirəm.

Axın müəyyən zaman
müddətində olan həcmdir.

Bu halda biz dəqiqə ərzindəki
litr miqdarını nəzərə alırıq.

Amma əslində istənilən
həcm miqdarının zamana nisbətini

qan axınını təsvir etmək üçün
istifadə edə bilərsiniz.

Dəhşətli hadisə
baş verdiyini düşünək

və bu mənim ciyərimdə
olunacaq əməliyyatla yekunlaşır.

Sarı xəttin altında
ağciyərimin aşağı şöbəsi,

üstündə isə yuxarı
şöbəsinin olduğunu düşünək.

Aşağı şöbənin
götürülməsinin vacib olduğunu fərz edək.

Olduqca dəhşətli hadisədir,

amma gəlin belə olduğunu deyək.

Mənim qan dövranımda
nə dəyişiklik olardı?

Dəyişəcək şey

mənim müqavimətimdir.

Bu barədə düşünək.

Əməliyyatdan öncə bu qan damarımda,

həmçinin, bu damarımda da

müəyyən miqdar müqavimətim var idi.

İşimizi asanlaşdırmaq üçün

onların eyni olduğunu deyək.

Müqavimətin təxminən
eyni olduğunu fərz edək.

Mən əməliyyat keçirirəm.

Ağciyərimin aşağı şöbəsi
götürülməzdən əvvəl

bu əməliyyatın nə olduğunu
dəqiq xatırlayaq.

Əməliyyatdan əvvəl

bura "əvvəl" yazacağam--

müqavimət nə idi?

Üzləşdiyim müqavimət idi. Burada

şaxələnmə olduğunu xatırlayın.

Ümumi müqaviməti cəmləməliyik.

Bunu necə edəcəyimizi
xatırlayırsınız.

Ümumi müqavimət-- buna M ümumi deyəcəyəm--

bərabərdir 1 bölünsün 1/M-- çünki

buradakı müqavimətin elə olduğunu dedik--

1/M üstəgəl 1/M.
İkincisi isə buna görə idi.

Beləcə onları cəmləyirik.

Bu

bərabərdir 1 bölünsün 2/M.

Hamısını əksinə çevirə bilərəm.

M/2, yaxud 1/2M alıram. Bu da

mənim yekun müqavimətimdir-- 1/2M.

Biraz məntiqsizdir. Əslində çəngəl

olduğu üçün müqavimətin
yarısını tapmısınız.

Yoldakı çəngəl dedikdə
buradakı çəngəl

nəzərdə tutulur.
Sizə iki yoldan biri ilə getməyə fürsət verir.

Nəticədə müqavimət ikiyə bölünür.

Bəs əməliyyatdan sonra
müqavimətim necə olur?

Əməliyyatımda bunlar hamısı
demək olar götürüldü.

Artıq hamısı gedib.

Çünki əməliyyatda aşağı şöbə götürüldü
və hamısı ona daxil idi.

Bəs ümumi M nədir?

Əgər yenidən hesablamalı olsam,

M ümumi adlandırardım.

Bu halda olduqca asandır,

çünki ancaq geriyə qalan olur.

Bu halda ümumi M sadəcə M olacaq.

Müqavimətim yarım M-dən M-ə dəyişdi.

Müqavimətim aşağı şöbənin çıxarılması ilə

ikiqat artdı.

Miqdar xeyli artdı.

Maraqlı nüans odur ki,

bir şöbənin götürülməsi ilə
müqavimət yarıdan

çox yuxarıya qədər artdı.

Bu tərəfdə əməliyyatdan
sonrakı müqavimətim

əvvəlkindən çox daha yuxarıdır.

İndi axını xatırlayaq-- dəqiqədə 5 litr.

Hələ də xeyli qan daxil olur,

lakin sol tərəfdə
əlavə müqavimət var.

Bəs bu qan nə edəcək?

O deyəcək ki, bu yoldan gedə bilərəmsə

niyə o yol ilə gedim?

Qan miqdarının çoxu
bu yoldan gedəcək,

çünki sol tərəfdə
müqavimət daha çoxdur.

Beləliklə dəqiq miqdarını bilməsəm də

o axın edəcək.

Axının daha aşağı olacağını təxmin edirəm.

Bu hesablamaları təkrar aparacağam.

Sizə yeni rəqəmlər verəcəyəm.

Deyək ki, yeni axınlar--
onları yaşıl ilə yazacağam--

dəqiqədə 3 litr və 2 litr olacaq.

Əlbəttə, onların cəmi yenə 5 edir.

Dəyişmir.

Amma sağ ağciyərə daha çox qan gedir.

Sizə yeni bir ifadədən bəhs edim.

Qan axını haqqında danışdıq, indi isə

sizə perfuziyadan danışım.

Bəzən insanlar onların
əslində eyni olduqlarını düşünürlər.

Bu sözləri bir növ
sinonim kimi işlədirlər.

Əslində, perfuziya
həcmin zamana nisbətidir.

Bu halda düşünə bilərsiniz ki,
onlar eynidir.

Əslində onlar da
toxuma miqdarına bölünürlər.

Miqdar deyərkən toxumanın həcmi,

yaxud kütləsini nəzərdə tuturam.

Toxumanın miqdarı.

Sadəcə daha da konkretləşdirmək üçün

burada 100qr götürüldüyünü fərz edəcəyəm.

Bu tez-tez istifadə olunur.

Həmişə yox.

Bəzən digər vahidləri
görəcəksiniz.

Amma burada 100 qram götürəcəyəm.

Yeni rəqəmlərlə bütün

ssenarini gözdən keçirək.
Dəqiqədə 2 litr

və 3 litr perfuziya olaraq götürək.

Bu nə mənaya gələr?

Ağciyərlərimin kütləsini yazaq.

Sol tərəfimdə ağciyərimin
yalnız üst şöbəsi qalıb.

Buna görə onun
0.5 kiloqram olduğunu deyək.

Sağ tərəfdə isə 1 kiloqram
olduğunu düşünək.

1 kiloqramdır deyək.

Bunlar mənim
iki tərəfimdə olan kütlələrdir.

Perfuziyanı hesablamaq üçün
etməli olduğunuz şey

axını nəzərə almaqdır.
Çünki, bütün bu yığın,

bu hissə sadəcə axındır

və onu toxuma miqdarına böləcəyik.

Beləcə perfuziyanı
asanlıqla hesablaya bilərəm.

Əvvəlcə

sağ tərəfi tapaq. Sağ tərəfdə

dəqiqədə 3 litr götürək.

Bunu daha asan görə bilək deyə

3000 millilitr kimi yazacağam.

Dəqiqədə 3000 ml bölünsün--
1 kiloqram demişdim,

hansı ki, eynilə 1000 qram edir.

Nəticə necə alınır?

Məxrəcdə 100 qram götürürəm.

0-lar ixtisar gedir.

Nəticədə dəqiqədə 300ml bölünsün

100 qram ağciyər toxuması alırıq.

Bu sağ tərəf üçündür.

Eyni şeyi sol tərəf üçün də edə bilərəm.

Sol tərəf üçün bu necə olar?

Burada 2000 millilitr var.

Çünki 2 litr demişdik.

Əlbəttə, 2 və 3 litr
sadəcə qiymətləndirmədir.

Biz dəqiq axını bilmək üçün

mütləq qiymətləndirməliyik.

Amma burada 500 qram var.

Beləcə dəqiqədə hər 100 qram üçün

400 ml işləyir.

Sizə göstərmək istədiyim
maraqlı şey var.

Sizcə,

əməliyyatdan sonra

hansı tərəfdə daha çox
qan dövranı var?

Bu tərəfdə daha çox axın var.

Sağ tərəfdə axın daha çoxdur.

Hansında perfuziya daha çoxdur desəm,

sol tərəfdə perfuziyanın

daha çox olduğu ortaya çıxır.

Yəni bir tərəfdə qan
axınının yüksək olması

orada perfuziyanın da
çox olduğu demək deyil.

Adətən gördüyünüz kimi,

qan axını və perfuziya olduqca yaxın olur.

Amma bu mütləq olaraq toxumanın

dəqiq miqdarına bağlıdır.

Bunun bilinən nümunəsini
bura yazacağam.

Bir tərəfin yüksək

digər tərəfin

aşağı olduğunu düşünə bilərsiniz.

Əgər axın varsa
və müxtəlif

orqanlar haqqında
danışmağa çalışırıqsa

bədənimizdə ən yüksək axına malik olan

orqanın qaraciyər olduğunu

deyə bilərik.

Bu qaraciyərdir.

Daha sonra birazca aşağı axın

böyrəklərdə olacaq.

Bunların böyrəklər olduğunu
hesab edək.

Böyrəkləri "B" hərfi ilə
göstərəcəyəm.

Ya da tam yazacağam.

Burada yetərincə yer var.

Digər ikisi ilə müqayisədə
heç axın

olmayan sümükləri
misal göstərə bilərik.

Əslində, müqayisə edərək

perfuziya haqqında danışsaq,

bu biraz fərqli olar.

Perfuziya üçün eyni üç orqanı götürək.

Onların hansı daha çox perfuziya,
yaxud qan perfuziyasına

malikdir deyə
qiymətləndirsəm,

böyrəklər ilk sırada olacaq.

Burada müəyyən miqdar
toxuma götürməlisiniz.

Onlar eyni miqdarda olmalıdır.

Bir parça böyrək toxuması
götürdüyümü

fərz edək.

Eynisini qaraciyərə edərək

bir parça toxuma götürək.

Əgər onları balanslaşdırmaq

istəsəniz, tamamilə

eyni miqdar toxuma götürməlisiniz.

Bu halda, deyək ki 100 qr götürmüşük.

Bəlkə bu qutular 100 qramlıq toxumalardır.

Belə bir şey olardı.

Bu da sümük olardı.

Qaraciyər yekunda o qədər
yaxşı nəticə göstərmir.

O, 100 qram toxuma üzərindən

azacıq perfuziyaya sahibdir.

Perfuziya mövzusunda

böyrəklər daha yaxşıdır.

Məyus, zavallı sümüklər

yetərincə qan
axınına malik deyillər.

Hətta 100 qram miqdarında göstürsək də,

yetərli perfuziyaya da sahib olmurlar.

Bu da onun haqda düşünməyin başqa yoludur,

Bəlkə bu nümunələri də
eşidərsiniz.

Onları sizə burada demək istədim.