Sự trỗi dậy của tầng lớp siêu giàu toàn cầu

Công nghệ đang có những bước tiến nhảy vọt - và sự bất bình đẳng kinh tế cũng như vậy, nhà văn Chrystia Freeland cho biết. Trong một buổi nói chuyện đầy cuốn hút, bà đã vẽ ra biểu đồ diễn tả sự trỗi dậy của một tầng lớp tài phiệt mới (những người cực kỳ quyền lực bởi vì họ cực kỳ giàu có), và cho rằng toàn cầu hóa và công nghệ mới đang thực sự thúc đẩy, chứ không phải ngăn chặn, khoảng cách về thu nhập trên toàn cầu. Freeland đưa ra ba vấn đề với giới tài phiệt ... và một tia hy vọng.

Đây là một thực trạng kinh tế quan trọng nhất
trong thời đại chúng ta.

Chúng ta đang sống trong thời đại bất bình đẳng thu nhập,

đặc biệt là giữa những người ở đỉnh tháp

và tất cả những người còn lại.

Sự thay đổi này nổi bật nhất tại Hoa Kỳ và ở Anh,

nhưng đó là một hiện tượng toàn cầu.

Nó đang xảy ra tại Trung Quốc Cộng Sản,

Và trước đây ở Liên Bang Xô Viết,

nó đang xảy ra ở Ấn Độ, ở Canada quê hương tôi.

Chúng tôi thậm chí còn nhìn thấy nó
ở xã hội dân chủ tự do thoải mái

như Thụy Điển, Phần Lan và Đức.

Hãy để tôi cung cấp cho bạn một vài con số để tiện việc đánh giá những gì đang xảy ra.

Trong thập niên 1970, một phần trăm (dân số)

chiếm khoảng 10 phần trăm thu nhập quốc gia

tại Hoa Kỳ.

Giờ đây, tỷ lệ thu nhập đó đã tăng gấp đôi

lên đến trên 20 phần trăm.

Nhưng điều thậm chí ấn tượng hơn

là những gì đang xảy ra ở ngay chóp đỉnh

về phân phối thu nhập.

0,1 phần trăm ở Mỹ

giờ đây chiếm hơn tám phần trăm

thu nhập quốc gia.

khi mà 30 năm trước, con số đó chỉ là 1% .

Hãy để tôi cung cấp một con số khác
để dễ hình dung,

đây là một con số tính toán vào năm 2005

bởi Robert Reich,

thư ký của Bộ trưởng trong chính quyền Clinton.

Reich đã xem xét sự giàu có của hai người
được thừa nhận là rất giàu,

Bill Gates và Warren Buffett,

và thấy rằng nó tương đương với sự giàu có

của gần 40 phần trăm dân số Hoa Kỳ,

tương đương với 120 triệu người.

Bây giờ, khi nó xảy ra,

Warren Buffett là không chỉ là
người có thế lực và giàu có,

ông là một trong các nhà quan sát tinh nhuệ nhất
của hiện tượng này,

và ông có con số yêu thích của riêng của mình.

Buffett chỉ ra rằng vào năm 1992,

sự tổng tài sản của những người

trong danh sách Forbes 400--

đây là danh sách 400 người giàu nhất nước Mỹ --

là 300 tỷ đô la.

Hãy nghĩ về nó.

Bạn thậm chí không cần phải là một tỷ phú

để được có tên trong danh sách đó vào năm 1992.

Vâng, hôm nay, con số đó cần gấp lên 5 lần

lên đến 1,7 nghìn tỷ đôla,

và có lẽ không cần phải nói với các bạn đâu,

rằng chúng ta chưa được nhìn thấy
điều gì tương tự xảy ra

với tầng lớp trung lưu,

sự giàu có chậm chạp tới với họ
nếu không muốn nói là đang giảm đi.

Vì vậy chúng ta đang sống trong thời đại
của giai cấp siêu giàu toàn cầu,

nhưng chúng ta nhận ra nó quá muộn.

Một trong những lý do, tôi nghĩ,

đó là hiện tượng luộc ếch.

Những thay đổi chậm và dần dần

khó có thể được nhận thấy

ngay cả khi tác động cuối cùng lại vô cùng mạnh mẽ

Hãy suy nghĩ về những gì cuối cùng sẽ xảy đến
cho các con ếch tội nghiệp.

Nhưng tôi nghĩ rằng có cái gì đó khác đang xảy ra.

Nói về sự bất bình đẳng thu nhập,

ngay cả khi bạn không trong danh sách Forbes 400,

vẫn có thể làm cho chúng ta khó chịu.

Nó khiến ta cảm thấy ít tích cực, ít lạc quan hơn

để nói về chuyện làm thế nào
chiếc bánh được phân chia

hơn là để suy nghĩ về việc làm thế nào
làm cho chiếc bánh lớn hơn.

Và nếu bạn lỡ lọt vào danh sách Forbes 400,

khi nói về phân phối thu nhập,

và chắc chắn là người anh em của nó,
tái phân phối thu nhập,

có thể trở nên hết sức đe dọa.

Vì vậy, chúng ta đang sống trong thời đại
của bất bình đẳng thu nhập,

đặc biệt là ở đỉnh tháp.

Vậy những gì thúc đẩy điều này,
và chúng ta có thể làm gì?

Một tập hợp các nguyên nhân là chính trị:

thuế thấp, bãi bỏ quy định,
đặc biệt là các dịch vụ tài chính,

tư nhân hóa,
yếu kém trong bảo hộ luật pháp cho công đoàn

Tất cả đã góp phần

khiến thu nhập tăng thêm mãi lên đến đỉnh điểm.

Rất nhiều yếu tố chính trị có thể được gộp lại

theo thể loại "chủ nghĩa tư bản bè phái"

thay đổi chính trị làm lợi cho một nhóm

nội bộ những người có mối quan hệ tốt với nhau

nhưng thực sự lại không có lợi cho
những người còn lại trong chúng ta.

Trong thực tế, loại bỏ chủ nghĩa tư bản bè phái

là vô cùng khó khăn.

Hãy nghĩ về những năm tháng mà các nhà cải cách

cố gắng để thoát khỏi tham nhũng ở Nga, làm ví dụ,

hoặc khó khăn đến thế nào
để tái cơ cấu các ngân hàng

ngay cả từ sau cuộc khủng hoảng tài chính
nghiêm trọng nhất

kể từ cuộc Đại Khủng hoảng,

hoặc thậm chí khó khăn đến thế nào để
khiến các công ty đa quốc gia to lớn kia,

bao gồm cả những công ty
với phương châm "không làm điều ác"

phải đóng thuế ở mức ngang ngửa

với tầng lớp trung lưu.

Nhưng trong khi việc loại bỏ
chủ nghĩa tư bản bè phái trong thực tế

là thực sự, thực sự khó khăn,

ít ra, về mặt tinh thần, nó là vấn đề dễ dàng.

Sau hết, không ai thực sự ủng hộ
chủ nghĩa tư bản bè phái

Thật vậy, đây là một trong những vấn đề hiếm hoi

có khả năng đoàn kết cánh tả và cánh hữu.

Sự phê phán chủ nghĩa tư bản bè phái là trung tâm

của phong trào Phản Kháng từ quần chúng,
lấy phong trào Chiếm Phố Wall là ví dụ.

Nhưng nếu chủ nghĩa tư bản bè phái,
ít nhất là về mặt tinh thần,

là phần dễ dàng của vấn đề,

mọi thứ trở nên phức tạp hơn
khi nhìn vào các thế lực kinh tế

gây nên sự gia tăng bất bình đẳng thu nhập.

Bản thân chúng không phải là quá bí ẩn.

Toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghệ,

biến đổi kinh tế đôi

làm thay đổi cuộc sống của chúng ta

và biến chuyển kinh tế toàn cầu,

đồng thời làm dậy lên làn sóng tầng lớp siêu giàu.

Hãy ngẫm nghĩ về nó thôi .

Lần đầu tiên trong lịch sử,

nếu bạn là một doanh nghiệp năng động

với một ý tưởng mới đầy sáng tạo

hoặc một sản phẩm mới rất tuyệt vời,

bạn có quyền truy cập gần như ngay lập tức

tới một thị trường toàn cầu với hơn một tỷ người.

Kết quả là, nếu bạn rất, rất thông minh

và rất, rất may mắn,

bạn có thể trở nên rất, rất giàu

một cách rất, rất nhanh chóng.

Một trong những trường hợp tiêu biểu
gần đây nhất của hiện tượng này

là David Karp.

Người sáng lập 26 tuổi của Tumblr

mới bán công ty của cậu ta cho Yahoo

với giá 1,1 tỷ đô la.

Hãy suy nghĩ về điều đó một phút thôi:

1,1 tỷ đô la, 26 tuổi.

Đây là cách đơn giản nhất để nhìn biết
cách mạng công nghệ

và toàn cầu hóa đã tạo ra
hiệu ứng siêu sao như thế nào

trong những lĩnh vực nhãn tiền như,

thể thao và giải trí.

Chúng ta có thể thấy
một vận động viên siêu đẳng

hoặc một nghệ sĩ biểu diễn tài năng, ngày hôm nay, có thể tận dụng kỹ năng của mình

tác động lên nền kinh tế toàn cầu bao giờ hết.

Nhưng hôm nay, hiệu lực siêu sao kia

đang diễn ra trên toàn bộ nền kinh tế.

Chúng ta có những nhà công nghệ siêu sao.

Chúng ta có những chuyên viên ngân hàng siêu sao.

Chúng ta có những luật sư siêu đẳng và những kiến trúc sư siêu sao.

Có những đầu bếp siêu sao

và những nông dân siêu sao.

Thậm chí, và đây là ví dụ yêu thích của cá nhân tôi,

có cả những nha sĩ siêu sao,

và khuôn mẫu nổi bật nhất

là Bernard Touati, người Pháp đứng sau

nụ cười tỏa nắng của dàn siêu sao

như nhà tài phiệt Nga Roman Abramovich

hay nhà thiết kế thời trang người người Mỹ gốc Âu

Diane von Furstenberg.

Nhưng trong khi khá dễ dàng nhận ra
cách mà toàn cầu hóa

và cách mạng công nghệ

tạo ra giới tài phiệt toàn cầu này,

lại khó khăn hơn nhiều để biết
nên suy nghĩ thế nào về hiện tượng này.

Bởi vì,

ngược lại với chủ nghĩa tư bản bè phái,

những gì toàn cầu hóa và cách mạng công nghệ

đã làm được là rất tích cực.

Hãy bắt đầu với công nghệ.

Tôi yêu Internet.
Tôi yêu các thiết bị di động của mình.

Tôi yêu một thực tế rằng điều đó có nghĩa là

bất cứ ai, nếu muốn, có thể xem buổi nói chuyện này

dù đang ở rất xa khán phòng.

Tôi còn là fan cuồng nhiệt của toàn cầu hóa.

Đây là sự chuyển đổi

đã giúp hàng trăm triệu

người nghèo nhất thế giới thoát ra khỏi đói nghèo

và gia nhập tầng lớp trung lưu,

và nếu bạn tình cờ sống trong
một phần giàu có của thế giới,

điều đó sẽ làm cho rất nhiều sản phẩm mới
có giá cả phải chăng--

bạn nghĩ ai đã xây dựng nên chiếc iPhone của bạn? —

và những điều mà chúng ta dựa dẫm vào lâu nay
đã rẻ hơn rất nhiều.

Hãy nghĩ về máy rửa chén hay cái áo thun của bạn.

Vậy nếu không thích thì không thích gì đây?

Vâng, có một vài thứ.

Một trong những điều làm tôi lo lắng

là cái mà chúng ta gọi chế độ tài phiệt nhân tài
có thể quá dễ dàng trở thành

chế độ tài phiệt bè phái.

Hãy tưởng tượng bạn là một doanh nhân tài giỏi

đã thành công trong việc bán được
ý tưởng hay sản phẩm nào đó

với giá hàng tỷ

và trên đường trở thành một tỷ phú.

Bạn sẽ bị cám dỗ

sử dụng trí tuệ kinh tế của mình

để thao túng các luật lệ
của kinh tế chính trị toàn cầu

theo chiều hướng có lợi cho bạn.

Đó là không chì là một ví dụ mang tính giả thiết.

Hãy nghĩ về Amazon, Apple, Google, Starbucks.

Đây là những công ty được ngưỡng mộ nhất thế giới

được yêu quý nhất, sáng tạo nhất.

Họ cũng đặc biệt lão luyện

trong việc làm việc với hệ thống thuế quốc tế

để giảm thiểu hóa đơn thuế rất, rất đáng kể của họ.

Tại sao lại chỉ dừng lại ở việc
thao túng chính trị toàn cầu

và các hệ thống kinh tế đương tồn tại

theo chiều hướng đem lại lợi ích tối đa cho mình?

Một khi bạn có sức mạnh kinh tế to lớn

mà chúng ta thấy ở phần chóp
tháp phân phối thu nhập

và quyền lực chính trị chắc chắn đi kèm,

bạn sẽ vô cùng bị cám dỗ

để bắt đầu cố gắng thay đổi luật chơi

theo chiều hướng có lợi cho mình.

Một lần nữa, nó không đơn thuần mang tính giả thiết.

Đó là những gì các nhà tài phiệt Nga đã làm

trong việc tạo ra các phi vụ tư nhân hóa thế kỷ

các tài nguyên thiên nhiên của nước Nga.

Đó là một cách mô tả những gì đã xảy ra

trong việc bãi bỏ quy định của các dịch vụ tài chính

ở Mỹ và Vương Quốc Anh

Điều thứ hai mà tôi lo lắng

là việc chủ nghĩa tài phiệt nhân tài

quá dễ dàng trở thành tầng lớp quý tộc

Một cách để mô tả những người có thế lực

là những kẻ chóp bu (alpha geeks),

và họ là những người có nhận thức sâu sắc

về tầm quan trọng của các kĩ năng

phân tích và định lượng siêu tinh vi
trong nền kinh tế ngày hôm nay.

Đó là lý do tại sao họ đang chi tiêu

chưa từng có quỹ thời gian và các nguồn tài nguyên

để giáo dục con cái của mình.

Tầng lớp trung lưu cũng đang
chi tiêu thêm cho việc học,

nhưng trong cuộc chạy đua vũ trang
về giáo dục toàn cầu này,

bắt đầu tại trường mẫu giáo

và kết thúc tại Harvard, Stanford hoặc MIT,

99 phần trăm đang ngày càng bị lấn lướt

bởi một phần trăm những người siêu giàu kia.

Kết quả là chúng ta có cái
mà nhà kinh tế học Alan Krueger

và Miles Corak gọi là
đường cong Đại gia Gatsby.

Khi bất bình đẳng thu nhập tăng lên,

tính di động xã hội giảm.

Tài phiệt có thể là một nhân tài,

nhưng cùng với nó, bạn phải được sinh ra

trên các bậc thang cao nhất để có thể
tham gia vào cuộc đua này.

Điều thứ ba khiến tôi lo lắng nhất,

đó là việc những lực lượng tích cực

song song việc làm gia tăng lớp tài phiệt toàn cầu

cũng đồng thời vắt kiệt tầng lớp trung lưu

trong nền kinh tế công nghiệp phương Tây.

Hãy bắt đầu với công nghệ.

Các lực lượng tương tự đang tạo ra những tý phú

cũng đang nuốt chửng nhiều việc làm
vốn của giai cấp trung lưu.

Lần cuối cùng bạn sử dụng dịch vụ
của một đại lý du lịch là khi nào?

Ngược lại với cách mạng công nghiệp,

những người khổng lồ của nền kinh tế mới

không tạo ra nhiều việc làm mới đến như vậy.

Ở thời cực thịnh, G.M. tạo hàng trăm ngàn việc làm,

Facebook dưới 10.000 việc làm.

Đó là sự thật của toàn cầu hóa.

Cùng với tất cả những gì nó làm
giúp hàng trăm hàng triệu người

thoát khỏi đói nghèo ở các thị trường mới nổi,

nó cũng khiến nhiều công việc bị lưu chuyển

ra khỏi các nền kinh tế phát triển phương Tây.

Một thực tế đáng sợ là

là không có quy tắc kinh tế nào

có thể tự động chuyển hóa

tốc độ tăng trưởng kinh tế

thành sự thịnh vượng chung.

Điều đó thể hiện trong những gì tôi cho là

thống kê kinh tế đáng sợ nhất của thời đại chúng ta.

Kể từ cuối thập niên 1990, sự tăng năng suất

đã được tách ra khỏi mức tăng

tiền lương và việc làm.

Điều đó có nghĩa rằng các quốc gia chúng ta
đang trở nên giàu hơn,

các công ty của chúng ta đang trở nên hiệu quả hơn,

nhưng chúng ta lại đang không tạo ra thêm việc làm

và chúng ta đang không trả lương cao hơn.

Một kết luận đáng sợ mà bạn có thể
rút ra từ tất cả điều này là

lo lắng về sự thất nghiệp cấu trúc.

Điều làm tôi lo lắng hơn là
một kịch bản ác mộng khác.

Sau hết, trong một thị trường lao động hoàn toàn tự do,

ta có thể tìm việc làm cho gần như tất cả mọi người.

Các cơ cấu nhà nước làm tôi lo lắng

là một vũ trụ mà một vài thiên tài

phát minh ra Google và những mô hình tương tự

và phần còn lại chúng ta được thuê vào
để mát-xa cho họ.

Vì vậy, khi tôi thực sự chán nản về tất cả điều này,

tôi tự trấn an bản thân bằng việc suy nghĩ
về cuộc cách mạng công nghiệp.

Cuối cùng, qua tất cả những nghiệt ngã, cam go,

nó hoạt động khá tốt, đúng không?

Cuối cùng, tất cả chúng ta ở đây đã trở nên
giàu hơn, khỏe mạnh hơn, cao lớn hơn--

Vâng, có một số ngoại lệ-

và sống lâu hơn tổ tiên của mình đầu thế kỷ 19.

Nhưng điều quan trọng cần ghi nhớ

là trước khi chúng ta học được làm thế nào
để chia sẻ các thành quả

của cuộc cách mạng công nghiệp

với nhiều tầng lớp khác nhau trong xã hội,

chúng ta đã phải đi qua hai cuộc khủng hoảng,

Đại Khủng hoảng của những năm 1930,

cuộc Khủng hoảng Dài của thập niên 1870,

hai cuộc thế chiến, các cuộc cách mạng cộng sản

ở Nga và Trung Quốc,

và một kỷ nguyên của

biến động chính trị xã hội to lớn ở phía tây.

Chúng ta cũng, không hề ngẫu nhiên,

đã đi qua một thời kỳ của

sáng chế xã hội và chính trị to lớn.

Chúng ta đã thành lập một nhà nước phúc lợi xã hội hiện đại.

Chúng ta đã tạo ra giáo dục công.

Chúng ta đã tạo ra chăm sóc y tế công cộng.

Chúng ta tạo ra chế độ lương hưu.

Chúng ta tạo ra công đoàn.

Ngày nay, chúng ta đang đi qua thời đại

của chuyển đổi kinh tế

được so sáng tương đương với quy mô và phạm vi

của cuộc cách mạng công nghiệp.

Để đảm bảo rằng nền kinh tế mới này
đem lại lợi ích cho tất cả chúng ta

và không chỉ là các nhà tài phiệt,

chúng ta cần phải mang vào thời đại này

những thay đổi xã hội và chính trị đầy tham vọng.

Chúng ta cần một Thỏa Thuận Mới.

(Vỗ tay)