Bota e mistershme e shpellave nenujore
-
0:01 - 0:04Jam eksploruese nënujore
-
0:05 - 0:08më specifikisht, zhytëse shpellash.
-
0:09 - 0:12Kur isha fëmijë doja të bëhesha astronaute,
-
0:12 - 0:16por e rritur në Kanada,
nuk e kisha ate mundesi. -
0:18 - 0:21Por siq duket, ne dijmë shumë
më tepër për hapsirën -
0:21 - 0:26se sa për rrugët nënujore që vërshojnë
nëpër planetin tonë -
0:26 - 0:29që janë lëngu më jetësor i Mëmës Tokë.
-
0:30 - 0:33Andaj vendosa të bëj dicka
që ishte akoma më madhështore. -
0:33 - 0:36Në vend që të eksploroja
hapsirën e jashtme -
0:36 - 0:39Doja të eksploroja mrekullitë
e hapsirës së brendshme. -
0:40 - 0:42Tani, shumë njerëz do t'ju thonë
-
0:42 - 0:46se zhytja në shpella është ndoshta
një nga përpjekjet më të rrezikshme. -
0:47 - 0:49Imagjinoni vetën këtu në këtë dhomë
-
0:49 - 0:51sikur papritur po zhyteni në errësirë
-
0:52 - 0:54me punën e vetme që të gjeni daljen
-
0:55 - 0:58nganjëherë duke notuar nëpër
këto hapsira të mëdha -
0:58 - 1:00dhe nganjëherë duke u zvarritur
poshtë karrikeve -
1:01 - 1:03duke ndjekur një udhëzues të hollë
-
1:03 - 1:07thjesht duke pritur për ndihmë jetësore
për t'ju ofruar frymëmarrjen e rradhës. -
1:07 - 1:09Eh pra, kjo është puna ime.
-
1:11 - 1:13Por ajo cka dua t'ju mësoj sot
-
1:13 - 1:16është se bota jonë nuk është
një shkëmb i madh i ngurtë -
1:17 - 1:19është shumë më tepër si një sfungjer.
-
1:19 - 1:23Unë mund të notoj nëpër shumë
hapsira të sfungjerit së Tokës sonë, -
1:23 - 1:25por ku nuk mundem
-
1:26 - 1:29forma të tjera të jetës si dhe materjale
të tjera mund ta bëjnë atë rrugëtim pa mua. -
1:30 - 1:32Zëri im është ai që do t'ju mësoje ju
-
1:32 - 1:35për brendësinë e mëmës Tokë.
-
1:38 - 1:41Nuk kishte libër udhëzues
në dispozicion për mua -
1:41 - 1:46kur vendosa të bëhesha përsoni i parë
që zhytet në ajsbergët e Antarktides. -
1:48 - 1:52Në 2000-tën, ky ishte objekti
më i madh lëvizës në planet. -
1:52 - 1:54Erdhi nga Ross Ice Shelf
-
1:54 - 1:57Kështu që ne shkuam atje për të studjuar
ekologjinë e skajeve të akullit -
1:57 - 1:59dhe për të kërkuar
forma jetësore nën akull. -
2:00 - 2:03Ne përdorim një teknologji
të quajtur rifrymëzues. -
2:03 - 2:07Eshtë tejet e ngjajshme me teknologjinë
që përdoret për ecjet ne hapsire. -
2:08 - 2:11Kjo teknologji na mundëson
që të shkojmë më thellë -
2:11 - 2:13se sa mund ta imagjinonim
edhe para 10 viteve. -
2:13 - 2:15Përdorim gazra ekzotike
-
2:15 - 2:18Dhe mund të bëjmë misione
nënujore të gjata 20 orë -
2:21 - 2:22Punoj me biologë.
-
2:22 - 2:27Na del se shpellat janë magazina
të formave jetësore të mrekullueshme, -
2:28 - 2:31specie të cilat kurrë
nuk e kemi ditur se ekzistojnë. -
2:31 - 2:35Shumë nga këto forma jetësore
jetojnë në mënyra të pazakonta. -
2:35 - 2:38Nuk kanë ndonjë pigment dhe
as sy në shumicën e kohës -
2:38 - 2:44dhe këto kafshë janë
jashtëzakonisht jetëgjatë. -
2:44 - 2:47Në fakt, kafshët që sot notojnë
nëpër këto shpella -
2:47 - 2:50janë identike në të dhënat fosilore
-
2:50 - 2:53që daton zhdukjen e dinosaurëve.
-
2:53 - 2:57Andaj imagjinoni se këto janë
si dinosaurë të vegjël që notojnë. -
2:57 - 3:00Cfarë mund të na mësojnë
ato për evolucionin dhe mbijetesën? -
3:01 - 3:04Kur shikojmë tek një kafshë
shumëkëmbëshe si kjo që po noton -
3:04 - 3:08shohim se ka dhëmbë të gjatë me helm.
-
3:09 - 3:12Në fakt ai mund të sulmojë dicka 40 herë
më të madhe se masa e tij dhe ta mbyse. -
3:12 - 3:14Sikur të kishte madhësinë e një mace
-
3:14 - 3:16Ai do të ishte gjëja më e rrezikshme
në planetin tonë. -
3:17 - 3:21Dhe këto kafshë jetojnë në vende
mrekullisht të bukura -
3:21 - 3:26dhe në disa raste, nëpër shpella
si këto që janë shumë të reja -
3:26 - 3:28prapë kafshët janë antike.
-
3:28 - 3:30Si kanë mbërritur këto kafshë aty?
-
3:30 - 3:31Gjithashtu punoj edhe me fizikantë,
-
3:31 - 3:35dhe shpesh herë janë të interesuar
në ndryshimin e klimës globale. -
3:35 - 3:38Ata mund të marrin gurë brenda shpellave
-
3:38 - 3:41dhe t'i ndajnë që të shohin
shtresat brenda tyre -
3:41 - 3:42të ngjajshme me rrathët e drurit
-
3:42 - 3:45dhe mund të numerojnë prapa në histori
-
3:45 - 3:48e të mësojnë për klimën në planetin tonë
gjatë periudhave të ndryshme kohore. -
3:49 - 3:51E kuqja që shihni në këtë fotografi
-
3:51 - 3:54në fakt është pluhur
nga shkretira e Saharas. -
3:55 - 3:58Pra është bartur nga era,
përmes oqeanit Atlantik. -
3:59 - 4:02Në këtë rast, e ka sjelle shiu
në ishullin Abaco të Bahamas -
4:03 - 4:05Ka depërtuar në tokë
-
4:05 - 4:09dhe eshte depozituar vetvetiu
në shkëmbinjtë e këtyre shpellave. -
4:09 - 4:12Kur shikojmë pas tek shtresat e këtyre
shkëmbinjëve, mund të gjejmë kohra -
4:12 - 4:15kur klima ne tokë ishte
shumë shumë e thatë -
4:15 - 4:19kështu që mund të shkojmë
prapa në kohë për shumë mijra vite. -
4:21 - 4:23Paleoklimatologjistet gjithashtu
janë të interesuar -
4:23 - 4:26se ku qëndronin nivelet detare
gjatë kohrave të tjera. -
4:26 - 4:29Këtu në Bermuda,
ekipi im dhe unë kemi filluar -
4:29 - 4:31me zhytjet më të thella njerëzore
të kryera ndonjëherë në rajon -
4:31 - 4:34dhe jemi duke kërkuar vende
-
4:34 - 4:36ku niveli i detit ngrihej
kundër bregut të tij, -
4:36 - 4:39me qindra metra më poshtë
se nivelet e tanishme. -
4:40 - 4:43Unë gjithashtu punoj edhe me
paleontologë dhe arkeologë. -
4:44 - 4:48Në vendet si Meksika, në Bahamas,
e madje edhe në Kubë -
4:48 - 4:53po kërkojmë mbetjet kulturore
dhe njerezore në shpella -
4:54 - 4:55dhe këto shpella na tregojnë shumë
-
4:55 - 4:58për disa prej banorëve
më të hershëm të këtyre rajoneve -
4:59 - 5:03Por projekti im më i preferuar
prej të gjithëve ishte 15 vite më parë -
5:03 - 5:05kur isha pjesë e ekipit që bëri
-
5:05 - 5:08hartën e parë të saktë, tri-dimensionale
të sipërfaqes nëntokësore. -
5:08 - 5:11Pajisja me të cilën po lëviz nëpër shpellë
-
5:11 - 5:15në fakt po krijonte modelin tri-dimensional
ndërsa ne po e ngisnim atë. -
5:15 - 5:18Ne gjithashtu përdorëm
radio me frekuencë të ulët -
5:18 - 5:22për të transmetuar në siperfaqe pozitat
tona të sakta brenda shpellës. -
5:23 - 5:26Andaj, kam notuar nën shtëpi,
biznese, dhe fusha golfi -
5:27 - 5:30madje edhe nën Sonny BBQ Restaurant
-
5:30 - 5:33mjaft mbreselënëse,
dhe ajo cka kjo më mësoi -
5:33 - 5:36ishte se gjithcka që ne bëjmë
në sipërfaqën e tokës sonë -
5:36 - 5:38do të na kthehet në ate qe pijme.
-
5:38 - 5:43Uji i planetit tonë nuk është
vetem tek lumejtë, liqenet, dhe oqeanet -
5:43 - 5:47por është ky rrjet i nënujrave që
na nderthurr të gjithëve së bashku. -
5:48 - 5:51është burim i përbashkët prej të cilit
ne të gjithë pijmë. -
5:52 - 5:56Kur ne t'i kuptojmë lidhjet njerëzore
me nënujin tonë -
5:56 - 5:59dhe me të gjitha burimet
ujore në këtë planet, -
5:59 - 6:00atëherë ne do të jemi
duke punuar ne problemin -
6:00 - 6:04që me gjasë është çështja
më e rëndësishme e këtij shekulli. -
6:05 - 6:09Kurrë nuk pata mundësinë të bëhem
astronaute sic kam dashur gjithmonë -
6:09 - 6:12por kjo pajisje hartuese e hartuar
nga Dr.Bill Stone, do të jetë. -
6:12 - 6:13Ne fakt, është shndërruar.
-
6:14 - 6:17Tani është nje robot vetë-notues autonom,
-
6:17 - 6:18me inteligjence artificiale
-
6:18 - 6:22dhe qellimi bazë i saj është që të shkoje
në hënën e Jupiterit Europa -
6:22 - 6:27dhe të eksploroje oqeanet ndër siperfaqen
e ngrirë të atij trupi. -
6:28 - 6:29Dhe kjo është shumë e mahnitshme.
- Title:
- Bota e mistershme e shpellave nenujore
- Speaker:
- Jill Heinerth
- Description:
-
Zhytesja e shpellave Jill Heinerth eksploron rrymat e ujrave te nendheshme qe rrjedhin ne planet. Duke punuar me biologet, klimatologet e arkeologet, Heinerth zbulon misteret e formave te jetes qe okupojne disa nga vendet me te largeta te planetit dhe ndihmon kerkuesit te shkycin historine e ndryshimit te klimes. Ne kete fjalim te shkurter, beni nje zhytje nen vale dhe eksploroni mrekullite e hapsirave nentokesore.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 06:49
![]() |
Helena Bedalli approved Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves | |
![]() |
Helena Bedalli accepted Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves | |
![]() |
Helena Bedalli edited Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves | |
![]() |
Retired user edited Albanian subtitles for The mysterious world of underwater caves |