0:00:01.440,0:00:04.040 Jam eksploruese nënujore 0:00:05.480,0:00:08.280 më specifikisht, zhytëse shpellash. 0:00:09.200,0:00:11.816 Kur isha fëmijë doja të bëhesha astronaute, 0:00:11.840,0:00:16.440 por e rritur në Kanada,[br]nuk e kisha ate mundesi. 0:00:17.690,0:00:21.466 Por siq duket, ne dijmë shumë[br]më tepër për hapsirën 0:00:21.480,0:00:25.816 se sa për rrugët nënujore që vërshojnë[br]nëpër planetin tonë 0:00:25.840,0:00:28.800 që janë lëngu më jetësor i Mëmës Tokë. 0:00:29.720,0:00:33.096 Andaj vendosa të bëj dicka [br]që ishte akoma më madhështore. 0:00:33.120,0:00:35.576 Në vend që të eksploroja[br]hapsirën e jashtme 0:00:35.600,0:00:38.730 Doja të eksploroja mrekullitë[br]e hapsirës së brendshme. 0:00:39.920,0:00:41.853 Tani, shumë njerëz do t'ju thonë 0:00:41.853,0:00:45.842 se zhytja në shpella është ndoshta[br]një nga përpjekjet më të rrezikshme. 0:00:47.076,0:00:49.185 Imagjinoni vetën këtu në këtë dhomë 0:00:49.185,0:00:51.464 sikur papritur po zhyteni në errësirë 0:00:51.564,0:00:54.080 me punën e vetme që të gjeni daljen 0:00:54.510,0:00:57.710 nganjëherë duke notuar nëpër [br]këto hapsira të mëdha 0:00:57.730,0:01:00.036 dhe nganjëherë duke u zvarritur[br]poshtë karrikeve 0:01:00.676,0:01:02.760 duke ndjekur një udhëzues të hollë 0:01:02.830,0:01:07.110 thjesht duke pritur për ndihmë jetësore[br]për t'ju ofruar frymëmarrjen e rradhës. 0:01:07.230,0:01:08.770 Eh pra, kjo është puna ime. 0:01:10.580,0:01:12.520 Por ajo cka dua t'ju mësoj sot 0:01:12.730,0:01:16.060 është se bota jonë nuk është[br]një shkëmb i madh i ngurtë 0:01:17.164,0:01:19.300 është shumë më tepër si një sfungjer. 0:01:19.300,0:01:23.190 Unë mund të notoj nëpër shumë [br]hapsira të sfungjerit së Tokës sonë, 0:01:23.190,0:01:24.860 por ku nuk mundem 0:01:25.500,0:01:29.424 forma të tjera të jetës si dhe materjale [br]të tjera mund ta bëjnë atë rrugëtim pa mua. 0:01:29.594,0:01:32.180 Zëri im është ai që do t'ju mësoje ju 0:01:32.218,0:01:34.974 për brendësinë e mëmës Tokë. 0:01:38.358,0:01:41.294 Nuk kishte libër udhëzues [br]në dispozicion për mua 0:01:41.294,0:01:45.584 kur vendosa të bëhesha përsoni i parë[br]që zhytet në ajsbergët e Antarktides. 0:01:48.408,0:01:51.784 Në 2000-tën, ky ishte objekti [br]më i madh lëvizës në planet. 0:01:51.824,0:01:53.716 Erdhi nga Ross Ice Shelf 0:01:53.716,0:01:56.526 Kështu që ne shkuam atje për të studjuar[br]ekologjinë e skajeve të akullit 0:01:56.526,0:01:59.050 dhe për të kërkuar[br]forma jetësore nën akull. 0:02:00.030,0:02:02.926 Ne përdorim një teknologji[br]të quajtur rifrymëzues. 0:02:03.410,0:02:07.254 Eshtë tejet e ngjajshme me teknologjinë[br]që përdoret për ecjet ne hapsire. 0:02:08.144,0:02:10.694 Kjo teknologji na mundëson[br]që të shkojmë më thellë[br] 0:02:10.694,0:02:12.994 se sa mund ta imagjinonim[br]edhe para 10 viteve. 0:02:12.994,0:02:14.888 Përdorim gazra ekzotike 0:02:15.048,0:02:18.384 Dhe mund të bëjmë misione[br]nënujore të gjata 20 orë 0:02:21.018,0:02:22.224 Punoj me biologë. 0:02:22.224,0:02:26.894 Na del se shpellat janë magazina[br]të formave jetësore të mrekullueshme, 0:02:27.998,0:02:30.894 specie të cilat kurrë [br]nuk e kemi ditur se ekzistojnë. 0:02:31.174,0:02:34.930 Shumë nga këto forma jetësore[br]jetojnë në mënyra të pazakonta. 0:02:34.944,0:02:38.204 Nuk kanë ndonjë pigment dhe[br]as sy në shumicën e kohës 0:02:38.478,0:02:43.864 dhe këto kafshë janë[br]jashtëzakonisht jetëgjatë. 0:02:43.954,0:02:46.760 Në fakt, kafshët që sot notojnë[br]nëpër këto shpella 0:02:47.050,0:02:50.104 janë identike në të dhënat fosilore 0:02:50.448,0:02:52.544 që daton zhdukjen e dinosaurëve. 0:02:53.218,0:02:56.654 Andaj imagjinoni se këto janë[br]si dinosaurë të vegjël që notojnë. 0:02:56.654,0:03:00.224 Cfarë mund të na mësojnë [br]ato për evolucionin dhe mbijetesën? 0:03:00.904,0:03:04.300 Kur shikojmë tek një kafshë [br]shumëkëmbëshe si kjo që po noton 0:03:04.300,0:03:07.800 shohim se ka dhëmbë të gjatë me helm. 0:03:08.780,0:03:11.894 Në fakt ai mund të sulmojë dicka 40 herë[br]më të madhe se masa e tij dhe ta mbyse. 0:03:12.114,0:03:14.088 Sikur të kishte madhësinë e një mace 0:03:14.088,0:03:16.354 Ai do të ishte gjëja më e rrezikshme[br]në planetin tonë. 0:03:17.428,0:03:20.974 Dhe këto kafshë jetojnë në vende[br]mrekullisht të bukura 0:03:21.434,0:03:25.564 dhe në disa raste, nëpër shpella[br]si këto që janë shumë të reja 0:03:26.264,0:03:27.748 prapë kafshët janë antike. 0:03:27.748,0:03:29.864 Si kanë mbërritur këto kafshë aty? 0:03:29.958,0:03:30.914 Gjithashtu punoj edhe me fizikantë, 0:03:31.164,0:03:35.254 dhe shpesh herë janë të interesuar [br]në ndryshimin e klimës globale. 0:03:35.254,0:03:37.908 Ata mund të marrin gurë brenda shpellave 0:03:37.908,0:03:41.030 dhe t'i ndajnë që të shohin [br]shtresat brenda tyre 0:03:41.068,0:03:42.408 të ngjajshme me rrathët e drurit 0:03:42.408,0:03:44.874 dhe mund të numerojnë prapa në histori 0:03:44.874,0:03:48.310 e të mësojnë për klimën në planetin tonë[br]gjatë periudhave të ndryshme kohore. 0:03:48.844,0:03:51.284 E kuqja që shihni në këtë fotografi 0:03:51.288,0:03:54.044 në fakt është pluhur[br]nga shkretira e Saharas. 0:03:54.758,0:03:58.064 Pra është bartur nga era,[br]përmes oqeanit Atlantik. 0:03:58.704,0:04:02.480 Në këtë rast, e ka sjelle shiu [br]në ishullin Abaco të Bahamas 0:04:02.988,0:04:05.224 Ka depërtuar në tokë 0:04:05.224,0:04:08.704 dhe eshte depozituar vetvetiu[br]në shkëmbinjtë e këtyre shpellave. 0:04:08.704,0:04:12.244 Kur shikojmë pas tek shtresat e këtyre[br]shkëmbinjëve, mund të gjejmë kohra 0:04:12.244,0:04:15.134 kur klima ne tokë ishte [br]shumë shumë e thatë 0:04:15.294,0:04:18.910 kështu që mund të shkojmë [br]prapa në kohë për shumë mijra vite. 0:04:20.691,0:04:23.441 Paleoklimatologjistet gjithashtu[br]janë të interesuar 0:04:23.441,0:04:26.308 se ku qëndronin nivelet detare[br]gjatë kohrave të tjera. 0:04:26.318,0:04:28.818 Këtu në Bermuda, [br]ekipi im dhe unë kemi filluar 0:04:28.818,0:04:31.034 me zhytjet më të thella njerëzore[br]të kryera ndonjëherë në rajon 0:04:31.034,0:04:33.740 dhe jemi duke kërkuar vende 0:04:34.108,0:04:36.354 ku niveli i detit ngrihej [br]kundër bregut të tij, 0:04:36.354,0:04:39.314 me qindra metra më poshtë[br]se nivelet e tanishme. 0:04:39.834,0:04:43.280 Unë gjithashtu punoj edhe me [br]paleontologë dhe arkeologë. 0:04:44.004,0:04:48.374 Në vendet si Meksika, në Bahamas,[br]e madje edhe në Kubë 0:04:48.374,0:04:52.550 po kërkojmë mbetjet kulturore [br]dhe njerezore në shpella 0:04:53.710,0:04:55.378 dhe këto shpella na tregojnë shumë 0:04:55.378,0:04:57.854 për disa prej banorëve [br]më të hershëm të këtyre rajoneve 0:04:58.754,0:05:02.650 Por projekti im më i preferuar [br]prej të gjithëve ishte 15 vite më parë 0:05:02.650,0:05:05.064 kur isha pjesë e ekipit që bëri 0:05:05.064,0:05:07.960 hartën e parë të saktë, tri-dimensionale[br]të sipërfaqes nëntokësore. 0:05:07.960,0:05:10.514 Pajisja me të cilën po lëviz nëpër shpellë 0:05:10.516,0:05:14.684 në fakt po krijonte modelin tri-dimensional[br]ndërsa ne po e ngisnim atë. 0:05:15.188,0:05:17.764 Ne gjithashtu përdorëm [br]radio me frekuencë të ulët 0:05:17.764,0:05:21.634 për të transmetuar në siperfaqe pozitat[br]tona të sakta brenda shpellës. 0:05:22.714,0:05:26.360 Andaj, kam notuar nën shtëpi, [br]biznese, dhe fusha golfi 0:05:26.614,0:05:30.174 madje edhe nën Sonny BBQ Restaurant 0:05:30.394,0:05:33.320 mjaft mbreselënëse, [br]dhe ajo cka kjo më mësoi 0:05:33.320,0:05:36.274 ishte se gjithcka që ne bëjmë [br]në sipërfaqën e tokës sonë 0:05:36.274,0:05:38.028 do të na kthehet në ate qe pijme. 0:05:38.028,0:05:43.404 Uji i planetit tonë nuk është [br]vetem tek lumejtë, liqenet, dhe oqeanet 0:05:43.404,0:05:47.200 por është ky rrjet i nënujrave që [br]na nderthurr të gjithëve së bashku. 0:05:47.700,0:05:51.180 është burim i përbashkët prej të cilit [br]ne të gjithë pijmë. 0:05:52.218,0:05:56.384 Kur ne t'i kuptojmë lidhjet njerëzore[br]me nënujin tonë 0:05:56.384,0:05:58.950 dhe me të gjitha burimet [br]ujore në këtë planet, 0:05:58.960,0:06:00.260 atëherë ne do të jemi [br]duke punuar ne problemin 0:06:00.260,0:06:03.516 që me gjasë është çështja [br]më e rëndësishme e këtij shekulli. 0:06:05.366,0:06:08.544 Kurrë nuk pata mundësinë të bëhem[br]astronaute sic kam dashur gjithmonë 0:06:09.024,0:06:12.014 por kjo pajisje hartuese e hartuar[br]nga Dr.Bill Stone, do të jetë. 0:06:12.014,0:06:13.094 Ne fakt, është shndërruar. 0:06:13.924,0:06:16.970 Tani është nje robot vetë-notues autonom, 0:06:17.030,0:06:17.970 me inteligjence artificiale 0:06:18.144,0:06:22.104 dhe qellimi bazë i saj është që të shkoje[br]në hënën e Jupiterit Europa 0:06:22.174,0:06:27.060 dhe të eksploroje oqeanet ndër siperfaqen[br]e ngrirë të atij trupi. 0:06:27.660,0:06:29.156 Dhe kjo është shumë e mahnitshme.