Πώς οι υπολογιστές μεταφράζουν την ανθρώπινη γλώσσα - Ιωάννης Παπαχειμώνας

Δείτε ολόκληρο το μάθημα εδώ: http://ed.ted.com/lessons/how-computers-translate-human-language-ioannis-papachimonas

Είναι εφικτός στην πραγματικότητα ένας καθολικός μεταφραστής; Υπάρχουν ήδη πολλά προγράμματα που που ισχυρίζονται ότι μπορούν να μεταφράσουν μια λέξη, μια πρόταση, ή ένα ολόκληρο βιβλίο από μια γλώσσα, σχεδόν σε όλες τις άλλες. Ωστόσο η πραγματικότητα είναι λίγο πιο περίπλοκη. Ο Ιωάννης Παπαχειμώνας παρουσιάζει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν αυτές οι μεταφραστικές μηχανές και εξηγεί γιατί πολλές φορές μπερδεύονται.

Μάθημα: Ιωάννης Παπαχειμώνας, ψηφιακή απεικόνιση: NOWAY Video Club.

Πώς γίνεται όλα τα διαγαλαξιακά είδη
στις ταινίες και στην τηλεόραση

να μιλούν τέλεια αγγλικά;

Μια γρήγορη απάντηση είναι
πως δεν θα είχε ενδιαφέρον μια ταινία

όπου το διαστημικό πλήρωμα θα περνούσε
αιώνες συντάσσοντας εξωγήινο λεξικό.

Αλλά για να είμαστε ακριβείς,

οι δημιουργοί του Σταρ Τρεκ και
άλλων κόσμων επιστημονικής φαντασίας

εισήγαγαν την ιδέα
ενός καθολικού μεταφραστή,

μιας φορητής συσκευής που μπορεί
στη στιγμή να μεταφράσει όλες τις γλώσσες.

Επομένως, γίνεται να υπάρξει αληθινά
ένας καθολικός μεταφραστής;

Ήδη έχουμε πολλά προγράμματα
που ισχυρίζονται ότι αυτό ακριβώς κάνουν,

μεταφράζουν μια λέξη, μια πρόταση,
ένα ολόκληρο βιβλίο από μια γλώσσα

σχεδόν σε όλες τις υπόλοιπες,

είτε πρόκειται για σύγχρονα αγγλικά
είτε για αρχαία σανσκριτικά.

Αν η μετάφραση αφορούσε μόνο
την αναζήτηση λέξεων στο λεξικό,

θα ήταν παιχνιδάκι
για αυτά τα προγράμματα.

Η πραγματικότητα ωστόσο,
είναι λίγο πιο περίπλοκη.

Ένα μεταφραστικό πρόγραμμα χρησιμοποιεί
μια λεξικολογική βάση δεδομένων,

που περιλαμβάνει όλες τις λέξεις
που υπάρχουν σε ένα λεξικό,

όλους τους γραμματικούς τύπους
των λέξεων της γλώσσας εισαγωγής,

και ένα σύνολο κανόνων που αναγνωρίζουν
τα στοιχειώδη γλωσσικά στοιχεία της.

Σε μια φαινομενικά απλή πρόταση όπως:
«Τα παιδιά τρώνε τα μάφιν»,

το πρόγραμμα πρώτα θα εντοπίσει
τη σύνταξη ή τη γραμματική δομή,

αναγνωρίζοντας τα παιδιά ως το υποκείμενο,

και την υπόλοιπη πρόταση ως κατηγόρημα

που αποτελείται από το ρήμα «τρώω»,

και το άμεσο αντικείμενο «τα μάφιν».

Έπειτα πρέπει να αναγνωρίσει
την αγγλική μορφολογία,

ή το πως η γλώσσα αναλύεται
στις ελάχιστες νοηματικές ενότητές της,

όπως τη λέξη «μάφιν»

και την κατάληξη «-s»
που δηλώνει τον πληθυντικό.

Τέλος, επεξεργάζεται τη σημασιολογία,

το τι πράγματι σημαίνουν
τα μέρη της πρότασης.

Για να μεταφραστεί η πρόταση σωστά,

το πρόγραμμα θα αναζητήσει σε άλλο σύνολο
λεξιλογικών όρων και κανόνων

το κάθε στοιχείο της γλώσσας
προς μετάφραση.

Αλλά εδώ γίνεται περίπλοκο.

Το συντακτικό ορισμένων γλωσσών
επιτρέπει κάθε γλωσσικό συνδυασμό

ενώ σε άλλες, κάποιοι συνδυασμοί
θα έκαναν τα μάφιν να τρώνε τα παιδιά.

Η μορφολογία επίσης αποτελεί πρόβλημα.

Τα σλοβένικα διακρίνουν τα δύο
από τα τρία παιδιά ή περισσότερα παιδιά

προσθέτοντας ένα δυϊκό επίθημα
που απουσιάζει από πολλές άλλες γλώσσες,

ενώ η απουσία οριστικών άρθρων
στα ρώσικα θα σας κάνει να αναρωτιέστε

αν τα παιδιά τρώνε
κάποια συγκεκριμένα μάφιν

ή αν γενικά τρώνε μάφιν.

Εν κατακλείδι, ακόμα και αν
η σημασιολογία είναι τεχνικά ορθή,

το πρόγραμμα ίσως σφάλει
σε λεπτότερες έννοιες,

όπως αν τα παιδιά «τρώνε» τα μάφιν

ή αν τα «καταβροχθίζουν».

Ένας άλλος τρόπος
είναι η στατική μηχανική μετάφραση,

η οποία αναλύει μια βάση δεδομένων
από βιβλία, άρθρα και έγγραφα

που έχουν ήδη μεταφραστεί από ανθρώπους.

Εντοπίζοντας ζεύγη μεταξύ
αρχικού και μεταφρασμένου κειμένου

που είναι απίθανο να εμφανίστηκαν τυχαία,

το πρόγραμμα μπορεί να αναγνωρίσει
αντιστοιχίες φράσεων και δομών,

και τα χρησιμοποιεί
σε μελλοντικές μεταφράσεις.

Όπως και να έχει,
η ποιότητα αυτών των μεταφράσεων

εξαρτάται από το μέγεθος
της αρχικής βάσης δεδομένων

και τη διαθεσιμότητα δειγμάτων
μετάφρασης των διαφόρων γλωσσών

ή του ύφους γραφής.

Η δυσκολία που έχουν οι μηχανές
να αποδώσουν εξαιρέσεις, ανωμαλίες,

και τα αποχρώντα νοήματα
που ενστικτωδώς κατανοούν οι άνθρωποι,

έχει πείσει μερικούς ερευνητές
πως η γλωσσική μας κατανόηση

είναι μοναδικό προϊόν της βιολογικής
εγκεφαλικής μας δομής.

Ένας από τους διασημότερους
φανταστικούς καθολικούς μεταφραστές,

το «Babel Fish» της σειράς:
«Γυρίστε τον γαλαξία με ωτοστόπ»,

δεν είναι καν μηχάνημα αλλά ένα πλασματάκι

που μεταφράζει τα εγκεφαλικά κύματα
και νευρικά σήματα νοήμονων ειδών

μέσω ενός είδους τηλεπάθειας.

Προς στιγμήν, η εκμάθηση μιας γλώσσας
με τον παραδοσιακό τρόπο

εξακολουθεί να αποδίδει καλύτερα
από κάθε διαθέσιμο λογισμικό.

Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο,

καθώς μόνο ο τεράστιος αριθμός
των γλωσσών στον κόσμο,

καθώς και η διαρκής αλληλεπίδραση
των ομιλητών τους,

θα επιφέρουν μεγάλες εξελίξεις
στην αυτόματη μετάφραση.

Μπορεί μέχρι να συναντήσουμε
διαγαλαξιακά όντα,

να μπορούμε να επικοινωνήσουμε
μαζί τους με μια μικρή συσκευή,

ή μπορούμε, εναλλακτικά, να αρχίσουμε
να συντάσσουμε το λεξικό της γλώσσας τους.