Hayvanların dili var mı? - Michele Bishop

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/do-animals-have-language-michele-bishop

Bütün hayvanlar iletişim kurar. Ama lisanları var mıdır? Michele Bishop dille ilişkilendirdiğimiz dört özelliğin detaylarını veriyor ve belli hayvanların iletişim kurmak için bütün o özelliklerden faydalanıp faydalanmadıklarını araştırıyor.

Ders: Michele Bishop, animasyon: Avi Ofer.

Bütün hayvanlar iletişim kurar.

Yengeçler sağlıklı ve çiftleşmeye
hazır olduklarını göstermek için

birbirlerine kıskaçlarını sallar.

Mürekkep balıkları kamuflaj
ya da rakiplerine bir uyarı olarak

derilerinde desenler oluşturmak
için kromatofor denen

pigmentli deri hücrelerini kullanır.

Bal arıları bir besin kaynağının
yerini ve kalitesini

diğerlerine anlatmak için
karmaşık danslar yapar.

Bütün bu hayvanların
etkileyici iletişim becerileri var.

Ama bir dilleri var mı?

Bu soruya cevap vermek için

genelde dil ile özdeşleştirilen
dört özelliğe bakabiliriz:

Ayrıklık,

Gramer, yani dil bilgisi,

verimlilik

ve yer değiştirme.

Ayrıklık, yeni fikirleri ifade etmek
için bir araya getirilebilen

ses yada kelime gibi

birbirinden bağımsız bir
birim setinin olmasıdır,

farklı ifadeler yaratmak için
yeniden düzenleyebileceğiniz

buzdolabının üzerindeki
harf magnetleri seti gibi.

Dil bilgisi ise bu bağımsız birimleri

nasıl bir araya getireceğinizi
anlatan kurallar sistemi sağlar.

Verimlilik, bir dili sonsuz sayıda

mesaj üretmek için
kullanabilme kabiliyetidir.

Ve yer değiştirme ise tam önünüzde olmayan

şeyler hakkında konuşabilme yetisidir.

Örneğin; geçmiş, gelecek
ya da uydurma olaylar gibi.

Peki hayvanların iletişimi
bu özelliklerden

herhangi birine sahip mi?

Yengeçler ve mürekkep balıkları
için cevap hayır.

Onlar işaretlerini yaratıcı şekillerde
bir araya getirmiyorlar.

Ayrıca o sinyaller gramer olarak
belirli bir sıra takip etmiyor ve

sadece o anki durumlar hakkında
iletişime geçiyorlar.

Örneğin; “Ben sağlıklıyım.”
Ya da “Ben zehirliyim.” gibi.

Ama bazı hayvanlar bu
özelliklerin bazılarını sergiliyor.

Arılar sallanma danslarının hareketlerini,
açılarını, süresini ve yoğunluğunu

bir besin kaynağının
yerini ve zenginliğini

tarif etmek için kullanırlar.

Bu besin kaynağı
kovanın dışında olduğundan

yer değiştirme özelliğini
göstermiş oluyorlar.

Bu özellik çayır köpeklerinde de vardır.

Çayır köpekleri binlerce kişinin

yaşadığı kasabalarda yaşarlar

ve çakallar, şahinler,
porsuklar, yılanlar

ve insanlar tarafından avlanırlar.

Alarm çağrıları, avcının boyunu,
şeklini, hızını ve

hatta insan avcıların ne giydiğini,

silah taşıyıp taşımadığını bile anlatır.

Şempanze ve goril gibi
büyük maymunlar da

harika iletişim kurarlar.

Bazıları modifiye edilmiş
işaret dillini bile öğrendiler.

Washoe adındaki bir şempanze
birçok farklı işareti,

“Lütfen aç, acele et” gibi
bir orijinal deyişi oluşturmak için

bir araya getirerek
ayrıklık özelliğini sergilemiştir.

Dişi bir goril olan Coco
1000’den fazla işareti

ve yaklaşık 2000 kadar da konuşma

İngilizcesinde kelimeyi anlayabiliyor.

Coco çok sevdiği ölen bir
yavru kediden bahsetmiştir.

Böyle yaparak yer değiştirme
özelliğini sergilemiştir.

Şunu da belirtmeliyiz ki
bu iki örnekteki maymunlar

insanların iletişim
sistemini kullanıyordu,

doğada kendiliğinden oluşanı değil.

Sofistike hayvan iletişimine dair
birçok örnek vardır.

Mesela yunuslar;

ıslıkları yaş, yer, isim ve
cinsiyet tanımlamak için kullanırlar.

Ayrıca araştırmacıların
onlarla iletişime geçmek için

kullandığı işaret dilindeki
bazı grameri de anlayabilirler.

Ama gramer yunusların
doğal iletişiminde yoktur.

Bu iletişim sistemleri
daha önce belirttiğimiz

dil özelliklerinin bazılarına
sahip olsalar da,

dördünü birden barındırmamaktadırlar.

Hatta Coco ve Washoe’nun
inanılmaz dil becerileri bile

çoğu üç yaşında bir insanınki
kadar değildir.

Ve hayvanların konuşma
konuları genelde sınırlıdır.

Arılar yemek hakkında konuşur,

çayır köpekleri avcılar hakkında konuşur

ve yengeçler de kendileri
hakkında konuşur.

İnsan dili gramer ve verimliliği,

ayrıklık ve yer değiştirme ile
güçlü bir şekilde birleştirebilmesiyle

tek olma özelliğine sahiptir.

İnsan beyni sonlu sayıda ögeyi alıp

sonsuz sayıda mesaj yaratabilir.

Çok karmaşık cümleler yaratabilir
ve anlayabiliriz

ya da daha önce
hiç kullanılmamış kelimeleri de.

Dili sonsuz sayıda konu hakkında
iletişim kurmak için,

hayali şeyler hakkında konuşmak için,

yalan bile söylemek için kullanabiliriz.

Araştırmalar hayvan iletişimi hakkında
giderek daha fazla şey açığa çıkarıyor.

İnsan dili ve hayvan iletişiminin
birbirinden çok farklı şeyler olmadığı,

birbirinin devamı bir süreç
olduğu ortaya çıkabilir.

Sonuçta, hepimiz hayvanız.