< Return to Video

گەورەترین دەزگای ئەندامی تاک خانە چییە؟ - موری گانز

  • 0:07 - 0:11
    فیل بونەوەرێکی زۆر گەورەیە،
  • 0:11 - 0:16
    قەبارەی خۆی بە زیاتر لە ١،٠٠٠تریلیۆن خانەی مایکرۆسکۆپیک دەدات،
  • 0:16 - 0:19
    و بۆ باشترین شتیش
  • 0:19 - 0:22
    بە نزیکەی ملیۆنان جۆری تاک خانە هەیە،
  • 0:22 - 0:25
    بەڵام تەنیا دەتوانین هەندێکیان ببینین بە چاوی رووت.
  • 0:25 - 0:27
    بۆچی؟
  • 0:27 - 0:29
    بۆچی ئێمە فیلەکانی تاک خانەمان دەست ناکەوێت،
  • 0:29 - 0:30
    یان نەهەنگی شین،
  • 0:30 - 0:32
    یان ورچی قاوەیی؟
  • 0:32 - 0:35
    بۆ ئەوەی بیدۆزینەوە، دەبێت بە قوڵایی بۆ ناو کەوانەکانی خانەکە.
  • 0:35 - 0:38
    ئەمە ئەو شوێنەیە کە زۆربەی خانەکان کار دەکەن،
  • 0:38 - 0:40
    دەورەدراوە بە پەردەی مۆبایل
  • 0:40 - 0:44
    کە وەک دەرگایەک بۆ ناوەوە و دەرەوەی خانەکە کاردەکات.
  • 0:44 - 0:46
    هەر سەرچاوەیەک کە خانەکە پێویستی بە بەکارهێنانە،
  • 0:46 - 0:49
    یان بەفیرۆدانی بەرهەمەکان دەبێت بۆ دەرکردن،
  • 0:49 - 0:51
    سەرەتا پێویستە لەم پەردەیەدا تێپەرێ.
  • 0:51 - 0:54
    بەڵام شتێکی بایۆلۆجی هەیە لەم کۆمەڵەدا.
  • 0:54 - 0:58
    ڕوو و قەبارەی خانەکان بە رێژەی جیاواز زیاد دەکات.
  • 0:58 - 1:01
    خانەکان بە چەندین شێوە دەردەکەوێت،
  • 1:01 - 1:05
    بەڵام وێناکردنیان وەک شەشپاڵوو دەبێتە هۆی ئاسانکردنی ژماردنی بیرکاری.
  • 1:05 - 1:07
    شەشپاڵوو شەش رووی هەیە.
  • 1:07 - 1:12
    ئەوانە گوزارشت لە پەردەی خانە دەکەن، ڕووبەری خۆی پێکدەهێنن.
  • 1:12 - 1:15
    شەشپاڵوێک پێوانەی یەک میکرۆمەتر دەکات لە هەر لایەک،
  • 1:15 - 1:17
    ئەوە یەک ملیۆن مەترە،
  • 1:17 - 1:21
    لەوانەیە ڕووبەرێکی تەواوی ڕووبەری شەش میکرۆمەتری چوارگۆشەی هەبێت.
  • 1:21 - 1:24
    و قەبارەکەی یە میکڕۆمەتر سێجا دەبێت.
  • 1:24 - 1:26
    ئەمە دەبێتە هۆی دەستبەرداربوون لە شەش یەکەی رووبەری رووکار
  • 1:26 - 1:29
    بۆ هەموو یەکەیەکی قەبارە،
  • 1:29 - 1:31
    شەش بۆ یەک ڕێژە.
  • 1:31 - 1:35
    بەڵام بەشێوەیەکی گەورە دەگۆڕێت ئەگەر شەشپاڵوەکە دە ئەوەندەی تر گەورە بکەین،
  • 1:35 - 1:38
    پێوانەکردنی دە میکرۆمەتر لە هەر لایەک.
  • 1:38 - 1:42
    ئەم خانەیە روبەرێکی ٦٠٠ میکرۆمەتری چوارگۆشەی دەبێت
  • 1:42 - 1:46
    و قەبارەی هەزار مەتر سێجا،
  • 1:46 - 1:48
    ڕێژەی تەنها ٦ بۆ یەک.
  • 1:48 - 1:53
    کە کەمترە لە یەکەیەکی رووبەری ڕوکەش بۆ خزمەتگوزاری هەر یەکەیەکی قەبارە.
  • 1:53 - 1:58
    کاتێک شەشپاڵوەکە قەبارەی زۆر خێراتر لە رووبەری زیاد دەکات.
  • 1:58 - 2:02
    ناوەوە دەست بەسەر پەردەی پەردەدا دەگرت،
  • 2:02 - 2:08
    جێهێشتنی رووبەری زۆرکەم بۆ شتەکان بۆ
    ئەوەی بەخێرایی بجوڵێن لە خانەکە و بچنە دەرەوە.
  • 2:08 - 2:14
    خانەیەکی گەورە بەفیڕۆدان دەگەڕێتەوە و لە کۆتاییدا دەمرێت و دەلەرێتەوە.
  • 2:14 - 2:18
    هەروەها ژمارەیەکی تر هەیە بۆهەبوونی چەندین، خانەی بچووکتر.
  • 2:18 - 2:23
    کێشە نیە ئەگەر یەکێکیان پەنچەربێت، یان بسوتێنرێ، یان زیانی پێگەشتووە.
  • 2:23 - 2:26
    ئێستا، هەندێک خانەی زۆر گەورە هەیە
  • 2:26 - 2:29
    کە بۆ فێڵکردن لە سیستەمی جەستە هەموار کراوە،
  • 2:29 - 2:31
    وەک درێژترین خانە لە لەشدا،
  • 2:31 - 2:35
    دەمارێک کە لە بنمیچی سەر چەمیەوە درێژ دەبێتەوە بۆ قاچ.
  • 2:35 - 2:38
    بۆ قەرەبووکردنەوەی درێژییەکەی، بەڕاستی باریکە،
  • 2:38 - 2:40
    تەنها چەند میکڕۆمەترێک لە تیرەدا.
  • 2:40 - 2:44
    نموونەیەکی تر لە ڕیخۆڵەی بۆنکردنتدا دەدۆزرێتەوە،
  • 2:44 - 2:47
    لە پێکهاتە ناسکەکان وەک پەنجەکان پێچراون کە پێی دەوترێت فوز.
  • 2:47 - 2:52
    هەریەکێک لە شانەی کە لە خانەکان دروست کراوە ڵەگەڵ پەردەی زۆر قەدکراو
  • 2:52 - 2:57
    کە ترومپایەکی بچووکی هەیە پێی دەوترێت مایکرۆڤیللی بۆ زیادکردنی رووبەرەکەیان.
  • 2:57 - 3:00
    بەڵام ئەی زیندەوەرە تاک خانەکان؟
  • 3:00 - 3:05
    کۆڵێبرا تێکسفۆلیا، قەوزە سەوزەکە کە دەکرێت ٣٠ سم درێژبێت،
  • 3:05 - 3:10
    ئەوە بچووکترین زیندەوەری تاک خانەیە لە جیهاندا
  • 3:10 - 3:13
    سوپاس بۆ پێکهاتە بایۆلۆجیە بێ هاوتاکەیز
  • 3:13 - 3:16
    ڕووی دەرەوەی بە پێکهاتەی گەڵا وەک یەک دووپات کراوە،
  • 3:16 - 3:21
    ڕۆشنەپێکهاتن بەکاردەهێنێت بۆ دروستکردنی خواردنەکەی
  • 3:21 - 3:23
    و خانەکە کۆیانکرد.
  • 3:23 - 3:26
    واتە خانەیەکی تاک و فرە ناووک،
  • 3:26 - 3:31
    دروستکرایە لێی دەزگای ئەندامی فرەخانە بەڵام بەبێ دابەشکاری نێوان خانەکان.
  • 3:31 - 3:35
    هێشتا گەورەترین زیندەوەرە تاک خانەییەکان سنوریان هەیە،
  • 3:35 - 3:40
    هیچ کامیان بە قەبارەی فیل، و نەهەنگ، یان ورچ گەورە نین.
  • 3:40 - 3:44
    بەڵام لەناو هەموو بونەوەرە گەورەکاندا تریلیۆنێک خانەی گونجاوی بچووک
  • 3:44 - 3:47
    تەواو گونجاوبوو لە هەموو تینی خۆیان
  • 3:47 - 3:50
    تا زەبەلاحەکانی سەر زەوی بە پێ و بە شوێن خۆیدا جێبهێڵێت.
Title:
گەورەترین دەزگای ئەندامی تاک خانە چییە؟ - موری گانز
Description:

iew full lesson: http://ed.ted.com/lessons/what-is-the-biggest-single-celled-organism-murry-gans

فیل بونەوەرێکی زۆر گەورەیە ـــ هێشتا قەبارەی خۆی بە زیاتر لە ١،٠٠٠تریلیۆن خانەی مایکرۆسکۆپیک دەدات. وبۆباشترین شتیش، بەنزیکەی ملیۆنان جۆری تاک خانە هەیە، بەڵام تەنیا دەتوانین هەندێکیان بە چاوی رووت ببینین. بۆچی؟بۆچی ئێمە فیلەکانی تاک خانەمان دەست ناکەوێت؟یان نەهەنگی شین؟یان ورچی قاوەیی؟ ڕوونکردنەوەی موری گانز.
وانە لەلایەنموری گانز، وێنەی جوڵاو لەلایەن زێدیم مێدیا
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:07

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.