Nic Marks: Mutlu Gezegen Endeksi

Istatistikci Nic Marks, neden bir milletin basarisini insanlarinin mutlulugu ve refahi yerine verimlilik ile olctugumuzu soruyor. Ulusal refahi, kullanilan kaynaklarla aciklamak icin de Mutlu Gezegen Endeksi'ni ortaya atiyor (cunku mutlu hayat mutlaka dunyaya bir seylere mal olmak zorunda degildir). Hangi ulkeler MGE'de en yuksek sirayi aliyorlar? Sonuclara sasirabilirsiniz.

Martin Luther King

sivil haklar hareketine

ilham oldugunda,

'Bir kabusum var' dememisti.

'Bir hayalim var' demisti.

Benim de bir hayalim var.

Gelecegin bir kabus olacagini

dusunmeyi birakabilecegimize dair bir hayalim var.

Bu zor olacak

cunku son zamanlardaki kiyamet fimlerinin

en onemlilerini goz onune alirsaniz,

cogunlugu insanligin gelecegini

felaket olarak gosteriyor.

Bence bu film, 'The Road'

son zamanlarin izlemesi en zor filmlerinden biri.

Cok guzel bir film

ama her sey issiz,

her sey olu.

Sadece hayatta kalmaya calisan,

bu yolda yuruyen bir baba ve ogul.

Benim de parcasi oldugum

cevre hareketi,

gelecege dair bu hayalin

ortaya cikmasina suc ortakligi etmistir.

Cok uzun suredir,

neler olacagina dair kabus gibi

bir gelecek hayali satiyoruz.

En kotu senaryoya odaklandik.

Sorunlara odaklandik.

Ama cozumleri

yeterince dusunmedik.

Soyle diyebiliriz,

insanlarin dikkatini cekmek icin korkuyu kullandik.

Her hangi bir psikologun da soyleyecegi gibi,

organizmanin korku hissi

kacis mekanizmasina baglidir.

Bir hayvan korktugunda ortaya cikan

-bir geyigi dusunun-

savas ve kacma mekanizmasinin parcasidir.

Bir geyik kacmaya hazirken

cok, cok hareketsiz bir sekilde donar.

Bence insanlardan bizim cevresel bozulma

ve iklim degisikligi gundemimize destek vermelerini

istedigimizde de tam olarak bunu yapiyoruz.

Korkuyu kullandigimiz icin,

insanlar donuyor ve kaciyorlar.

Bence cevre hareketinin buyumesi ve

ilerlemenin ne demek olduguna dair

dusunmeye baslamasi gerekiyor.

Insan toplulugunu gelistirmek neye benzerdi?

Bence karsilastigimiz problemlerden biri,

piyasada hakimiyet kurmus kisilerin

ilerlemenin ne olduguna dair

bir finansal tanimlama yapiyor olmalari.

Ilerlemeyi ekonomiye bagliyorlar.

Bir sekilde

eger dogru rakamlar yukari yonlu olursa,

ister hisse senedi piyasasinda

ister GSYIH;da

veya ekonomik buyume alaninda

daha iyiye gidecegimize,

hayatin bir sekilde daha iyi olacagina dair yorumlar yapiyorlar.

Daha fazlanin daha iyi oldugu

insanlardaki korku yerine

acgozluluge cekici geliyor.

Hadi ama! Bati dunyasinda, her seye yeterince sahibiz.

Belki dunyanin bazi kisimlari degil ama, biz yeterli seye sahibiz.

Uzun zamandir biliyoruz ki bu,

uluslarin refahinin iyi bir olcusu degil.

Aslinda, ulusal muhasebe sistemimizin mimari olan

Simon Kuznets 1930'larda soyle demistir:

"Bir ulkenin refahi,

ulusal gelirlerinden cikarilamaz."

Ancak biz uretime ve

mal uretmeye siki siki dayanan

bir ulusal muhasebe sistemi yarattik.

Gercekten de, bu muhtemelen tarihi bir sey ve zamanini doldurdu.

Ikinci Dunya Savasi'nda, bir cok sey uretmemiz gerekti.

Gercekten de belli tur mallarin uretiminde o kadar basariliydik ki,

Avrupa'nin buyuk kismini harap ettik ve sonrasinda da yeniden insa etmek zorunda kaldik.

Dolayisiyla ulusal muhasebe sistemimiz

uretebildiklerimize bagli hale geldi.

Ancak 1968 ile birlikte,

Robert Kennedy isimli hayalci adam

sonu kotu olacak baskanlik kampanyasinin basinda,

simdiye dek gayrisafi milli hasilaya yonelik

yapilmis en akici

elestiriyi getirdi.

Konusmasini ise soyle bitirdi:

"Gayrisafi milli hasila

yasami degerli kilanlar

disindaki her seyi olcer."

Bu ne kadar cilginca? Bizim gelisme olcumuz,

toplumdaki ilerlemenin en baskin olcutu

sadece, yasami degerli kilanlar disinda

kalanlari mi olcuyor?

Inaniyorum ki, eger Kennedy bugun yasiyor olsaydi,

benim gibi istatikcilerden

disari cikip yasami neyin degerli kildigini

bulmamizi isterdi.

Bizden, ulusal muhasebe sistemizi

sosyal adalet,

surdurulebilirlik

ve insanlarin refahi gibi daha onemli

kavramlara dayanarak

yeniden sekillendirmemizi isterdi.

Aslinda sosyal bilimciler coktan disari ciktilar ve

bu sorulari dunyanin her yerinde sordular.

Bunlar kuresel captaki bir anketten.

Insanlara, ne istediklerini soruyor.

Beklendigi uzere, dunyanin her yanindaki insanlar

istedikleri seyin kendileri,

aileleri, cocuklari

bagli olduklari topluluklari icin

mutluluk oldugunu soyluyor.

Tamam, paranin da onemli oldugunu dusunuyorlar.

Para orada ama mutluluk kadar onemli degil,

sevgi kadar da onemli degil.

Hepimizin su hayatta sevmeye ve sevilmeye ihtiyacimiz var.

Para, saglik kadar da onemli degil.

Saglikli olmak ve dolu dolu bir hayat yasamak istiyoruz.

Bunlar dogal, insani ozlemler gibi gorunuyor.

Istatistikciler neden bunlari olcmuyor?

Uluslarin gelisimi dedigimizde neden biraz onceki kavramlar yerine,

ne kadar mala sahip oldugumuzu dusunuyoruz?

Gercekten de, bu benim yetiskinligim boyunca yaptigim sey -

mutlulugu nasil olceriz,

refahi nasil olceriz,

bunlari cevresel limitler icerisinde nasil yapariz?

Benim calistigim New Economics Foundation (Yeni Ekonomi Vakfi)

adli kurumda, Happy Planey Index (Mutlu Gezegen Endeksi)

dedigimiz bir sey yarattik;

cunku insanlar ve gezegenin mutlu olmasi gerektigini dusunuyoruz.

Neden bunu gosteren bir gelismislik olcutu yaratmiyoruz?

Yaptigimiz sey,

soyledigimiz sey, bir ulusun basarisi

en nihayetinde vatandaslari icin

mutlu ve saglikli yasamlar uretmekte ne kadar basarili oldugu ile ilgilidir.

Dunya uzerindeki her ulusun

hedefi bu olmalidir.

Ancak bu konuda onemli bir

girdi var ki

bu da dunya kaynaklarinin ne kadarini kullandigimizdir.

Sadece bir gezegenimiz var. Hepimiz onu paylasmak zorundayiz.

Nihai kit kaynak,

paylastigimiz bu gezegendir.

Ekonomi bilimi, kit kaynaklar konusuyla yakindan ilgilidir.

Arzu edilen bir ciktiya

donusturulmek istenen

kit bir kaynak oldugunda,

verimlilik kavramiyla dusunur.

Paramizin karsiligini ne kadar aldigimizi dusunur.

MPE, gezegensel kaynak kullanimimiza karsin

ne kadar refah elde ettigimize dair bir olcuttur.

Bu bir verimlilik olcutudur.

Bunu size gostermenin muhtemelen en kolay yolu,

sizlere bu grafigi gostermek olabilir.

Grafigin yatay ekseninde

"ekolojik iz" var.

Bu, ne kadar kaynak kullandigimizi

ve dunyaya ne kadar baski yaptigimizi gosteriyor.

Bunun artmasi, kotuye isaret ediyor.

Dikey eksende ise

"mutlu yasam yillari" adli bir olcut var.

Uluslarin refahiyla ilgili.

Mutluluga gore ayarlanmis beklenen yasam suresi gibi dusunulebilir.

Uluslardaki yasamlarin nitelik ve niceligi gibi.

Orada gordugunuz sari nokta ise, kuresel ortalama.

Simdi, bu kuresel ortalamanin cevresinde

buyuk bir uluslar dizisi var.

Grafigin sag ust kosesine dogru olan ulkeler,

oldukca iyi giden ve refah ureten ulkeler

ama o noktaya varmak icin gezegenin kaynaklarini yogun sekilde kullaniyorlar.

O ucgenle gosterilenler

ABD ve diger Bati ulkeleri,

aslinda bir kisim Korfez ulkeleri de burada yer aliyor.

Tam tersine, grafigin sol alt kosesinde ise

cok fazla refah uretemeyen ulkeler var -

ornegin, Sahra colunun guneyindeki ulkeler.

Hobbes'in deyimiyle,

oralarda yasam kisa ve insanliktan uzak.

Bu ulkelerin cogunda

ortalama yasam beklentisi, sadece 40 sene.

Dunyanin bu kisminda

sitma ve AIDS

bir cok insani olduruyor.

Simdi de iyi haberler!

Yukaridaki bazi ulkeler, sari ucgenler,

kuresel ortalamadan daha iyiler ve

grafigin sol ust kosesine dogru gidiyorlar.

Bu, ozlemlerimizi dile getiren bir grafik.

Sol ust kosede, iyi yasamlarin dunyaya pahaliya mal olmadigi yerde olmak istiyoruz.

Bunlar Latin Amerika ulkeleri.

Yukarida tek basina duran ulke

benim daha once hic gitmedigim bir yer.

Belki bazilariniz orada bulunmustur.

Kosta Rika.

Kosta Rika -

ortalama yasam beklentisi 78,5 sene.

Bu, ABD'dekinden bile daha uzun.

Gallup'un en son dunya anketine gore,

dunyadaki en mutlu milletler -

Isvicre ve Danimarka'da yasayanlardan bile daha mutlular.

En mutlu yer.

Bunu, Bati dunyasinda tipik olarak

kullanilan kaynaklarin

sadece dortte birini

kullanarak yapiyorlar

Orada neler oluyor?

Kosta Rika'da neler oluyor?

Dataya bakalim.

Elektriklerinin %99'u, yenilenebilir kaynaklardan geliyor.

Hukumetleri 2021 yilinda karbon notr

olmaya soz veren ilk hukumetlerden biri.

Ordularini, 1949'da

lagvettiler.

1949!

Sosyal programlara yatirim yaptilar -

sagik ve egitim gibi.

Latin Amerika'daki ve dunyadaki en yuksek

okur-yazarlik oranlarindan birine sahipler.

Ayrica o Latin kanina sahipler, degil mi?

Sosyal bagliliga sahipler.

(kahkahalar)

Muhtemelen buradaki zorluk - dusunmeye baslamamiz gereken sey -

gelecegin

Kuzey Amerikali olmayabilecegi,

Bati Avrupali olmayabilecegi.

Gelecek Latin Amerikali olabilir.

Gercekten de esas zorluk,

kuresel ortalamayi buraya tasiyabilmek.

Yapmamiz gereken sey bu.

Eger bunu yapacaksak,

asagidaki ulkeleri ve

grafigin sagindaki ulkeleri oradan cekmemiz gerekli.

Ancak bundan sonra, mutlu bir gezegen yaratmaya baslayabiliriz.

Duruma bakmanin bir yolu bu.

Diger yolu ise zaman trendlerine bakmak.

Dunyadaki her ulke icin gecmise giden iyi verilerimiz yok,

ama bazi en zengin ulkeler icin, OECD icin, bu verilere sahibiz.

Bu, zaman icerisindeki refahin trendi,

kucuk bir artis,

ama bu da ekolojik izimizin trendi.

Boylece mutlu-gezegen metodolojisine gore,

nihai kit kaynaklarimizi

istedigimiz ciktiya donustururken

daha az verimli hale gelmisiz.

Asil nokta ise, bence asil nokta,

bu odadaki herkesin

herhangi bir kiyamet habercisi

olay yasamadan

toplumun 2050 yilina varmasini istemeleri.

Aslinda o kadar da uzak bir tarih degil.

Sadece, insan omrunun yarisi kadar uzak.

Bugun okula baslayan bir cocuk,

2050'de benim yasimda olacak.

Cok da uzak bir gelecek degil.

Bu, Birlesik Krallik hukumetinin

karbon ve sera gazi salinimi hedefi.

Bunun siradan bir is olmadigini goz onunde bulundurun.

Bu, is dunyamizi degistirmek demek.

Organizasyonlarimizi, hukumet politikalarimizi ve

hayatimizi yasayis seklimizi degistirmemiz demek.

Esas nokta ise,

refahi arttirmaya devam etmemiz gerektigi.

Kimse secime gidip de

yasam kalitesinin dusecegini soylemeyecek.

Bence hic birimiz

insanligin gelisiminin durmasini istemiyoruz.

Bence bunun devam etmesini istiyoruz.

Bence beseriyetin artmaya devam etmesini istiyoruz.

Ve bence iklim degisikligine suphe veya reddedisle yaklasanlar da, bu noktada resme katiliyor.

Bence onlarin istedigi bu. Yasam kalitesinin artmaya devam etmesini istiyorlar.

Ellerindekilere sahip cikmak istiyorlar.

Eger onlari da dahil edeceksek,

yapmamiz gerekenin bu oldugunu dusunuyorum.

Bu da, verimlilgi daha da cok arttirmamiz gerektigi anlamina geliyor.

Grafikler cizmek ve benzeri seyler yapmak cok kolay,

ama asil nokta bu egrileri cevirmemiz gerektigi.

Iste burada geri besleme donguleri yaratan,

dogru bilgiyi dogru zamanda isleyen

sistem teorisinden, sistem muhendislerinden

yardim almamiz gerektigini dusunuyorum.

Insanoglu 'simdi' ile motive olur.

Evinize akilli bir sayac koyarsiniz,

su anda ne kadar elektirik harcadiginizi,

size ne kadara mal oldugunu gorursunuz.

Cocuklariniz gider ve hizla isiklari sondururler.

Bu, toplum icin nasil olurdu peki?

Neden her aksam radyodaki haberlerde

FTSE 100 endeksini, Dow Jones endeksini, dolar-pound oranini duyuyorum?

Dolar-pound orani hangi yonde hareket ederse iyi haber anlamina gelecegini bile bilmiyorum.

Bunu neden duyuyorum?

Neden dun Britanya'nin ne kadar enerji kullandigini,

ABD'nin ne kadar enerji kullandigini duymuyorum?

Karbon salinimini her yil yuzde uc

azaltmaya dair hedefimizi tutturduk mu?

Bu, kollektif bir amac yaratmanin yoludur.

Onu medyaya verirsiniz ve hakkinda dusunmeye baslarsiniz.

Refahi arttirmak icin

pozitif geri besleme dongulerine ihtiyacimiz var.

Hukumet seviyesinde, refaha bagli ulusal hesaplar olusturabilirler.

Is dunyasi seviyesinde, yaraticiligi ve

yenilikciligi tetikleyen

iscilerin refah seviyesine bakabilirsiniz.

Bunca cevresel sorunla basa cikmak icin bir suru yenilige ihtiyacimiz olacak.

Kisisel anlamda da bu durtulere ihtiyacimiz var.

Belki verilere cok ihtiyacimiz yok ama hatirlatmalara ihtiyacimiz var.

Birlesik Krallik'ta her gun bes meyve ve sebze yemeye,

ne kadar egzersiz yapmamiz gerektigine dayali - hic bana gore degil -

cok guclu bir kamu sagligi mesajimiz var.

Bunlarin mutluluklar ne ilgisi var?

Daha mutlu olmak icin

her gun yapmaniz gereken bes sey nedir?

Bir kac yil once Bilim Bakanligi icin bir proje yaptik,

Foresight (Ongoru) adinda buyuk bir programdi --

bir cok insan vardi -- uzmanlar dahil olmak uzere --

her sey kanita dayaliydi -- buyuk bir dosyaydi.

Isimizin bir kismi suydu: hayatinizdaki refahi arttirmak icin

hangi bes pozitif eylemi yapabilirsiniz?

Buradaki nokta su ki,

bunlar aslinda mutlulugun sirri sayilmazlar;

daha cok mutlulugun kenarindan sizacagi seyler.

Bunlardan ilki baglanmaktir,

sosyal iliskileriniz

hayatinizin en onemli yapi taslaridir.

Sevdiklerinize elinizden geldigi kadar

enerji ve zaman harciyor musunuz?

Bu iliskileri insa etmeye devam edin.

Ikincisi aktif olmaktir.

Kotu bir ruh halinden cikmanin en hizli yolu:

disariya cikin, yuruyun, radyoyu acin ve dansedin.

Aktif olmak, olumlu ruh hali icin onemlidir.

Ucuncusu farkinda olmaktir.

Dunyada olan bitenden, mevsimlerin degisiminden,

cevrenizdeki insanlardan ne kadar haberdarsiniz?

Sizi nelerin beklediginin ve su yuzune cikmaya calistiginin farkinda misiniz?

Dikkatlilige dair kanitlara gore,

bilissel davranis terapisi

refahimiz icin cok onemli.

Dorduncusu ogrenmeye devam etmektir

ve devam etmek onemlidir --

tum hayat boyunca ogrenmek.

Ogrenmeye devam eden ve merakli olan yaslilar,

kendini kapatmaya baslayanlardan cok daha iyi bir sagliga sahiptirler.

Ama bunun formal ogrenim olmasi gerekmiyor; bilgiye dayali degil.

Bu daha cok merakla ilgili.

Yeni bir yemek yapmayi, cocukken ogrenip de

unuttugunuz bir enstrumani yeniden calmaya baslamayi ogrenmek gibi.

Ogrenmeye devam edin.

Sonuncusu da

tum aktivitelerin en ekonomik olmayani,

vermek.

Comertligimiz, fedakarligimiz.

sevecenligimiz,

hepsi beynimizdeki

odul mekanizmasina siki sikiya baglidir.

Birilerine bir sey verdigimizde kendimizi iyi hissederiz.

Sabah, iki grup insana yuzer dolar

vererek siz de bir deney yapabilirsiniz.

Bir gruba bu parayi kendilerine harcamalarini,

diger gruba da diger insanlar icin harcamalarini soyleyin.

Gun sonunda mutluluklarini olcun,

gidip de parayi baskalarina harcayanlarin

kendilerine harcayanlardan cok daha mutlu oldugunu gorursunuz.

El altindaki kartpostallarin

uzerine yazdigimiz bu bes yolun,

dunyaya herhangi bir seye mal olmadigini soyleyebilirim.

Herhangi bir karbon icerigine sahip degiller.

Tatmin edilmeleri icin maddesel seylere gereksinimleri yok.

Bence mutlulugun dunyaya bir seye mal olmamasi

oldukca makul.

Martin Luther King,

olmesine yakin,

muhtesem bir konusma yapti.

Demisti ki, "Ileride zorluklar oldugunu biliyorum,

onumuze sorunlar cikabilir,

ama hicbirinden korkmuyorum. Umursamiyorum.

Daglarin tepesine ciktim

ve Vaat Edilmis Topraklari gordum."

O bir vaizdi,

ama inaniyorum ki cevre hareketi

ve aslinda, is dunyasi, hukumet

dagin tepesine cikmali

ve cevresine bakmali,

ve Vaat Edilmis Topraklari gormeli,

veya vaatlerin vatanini,

hepimizin istedigi dunyaya dair

bir hayali olmali.

Sadece bu da degil, oraya varmak icin

Buyuk Degisimi yaratmamiz lazim

ve bu buyuk degisimin yollarini iyi seylerle kaplamaliyiz.

Insanoglu mutlu olmak ister.

Onlari bes yolla donatin.

Insanlari bir araya toplayan ve onlara

Mutlu Gezegen Endeksini gosteren

isaret levhalarina ihtiyacimiz var.

Sonrasinda inaniyorum ki

hepimizin istedigi bir dunyayi,

mutlulugun dunyaya hicbir seye mal olmadigi bir yeri beraberce yaratabiliriz.

(Alkislar)