Մուսթաֆա Աքյոլ. Հավատն ընդդեմ ավանդույթի Իսլամում
-
0:00 - 0:02Մի քանի շաբաթ առաջ
-
0:02 - 0:05ես հնարավորություն ունեցա այցելել Սաուդյան Արաբիա
-
0:05 - 0:08Եվ առաջին բանը, որ ցանկացա անել որպես մահմեդական,
-
0:08 - 0:10Մեքքա գնալ և Քաաբա այցելելն էր`
-
0:10 - 0:12Իսլամի ամենակարևոր սրբատեղին:
-
0:12 - 0:14Եվ ես արեցի դա. հագա իմ ծիսական հագուստը,
-
0:14 - 0:16գնացի Սուրբ Մզկիթ,
-
0:16 - 0:18աղոթեցի,
-
0:18 - 0:20հետևեցի բոլոր ծեսերին,
-
0:20 - 0:22Եվ միաժամանակ
-
0:22 - 0:24բացի այդ ամբողջ հոգևոր արարողակարգից,
-
0:24 - 0:26Քաաբայում տեսա մի աշխարհիկ երևույթ,
-
0:26 - 0:28որն ինձ շատ հետաքրքրեց:
-
0:28 - 0:30Չկար սեռերի բաժանում:
-
0:30 - 0:32Այլ կերպ ասած, տղամարդիկ և կանայք
-
0:32 - 0:34միասին էին պաշտամունք անում:
-
0:34 - 0:36Նրանք միասին էին Թաուաֆի ժամանակ`
-
0:36 - 0:39Քաաբայի շուրջ քայլելիս:
-
0:39 - 0:41Նրանք միասին էին աղոթելիս:
-
0:41 - 0:44Եվ եթե մտածում եք` ինչու է սա ընդհանրապես հետաքրքիր,
-
0:44 - 0:47ապա պետք է Սաուդյան Արաբիայի մյուս մասերում լինեք,
-
0:47 - 0:49քանի որ այս երկիրը
-
0:49 - 0:52կտրուկ կերպով բաժանված է սեռերի միջև:
-
0:52 - 0:54Այլ կերպ ասած,
-
0:54 - 0:56որպես տղամարդ, դու ուղղակի չպետք է գտնվես
-
0:56 - 0:58կնոջ հետ միևնույն ֆիզիկական տարածությունում:
-
0:58 - 1:00Եվ դա ես նկատեցի շատ զավեշտալի կերպով:
-
1:00 - 1:02Ես մեկնեցի Քաաբաից
-
1:02 - 1:04Մեքքայի կենտրնում ինչ-որ բան ուտելու համար:
-
1:04 - 1:06Ուղևորվեցի մոտակա Բուրգեր Քինգ ռեստորան:
-
1:06 - 1:08Երբ գնացի այնտեղ,
-
1:08 - 1:10նկատեցի, որ կար տղամարդկանց բաժին,
-
1:10 - 1:13որը զգուշորեն առանձնացված էր կանանց բաժնից:
-
1:13 - 1:16Եվ ես պետք է վճարեի, պատվիրեի և ուտեի տղամարդկանց բաժնում:
-
1:16 - 1:18"Զավեշտալի է", - ասացի ինքս ինձ, -
-
1:18 - 1:21"դու կարող ես խառնվել հակառակ սեռի հետ Սուրբ Քաաբայում,
-
1:21 - 1:23իսկ Բուրգեր Քինգում` ոչ:
-
1:23 - 1:25Բավականին հեգնական է:
-
1:25 - 1:28Բացի հեգնական լինելուց, այն նաև իմ կարծիքով շատ բան է ասում:
-
1:28 - 1:31Քանի որ Քաաբան և դրա շուրջ ծեսերը
-
1:31 - 1:34Իսլամի վաղ շրջանի մասունքներ են,
-
1:34 - 1:36Մուհամեդ մարգարեի շրջանից:
-
1:36 - 1:38Եվ եթե այդ ժամանակ մեծ շեշտադրում լիներ
-
1:38 - 1:40առանձնացնելու տղամարդկանց և կանանց,
-
1:40 - 1:43Քաաբայի շուրջ ծեսերը կկատարվեին համապատասխանաբար:
-
1:43 - 1:45Սակայն, ըստ երևույթին, դա հարց չէր այն ժամանակ:
-
1:45 - 1:47Այսպիսով, ծեսերը այդպես էին:
-
1:47 - 1:49Սա նույնպես, կարծում եմ, հաստատվում է
-
1:49 - 1:51այն փաստով, որ կանանց մեկուսացումը
-
1:51 - 1:53բաժանված հասարակություն ստեղծելու գործում
-
1:53 - 1:56չեք գտնի Ղուրանում,
-
1:56 - 1:58իսլամի առանցքում,
-
1:58 - 2:00իսլամի սուրբ առանցքում,
-
2:00 - 2:03որին հավասարապես հավատում են բոլոր մահմեդականները, այդ թվում և ես:
-
2:03 - 2:05Եվ կարծում եմ, պատահական չէ,
-
2:05 - 2:07որ դուք չեք գտնի այս գաղափարը
-
2:07 - 2:09իսլամի բուն ծագման մեջ:
-
2:09 - 2:11Որովհետև շատ գիտնականներ,
-
2:11 - 2:13ովքեր ուսումնասիրում են մահմեդական մտքի պատմություն,
-
2:13 - 2:15թե մահմեդական, թե արևմտյան գիտնականներ,
-
2:15 - 2:17կարծում են, որ
-
2:17 - 2:19կանանց և տղամարդկանց ֆիզիկապես բաժանելու սովորությունը
-
2:19 - 2:22եկավ իսլամի հետագա զարգացման արդյունքում,
-
2:22 - 2:24երբ մահմեդականները ընդունեցին
-
2:24 - 2:27Մերձավոր Արևելքի նախկին որոշ մշակույթներ և ավանդույթներ:
-
2:27 - 2:29Կանանց մեկուսացումն իրականում
-
2:29 - 2:31բյուզանդական և պարսկական սովորույթ էր,
-
2:31 - 2:34և մահմեդականներն այն ընդունելով,
-
2:34 - 2:36դարձրեցին իրենց կրոնի մի մաս:
-
2:36 - 2:38Իրականում սա միայն մի օրինակ է
-
2:38 - 2:40շատ ավելի մեծ մի երևույթի:
-
2:40 - 2:43Այն, ինչ այսօր մենք անվանում ենք մահմեդական օրենք կամ հատկապես մահմեդական մշակույթ,
-
2:43 - 2:45և իսկապես գոյություն ունեն բազմաթիվ իսլամական մշակույթներ,
-
2:45 - 2:47Սաուդյան Արաբիայինը շատ տարբեր է
-
2:47 - 2:50այնտեղից, որտեղից ես եմ գալիս` Ստամբուլ կամ Թուրքիա:
-
2:50 - 2:52Այնուամենայնիվ,
-
2:52 - 2:54եթե խոսում եք մահմեդական մշակույթի մասին,
-
2:54 - 2:56այն ունի առանցք, աստվածային հաղորդագրություն,
-
2:56 - 2:58որը հիմք դրեց կրոնին,
-
2:58 - 3:00սակայն հետագայում բազմաթիվ ավանդույթներ, ընկալումներ,
-
3:00 - 3:03շատ սովորույթներ ավելացվեցին դրա վրա:
-
3:03 - 3:06Եվ դրանք Մերձավոր Արևելքի ավանդույթներն էին, միջնադարյան ավանդույթներ:
-
3:07 - 3:10Եվ երկու կարևոր հաղորդագրություն կամ երկու դասեր կան, որ
-
3:10 - 3:13պետք է վերցնենք այդ իրականությունից:
-
3:13 - 3:15Նախևառաջ, մահմեդականները,
-
3:15 - 3:18բարեպաշտ, պահպանողական, հավատացյալ մահմեդականները, ովքեր ցանկանում են հավատարիմ լինել իրենց կրոնին,
-
3:18 - 3:21չպետք է կառչեն իրենց մշակույթում առկա ամեն ինչից,
-
3:21 - 3:23մտածելով, որ այն աստվածայնորեն պարտադիր է:
-
3:23 - 3:25Միգուցե որոշ բաներ վատ ավանդույթներ են
-
3:25 - 3:27և պետք է փոխվեն:
-
3:27 - 3:29Մյուս կողմից, Արևմուտքի բնակիչները,
-
3:29 - 3:31ովքեր նայում են մահմեդական մշակույթին,
-
3:31 - 3:33և տեսնում որոշ անհանգստացնող հանգամանքներ,
-
3:33 - 3:36չպետք է պատրաստակամորեն հետևություն անեն, որ սա այն է, ինչ իսլամն է սահմանում:
-
3:36 - 3:38Միգուցե մերձվորարևելյան մշակույթն է, որ
-
3:38 - 3:40շփոթում են իսլամի հետ:
-
3:40 - 3:43Գոյություն ունի սովորույթ, որը կոչվում է կնոջ թլփատում:
-
3:43 - 3:46Սա մի սարսափելի, ահավոր երևույթ է:
-
3:46 - 3:48Իրականում սա վիրահատություն է,
-
3:48 - 3:51որը կանանց զրկում է սեռական հաճույքից:
-
3:51 - 3:53Եվ Արևմուտքի բնակիչները, եվրոպացիներն ու ամերիկացիները,
-
3:53 - 3:56ովքեր նախկինում չգիտեին սրա մասին,
-
3:56 - 3:58հանդիպեցին այս սովորույթին
-
3:58 - 4:00որոշ մահմեդական համայնքներում,
-
4:00 - 4:02ովքեր ներգաղթել էին հյուսիսային Աֆրիկայից:
-
4:02 - 4:05Եվ նրաք մտածեցին. "Օ, ինչ սարսափելի կրոն է սա,
-
4:05 - 4:07որը սահմանում է նման բան":
-
4:07 - 4:09Սակայն երբ նայում եք կնոջ թլփատմանը,
-
4:09 - 4:11տեսնում եք, որ դա իսլամի հետ կապ չունի,
-
4:11 - 4:13այլ ուղղակի հյուսւսաֆրիկյան սովորույթ է,
-
4:13 - 4:15որը նախորդում է իսլամին:
-
4:15 - 4:17Այն գոյություն ուներ հազարավոր տարիներ:
-
4:17 - 4:20Եվ, բնականաբար, որոշ մահմեդականներ հետևում են այդ սովորույթին:
-
4:20 - 4:23Հյուսիսային Աֆրիկայի մահմեդականները, ոչ թե այլ վայրերի:
-
4:23 - 4:26Սակայն Հյուսիսային Աֆրիկայի ոչ-մահմեդական համայնքները`
-
4:26 - 4:28անիմիստները, նույնիսկ որոշ քրիստոնյաներ,
-
4:28 - 4:30և նույնիսկ հրեական մի ցեղ Հյուսիսային Աֆրիկայում
-
4:30 - 4:33հետևում է թլփատման ավանդույթին:
-
4:33 - 4:36Այսպիսով, այն, ինչ թվում է խնդիր
-
4:36 - 4:38իսլամական կրոնի մեջ,
-
4:38 - 4:40կարող է պարզվել, որ ավանդույթ է,
-
4:40 - 4:42որին հետևում են մահմեդականները:
-
4:42 - 4:44Նույնը կարելի է ասել նաև պատվո սպանությունների մասին,
-
4:44 - 4:47որը արևմտյան լրատվամիջոցների հերթական թեմաներից է,
-
4:47 - 4:50և որը, իհարկե, սարսափելի ավանդույթ է:
-
4:50 - 4:53Եվ մենք իսկապես տեսնում ենք այդ ավանդույթը որոշ մահմեդական համայնքներում:
-
4:53 - 4:56Սակայն Մերձավոր Արևելքի ոչ մահմեդական համայնքներում,
-
4:56 - 4:58ինչպես օրինակ քրիստոնեական կամ արևելյան համայնքում,
-
4:58 - 5:00տեսնում ենք նույն սովորույթը:
-
5:00 - 5:02Մենք ունեցանք պատվո սպանության դժբախտ մի դեպք
-
5:02 - 5:04Թուրքիայի հայկական համայնքում
-
5:04 - 5:06մի քանի ամիս առաջ:
-
5:06 - 5:08Սրանք ընդհանուր մշակույթի դեպքեր են,
-
5:08 - 5:11բայց ես նաև շատ հետաքրքրված եմ քաղաքական մշակույթով,
-
5:11 - 5:14և արդյոք ազատությունն ու ժողովրդավարությունը գնահատվում են,
-
5:14 - 5:17թե գոյություն ունի ավտորիտար քաղաքական մշակույթ,
-
5:17 - 5:20որի դեպքում պետությունը քաղաքացիներին պարտադրում է որոշ բաներ:
-
5:20 - 5:22Եվ գաղտնիք չէ,
-
5:22 - 5:24որ Մերձավոր Արևելքի բազմաթիվ մահմեդական շարժումներ
-
5:24 - 5:26հակված են լինել ավտորիտար,
-
5:26 - 5:29և որոշ այսպես կոչված "մահմեդական վարչակարգեր",
-
5:29 - 5:31ինչպիսիք են Սաուդյան Արաբիան, Իրանը,
-
5:31 - 5:34և վատագույն դեպքը Թալիբանն էր Աֆղանստանում,
-
5:34 - 5:36կասկած չկա, որ նրանք բավականին ավտորիտար են:
-
5:36 - 5:38Օրինակ, Սաուդյան Արաբիայում
-
5:38 - 5:41գոյություն ունի մի երևույթ, որը կոչվում է կրոնական ոստիկանություն:
-
5:41 - 5:43Եվ այդ կրոնական ոստիկանությունը պարտադրում է
-
5:43 - 5:45մահմեդական ենթադրյալ կենսակերպը
-
5:45 - 5:47բոլոր քաղաքացիներին, ուժով,
-
5:47 - 5:49ինչպես օրինակ կանայք ստիպված են ծածկել իրենց գլուխները,
-
5:49 - 5:52կրել հիջաբ, մահմեդական գլխաշոր:
-
5:52 - 5:54Այսօր դա բավականին ավտորիտար է,
-
5:54 - 5:57և մեկն է այն երևույթներից, որ ես խիստ քննադատում եմ:
-
5:57 - 6:00Բայց երբ գիտակցեցի,
-
6:00 - 6:02որ ոչ մահմեդական
-
6:02 - 6:05կամ ոչ-մահմեդական-մտածելակերպով դերակատարները նույն տարածքում
-
6:05 - 6:07երբեմն նույն կերպ էին վարվում,
-
6:07 - 6:09գիտակցեցի, որ միգուցե խնդիրը
-
6:09 - 6:12կայանում է ողջ տարածաշրջանի քաղաքական մշակույթի մեջ, ոչ թե իսլամի:
-
6:12 - 6:15Թույլ տվեք մի օրինակ բերել. Ես Թուրքիայից եմ,
-
6:15 - 6:17որը գերաշխարհիկ պետություն է,
-
6:17 - 6:19դեռ բոլորովին վերջերս
-
6:19 - 6:22գոյություն ուներ այն, ինչ կոչում եմ աշխարհիկ ոստիկանություն,
-
6:22 - 6:25որը պահպանում էր համալսարանները
-
6:25 - 6:27գլխաշորով ուսանողներից:
-
6:27 - 6:30Այլ կերպ ասած, նրանք պարտադրում էին ուսանողներին
-
6:30 - 6:32գլուխները չծածկել:
-
6:32 - 6:34Եվ ես կարծում եմ, որ ստիպել մարդկանց չծածկել իրենց գլուխները
-
6:34 - 6:37այնքան բռնապետական է, որքան ստիպել ծածկել:
-
6:37 - 6:39Դա պետք է լինի քաղաքացու որոշումը:
-
6:39 - 6:41Սակայն երբ ես դա տեսա, մտածեցի.
-
6:41 - 6:43"Միգուցե խնդիրը
-
6:43 - 6:45ուղղակի տարածաշրջանում ավտորիտար մշակույթն է,
-
6:45 - 6:47և որոշ մահմեդականներ կրել են այդ ազդեցությունը"
-
6:47 - 6:50Սակայն աշխարհիկ մտածելակերպ ունեցող անձինք ևս կարող են կրել այդ ազդեցությունը:
-
6:50 - 6:52Միգուցե դա քաղաքական մշակույթի հիմնախնդիր է,
-
6:52 - 6:54և մենք պետք է մտածենք
-
6:54 - 6:56ինչպես փոփոխել քաղաքական մշակույթը:
-
6:56 - 6:58Սրանք են այն հարցերից մի քանիսը,
-
6:58 - 7:00որոնք կային իմ մտքում մի քանի տարի առաջ,
-
7:00 - 7:02երբ նստեցի գիրք գրելու:
-
7:02 - 7:04Ես ասացի. "Լավ, ես հետազոտություն կիրականացնեմ,
-
7:04 - 7:09թե ինչպես է իսլամը դարձել այն, ինչ այժմ է,
-
7:09 - 7:11ինչ ճանապարհներ է անցել,
-
7:11 - 7:13և ինչ ճանապարհներ կարող էր անցնել:
-
7:13 - 7:18Գրքի անվանումն է "Իսլամն առանց ծայրահեղությունների. Մահմեդական դեպք ազատության համար":
-
7:18 - 7:20Եվ ինչպես ենթավերնագիրն է հուշում,
-
7:20 - 7:23ես ուսումնասիրեցի իսլամական ավանդույթն ու իսլամական միտքի պատմությունը
-
7:23 - 7:25անհատի ազատության տեսանկյունից
-
7:25 - 7:27և փորձեցի գտնել` որոնք են ուժեղ կողմերը
-
7:27 - 7:29անհատի ազատության տեսանկյունից:
-
7:29 - 7:31Եվ այդ ուժեղ կողմերը գոյություն ունեն իսլամական ավանդույթում:
-
7:31 - 7:34Իսլամը իրականում, որպես միաստված կրոն,
-
7:34 - 7:38որը սահմանեց մարդուն որպես պատասխանատու էակ,
-
7:38 - 7:40ստեղծեց անհատի գաղափարը Մերձավոր Արևելքում
-
7:40 - 7:43և փրկեց այն համայնքայնությունից` կոլեկտիվիզմից
-
7:43 - 7:45ցեղի:
-
7:45 - 7:47Սրանից կարելի է բազմաթիվ մտքեր առանձնացնել:
-
7:47 - 7:50Սակայն, բացի դա, ես նաև նկատեցի հիմնախնդիրներ իսլամական մշակույթի մեջ:
-
7:50 - 7:52Բայց մի բան հետաքրքրաշարժ էր.
-
7:52 - 7:55Պարզվեց, որ այդ խնդիրների մեծ մասը հետագայում են առաջացել,
-
7:55 - 7:58ոչ թե Իսլամի աստվածային հիմքից, Ղուրանից,
-
7:58 - 8:01այլ նորից ավանդույթներից և մտածելակերպից
-
8:01 - 8:03կամ Ղուրանի այն մեկնաբանություններից,
-
8:03 - 8:05որոնք արվել էին մահմեդականների կողմից Միջնադարում:
-
8:05 - 8:07Ղուրանն, օրինակ,
-
8:07 - 8:09չի թույլատրում քարկոծելը:
-
8:09 - 8:11Պատիժ չկա դասալքության համար:
-
8:11 - 8:14Պատիժ չկա անձնական քայլերի համար, ինչպես օրինակ, ալկոհոլային խմիչք օգտագործելը:
-
8:14 - 8:18Նման բաները, որոնք կազմում են Իսլամական Օրենքը,
-
8:18 - 8:21Իսլամական Օրենքի մտահոգիչ կողմերը
-
8:21 - 8:24հետագայում են զարգացել իսլամի հետագա մեկնաբանությունների մեջ:
-
8:24 - 8:26Սա նշանակում է, որ այսօր մահմեդականները կարող են
-
8:26 - 8:28նայել այդ երևույթնորին և ասել.
-
8:28 - 8:30"Մեր կրոնի բուն հիմքը
-
8:30 - 8:32այստեղ է, մեզ հետ:
-
8:32 - 8:34Դա մեր հավատքն է. և մենք դրան հավատարիմ կլինենք":
-
8:34 - 8:36Բայց մենք կարող ենք փոխել դրա մեկնաբանությունը,
-
8:36 - 8:39քանի որ այն մեկնաբանվել է միջնադարի ժամանակների ու միջավայրի համապատասխան:
-
8:39 - 8:41Հիմա մենք ապրում ենք բազմազան աշխարհում™
-
8:41 - 8:43տարբեր արժեքներով ու տարբեր քաղաքական համակարգերով:
-
8:43 - 8:46Այդ մեկնաբանությունը բավականին հնարավոր և իրագործելի է:
-
8:47 - 8:50Եթե ես լինեի միակը, ով այսպես է մտածում,
-
8:50 - 8:53խնդիրներ կառաջանային:
-
8:53 - 8:55Բայց դա բոլորովին այդպես չէ:
-
8:55 - 8:58Իրականում, 19-րդ դարից սկսած
-
8:58 - 9:01գոյքւթյուն ունի ռևիզիոնիստական, բարեփոխական
-
9:01 - 9:03կոչեք ինչպես ուզում եք,
-
9:03 - 9:05ավանդույթ,
-
9:05 - 9:07միտում իսլամական մտածողության մեջ:
-
9:07 - 9:09Եվ նրանք մտավորականները կամ պետական գործիչներն էին
-
9:09 - 9:1219րդ, ապա նաև 20-րդ դարերի,
-
9:12 - 9:14ովքեր նայում էին հիմնականում Եվրոպային
-
9:14 - 9:16և տեսնում, որ Եվրոպան հիացմունքի արժանի շատ բաներ ունի,
-
9:16 - 9:18ինչպես օրինակ գիտությունն ու տեխնոլոգիան:
-
9:18 - 9:20Բայց ոչ միայն այդ. նաև ժողովրդավարություն, խորհրդարան,.
-
9:20 - 9:22ներկայացուցչության գաղափարը,
-
9:22 - 9:24հավասար քաղաքացիության գաղափարը:
-
9:24 - 9:27Այդ մահմեդական մտածողները, մտավորականներն ու պետական գործիչները
-
9:27 - 9:3019-րդ դարի նայում էին Եվրոպային, տեսնում այդ ամենը:
-
9:30 - 9:32Նրանք ասում էին. "Ինչու մենք չունենք այդ ամենը"
-
9:32 - 9:34Եվ նրանք հայացք էին նետում մահմեդական ավանդույթին,
-
9:34 - 9:37տեսնում խնդրահարույց առումները,
-
9:37 - 9:40որոնք, սակայն, կրոնի հիմնաքարը չէն, ուստի կարելի է վերաիմաստավորել,
-
9:40 - 9:42և Ղուրանը կարող է վերընթերցվել
-
9:42 - 9:44ժամանակակից աշխարհում:
-
9:44 - 9:46Այդ միտումն
-
9:46 - 9:49ընդհանուր առմամբ կոչվում է իսլամական մոդեռնիզմ,
-
9:49 - 9:52և այն զարգացվել է մտավորականների ու պետական գործիչների կողմից
-
9:52 - 9:54սակայն ոչ թե որպես միայն ինտելեկտուալ գաղափար,
-
9:54 - 9:56այլ նաև որպես քաղաքական ծրագիր:
-
9:56 - 9:58Ահա թե ինչու փաստորեն 19-րդ դարում
-
9:58 - 10:01Օսմանյան կայսրությունը, որն այն ժամանակ ընդգրկում էր ողջ Մերձավոր Արևելքը,
-
10:01 - 10:04շատ կարևոր բարեփոխումներ արեց, ինչպես օրինակ
-
10:04 - 10:06քրիստոնյաներին ու հրեաներին
-
10:06 - 10:08հավասար քաղաքացիություն տալը,
-
10:08 - 10:10սահնամադրություն ընդունելը,
-
10:10 - 10:12ներկայացուցչական խորհրդարան ընդունելը,
-
10:12 - 10:15կրոնի ազատության գաղափարը զարգացնելը:
-
10:15 - 10:18Ահա թե ինչու Օսմանյան կայսրությունն իր վերջին տասնամյակներում
-
10:18 - 10:20վերածվեց նախա-ժողովրդավարության,
-
10:20 - 10:22սահմանադրական միապետության:
-
10:22 - 10:25Եվ ազատությունն այդ ժամանակ շատ կարևոր քաղաքական արժեք էր:
-
10:25 - 10:27Նմանապես, արաբական աշխարհում
-
10:27 - 10:30կար այն, ինչ մեծ արաբ պատմաբան Ալբերտ Հուրանին
-
10:30 - 10:32սահմանում է որպես Ազատական Դարաշրջան:
-
10:32 - 10:34Նա ունի գիրք ` "Արաբական միտքն Ազատական դարաշրջանում":
-
10:34 - 10:36Եվ Ազատական դարաշրջան ասելով նա նկատի ունի
-
10:36 - 10:3919-րդ և վաղ 20-րդ դարերը:
-
10:39 - 10:42Սա հատկապես գերիշխող ուղղություն էր
-
10:42 - 10:4420-րդ դարի սկզբին
-
10:44 - 10:48իսլամական մտածողների, պետական գործիչների և աստվածաբանների շրջանում:
-
10:48 - 10:50Սակայն մի շատ հետաքրքիր մոդել կա
-
10:50 - 10:5220-րդ դարի մյուս ժամանակահատվածում,
-
10:52 - 10:54քանի որ մենք տեսնում ենք սուր հետընթաց
-
10:54 - 10:56իսլամական մոդեռնիստական ուղղությունում:
-
10:56 - 10:58Եվ տվյալ դեպքում
-
10:58 - 11:01Իսլամիզմն աճում է
-
11:01 - 11:04որպես մի գաղափարախոսություն, որն ավտորիտար է,
-
11:04 - 11:06որը բավականին սուր է,
-
11:06 - 11:08բավականին հակաարևմտյան
-
11:08 - 11:10և որը փորձում է ձևավորել հասարակություն
-
11:10 - 11:12ուտոպիական տեսլականի հիման վրա:
-
11:12 - 11:15Այսպիսով, իսլամիզմը խնդրահարույց գաղափար է,
-
11:15 - 11:17որն առաջացրեց բազմաթիվ հիմնախնդիրներ
-
11:17 - 11:2020-րդ դարի իսլամական աշխարհում:
-
11:20 - 11:23Եվ նույնիսկ իսլամիզիմի ամենածայրահեղ ձևերը
-
11:23 - 11:26հանգեցրին ահաբեկչության ` հանուն իսլամի,
-
11:26 - 11:29որն իմ կարծիքով իրականում դեմ է իսլամին,
-
11:29 - 11:32սակայն, որոշ ակնհայտորեն ծայրահեղականներ այդպես չէին կարծում:
-
11:32 - 11:34Սակայն այստեղ կա մի հետաքրքիր հարց.
-
11:34 - 11:37եթե իսլամական մոդեռնիզմն այդքան հայտնի էր
-
11:37 - 11:3919-րդ և վաղ 20-րդ դարերում,
-
11:39 - 11:41ինչու իսլամիզմը դարձավ այսքան հայտնի
-
11:41 - 11:4320-րդ դարի մյուս ժամանակահատվածում:
-
11:43 - 11:45Եվ կարծում եմ այս հարցը
-
11:45 - 11:47անհրաժեշտ է զգուշորեն քննարկել:
-
11:47 - 11:49Եվ իմ գրքում ես այդ հարցին ևս անդրադարձել եմ:
-
11:49 - 11:53Եվ ընդհանրապես, պետք չէ լինել հրթիռային գիտնական` դա հասկանալու համար:
-
11:53 - 11:55Պետք է ուղղակի նայել 20-րդ դարի քաղաքական պատմությունը
-
11:55 - 11:57և կտեսնեք, որ շատ բան է փոխվել:
-
11:57 - 11:59Համատեքստն է փոխվել:
-
11:59 - 12:0119-րդ դարում,
-
12:01 - 12:03երբ մահմեդականները որպես օրինակ Եվրոպային էին նայում,
-
12:03 - 12:06նրանք անկախ էին, ավելի ինքնավստահ:
-
12:06 - 12:09Վաղ 20-րդ դարում, Օսմանյան կայսրության անկմահ հետ,
-
12:09 - 12:12ողջ Մերձավոր Արևելքը գաղութացվեց:
-
12:12 - 12:14Եվ երբ ունենք գաղութատիրություն, ի՞նչ ունենք։
-
12:14 - 12:16Ունենք հակա-գաղութատիրություն:
-
12:16 - 12:19Այսպիսով, Եվրոպան այլևս նախանձի առարկա չէ,
-
12:19 - 12:22այն մի թշնամի է, որին պետք է ընդդիմանալ և որի դեմ պետք է պայքարել:
-
12:22 - 12:24Այսպիսով, կա շատ սուր մի հետընթաց
-
12:24 - 12:26մահմեդական աշխարհի ազատախոհ հայացքներում
-
12:26 - 12:29և այն, ինչ տեսնում եք, ավելի շատ պաշտպանական,
-
12:29 - 12:32կոշտ, ռեակցիոն լարվածություն է,
-
12:32 - 12:34որը բերեց Արաբական սոցիալիզմի, արաբական նացիոնալիզմի,
-
12:34 - 12:37և վերջապես, իսլամական գաղափարախոսության:
-
12:37 - 12:40Եվ երբ ավարտվեց գաղութատիրական շրջանը,
-
12:40 - 12:42այն, ինչ ստացվեց,
-
12:42 - 12:44ընդհանուր առմամբ աշխարհիկ դիկտատորներն էին.
-
12:44 - 12:46ովքեր ասում են` իրենք են երկիրը
-
12:46 - 12:48սակայն չբերեցին ժողովրդավարություն երկրին
-
12:48 - 12:50և հիմնեցին իրենց դիկտատուրան:
-
12:50 - 12:53Եվ ես կարծում եմ Արևմուտքը կամ որոշ ուժեր Արևմուտքում,
-
12:53 - 12:55մասնավորապես ԱՄՆ-ը,
-
12:55 - 12:58գործեցին այդ դիկտատորներին աջակցելու սխալ քայլը`
-
12:58 - 13:01նրանց համարելով իրենց շահերի համար ավելի օգտակար:
-
13:01 - 13:03Բայց այն փաստը, որ այդ դիկտատորները
-
13:03 - 13:05ճնշում էին ժողովրդավարությունն իրենց երկրում,
-
13:05 - 13:07և ճնշում էին իսլամական խմբերն իրենց երկրում,
-
13:07 - 13:09փաստորեն իսլամիստներին շատ ավելի կոշտ դարձրեց:
-
13:09 - 13:11Այսպիսով, 20-րդ դարում
-
13:11 - 13:13արաբական աշխարհում ստացվեց այս արատավոր շրջանը,
-
13:13 - 13:16որտեղ բռնապետությունը ճնշում է իր իսկ ժողովրդին,
-
13:16 - 13:18ներառյալ իսլամական բարեպաշտներին,
-
13:18 - 13:21և նրանք արձագանքում են ռեակցիոն կերպով:
-
13:21 - 13:23Սակայն կար մի երկիր,
-
13:23 - 13:26որը կարողացավ խուսափել կամ զերծ մնալ
-
13:26 - 13:28այդ թունավոր շրջանից:
-
13:28 - 13:31Եվ դա այն երկիրն է, որտեղից ես եմ. Թուրքիան:
-
13:31 - 13:33Թուրքիա երբեք չի գաղութացվել,
-
13:33 - 13:36և մնաց անկախ ազգ Օսմանյան կայսրության անկումից հետո:
-
13:36 - 13:38Սա մեկ:
-
13:38 - 13:41Նրանք չէին կիսում նույն հակա-գաղութային հուզումները,
-
13:41 - 13:44որոնք տեսնում ենք տարածաշրջանի մյուս երկրներում:
-
13:44 - 13:46Երկրորդ, որն ամենակարևորն է,
-
13:46 - 13:48Թուրքիան դարձավ ժողովրդավար
-
13:48 - 13:50ավելի վաղ, քան այդ մյուս երկրները:
-
13:50 - 13:521950 թ Թուրքիայում ացկացվեցին առաջին ազատ և արդար ընտրությունները,
-
13:52 - 13:55ինչը վերջ դրեց ավելի միահեծան աշխարհիկ ռեժիմին,
-
13:55 - 13:57որը Թուրքիայի սկիզբն էր:
-
13:57 - 13:59Եվ Թուրքիայում բարեպաշտ մահմեդականները
-
13:59 - 14:03տեսան, որ կարող են ընտրելու միջոցով փոխել քաղաքական համակարգը:
-
14:03 - 14:06Եվ գիտակցեցին, որ ժողովրդավարությունը համատեղելի է իսլամի հետ,
-
14:06 - 14:08համատեղելի իրենց արժեքների հետ,
-
14:08 - 14:10և նրանք աջակցեցին ժողովրդավարությանը:
-
14:10 - 14:12Սա մի փորձ է,
-
14:12 - 14:14որ Մերձավոր Արևելքի ոչ բոլոր մահմեդական ազգերն են ունեցել
-
14:14 - 14:16մինչև բոլորովին վերջերս:
-
14:16 - 14:18Երկրորդ, անցած երկու տասնամյակներում
-
14:18 - 14:21շնորհիվ գլոբալիզացիայի և շուկայական տնտեության,
-
14:21 - 14:23շնորհիվ միջին խավի աճի,
-
14:23 - 14:25մենք Թուրքիայում տեսնում ենք
-
14:25 - 14:29այն, ինչ ես սահմանում եմ որպես իսլամական մոդեռնիզմի վերածնունդ:
-
14:29 - 14:32Ավելանում են այն քաղաքային միջին խավի բարեպաշտ մահմեդականները,
-
14:32 - 14:34ովքեր, նորից, նայում են իրենց ավանդույթին
-
14:34 - 14:37և տեսնում, որ մի շարք խնդիրներ կան այդ ավանդույթում:
-
14:37 - 14:40Եվ հասկանում են, որ դրանք պետք է փոխվեն, կասկածի տակ առնվեն և բարեփոխվեն:
-
14:40 - 14:42Եվ նրանք նայում են Եվրոպային,
-
14:42 - 14:45և կրկին տեսնում մի օրինակ, որին կարելի է հետևել:
-
14:45 - 14:47Նրանք տեսնում են մի օրինակ, որից կարելի է ոգեշնչվել:
-
14:47 - 14:49Ահա թե ինչու ԵՄ գործընթացը`
-
14:49 - 14:51Թուրքիայի ջանքերը միանալու Եվրոմիությանը,
-
14:51 - 14:53աջակցություն ունի Թուրքիայի ներսում
-
14:53 - 14:55իսլամական բարեպաշտների կողմից,
-
14:55 - 14:58մինչդեռ որոշ աշխարհիկ ազգեր դեմ էին դրան:
-
14:58 - 15:00Այս գործընթացը մի փոքր մշուշվել է
-
15:00 - 15:02այն հանգամաքով, որ ոչ բոլոր եվրոպացիներն են այդքան հյուրընկալ,
-
15:02 - 15:05բայց սա մեկ այլ քննարկման թեմա է:
-
15:05 - 15:08Սակայն պրո-ԵՄ զգացմունքները Թուրքիայում վերջին տասնամյակի արդյունքում
-
15:08 - 15:10դարձել են գրեթե մահմեդական ուղղվածության,
-
15:10 - 15:12և աջակցություն ունեն իսլամական լիբերալների կողմից,
-
15:12 - 15:15և իհարկե, աշխարհիկ լիբերալների կողմից ևս:
-
15:15 - 15:17Եվ, դրա շնորհիվ,
-
15:17 - 15:20Թուրքիան կարողացավ ստեղծել հաջողված պատմության օրինակ,
-
15:20 - 15:25որում իսլամը և դրա ամենաբարեպաշտ հասկացությունները
-
15:25 - 15:27դարձել են ժողովրդավարական խաղի մի մաս,
-
15:27 - 15:29և նույնիսկ նպաստում են ժողովրդավարական և տնտեսական
-
15:29 - 15:31զարգացմանը երկրի:
-
15:31 - 15:34Եվ սա ոգեշնչող օրինակ է հենց հիմա
-
15:34 - 15:36որոշ իսլամական շարժումների համար
-
15:36 - 15:39կամ արաբական աշխարհի որոշ երկրների համար:
-
15:39 - 15:41Պետք է տեսնեիք Արաբական Գարունը,
-
15:41 - 15:44որը սկիզբ առավ Թունիսում և Եգիպտոսում:
-
15:44 - 15:46Արաբական զանգվածները
-
15:46 - 15:48ուղղակի ընդվզեցին իրենց դիկտատորների դեմ:
-
15:48 - 15:51Նրանք ժողովրդավարություն էին ուզում, ազատություն էին ուզում:
-
15:51 - 15:54Եվ պարզվեց, որ նրանք իսլամիստական հրեշներ չէին,
-
15:54 - 15:56որ դիկտատորներն անընդհատ օգտագործում էին
-
15:56 - 15:59իրենց վարչակաչգն արդարացնելու համար:
-
15:59 - 16:02Նրանք ասում էին . "Մենք ցանկանում ենք ազատություն, մենք ցանկանում ենք ժողովրդավարություն:
-
16:02 - 16:04Մենք մահմեդական հավատացյալներ ենք,
-
16:04 - 16:07բայց մենք ցանկանում ենք ապրել որպես ազատ մարդիկ ազատ հասարակությունում":
-
16:07 - 16:09Իհարկե, սա երկար ճանապարհ է,
-
16:09 - 16:11Ժողովրդավարության մեկ գիշերում չես հասնի,
-
16:11 - 16:13այն գործընթաց է:
-
16:13 - 16:15Սակայն սա խոստումնալից ժամանակաշրջան է
-
16:15 - 16:17մահմեդական աշխարհում:
-
16:17 - 16:19Եվ ես հավատում եմ, որ իսլամական մոդեռնիզմը,
-
16:19 - 16:21որը սկիզբ առավ 19-րդ դարում,
-
16:21 - 16:23բայց որը հետընթաց ունեցավ 20-րդ դարում
-
16:23 - 16:25մահմեդական աշխարհի քաղաքական խնդիրների պատճառով,
-
16:25 - 16:27վերածնունդ է ապրում:
-
16:27 - 16:30Եվ կարծում եմ, դրանից բխող հաղորդագրություն
-
16:30 - 16:32կլինի այն, որ իսլամը,
-
16:32 - 16:35չնայած Արևմուտքի որոշ թերահավատների,
-
16:35 - 16:37իր մեջ ունի պոտենցիալ
-
16:37 - 16:40ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի ժողովրդավարություն, ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի լիբերալիզմ,
-
16:40 - 16:42ստեղծելու իր ուրույն ճանապարհը դեպի ազատություն:
-
16:42 - 16:44Նրանց պետք է թույլ տալ աշխատել դրա համար:
-
16:44 - 16:46Անչափ շնորհակալություն:
-
16:46 - 16:50(Ծափահարություններ)
- Title:
- Մուսթաֆա Աքյոլ. Հավատն ընդդեմ ավանդույթի Իսլամում
- Speaker:
- Mustafa Akyol
- Description:
-
Թեդեքս Ուորուիքում լրագրող Մուսթաֆա Աքյոլը խոսում է այն մասին, թե ինչպես որոշ տեղական մշակութային ավանդույթներ, (ինչպես օրինակ գլխաշոր կապելը) հասարակական կարծիքում զուգակցվում են Իսլամ հավատքի բաղկացուցիչների հետ: Արդյոք իսլամական հավատքի մասին աշխարհի ընդհանուր պատկերացումը չափից շատ է կենտրոնացել ավանդույթի, ոչ թե հիմնական համոզմունքների վրա:
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 16:51