Công việc của tương lai sẽ không giống như làm việc

Chúng ta đều nghe nói rằng robot sắp giành hết công việc của chúng ta -- nhưng ta có thể làm được gì? Chuyên gia sáng kiến David Lee nói rằng nên bắt đầu thiết kế những công việc giúp mở khóa tài năng và đam mê tiềm ẩn trong ta -- những việc ta làm vào cuối tuần -- giúp ta vẫn có giá trị trong thời đại robot. "Hãy hỏi mọi người: Vấn đề nào họ hứng thú giải quyết, và tài năng nào họ muốn mang vào công việc.", Lee nói. "Khi khuyến khích mọi người phát triển tài năng, họ sẽ khiến ta ngạc nhiên vì khả năng của mình."

Ngày nay, có rất
nhiều mối bận tâm chính đáng

rằng công nghệ đang
trở nên quá thông minh

sẽ đẩy ta tới viễn cảnh
thất nghiệp trong tương lai.

Một chiếc xe tự lái

chính là minh chứng dễ thấy nhất.

Nó rất tuyệt vời
vì nhiều lý do khác nhau.

Nhưng bạn có biết rằng "tài xế"
là công việc phổ biến nhất

ở 29 trong số 50 tiểu bang ở Mỹ?

Chuyện gì sẽ xảy ra với những công việc
này khi ta không còn phải tự lái xe

hay tự mình nấu ăn

hay tự chẩn đoán bệnh?

Nghiên cứu gần đây
từ Viện nghiên cứu Forrester

đã dự đoán rằng 25 triệu công việc

có thể sẽ biến mất
trong vòng 10 năm tới.

Để dễ hình dung hơn,
con số này cao

gấp ba lần số lượng công việc
biến mất trong khủng hoảng kinh tế.

Nguy cơ này không chỉ
ở các công việc tay chân.

Phố Wall và thung lũng Silicon,
đang chiêm ngưỡng những thành tựu lớn

trong phân tích chất lượng
và ra quyết định

đến từ công nghệ học máy
(machine learning).

Cả những người thông minh,
được trả lương cao nhất

cũng sẽ bị ảnh hưởng
bởi sự thay đổi này.

Rõ ràng là dù có làm nghề gì,

thì một vài, nếu không phải
toàn bộ công việc của bạn

sẽ được tự động hóa bởi robot hay
phần mềm máy tính trong vài năm tới.

Đó chính là lý do tại sao những người
như Mark Zuckerberg và Bill Gates

đang nói về sự cần kíp

của mức thu nhập tối thiểu
do chính phủ tài trợ.

Nhưng nếu đã không chấp thuận
những điều như chăm sóc sức khỏe

hay bữa trưa tại trường,

tôi không thấy được khả năng
chính khách sẽ tìm thấy tiếng nói chung

về vấn đề lớn và đắt đỏ
như thu nhập cơ bản phổ thông.

Thay vào đó, tôi nghĩ chính chúng ta,
mới là người phải dẫn dắt.

Chúng ta phải nhận ra
sự thay đổi trong tương lai

và bắt đầu thiết kế
những công việc mới

vẫn còn giá trị
trong thời đại robot.

Tin tốt là ta đã từng kinh qua
và hồi phục

từ hai cuộc đại tuyệt chủng
công việc trước đây.

Từ 1870 đến 1970,

tỉ lệ công nhân Mỹ
làm việc nông trại giảm 90%,

và một lần nữa từ 1950 đến 2010,

tỉ lệ người Mỹ
làm việc trong nhà máy

giảm 75%.

Thử thách mà ta đối mặt lần này,
cũng không khác.

Chúng ta có 100 năm
để đi từ nông trại đến nhà máy,

và 60 năm để hoàn tất xây dựng
nền kinh tế phục vụ.

Tỉ lệ thay đổi hôm nay
cho thấy

ta có thể chỉ có 10
hay 15 năm để thích nghi,

và nếu không phản ứng đủ nhanh,

nghĩa là đến lúc
những học sinh tiểu học hôm nay

đến tuổi đại học,

chúng ta có thể đang sống
trong thế giới robot,

hầu hết đều thất nghiệp
và bị mắc kẹt trong trầm cảm.

Nhưng tôi không nghĩ
mọi việc phải theo cách đó.

Tôi làm trong ngành Sáng kiến,

và một phần công việc của tôi

là tác động lên cách các công ty lớn
sử dụng công nghệ mới.

Chắc chắn một số
những công nghệ này

được đặc biệt thiết kế
để thay thế con người.

Nhưng tôi tin rằng
nếu bắt đầu

thay đổi bản chất của công việc
ngay lúc này,

chúng ta không chỉ tạo ra môi trường
nơi mọi người đều thích đi làm

mà còn tạo ra
sự sáng tạo mà ta cần

để thay thế hàng triệu công việc
sẽ mất đi vì công nghệ.

Tôi tin rằng chìa khoá
để ngăn một tương lai không việc làm

là tái khám phá điều gì
làm nên con người chúng ta

và tạo ra thế hệ công việc mới
xoay quanh con người,

giúp khơi gợi
tài năng và đam mê tiềm ẩn

mà ta mang trong mình mỗi ngày.

Nhưng đầu tiên, tôi nghĩ
cần nhìn nhận rằng

rằng tự chúng ta gây ra vấn đề này.

Không phải chỉ bởi vì
ta là người làm ra robot.

Cho dù hầu hết việc làm
đã thoát khỏi nhà máy chục năm trước,

ta vẫn giữ suy nghĩ máy móc

về chuẩn hoá và làm việc.

Ta vẫn định nghĩa công việc
dựa trên nhiệm vụ và thủ tục

và trả công nhân viên
dựa trên số giờ họ làm.

Ta gán cho công việc
những định nghĩa hạn hẹp

như thu ngân, xử lý khoản vay,
hay tài xế

và bảo mọi người
tạo dựng sự nghiệp

xung quanh
những nhiệm vụ đơn lẻ này.

Những lựa chọn này để lại cho ta
hai ảnh hưởng phụ nghiêm trọng.

Thứ nhất, những công việc
có định nghĩa hạn hẹp này

sẽ là những việc đầu tiên
được robot thay thế

vì robot đơn nhiệm là loại
dễ chế tạo nhất.

Nhưng thứ hai, chúng ta đã vô tình

đẩy hàng triệu công nhân trên thế giới

vào công việc nhàm chán
một cách đáng kinh ngạc.

(Cười lớn)

Lấy ví dụ của một nhân viên điện thoại.

Những thập kỉ qua, chúng ta
nói về giảm chi phí hoạt động

vì đã lấy phần lớn
nhu cầu hoạt động trí óc

khỏi con người
và đưa vào hệ thống.

Phần lớn thời gian trong ngày,
họ nhấp chuột màn hình,

đọc lời thoại.

Họ làm việc như máy hơn là người.

Không may, trong những năm kế tiếp,

khi công nghệ càng tiên tiến,

họ, cùng với những thư ký và thủ thư,

sẽ thấy phần lớn
công việc của mình biến mất.

Để chống lại điều này,
ta phải bắt đầu tạo ra việc mới

ít xoay quanh các nhiệm vụ
mà một người phải làm

mà tập trung hơn vào các kỹ năng
mà họ đem đến cho công việc.

Ví dụ, robot làm tốt các việc
lặp đi lặp lại và bị giới hạn,

nhưng con người có khả năng tuyệt vời

trong việc kết nối và sáng tạo

khi đối mặt với các vấn đề
chưa từng gặp trước đó.

Khi mỗi ngày đều mang đến
chút bất ngờ,

nghĩa là ta đã thiết kế
công việc cho con người

chứ không phải cho robot.

Các doanh nhân và kỹ sư
đã có mặt trên thế giới này,

cả những y tá và thợ sửa ống nước,

cả những nhà trị liệu.

Bản chất
của nhiều công ty và tổ chức

là bảo mọi người đi làm
và làm việc của mình.

Nhưng nếu robot có thể làm tốt hơn,

hoặc trí tuệ nhân tạo
có thể ra quyết định tốt hơn,

bạn phải làm gì?

Tôi nghĩ, với các nhà quản lý,

ta cần nghĩ thực tế
về các nhiệm vụ sẽ biến mất

trong vài năm tới

và bắt đầu lên kế hoạch cho
việc thay thế có ý nghĩa và giá trị hơn.

Chúng ta cần tạo ra môi trường

nơi con người và robot cùng phát triển.

Tôi muốn nói rằng,
hãy giao cho robot nhiều việc hơn,

bắt đầu từ công việc
mà ta ghét phải làm.

Này, robot,

xử lý cái báo cáo ngu ngốc này đi.

(Cười lớn)

Chuyển cái hộp này nữa.
Cảm ơn nhé.

(Cười lớn)

Đối với con người,

chúng ta nên làm theo lời khuyên
của Harry Davis ở Đại học Chicago.

Ông nói chúng ta phải làm sao
để con người không bỏ quên

quá nhiều tâm trí mình
trong thùng xe.

Ý tôi là, con người
thật tuyệt vào cuối tuần.

Nghĩ về những người bạn biết
họ làm gì vào thứ Bảy.

Họ là những nghệ sĩ, thợ mộc,
đầu bếp, và vận động viên.

Nhưng vào thứ Hai,
họ trở lại là nhân viên nhân sự

hay chuyên viên phân tích hệ thống 3.

(Cười lớn)

Những chức vụ hạn hẹp này
không chỉ nghe thật nhàm chán,

mà còn ngầm khuyến khích mọi người

đóng góp vào công việc
theo cách nhàm chán và hạn hẹp.

Nhưng tôi có thể nhìn thấy
khi bạn mời mọi người phát huy tiềm năng,

họ sẽ làm ta ngạc nhiên
vì khả năng của mình.

Vài năm trước, tôi làm việc
ở một ngân hàng lớn,

cố gắng đem nhiều đổi mới
vào văn hóa công ty.

Đội của tôi thiết kế
một cuộc thi thiết kế mẫu

mời mọi người xây dựng
bất cứ thứ gì họ muốn.

Chúng tôi cố gắng tìm ra

có phải giới hạn lớn nhất của sáng kiến

là sự thiếu ý tưởng, hay thiếu tài năng,

và hóa ra, không phải
cả hai thứ này.

Đó là vấn đề về trao quyền.

Kết quả của chương trình thật tuyệt.

Chúng tôi bắt đầu
bằng việc mời mọi người xem lại

những gì họ có thể đem đến.

Cuộc thi không chỉ là cơ hội
để xây dựng bất cứ thứ gì bạn muốn

mà còn trở thành
con người mà bạn muốn, bất cứ ai.

Và khi không còn bị giới hạn
bởi chức vụ hàng ngày,

họ tự do phát huy
mọi kĩ năng và tài năng

để giải quyết vấn đề.

Chúng tôi thấy những nhà công nghệ
làm thiết kế, nhà tiếp thị làm kĩ sư,

cả những nhà tài chính
khoe khả năng viết truyện cười.

(Cười lớn)

Chúng tôi làm chương trình này hai lần,

và mỗi lần hơn, 400 người mang
tài năng không ngờ đến chỗ làm

và giải quyết vấn đề mà họ muốn
giải quyết trong nhiều năm rồi.

Cùng nhau, họ tạo ra
giá trị hàng triệu đô la,

xây dựng những thứ như
hệ thống cảm ứng cho trung tâm cuộc gọi,

công cụ máy tính
dễ sử dụng hơn cho các chi nhánh,

và thậm chí, cả một hệ thống thẻ tri ân

đã trở thành dấu ấn trong
trải nghiệm làm việc của nhân viên.

Trong khóa học tám tuần,
mọi người giãn những cơ

họ chưa từng mơ
có thể dùng được tại sở làm.

Mọi người học kĩ năng mới,

gặp người mới,

cho đến cuối, ai đó kéo tôi
vào một góc và nói:

"Tôi phải nói với anh,

những tuần này
là những tuần căng thẳng

phải làm việc nhiều nhất
trong cả cuộc đời tôi,

nhưng không một giây nào
có tôi cảm giác đang làm cả."

Đó chính là chìa khóa.

Trong những tuần đó,
mọi người được sáng tạo và đổi mới.

Họ đã mơ đến những giải pháp

cho vấn đề mà họ nhức nhối
từ nhiều năm qua,

và đây là cơ hội
biến ước mơ thành hiện thực.

Mơ mộng là phần quan trọng
khiến ta khác với máy móc.

Hiện nay, máy móc của ta
không biết tức giận,

chúng không thấy khó chịu,

và chắc chắn
chúng không biết tưởng tượng.

Nhưng chúng ta, con người --

ta cảm nhận đau đớn,

ta thấy bực bội.

Khi cảm thấy khó chịu
và tò mò nhất

ta có động lực để đào sâu
vấn đề và tạo ra thay đổi.

Trí tưởng tượng của ta
sinh ra sản phẩm mới, dịch vụ mới,

và cả các ngành nghề mới.

Tôi tin rằng công việc của tương lai

sẽ đến từ trí óc của những người

mà hôm nay, ta gọi là
chuyên viên, chuyên gia,

chỉ khi ta cho họ
sự tự do và bảo vệ mà họ cần

để phát triển thành
những nhà thám hiểm và phát minh.

Nếu muốn bảo vệ
công việc của mình khỏi robot,

chúng ta, những nhà lãnh đạo,
cần thoát khỏi suy nghĩ

bảo người khác phải làm gì,

thay vào đó, hỏi họ
muốn giải quyết vấn đề gì

và tài năng gì họ muốn
đem đến cho công việc.

Bởi nếu bạn có thể mang mình
của thứ Bảy đến làm việc vào thứ Tư,

bạn sẽ không còn sợ hãi thứ Hai,

và cảm xúc mà ta có về thứ Hai

là thứ khiến chúng ta là con người.

Khi thiết kế lại công việc
cho kỉ nguyên của máy móc thông minh,

tôi muốn mời
tất cả các bạn chung sức,

mang nhiều tính người hơn
vào công việc của chúng ta.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)