Πού εκπαιδεύονται οι γιατροί του κόσμου; Στην Κούβα

Τα σοβαρά προβλήματα θέλουν σοβαρές λύσεις, που τις πυροδοτούν οι σοβαρές ιδέες, η φαντασία και η τόλμη. Σε αυτή την ομιλία, η δημοσιογράφος Γκέιλ Ριντ παρουσιάζει μία σοβαρή λύση που αξίζει να προσέξουμε: την Λατινοαμερικανική Ιατρική Σχολή στην Αβάνα, που εκπαιδεύει γιατρούς από όλο τον κόσμο για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στις τοπικές κοινωνίες που τους χρειάζονται περισσότερο.

Θέλω να σας πω

πώς 20.000 αξιόλογοι νέοι άνθρωποι

από πάνω από 100 χώρες

κατέληξαν στην Κούβα

και αλλάζουν την υγεία
στις κοινότητές τους.

Το 90% αυτών δεν θα έφευγε

ποτέ από την πατρίδα του

αν δεν έπαιρνε υποτροφία
για να σπουδάσει ιατρική στην Κούβα

και αν δεν δεσμευόταν να επιστρέψει

σε μέρη σαν την πατρίδα του —

απομακρυσμένους αγρούς, βουνά, γκέτο —

για να γίνουν γιατροί
για ανθρώπους σαν τους ίδιους,

για να το κάνουν πράξη.

Η Λατινοαμερικανική
Ιατρική Σχολή της Αβάνα

είναι η μεγαλύτερη ιατρική σχολή
στον κόσμο,

με 23.000 νέους αποφοίτους

μετά απ' την πρώτη τάξη
που αποφοίτησε το 2005,

με σχεδόν 10.000 περισσότερους στη σειρά.

Αποστολή της,
η εκπαίδευση γιατρών για ανθρώπους

που τους χρειάζονται περισσότερο,

πάνω από ένα δις άνθρωποι

που δεν έχουν πάει ποτέ σε γιατρό,

αυτοί που ζουν και πεθαίνουν

κάτω από κάθε όριο φτώχειας
που υπήρξε ποτέ.

Οι φοιτητές της αψηφούν κάθε κανόνα.

Είναι το μεγαλύτερο ρίσκο της σχολής,

αλλά και η μεγαλύτερη ελπίδα της.

Στρατολογούνται από τις πιο φτωχές,

τις πιο τσακισμένες περιοχές στον πλανήτη

από μια σχολή που πιστεύει πως μπορούν

να γίνουν όχι απλώς οι καλοί,

αλλά οι άριστοι γιατροί

που χρειάζονται οι κοινότητές τους
απεγνωσμένα,

ότι θα εξασκηθούν,
αντίθετα με τους περισσότερους γιατρούς,

σε μέρη όχι απλώς φτωχά,

αλλά συχνά και επικίνδυνα,

ενώ έχουν αντίδοτα δηλητηρίου
στα σακίδιά τους

ή γυρνούν σε γειτονιές,

γεμάτες με ναρκωτικά,
συμμορίες και σφαίρες,

στον τόπο τους.

Ελπίζουμε πως θα βοηθήσουν

να υπάρξει πρόσβαση στη φροντίδα,

την εικόνα της υγείας στις φτωχές περιοχές

και ακόμη και πώς μαθαίνουμε

και εξασκούμε την ιατρική

και ότι θα γίνουν πρωτοπόροι
στην έρευνά μας

για την καθολική κάλυψη υγείας,

μια βέβαιη πρόκληση.

Δύο μεγάλοι τυφώνες
και η ιδέα του «να περνάμε στη πράξη»

οδήγησαν στη γέννηση της ELAM το 1998.

Οι τυφώνες Τζορτζ και Μιτς

είχαν διαλύσει την Καραϊβική

και την Κεντρική Αμερική,

αφήνοντας 30.000 νεκρούς

και 2,5 εκατ. αστέγους.

Εκατοντάδες Κουβανοί γιατροί
έγιναν εθελοντές για την καταστροφή,

αλλά όταν έφτασαν εκεί,

βρήκαν μια χειρότερη καταστροφή:

ολόκληρες κοινότητες
χωρίς ιατρική περίθαλψη,

πόρτες κλειστές σε αγροτικά νοσοκομεία

λόγω έλλειψης προσωπικού

και πάρα πολλά μωρά να πεθαίνουν

πριν τα πρώτα γενέθλιά τους.

Τι θα γινόταν όταν θα έφευγαν
οι Κουβανοί γιατροί;

Χρειάζονταν νέοι γιατροί
για να συνεχιστεί η περίθαλψη,

αλλά από πού θα έρχονταν;

Πού θα εκπαιδεύονταν;

Στην Αβάνα,
ο χώρος μιας πρώην ναυτικής ακαδημίας

παραχωρήθηκε
στο Υπουργείο Υγείας της Κούβας

για να γίνει
η Λατινοαμερικανική Ιατρική Σχολή,

η ELAM.

Δίδακτρα, διαμονή, διατροφή
και μια μικρή υποτροφία

προσφέρθηκαν σε εκατοντάδες φοιτητές

από τις χώρες που επλήγησαν
περισσότερο από τους τυφώνες.

Ως δημοσιογράφος στην Αβάνα,

είδα τους πρώτους
97 Νικαραγουανούς να φτάνουν

τον Μάρτιο του 1999,

να μένουν σε κοιτώνες
που είχαν ανακαινιστεί ελάχιστα

και να βοηθούν τους καθηγητές τους
όχι μόνο να καθαρίσουν τις τάξεις,

αλλά και να βάλουν μέσα θρανία,
καρέκλες και μικροσκόπια.

Τα επόμενα χρόνια,

κυβερνήσεις σε όλη την αμερικανική ήπειρο

ζητούσαν υποτροφίες για τους μαθητές τους

και η Ομάδα Έγχρωμων του Κογκρέσου

ζήτησε και παρέλαβε εκατοντάδες υποτροφίες

για νέους από τις Η.Π.Α.

Σήμερα, ανάμεσα στους 23.000

υπάρχουν απόφοιτοι από 83 χώρες

της Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας

και οι εγγραφές
προέρχονται πλέον από 123 έθνη.

Πάνω από το 1/2 των φοιτητών
είναι νέες γυναίκες.

Προέρχονται από 100 εθνότητες

και μιλούν 50 διαφορετικές γλώσσες.

Η διευθύντρια του ΠΟΥ,
Μάργκαρετ Τσαν, είπε:

«Για πρώτη φορά, αν είσαι φτωχός, γυναίκα

ή από γηγενή πληθυσμό,

είσαι σε ιδιαίτερα πλεονεκτική θέση,

αξία που κάνει τη σχολή μοναδική».

Ο Λούθερ Καστίγιο είναι
από το Σαν Πέδρο δε Τοκαμάτσο

στην ατλαντική ακτή της Ονδούρα.

Δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό,

ούτε ηλεκτρικό ρεύμα εκεί,

και για να φτάσεις στο χωριό,
πρέπει να περπατήσεις για ώρες

ή να το ρισκάρεις με ημιφορτηγό, όπως εγώ,

δίπλα στα κύματα του Ατλαντικού.

Ο Λούθερ ήταν ένα
από τα 40 παιδιά του Τοκαμάτσο

που ξεκίνησαν το δημοτικό,

γιοι και κόρες
ενός έγχρωμου γηγενούς πληθυσμού,

που είναι γνωστοί ως Γκαριφούνα,

το 20% του πληθυσμού της Ονδούρα.

Το πλησιέστερο κέντρο υγείας βρισκόταν
σε θανάσιμα μακρινή απόσταση.

Ο Λούθερ έπρεπε να περπατάει
τρεις ώρες καθημερινά

για το γυμνάσιο.

Μόνο 17 παιδιά έκαναν αυτό το ταξίδι.

Μόνο πέντε πήγαν λύκειο

και μόνο ένας στο πανεπιστήμιο.

Ήταν ο Λούθερ, στην ELAM,

ανάμεσα στους πρώτους απόφοιτους
των Γκαριφούνα.

Είχαν προηγηθεί μόλις δύο γιατροί
από τους Γκαριφούνα

σε όλη την ιστορία της Ονδούρα.

Τώρα υπάρχουν 69, χάρη στην ELAM.

Τα σοβαρά προβλήματα
θέλουν σοβαρές λύσεις,

που τις πυροδοτούν οι σοβαρές ιδέες,
η φαντασία και η τόλμη,

αλλά και λύσεις που λειτουργούν.

Οι φοιτητές της ELAM δε διέθεταν
χρήσιμη βάση στοιχείων

για να τους καθοδηγεί,
οπότε έμαθαν με τον δύσκολο τρόπο.

Έκαναν και διόρθωναν
το μάθημα στην πορεία.

Ακόμα και οι καλύτεροι φοιτητές

από αυτές τις φτωχές κοινότητες

δεν ήταν ακαδημαϊκά έτοιμοι

για έξι έτη ιατρικής εκπαίδευσης,

οπότε υπήρξε ακόμα ένα μάθημα-γέφυρα
στις επιστήμες.

Έπειτα ήρθαν οι γλώσσες,

αυτοί ήταν Μαπούτσε, Κέτσουα,
Γουαρανί, Γκαριφούνα,

γηγενείς πληθυσμοί,

που μάθαιναν τα Ισπανικά ως ξένη γλώσσα

ή των Αϊτινών, που μιλούσαν Κρεολικά.

Οπότε τα Ισπανικά έγιναν μέρος

της προ-προπαρασκευαστικής ύλης
για την Ιατρική.

Ακόμα και έτσι, στην Κούβα,

η μουσική, το φαγητό, οι μυρωδιές

σχεδόν όλα ήταν διαφορετικά,

οπότε η σχολή έγινε οικογένεια
και η ELAM πατρίδα.

Οι θρησκείες εκτείνονταν
από τις πεποιθήσεις των γηγενών

ως τους Γιορούμπα, τους Μουσουλμάνους
και τους Χριστιανούς Ευαγγελιστές.

Η αποδοχή της ποικιλομορφίας
έγινε τρόπος ζωής.

Γιατί έχουν ζητήσει τόσες χώρες

τέτοιες υποτροφίες;

Πρώτον, δεν έχουν αρκετούς γιατρούς

και όπου έχουν, δεν τους κατανείμουν

εις όφελος των φτωχών,

καθότι η παγκόσμια υγειονομική κρίση

τρέφεται από την κρίση
σε ανθρώπινο δυναμικό.

Χρειαζόμαστε ακόμη 4 με 7 εκατομμύρια
εργαζομένους σε υπηρεσίες υγείας

μόνο για να καλύψουμε τις βασικές ανάγκες

και το πρόβλημα υπάρχει παντού.

Οι γιατροί έχουν συγκεντρωθεί στις πόλεις,

όπου ζουν μόνο οι μισοί άνθρωποι της Γης

και στο κέντρο των πόλεων,

όχι στις φτωχογειτονιές
ή στο νότιο Λος Άντζελες.

Εδώ στις Ηνωμένες Πολιτείες,

όπου γίνεται μεταρρύθμιση
του συστήματος υγείας,

δεν έχουμε τους επαγγελματίες
που χρειαζόμαστε.

Έως το 2020, θα έχουμε έλλειψη

σε 45.000 γιατρούς
πρωτοβάθμιας περίθαλψης.

Είμαστε και εμείς μέρος του προβλήματος.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες
είναι ο νούμερο ένα εισαγωγέας

γιατρών από αναπτυσσόμενες χώρες.

Επίσης, οι φοιτητές συρρέουν στην Κούβα

λόγω της απόδοσης του νησιού
σε θέματα υγείας,

που βασίζεται
στην ισχυρή πρωτοβάθμια περίθαλψη.

Επιτροπή του The Lancet κατατάσσει

την Κούβα ανάμεσα στις χώρες
μεσαίου εισοδήματος

με την καλύτερη απόδοση στην υγεία.

Η Save the Children αξιολογεί την Κούβα

ως την καλύτερη χώρα στη Λατινική Αμερική
για να γίνεις μητέρα.

Η Κούβα έχει το ίδιο προσδόκιμο ζωής

και χαμηλότερη βρεφική θνησιμότητα
σε σχέση με τις Η.Π.Α.,

με λιγότερες διαφορές,

ενώ ξοδεύει για κάθε άνθρωπο

το ένα εικοστό από αυτά
που ξοδεύουμε εμείς για την υγεία

εδώ στις Η.Π.Α.

Ακαδημαϊκά, η ELAM είναι σκληρή,

αλλά το 80% των φοιτητών της αποφοιτούν.

Τα μαθήματα είναι γνωστά -

βασικές και κλινικές επιστήμες -

αλλά υπάρχουν σοβαρές διαφορές.

Πρώτον, η εκπαίδευση
δε γίνεται σε κλουβί,

αλλά σε κλινικές τάξεις και γειτονιές,

στα μέρη όπου οι πιο πολλοί απόφοιτοι
θα εργαστούν.

Βέβαια, γίνονται διαλέξεις
και επισκέψεις σε ασθενείς,

αλλά η μάθηση μέσω της κοινότητας
αρχίζει την πρώτη κιόλας μέρα.

Δεύτερον, οι φοιτητές
κουράρουν τον ασθενή στην ολότητά του,

νου και σώμα,

στο πλαίσιο της οικογένειας,
της κοινότητας

και της κουλτούρας του.

Τρίτον, μαθαίνουν για τη δημόσια υγεία,

να εκτιμούν το πόσιμο νερό των ασθενών,
τη στέγαση,

τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες.

Τέταρτον, μαθαίνουν πως

μια καλή συνέντευξη του ασθενούς

και μια διεξοδική κλινική εξέταση

δίνουν τα περισσότερα στοιχεία
για τη διάγνωση

και γλιτώνουν τεχνολογικά έξοδα
για την επιβεβαίωση.

Τέλος, μαθαίνουν ξανά και ξανά

τη σημασία της πρόληψης,

ειδικά καθώς οι χρόνιες παθήσεις

παραλύουν τα συστήματα υγείας παγκοσμίως.

Μια τέτοια μάθηση κατά την εργασία

συνοδεύεται επίσης
από την ομαδική προσέγγιση,

πώς να εργαζόμαστε σε ομάδες

αλλά και πώς να ηγούμαστε,

με μια δόση σεμνότητας.

Όταν αποφοιτούν, οι γιατροί μοιράζονται

τις γνώσεις τους
με τους βοηθούς νοσοκόμων, τις μαίες,

τους κοινοτικούς εργάτες υγείας

και τους βοηθούν να βελτιωθούν
σε ό,τι κάνουν,

δεν τους αντικαθιστούν,

για να μάθουν να δουλεύουν με μάγους
και παραδοσιακούς θεραπευτές.

Οι απόφοιτοι της ELAM

αποδεικνύουν άραγε
πως το παράτολμο αυτό πείραμα είναι σωστό;

Δεκάδες έργα μάς δίνουν μια υπόνοια

για το τι μπορούν να κάνουν.

Για παράδειγμα οι απόφοιτοι
της φυλής των Γκαριφούνα.

Δεν επέστρεψαν στην πατρίδα τους
απλώς για να δουλέψουν,

αλλά οργάνωσαν τις κοινότητές τους
για να χτίσουν

το πρώτο γηγενές νοσοκομείο της Ονδούρα.

Με τη βοήθεια αρχιτέκτονα,

οι κάτοικοι το έστησαν
κυριολεκτικά από το μηδέν.

Οι πρώτοι ασθενείς πέρασαν τις πόρτες του

τον Δεκέμβριο του 2007

και έκτοτε, στο νοσοκομείο έχουν γίνει

σχεδόν 1 εκατ. επισκέψεις.

Η κυβέρνηση δίνει προσοχή

και στηρίζει το νοσοκομείο ως πρότυπο

της αγροτικής δημόσιας υγείας της Ονδούρα.

Οι απόφοιτοι της ELAM είναι έξυπνοι,

δυνατοί και αφοσιωμένοι.

Αϊτή, Ιανουάριος 2010.

Ο πόνος.

Άνθρωποι θαμμένοι
κάτω από 30 εκατ. τόνους χαλάσματα.

Τρομακτικό.

340 κουβανοί γιατροί

ήταν ήδη επί τόπου για καιρό.

Κι άλλοι ήταν καθ' οδόν.
Κι άλλοι απαραίτητοι.

Στην ELAM, οι φοιτητές δούλευαν αδιάκοπα

για να επικοινωνήσουν με 2.000 αποφοίτους,

με αποτέλεσμα εκατοντάδες
να φτάσουν στην Αϊτή,

από 27 χώρες, από το Μάλι στη Σαχάρα

ως τη Σάντα Λουτσία,
τη Βολιβία, τη Χιλή και τις Η.Π.Α.

Μιλούσαν εύκολα μεταξύ τους Ισπανικά

και άκουγαν τους ασθενείς τους
να μιλούν Κρεολικά,

χάρη στους Αϊτινούς φοιτητές ιατρικής

που πέταξαν από την ELAM στην Κούβα.

Πολλοί έμειναν για μήνες,

ακόμη και στην επιδημία χολέρας.

Εκατοντάδες Αϊτινοί απόφοιτοι

έπρεπε να μαζέψουν τα κομμάτια,

να ξεπεράσουν τη θλίψη τους

και να αναλάβουν το φορτίο

να χτίσουν ένα νέο σύστημα
δημόσιας υγείας στην Αϊτή.

Σήμερα, με τη βοήθεια οργανισμών
και κυβερνήσεων

από τη Νορβηγία ως την Κούβα
και τη Βραζιλία,

δεκάδες νέα κέντρα υγείας έχουν χτιστεί,

επανδρωθεί και 35 από αυτά
τα διευθύνουν

απόφοιτοι της ELAM.

Η ιστορία της Αϊτής, όμως,

δείχνει και κάποια
από τα μεγαλύτερα προβλήματα

που αντιμετωπίζουν πολλές χώρες.

Ρίξτε μια ματιά:

748 Αϊτινοί αποφοίτησαν ως το 2012,
όταν χτύπησε η χολέρα,

σχεδόν οι μισοί δούλευαν
στον τομέα της δημόσιας υγείας,

αλλά το ένα τέταρτο ήταν άνεργοι

και 110 άτομα
είχαν φύγει απ' την Αϊτή.

Οπότε, στις καλύτερες περιπτώσεις,

αυτοί οι απόφοιτοι επανδρώνουν,

οπότε και ενισχύουν
τα δημόσια συστήματα υγείας,

όπου συχνά είναι οι μόνοι γιατροί.

Στη χειρότερη περίπτωση,
υπάρχει έλλειψη σε θέσεις εργασίας

στον τομέα της δημόσιας υγείας,

όπου κουράρονται οι περισσότεροι φτωχοί,

έλλειψη πολιτικής θέλησης και πόρων,

ελλείψεις πολλών πραγμάτων -

απλώς υπάρχουν πολλοί ασθενείς
που δε λαμβάνουν φροντίδα.

Οι απόφοιτοι πιέζονται
και από τις οικογένειές τους,

που απελπίζονται να τα βγάλουν πέρα,

άρα όταν δεν υπάρχουν δουλειές
στο Δημόσιο,

οι νέοι γιατροί καταφεύγουν
στα ιδιωτικά ιατρεία

ή πηγαίνουν στο εξωτερικό
για να στείλουν χρήματα στους δικούς τους.

Ακόμα χειρότερα, σε κάποιες χώρες,

οι ιατρικές κοινότητες επηρεάζουν
τους φορείς πιστοποίησης

να μην αναγνωρίζουν το πτυχίο της ELAM,

από φόβο ότι οι απόφοιτοι
θα πάρουν τις δουλειές τους

ή ότι θα μειώσουν τον αριθμό των ασθενών
και το εισόδημά τους.

Δεν είναι θέμα ικανοτήτων.

Εδώ στις Η.Π.Α.,
το ιατρικό συμβούλιο της Καλιφόρνια

πιστοποίησε τη σχολή
μετά από αυστηρό έλεγχο

και οι νέοι γιατροί τα πάνε καλά

με το μεγάλο στοίχημα της Κούβας,

περνάνε τις εξετάσεις και γίνονται δεκτοί

για εκπαίδευση σε αξιόλογα νοσοκομεία

από τη Νέα Υόρκη
ως το Σικάγο και το Νιου Μέξικο.

Διακόσιοι γιατροί, επιστρέφουν

στις Ηνωμένες Πολιτείες ενεργοποιημένοι,

αλλά και απογοητευμένοι.

Όπως το έθεσε κάποιος απόφοιτος,

στην Κούβα «εκπαιδευόμαστε
να προσφέρουμε ποιοτική περίθαλψη

με ελάχιστους πόρους,

οπότε όταν βλέπω
τους πόρους που έχουμε εδώ

και μου λέτε πως δεν είναι δυνατό,

ξέρω πως δεν είναι αλήθεια.

Δεν το έχω δει απλώς να δουλεύει,
το έχω κάνει ο ίδιος».

Οι απόφοιτοι της ELAM,

κάποιοι από την Ουάσινγκτον
και τη Βαλτιμόρη,

προέρχονται
από τους φτωχότερους των φτωχών

για να προσφέρουν υγεία, παιδεία

και φωνή στις κοινότητές τους.

Έχουν σηκώσει όλο το βάρος.

Τώρα πρέπει να παίξουμε το ρόλο μας

για να στηρίξουμε
τους 23.000 που αυξάνονται.

Όλοι μας -

τα ιδρύματα, οι υπεύθυνοι εκπαίδευσης
στα νοσοκομεία, ο Tύπος,

οι επιχειρηματίες, οι υπεύθυνοι
χάραξης πολιτικής, οι άνθρωποι -

πρέπει να κάνουμε περισσότερα.

Πρέπει να κάνουμε περισσότερα παγκοσμίως

για να δοθεί η ευκαιρία
σε αυτούς τους γιατρούς

να δείξουν την τόλμη τους.

Πρέπει να μπορέσουν

να δώσουν εξετάσεις άδειας
ασκήσεως επαγγέλματος στη χώρα τους.

Χρειάζονται δουλειά
στον τομέα δημόσιας υγείας

ή σε μη κερδοσκοπικά κέντρα υγείας

για να εφαρμόσουν όσα έμαθαν
και να δείξουν τη δέσμευσή τους.

Χρειάζονται την ευκαιρία να γίνουν

οι γιατροί που χρειάζονται
οι ασθενείς τους.

Για να προχωρήσουμε,

ίσως να πρέπει να πάμε πίσω,

σε εκείνον τον παιδίατρο που

χτυπούσε την πόρτα
του σπιτιού μου

στη νότια πλευρά του Σικάγο
όταν ήμουν παιδί,

που έκανε ιατρική επίσκεψη στο σπίτι,

που ήταν δημόσιος υπάλληλος.

Αυτές δεν είναι νέες ιδέες

για το πώς πρέπει να είναι η ιατρική.

Αυτό που είναι νέο είναι η διεύρυνση

και τα πρόσωπα των ίδιων των γιατρών:

οι απόφοιτοι της ELAM
είναι πιο πιθανό να είναι γυναίκες

παρά άντρες.

Στον Αμαζόνιο, το Περού ή τη Γουατεμάλα,

μια γηγενής γιατρός.

Στις Η.Π.Α., μια έγχρωμη γιατρός

που μιλάει άπταιστα Ισπανικά.

Είναι καλά εκπαιδευμένη,
μπορείς να βασιστείς σ' αυτή

και μοιράζεται την ίδια φυσιογνωμία
και κουλτούρα με τους ασθενείς της

και σίγουρα αξίζει τη στήριξή μας.

Καθότι είτε με μετρό,
με μουλάρι ή με κανό,

μας μαθαίνει να προβαίνουμε σε πράξεις.

Ευχαριστώ. (Χειροκρότημα)