< Return to Video

زەریا چەند گەورەیە؟ - سکۆت گاس

  • 0:15 - 0:17
    خەیاڵ بکە لە کەنارێک وەستاویت،
  • 0:17 - 0:19
    سەیری زەریا دەکەیت.
  • 0:19 - 0:21
    شەپۆلەکان بەر کەنارەکە دەکەون،
  • 0:21 - 0:24
    تا چاو بڕ دەکات هەر شینە.
  • 0:24 - 0:26
    با زیاتر قووڵ بینەوە،
  • 0:26 - 0:29
    قووڵایی و قەبارەی هەر هەمووی.
  • 0:29 - 0:31
    ئێستا، پرسیار لە خۆت بکە،
  • 0:31 - 0:33
    "چەند گەورەیە؟
  • 0:33 - 0:36
    زەریا چەند گەورەیە؟"
  • 0:36 - 0:37
    یەکەم شت، پێویستە تێ بگەین
  • 0:37 - 0:39
    کە تەنها یەک زەریا هەیە،
  • 0:39 - 0:42
    کە پێک دێت لە پێنج دەریا کە پێیان دەڵێن
  • 0:42 - 0:43
    دەریای هێمن
  • 0:43 - 0:44
    ئۆقیانوسی ئەتلاسی،
  • 0:44 - 0:45
    هیند
  • 0:45 - 0:45
    باکوور
  • 0:45 - 0:47
    و باشوور
  • 0:47 - 0:48
    هەر یەک لەم پێنجە،
  • 0:48 - 0:49
    کە بە زەریا ئاماژەیان
    پێکراوە
  • 0:49 - 0:51
    و بە خۆشیان
  • 0:51 - 0:53
    کە بەڕاستی بەشێکن لە یەکێک،
  • 0:53 - 0:55
    کەڵەشێکی زەبەلاحی ئاو،
  • 0:55 - 0:56
    یەک زەریا،
  • 0:56 - 0:59
    کە پێناسەی زۆرینەی ڕووی گۆی زەوی دەکات.
  • 0:59 - 1:02
    زەریا ٪٧١ ڕووی هەسارەکەمان دادەپۆشێت،
  • 1:02 - 1:05
    ٣٦٠ ملیۆن کیلۆمەتر دووجا،
  • 1:05 - 1:10
    ڕووبەری نزیکەی ٣٦ جار لە ویلایەتە
    یەکگرتووەکانی ئەمریکایە.
  • 1:10 - 1:11
    بەشێکی مەزن دەگرێتەوە،
  • 1:11 - 1:12
    کە لە ئاسمانەوە لێی دەڕوانی،
  • 1:12 - 1:17
    زەریا تایبەتمەندییەکی دیاری هەسارەکەمانە.
  • 1:17 - 1:18
    سەبارەت بە بۆشایی،
  • 1:18 - 1:22
    لە ئێستادا زەریا زیاتر لە ١.٣ ملیار،
  • 1:22 - 1:24
    هەر ڕێک بە ملیار،
  • 1:24 - 1:26
    کیلۆمەتر سێجا ئاو لە خۆ دەگرێت.
  • 1:26 - 1:27
    بە جۆرێکی تر،
  • 1:27 - 1:28
    ئەمە ڕێژەیەکی تەواوە
    بۆ نقوم کردنی
  • 1:28 - 1:30
    تەواوی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا
  • 1:30 - 1:32
    لە ناو ئاوی سوێر
  • 1:32 - 1:35
    تا قوڵایی ١٣٢ کیلۆمەتر،
  • 1:35 - 1:37
    دوورییەکەی لە زەوییەوە تا هەورەکان
    زیاتر دەبێت
  • 1:38 - 1:41
    و هەتا ئاستی سەرتریش.
  • 1:41 - 1:42
    لەگەڵ ئەو هەموو
    قەبارەیە،
  • 1:42 - 1:45
    زەریا ٪٩٧ ئاوی
  • 1:45 - 1:48
    تەواوی سەر زەوی لە خۆ دەگرێت.
  • 1:48 - 1:49
    لە سەرووی هەمووشییەوە،
  • 1:49 - 1:52
    زەریا زیاتر لە ٪٩٩
  • 1:52 - 1:54
    بەرگە زیندەی گۆی زەوی لە خۆ دەگرێت،
  • 1:54 - 1:58
    کە، ئەو بۆشایی و ناوچانەی ژیانی تێدایە.
  • 1:58 - 2:00
    ئێستا با لێی تێ بگەین.
  • 2:00 - 2:02
    ئەو جیهانە خێرایەی کە دەیناسین،
  • 2:02 - 2:05
    کۆی هەموو ئەو ناوچە و بۆشاییانەی کە
    ژیانی تێدایە
  • 2:05 - 2:07
    بە کیشوەرەکانیشەوە،
  • 2:07 - 2:12
    هەموو ئەمانە تەنها ٪١ بەرگە زیندەی
    گۆی زەوی پێک دەهێنن.
  • 2:12 - 2:14
    ٪١!
  • 2:14 - 2:17
    زەریاش هەموو ئەوانی ترە.
  • 2:17 - 2:20
    بۆیە، زەریا فیزیکییانە زۆر زەبەلاحە.
  • 2:20 - 2:24
    گرینگییەکەی بۆ ژیان هاوتای نییە.
  • 2:24 - 2:26
    هەمان شتیش دەگرێتەوە بۆ
  • 2:26 - 2:29
    گەورەترین تایبەتمەندی
    جوگرافی هەسارەکەمانە.
  • 2:32 - 2:36
    بە خێرایی، ئەوە چوار دیارترینییانە.
  • 2:36 - 2:38
    زەریا زەبەلاحترین چیای تێدایە،
  • 2:38 - 2:40
    لوتکەی ناوەڕاستی زەریا.
  • 2:40 - 2:43
    بە نزیکەیی ٦٥،٠٠٠ کیلۆمەتر درێژە،
  • 2:43 - 2:46
    ئەو مەودای ژێر ئاوە نزیکەی ١٠ جار
  • 2:46 - 2:48
    درێژترە لە درێژترین زنجیرە چیا
  • 2:48 - 2:50
    کە لەسەر وشکانییە.
  • 2:51 - 2:52
    لە خوارەوەی دانیمارک
  • 2:52 - 2:55
    گەورەترین تاڤگە هەیە.
  • 2:59 - 3:03
    ئەم تاڤگە مەزنە نزیکەیی ١١٦ جار زیاتر
  • 3:03 - 3:06
    ئاو دەڕێژێت بەسەر لێوارەکەیدا
    بە بەراورد بە
  • 3:06 - 3:08
    تاڤگەی ئینگای ڕووباری کۆنگۆ،
  • 3:08 - 3:12
    گەورەترین تاڤگەی سەر وشکانی.
  • 3:12 - 3:15
    لە ڕاستیدا بەرزترین چیای گۆی زەویش لە ناو
    زەریا دایە،
  • 3:15 - 3:16
    لە دیدگای تەختایی ونە
  • 3:16 - 3:19
    کە ماونا کیا لە هاوای ٤٢٠٠ مەتری
  • 3:19 - 3:21
    لە سەرووی ئاستی دەریاوەیە،
  • 3:21 - 3:23
    قەراخەکانیشی دەکەوێتە ژێر شەپۆلەکان
  • 3:23 - 3:25
    بۆ ٥٨٠٠ مەتری دیکە.
    لە لوتکە
  • 3:25 - 3:26
    بە بەفر داپۆشراوەکەیەوە
  • 3:26 - 3:29
    تا خوارەوە بە قوڕ و لیتاوییەکەی،
    دواتر،
  • 3:29 - 3:32
    ئەم چیایەی هاوای
    کە ١٠،٠٠٠ مەتر بەرزییەکەیەتی،
  • 3:32 - 3:34
    کە بە پێش لوتکەی ئێڤەرێست دەکەوێتەوە
  • 3:34 - 3:36
    بە زیاتر لە کیلۆمەترێک.
  • 3:36 - 3:38
    کەوایە، مادام ئێڤەرێستی داماومان هەڵبژارد،
  • 3:38 - 3:41
    با بەراوردی قوڵترین دۆڵی جیهانیش بکەین،
  • 3:41 - 3:42
    چاڵێنجەر دیپ،
  • 3:42 - 3:45
    لە ١١ کیلۆمەتری ناو قوڵایی زەریایە،
  • 3:45 - 3:48
    کە شەش جار قوڵترە لە دۆڵی گراند.
  • 3:48 - 3:50
    کە ئەم قوڵاییە بەسە بۆ نقومکردنی
    چیای ئێڤەریست
  • 3:50 - 3:54
    و هێشتا زیاتر لە ٢.١ کیلۆمەتریش دەمێنێتەوە
  • 3:54 - 3:56
    لە سەرووی لوتکە نقومبووەکەی.
  • 3:56 - 3:59
    بە ڕێگایەکی تر، قوڵی چاڵێنجەر دیپ
  • 3:59 - 4:00
    بە نزیکەیی هەمان بەرزییە
  • 4:00 - 4:02
    کە هێڵی ئاسمانی پێیدا تێپەر دەبن.
  • 4:02 - 4:05
    بۆیە، هەرچەندە تۆ بتەوێت پارچەشی بکەیت،
  • 4:05 - 4:07
    زەریا (بی) کەپیتەڵە
    (پیتی ناوە ئینگلیزیەکە)
  • 4:07 - 4:08
    (ئای) کەپیتەڵ
  • 4:08 - 4:09
    (گی) کەپیتەڵ
  • 4:09 - 4:10
    بیگ
    (واتا گەورە بە ئینگ)
  • 4:10 - 4:12
    ئەمە پێناسەی هەسارەکەمان دەکات،
  • 4:12 - 4:14
    ماڵی گەورەترین تایبەتمەندییە جوگرافییەکان،
  • 4:14 - 4:17
    گەورەترین مەودا و ناوچەی ژیان لە خۆ
    دەگرێت،
  • 4:17 - 4:19
    و بەم پێیە، ماڵی گەورەترین ژمارە
    و جۆری ژیانە
  • 4:20 - 4:22
    لەسەر زەوی.
  • 4:22 - 4:26
    کردارییانە ئەمە مایەی تێگەیشتن نییە
    لە مەودای زانستیدا.
  • 4:26 - 4:29
    بەڵام ئەمە هێندە گەورە نییە،
  • 4:29 - 4:30
    هێندە مەزن نییە،
  • 4:30 - 4:31
    هێندە دەرئاسا نییە
  • 4:31 - 4:33
    کە وە چنگ نەخرێت.
  • 4:33 - 4:37
    لە ڕااستیدا، نزیکەی ٪٥٠ دانیشتوانی جیهان
  • 4:37 - 4:40
    لە ناو ١٠٠ کیلۆمەتری هێڵی کەنارەکان دەژین
  • 4:40 - 4:42
    و لەگەڵ زۆربەی ئەوانەی ماونەتەوە
  • 4:42 - 4:44
    تەواو لە نزیکی دەریاچەکان، ڕوبارەکان،
    یان مێرگەکان دەژین،
  • 4:45 - 4:47
    کە لە کۆتاییدا هەموویان ڕێ دەگرن
    بەرەو زەریا،
  • 4:47 - 4:50
    لە ڕاستیدا هەموو کەسێکی سەر ئەم هەسارەیە
  • 4:50 - 4:53
    هەلی هەیە کە کاریگەری بکاتە
    سەر تەندروستی گشتی
  • 4:53 - 4:56
    و سروشتی زەریای ئەم جیهانە.
  • 4:56 - 4:57
    بەڵگەکانی کاریگەری مرۆڤ بینراون
  • 4:57 - 4:59
    لە هەموو بەشەکانی زەریا،
  • 4:59 - 5:00
    گرینگ نییە چەند قوڵە،
  • 5:00 - 5:02
    گرینگ نییە چەند دوورە.
  • 5:02 - 5:05
    زەریا پێناسەی هەسارەکەمان دەکات،
  • 5:05 - 5:07
    بەڵام، لە دیدگایەکی زۆر ڕاستترەوە،
  • 5:07 - 5:10
    ئێمە پێناسەی زەریا دەکەین.
Title:
زەریا چەند گەورەیە؟ - سکۆت گاس
Speaker:
سکۆت گاس
Description:

بینینی تەواوی وانە:
http://ed.ted.com/lessons/how-big-is-the-ocean-scott-gass

لە کاتێدا کە زەریاکانی زەوی بە پێنج دانەی جیاواز ناسراون، بەڵام خۆی یەک دانەیە. کەوایە، چەند گەورەیە؟ لە ٣٠١٣ دا، ٪٧١ گۆی زەوی گرت بوویەوە، ٪٩٩ زیندە بەرگی گۆی زەوی لەخۆ گرت بووە، و هەندێک لە گەورەترین تایبەتمەندییە جوگرافییەکانی گۆی زەوی لە خۆ گرتووە. سکۆت گاس کاریگەری مرۆڤ بۆ سەر زەریا و زەریاش بۆ سەر ئێمەمان بیر دەخاتەوە.
وانەکە لە لایەن سکۆت گاس و ئەنیمەیشن لە لایەن ساندرۆ کاتاهاشڤیلی
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:26
Daban Q Jaff approved Kurdish subtitles for How big is the ocean?
Daban Q Jaff accepted Kurdish subtitles for How big is the ocean?
Daban Q Jaff edited Kurdish subtitles for How big is the ocean?
Daban Q Jaff edited Kurdish subtitles for How big is the ocean?
Muhammad Dawran edited Kurdish subtitles for How big is the ocean?
Muhammad Dawran edited Kurdish subtitles for How big is the ocean?

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.