1
00:00:14,694 --> 00:00:17,031
خەیاڵ بکە لە کەنارێک وەستاویت،

2
00:00:17,055 --> 00:00:19,215
سەیری زەریا دەکەیت.

3
00:00:19,239 --> 00:00:21,229
شەپۆلەکان بەر کەنارەکە دەکەون،

4
00:00:21,253 --> 00:00:24,427
تا چاو بڕ دەکات هەر شینە.

5
00:00:24,451 --> 00:00:26,190
با زیاتر قووڵ بینەوە،

6
00:00:26,214 --> 00:00:28,886
قووڵایی و قەبارەی هەر هەمووی.

7
00:00:28,910 --> 00:00:30,703
ئێستا، پرسیار لە خۆت بکە،

8
00:00:30,727 --> 00:00:32,677
"چەند گەورەیە؟

9
00:00:32,701 --> 00:00:35,660
زەریا چەند گەورەیە؟"

10
00:00:35,684 --> 00:00:37,373
یەکەم شت، پێویستە تێ بگەین

11
00:00:37,397 --> 00:00:39,331
کە تەنها یەک زەریا هەیە،

12
00:00:39,355 --> 00:00:42,126
کە پێک دێت لە پێنج دەریا کە پێیان دەڵێن

13
00:00:42,150 --> 00:00:42,890
دەریای هێمن

14
00:00:42,890 --> 00:00:43,794
ئۆقیانوسی ئەتلاسی،

15
00:00:43,818 --> 00:00:44,611
هیند

16
00:00:44,625 --> 00:00:45,348
باکوور

17
00:00:45,358 --> 00:00:46,630
و باشوور

18
00:00:46,654 --> 00:00:47,672
هەر یەک لەم پێنجە،

19
00:00:47,696 --> 00:00:49,467
کە بە زەریا ئاماژەیان
پێکراوە

20
00:00:49,491 --> 00:00:50,927
و بە خۆشیان

21
00:00:50,951 --> 00:00:52,512
کە بەڕاستی بەشێکن لە یەکێک،

22
00:00:52,536 --> 00:00:54,645
کەڵەشێکی زەبەلاحی ئاو،

23
00:00:54,669 --> 00:00:55,707
یەک زەریا،

24
00:00:55,731 --> 00:00:58,518
کە پێناسەی زۆرینەی ڕووی گۆی زەوی دەکات.

25
00:00:58,542 --> 00:01:02,202
زەریا ٪٧١ ڕووی هەسارەکەمان دادەپۆشێت،

26
00:01:02,226 --> 00:01:05,373
٣٦٠ ملیۆن کیلۆمەتر دووجا،

27
00:01:05,397 --> 00:01:09,524
ڕووبەری نزیکەی ٣٦ جار لە ویلایەتە
یەکگرتووەکانی ئەمریکایە.

28
00:01:09,548 --> 00:01:10,617
بەشێکی مەزن دەگرێتەوە،

29
00:01:10,641 --> 00:01:11,994
کە لە ئاسمانەوە لێی دەڕوانی،

30
00:01:12,018 --> 00:01:16,621
زەریا تایبەتمەندییەکی دیاری هەسارەکەمانە.

31
00:01:16,645 --> 00:01:17,872
سەبارەت بە بۆشایی،

32
00:01:17,896 --> 00:01:22,010
لە ئێستادا زەریا زیاتر لە ١.٣ ملیار،

33
00:01:22,034 --> 00:01:23,712
هەر ڕێک بە ملیار،

34
00:01:23,736 --> 00:01:25,627
کیلۆمەتر سێجا ئاو لە خۆ دەگرێت.

35
00:01:25,651 --> 00:01:26,673
بە جۆرێکی تر،

36
00:01:26,697 --> 00:01:28,247
ئەمە ڕێژەیەکی تەواوە
بۆ نقوم کردنی

37
00:01:28,271 --> 00:01:30,207
تەواوی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا

38
00:01:30,231 --> 00:01:31,642
لە ناو ئاوی سوێر

39
00:01:31,666 --> 00:01:34,506
تا قوڵایی ١٣٢ کیلۆمەتر،

40
00:01:34,530 --> 00:01:37,477
دوورییەکەی لە زەوییەوە تا هەورەکان
زیاتر دەبێت

41
00:01:37,501 --> 00:01:40,985
و هەتا ئاستی سەرتریش.

42
00:01:41,009 --> 00:01:42,195
لەگەڵ ئەو هەموو
قەبارەیە،

43
00:01:42,219 --> 00:01:44,954
زەریا ٪٩٧ ئاوی

44
00:01:44,978 --> 00:01:47,689
تەواوی سەر زەوی لە خۆ دەگرێت.

45
00:01:47,713 --> 00:01:49,285
لە سەرووی هەمووشییەوە،

46
00:01:49,309 --> 00:01:52,342
زەریا زیاتر لە ٪٩٩

47
00:01:52,366 --> 00:01:54,206
بەرگە زیندەی گۆی زەوی لە خۆ دەگرێت،

48
00:01:54,230 --> 00:01:57,756
کە، ئەو بۆشایی و ناوچانەی ژیانی تێدایە.

49
00:01:57,780 --> 00:01:59,879
ئێستا با لێی تێ بگەین.

50
00:01:59,903 --> 00:02:02,173
ئەو جیهانە خێرایەی کە دەیناسین،

51
00:02:02,197 --> 00:02:05,167
کۆی هەموو ئەو ناوچە و بۆشاییانەی کە
ژیانی تێدایە

52
00:02:05,191 --> 00:02:07,303
بە کیشوەرەکانیشەوە،

53
00:02:07,327 --> 00:02:11,767
هەموو ئەمانە تەنها ٪١ بەرگە زیندەی
گۆی زەوی پێک دەهێنن.

54
00:02:11,791 --> 00:02:13,542
٪١!

55
00:02:13,566 --> 00:02:16,687
زەریاش هەموو ئەوانی ترە.

56
00:02:16,711 --> 00:02:20,400
بۆیە، زەریا فیزیکییانە زۆر زەبەلاحە.

57
00:02:20,424 --> 00:02:24,001
گرینگییەکەی بۆ ژیان هاوتای نییە.

58
00:02:24,025 --> 00:02:25,957
هەمان شتیش دەگرێتەوە بۆ

59
00:02:25,981 --> 00:02:29,295
گەورەترین تایبەتمەندی
جوگرافی هەسارەکەمانە.

60
00:02:32,048 --> 00:02:35,650
بە خێرایی، ئەوە چوار دیارترینییانە.

61
00:02:35,674 --> 00:02:38,457
زەریا زەبەلاحترین چیای تێدایە،

62
00:02:38,481 --> 00:02:40,086
لوتکەی ناوەڕاستی زەریا.

63
00:02:40,110 --> 00:02:42,997
بە نزیکەیی ٦٥،٠٠٠ کیلۆمەتر درێژە،

64
00:02:43,021 --> 00:02:45,990
ئەو مەودای ژێر ئاوە نزیکەی ١٠ جار

65
00:02:46,014 --> 00:02:47,980
درێژترە لە درێژترین زنجیرە چیا

66
00:02:48,004 --> 00:02:50,486
کە لەسەر وشکانییە.

67
00:02:50,510 --> 00:02:52,393
لە خوارەوەی دانیمارک

68
00:02:52,417 --> 00:02:55,056
گەورەترین تاڤگە هەیە.

69
00:02:59,040 --> 00:03:03,438
ئەم تاڤگە مەزنە نزیکەیی ١١٦ جار زیاتر

70
00:03:03,462 --> 00:03:06,344
ئاو دەڕێژێت بەسەر لێوارەکەیدا
بە بەراورد بە

71
00:03:06,368 --> 00:03:08,316
تاڤگەی ئینگای ڕووباری کۆنگۆ،

72
00:03:08,340 --> 00:03:11,736
گەورەترین تاڤگەی سەر وشکانی.

73
00:03:11,760 --> 00:03:14,618
لە ڕاستیدا بەرزترین چیای گۆی زەویش لە ناو
زەریا دایە،

74
00:03:14,642 --> 00:03:16,241
لە دیدگای تەختایی ونە

75
00:03:16,265 --> 00:03:18,660
کە ماونا کیا لە هاوای ٤٢٠٠ مەتری

76
00:03:18,684 --> 00:03:20,619
لە سەرووی ئاستی دەریاوەیە،

77
00:03:20,643 --> 00:03:22,689
قەراخەکانیشی دەکەوێتە ژێر شەپۆلەکان

78
00:03:22,713 --> 00:03:25,041
بۆ ٥٨٠٠ مەتری دیکە.
لە لوتکە

79
00:03:25,065 --> 00:03:26,459
بە بەفر داپۆشراوەکەیەوە

80
00:03:26,483 --> 00:03:28,630
تا خوارەوە بە قوڕ و لیتاوییەکەی،
دواتر،

81
00:03:28,654 --> 00:03:31,805
ئەم چیایەی هاوای
کە ١٠،٠٠٠ مەتر بەرزییەکەیەتی،

82
00:03:31,829 --> 00:03:34,098
کە بە پێش لوتکەی ئێڤەرێست دەکەوێتەوە

83
00:03:34,122 --> 00:03:35,926
بە زیاتر لە کیلۆمەترێک.

84
00:03:35,950 --> 00:03:38,081
کەوایە، مادام ئێڤەرێستی داماومان هەڵبژارد،

85
00:03:38,105 --> 00:03:40,807
با بەراوردی قوڵترین دۆڵی جیهانیش بکەین،

86
00:03:40,831 --> 00:03:42,419
چاڵێنجەر دیپ،

87
00:03:42,443 --> 00:03:45,354
لە ١١ کیلۆمەتری ناو قوڵایی زەریایە،

88
00:03:45,378 --> 00:03:47,805
کە شەش جار قوڵترە لە دۆڵی گراند.

89
00:03:47,829 --> 00:03:50,446
کە ئەم قوڵاییە بەسە بۆ نقومکردنی
چیای ئێڤەریست

90
00:03:50,470 --> 00:03:53,615
و هێشتا زیاتر لە ٢.١ کیلۆمەتریش دەمێنێتەوە

91
00:03:53,639 --> 00:03:56,022
لە سەرووی لوتکە نقومبووەکەی.

92
00:03:56,046 --> 00:03:58,560
بە ڕێگایەکی تر، قوڵی چاڵێنجەر دیپ

93
00:03:58,584 --> 00:04:00,145
بە نزیکەیی هەمان بەرزییە

94
00:04:00,169 --> 00:04:02,231
کە هێڵی ئاسمانی پێیدا تێپەر دەبن.

95
00:04:02,255 --> 00:04:04,877
بۆیە، هەرچەندە تۆ بتەوێت پارچەشی بکەیت،

96
00:04:04,901 --> 00:04:06,918
زەریا (بی) کەپیتەڵە
(پیتی ناوە ئینگلیزیەکە)

97
00:04:06,942 --> 00:04:07,737
(ئای) کەپیتەڵ

98
00:04:07,761 --> 00:04:08,868
(گی) کەپیتەڵ

99
00:04:08,892 --> 00:04:10,025
بیگ
(واتا گەورە بە ئینگ)

100
00:04:10,049 --> 00:04:11,966
ئەمە پێناسەی هەسارەکەمان دەکات،

101
00:04:11,990 --> 00:04:14,452
ماڵی گەورەترین تایبەتمەندییە جوگرافییەکان،

102
00:04:14,476 --> 00:04:16,871
گەورەترین مەودا و ناوچەی ژیان لە خۆ
دەگرێت،

103
00:04:16,895 --> 00:04:19,498
و بەم پێیە، ماڵی گەورەترین ژمارە
و جۆری ژیانە

104
00:04:19,522 --> 00:04:21,882
لەسەر زەوی.

105
00:04:21,906 --> 00:04:25,709
کردارییانە ئەمە مایەی تێگەیشتن نییە
لە مەودای زانستیدا.

106
00:04:25,733 --> 00:04:28,628
بەڵام ئەمە هێندە گەورە نییە،

107
00:04:28,652 --> 00:04:29,857
هێندە مەزن نییە،

108
00:04:29,881 --> 00:04:31,218
هێندە دەرئاسا نییە

109
00:04:31,242 --> 00:04:33,304
کە وە چنگ نەخرێت.

110
00:04:33,328 --> 00:04:37,049
لە ڕااستیدا، نزیکەی ٪٥٠ دانیشتوانی جیهان

111
00:04:37,073 --> 00:04:39,698
لە ناو ١٠٠ کیلۆمەتری هێڵی کەنارەکان دەژین

112
00:04:39,722 --> 00:04:41,696
و لەگەڵ زۆربەی ئەوانەی ماونەتەوە

113
00:04:41,720 --> 00:04:44,482
تەواو لە نزیکی دەریاچەکان، ڕوبارەکان،
یان مێرگەکان دەژین،

114
00:04:44,506 --> 00:04:46,963
کە لە کۆتاییدا هەموویان ڕێ دەگرن
بەرەو زەریا،

115
00:04:46,987 --> 00:04:49,548
لە ڕاستیدا هەموو کەسێکی سەر ئەم هەسارەیە

116
00:04:49,572 --> 00:04:52,970
هەلی هەیە کە کاریگەری بکاتە
سەر تەندروستی گشتی

117
00:04:52,994 --> 00:04:55,520
و سروشتی زەریای ئەم جیهانە.

118
00:04:55,544 --> 00:04:57,211
بەڵگەکانی کاریگەری مرۆڤ بینراون

119
00:04:57,235 --> 00:04:59,193
لە هەموو بەشەکانی زەریا،

120
00:04:59,217 --> 00:05:00,456
گرینگ نییە چەند قوڵە،

121
00:05:00,480 --> 00:05:02,356
گرینگ نییە چەند دوورە.

122
00:05:02,380 --> 00:05:05,249
زەریا پێناسەی هەسارەکەمان دەکات،

123
00:05:05,273 --> 00:05:07,391
بەڵام، لە دیدگایەکی زۆر ڕاستترەوە،

124
00:05:07,415 --> 00:05:09,621
ئێمە پێناسەی زەریا دەکەین.