Return to Video

Kemoterapi nasıl çalışıyor? - Hyunsoo Joshua No

  • 0:07 - 0:11
    Birinci Dünya Savaşı sırasında,
    siper mücadelesinin
  • 0:11 - 0:15
    en korkunç taraflarından biri, hardal gazı
    denen zehirli sarı bulut gazıydı.
  • 0:15 - 0:18
    Yeterince şanslı olmayanlar
    bu gaza maruz kalıyordu,
  • 0:18 - 0:22
    hava, nefes almayı imkânsız hâle getirip
    onların gözlerini yakıyordu
  • 0:22 - 0:26
    ve bu gaza maruz kalan ciltlerde
    kocaman kabarıklıklara sebep oluyordu.
  • 0:26 - 0:32
    Bilim insanları korkunç savaş silahı için
    çaresizce ilaç geliştirmeye çalıştılar.
  • 0:32 - 0:37
    Bu süreçte, gazın, hasta askerlerin
    kemik iliklerine geri döndürülemez biçimde
  • 0:37 - 0:42
    zarar verip kan hücreleri üretme yetisini
    durdurduğunu keşfettiler.
  • 0:42 - 0:47
    Fena etkilerine rağmen
    bu durum bilim insanlarına fikir verdi.
  • 0:47 - 0:53
    Kanser hücreleri ile kemik iliğinin ortak
    bir noktası var: ikisi de hızla çoğalıyor.
  • 0:53 - 0:55
    Peki savaşın vahşetlerinden biri
  • 0:55 - 0:58
    kanserle savaşta bir şampiyon olabilir mi?
  • 0:58 - 1:02
    1930'larda araştırmacılar
    bu fikri soruşturdular
  • 1:02 - 1:05
    ve hardal gazından elde edilen bileşimleri
  • 1:05 - 1:08
    kanser hastalarının
    damarlarına enjekte ettiler.
  • 1:08 - 1:11
    Zarardan çok yarar sağlayan
    tedavileri bulmak için
  • 1:11 - 1:15
    deneme yanılma yaptılar ve bu zaman aldı.
  • 1:15 - 1:20
    Ama İkinci Dünya Savaşı'nda ilk kemoterapi
    ilaçları olarak tanınanları keşfettiler.
  • 1:20 - 1:23
    Bugün bu ilaçların sayısı yüzden fazla.
  • 1:23 - 1:26
    Kemoterapi ilaçları haplarla
    ve enjeksiyonlarla uygulanıyor
  • 1:26 - 1:33
    ve yaşayan hücrelere zararlı olan
    "zehirli ajanlar" kullanılıyor.
  • 1:33 - 1:38
    Esasen, bu ilaçlar vücuttaki tüm hücrelere
    belli bir ölçüde zarara sebep oluyor,
  • 1:38 - 1:40
    bu ilaçlar sağlıklı olan
    hücrelere bile zararlı.
  • 1:40 - 1:45
    Ama bunlar en güçlü etkilerini
    çok hızlı bölünen hücrelere saklıyorlar
  • 1:45 - 1:48
    ki bu da kanserin tamamen
    kendine has olan niteliği.
  • 1:48 - 1:51
    Örneğin ilk kemoterapi
    ilaçlarını ele alalım,
  • 1:51 - 1:56
    bu ilaçlar bugün hâlâ kullanılıyor
    ve bunlara alkile edici ajanlar deniyor.
  • 1:56 - 1:58
    Kana enjekte ediliyorlar
  • 1:58 - 2:01
    ve tüm vücuda yayılıyorlar.
  • 2:01 - 2:06
    Bu ilaçların DNA'sını kopyalamak için
    hücre onlarla karşı karşıya geldiğinde
  • 2:06 - 2:10
    ilaçlar DNA'nın çift sarmallı yapısının
    yapı taşlarına zarar veriyorlar,
  • 2:10 - 2:13
    zarar onarılmadıkça bu durum
    hücre ölümüne sebep olabiliyor.
  • 2:13 - 2:16
    Kanser hücreleri çok hızlı çoğaldığından
  • 2:16 - 2:20
    yüksek konsantreli
    alkile edici ajanlar içerirler
  • 2:20 - 2:24
    ve DNA'ları sıklıkla
    deşifre olup nadiren onarılır.
  • 2:24 - 2:28
    Bu yüzden diğer birçok hücreden
    daha sıklıkla teker teker ölürler,
  • 2:28 - 2:31
    diğer hücrelerin zarar görmüş DNA'yı
    onarmak için zamanları olur
  • 2:31 - 2:35
    ve alkile edici ajanlar gibi
    aynı yoğunlukta birikmezler.
  • 2:35 - 2:40
    Başka tür bir kemoterapi, mikrotübül
    stabilizatörü denen bileşimler içerir.
  • 2:40 - 2:44
    Hücrelerin, birbirleriyle birleşen
    küçük tüpleri vardır,
  • 2:44 - 2:47
    bu tüpler hücre bölünmesine
    ve DNA replikasyonuna yardım ederler,
  • 2:47 - 2:48
    sonra tekrar bölünürler.
  • 2:48 - 2:51
    Mikrotübül stabilitazörleri
    bir hücreye girdiğinde
  • 2:51 - 2:54
    bu küçük tüplerin birbirlerine
    bağlanmalarını engellerler.
  • 2:54 - 2:59
    Bu da hücrenin çoğalmayı tamamlamasını
    engelleyip ölümüne sebep olur.
  • 2:59 - 3:03
    Bunlar, altı kategoriye sahip
    kemoterapi ilaçları arasından
  • 3:03 - 3:06
    bugün kanseri tedavi ederken
    kullandığımız sadece iki örnek.
  • 3:06 - 3:11
    Muazzam yararlarına rağmen
    kemoterapinin büyük bir dezavantajı var:
  • 3:11 - 3:15
    Doğal şekilde hızlıca
    yenilenmek zorunda olan
  • 3:15 - 3:17
    vücuttaki diğer
    sağlıklı hücreleri etkiliyor.
  • 3:17 - 3:21
    Saç kökleri, ağızdaki hücreler,
    gastrointestinal duvar, üreme sistemi
  • 3:21 - 3:27
    ve kemik iliği neredeyse kanserin vücuda
    verdiği hasar kadar çok zarar görüyorlar.
  • 3:27 - 3:32
    Kanser hücrelerine benzer olarak
    bu normal hücrelerin hızlı üretimi,
  • 3:32 - 3:35
    kaynaklara daha sıklıkla
    ulaştıkları anlamına geliyor
  • 3:35 - 3:39
    ve bu yüzden kemoterapi ilaçlarının
    etkilerine daha çok maruz kalıyorlar.
  • 3:39 - 3:43
    Bu durum saç dökülmesi, yorgunluk,
    kısırlık, mide bulantısı ve kusma gibi
  • 3:43 - 3:47
    kemoterapinin yaygın olan
    birçok yan etkisine sebep oluyor.
  • 3:47 - 3:50
    Doktorlar yan etkilerle baş etmeye
    yardım etmek için
  • 3:50 - 3:54
    bulantı giderici güçlü ilaç tedavileri
    gibi yolları sıklıkla tavsiye ediyorlar.
  • 3:54 - 3:57
    Saç dökülmesini engellemek için
    soğuk şapka denen cihazlar
  • 3:57 - 4:01
    baş çevresindeki sıcaklığın düşmesine
    ve kan damarlarının daralmasına
  • 4:01 - 4:02
    yardımcı olabiliyor,
  • 4:02 - 4:06
    bu da saç köklerine ulaşan kemoterapi
    ilaçlarının miktarını sınırlayabiliyor.
  • 4:06 - 4:09
    Kemoterapi tedavisi sona erdiğinde
  • 4:09 - 4:13
    ilaçtan kötü biçimde
    zarar gören sağlıklı dokular
  • 4:13 - 4:15
    iyileşmeye başlayıp
    her zamanki gibi yenilenirler.
  • 4:15 - 4:22
    Sadece 2018'de dünya çapında 17 milyondan
    fazla insan kanser tanısı aldı.
  • 4:22 - 4:27
    Ama kemoterapi ve diğer tedaviler
    birçok insanın bakış açısını değiştirdi.
  • 4:27 - 4:31
    Sadece testis kanseri olan insanların
    %95'e varan kısmının
  • 4:31 - 4:35
    tedavideki gelişmeler sayesinde
    hayatta kaldıkları gerçeğini dikkate alın.
  • 4:35 - 4:40
    Akut Miyeloid Lösemi olanlarda bile
    —Saldırgan bir kan kanseri—
  • 4:40 - 4:44
    kemoterapi sayesinde, 60 yaşından
    genç hastaların tahmini %60'ının hastalığı
  • 4:44 - 4:48
    tedavinin ilk safhasını
    bitirmelerinin akabinde geriliyor.
  • 4:48 - 4:51
    Araştırmacılar hâlâ sadece
    kanser hücrelerini hedef alan
  • 4:51 - 4:55
    daha hassas müdahaleler geliştiriyorlar.
  • 4:55 - 4:58
    Bu da sağlıklı dokulara
    kısıtlı zararlar verip
  • 4:58 - 4:59
    hayatta kalma oranlarını arttırarak
  • 4:59 - 5:02
    kansere karşı savaşta sahip olduğumuz
  • 5:02 - 5:05
    en iyi araçlardan birini
    daha da geliştirecek.
Title:
Kemoterapi nasıl çalışıyor? - Hyunsoo Joshua No
Speaker:
Hyunsoo Joshua No
Description:

Birinci Dünya Savaşı sırasında, bilim insanları hardal gazı olarak bilinen zehirli sarı bulut için panzehir geliştirmeye çalışıyorlardı. Gazın hasta askerlerin kemik iliklerine geri döndürülemez biçimde zarar verdiğini keşfettiler. Bu durum bilim insanlarına bir fikir verdi: hem kanser hücreleri hem de kemik iliği çok hızlı çoğalabiliyor. Hardal gazı kanserle olan savaşımızda kullanılabilir miydi? Hyunsoo No kemoterapinin keşfini ve gelişimini ayrıntılarıyla açıklıyor.

Ders: Hyunsoo Joshua No, yönetmen: Artrake Studio.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:05

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.