Star Field and Nebula Images

Ulduzların necə əmələ gəlməsi və təkamülü haqda danışdığımız üçün

düşünürəm ki,ulduzların əmələ gəlməsi,ulduzların özü yaxud da

təkamülü ilə bağlı onların cəlbedici fotolarına baxmaq üçün yaxşı vaxtdır.

Bu, "Qartal dumanlığı"ndandır.

Bildiyiniz kimi, "nebula" sözü hər hansı bir ulduzlararası qaz və ya toz buludları üçün ümumiləşmiş sözdür,

ona görə də, biz Qartal dumanlığından danışarkən

əslində nəhəng və genişlənən dumanlıqdan danışırıq.

Yaxşı anlamanız üçün,bu "Yaradılış sütun"larının dirəklərindən sadəcə biridir.

Bu "Qartal duman"lığının kiçik bir hissəsidir.

Burada olan bu sütunun

genişliyini sizə daha yaxşı anlatmaq üçün qeyd edim ki,

o özü 7 işıq ili uzunluqdadır,

bu isə kifayət qədər böyük bir məsafədir,

unutmayın ki,Yerdən ən yaxın ulduza qədər olan məsafə təxminən 4 işıq ilinə bərabərdir.

Səyyah düzgün istiqamətə yönəlsə idi,

saatda 60 min kilomet sürətlə hərəkət edərdi.

Səyyaha 4 işıq ili getməsi üçün 80 min il lazım olardı.

Bu sütun sadəcə 7 işıq ili uzunluqdadır.

Mən sizə bunu göstərmək istədim,çünki bu növ dumanlıqlar,

ulduzların əmələ gələ biləcəyi yerlərdir.

Bura,gördüyünüz kimi,yeni ulduzların yaranması üçün zəmindir,

Bir neçə video əvvəl də bəhs etdiyimiz kimi,bu qaz

,kritik temperatura,hidrogen birləşməsini əldə edəcəyiniz

kritik sıxlığa çatana kimi kondensasiya olunur.

Bu,sadəcə hidrogen qazından ibarət ulduzlararası buluddur,

burada onun yalnız ulduzlar üçün zəmin hazırladığını görə bilərsiniz.

Biz bu quruluşun artıq mövcud olmadığını düşünürük.

Yadda saxlayın ki,bu şey bizdən çox çox uzaqdadır.

Əslində isə,sadəcə rəqəmi bildiyimiz üçün bu şey 7000 işıq ili uzaqlıqda,

7000 işıq ili uzaqlığındadır.

Bu o deməkdir ki,bizim gördüklərimiz-bizim gözümüzə və ya teleskoplara indi çatan

fotonlar kosmosu 7000 il əvvəl tərk edib,

ona görə də biz onu 7000 il əvvəl olduğu kimi görürük.

bu qaz və hidrogenin çoxu artıq qatılaşıb daha çox ulduza çevrilmiş ola bilər,

quruluş indi göründüyü kimi olmaya bilər.

Əslində, burada bu elementlərin çoxunu uçura biləcək

başqa bir supernova(ulduz partlayışı) baş vermişdi və

biz onun təsirlərini başqa min illər boyunca belə

görməyə bilərik.

Lakin,mənə görə,bu istənilən miqyasda

olduqca heyrətamiz bir fotoşəkildir.

7 işıq ili uzunluğunda olduğunu düşündükdə isə

insanın ağlını başından alır.

Həqiqətən yaradılış sütunlarından biri olan

"Qartal nebulası"nın isə yalnız bir hissəsidir.

Bura ulduz sahəsidir və sanki biz

Samanyolu qalaktikamızın mərkəzinə baxırıq.

Bu,Oxatan ulduz sahəsidir,

buradakı ən gözəl şey müxtəlif ulduzlar görməyimizdir,

həm də zehni sanki dondurur,çünki bu ulduzların hamısı qalaktikamızın içərisindədir,

bu,qalaktikamızın mərkəzinə bir baxışdır.

Qalaktikamızın xaricinə və ya qalaktika qruplarına baxdığımız

yerlərdən biri deyil, burada sadəcə ulduzlar var.

İş burasındadır ki, siz burada böyük fərqlər görürsünüz,

bəzi ulduzlar qırmızı parıldayır və görünür ,lakin fərqli ulduzlar

fərqli məsafə və intensivlikdə olduqları üçün

ölçüləri tam deyə bilməzsiniz.

Daha qırmızı olan ulduzlar öz qırmızı nəhəng fazalarında

olan ulduzlardır.

Bu ulduzlar üzərində xüsusi tədqiqat aparmamışam,

ancaq biz düşünürük ki,

qırmızı nəhəng sferada olan ulduzlar

spektrin sarımtıl-ağ hissəsində olan ulduzlardır.

Əsasən öz ardıcıllığı olan və bəlkə də

Günəşimizdən fərqlənməyən ulduzlardır.

Sarımtıl ağ rəngdə olanlar spektrin narıncı-sarı-ağ hissəsinə daha yaxındırlar,

biraz daha mavi və yaşıl görünənlər

daha sürətlə yanırlar.

bu isə mənə daha mavi görünür və

bunlar çox sürətlə yanırlar.

Daha ağır ulduzlar dəhşətli dərəcədə sürətlə yanırlar sonra isə sıradan çıxırlar,

lakin kütləsi az olan daha kiçik ulduzlar

daha yavaş, lakin uzun müddət yanırlar.

Sürətlə və tez yananlar

işıq spektrinin daha kiçik hissəsində çoxlu enerji yayırlar,

buna görə də , onlar yaşıl və ya mavi görünürlər,

ağ,mavi və yaşıl rəngdə görünənlər daha ağır ulduzlara çevrilirlər

Qırmızı olanlar isə,

qırmızı olanlar super nəhəng fazada daha az kütləli ulduzlardır,

bu səbəbdən də onlar zolaqdakı ulduzlardan daha soyuqdurlar.

Burada,məhz burada "pişik gözü dumanlığlı" var,

buradakı dumanlıq sözü planetar dumanlıq

hesab edilir.

Kosmosda hərəkət edən qaz olduğu üçün ona dumanlıq deyilir,

ancaq burada çəkdiyimiz "Qartal dumanlığı"ndan

tamamilə fərqli miqyasdadır.

İnsanlar dumanlıqlar haqda danışarkən adətən qartal dumanlığı kimi bir şey nəzərdə tuturlar,

bunlar insanların planetar dumanlardan bəhs etdiyi

nəhəng ulduzlararası qaz kütlələridir.

Böyük radiusu olsa da, 7 işıq ilindən yaxın deyil.

Bu , ulduzun bütün xarici materialını tökməsinin əlavə məhsuludur,

beləliklə, bunun mərkəzində öz xarici təbəqələrindən çıxmış

yetkin bir ulduz görürük.

O bunu nəhəng qırmızı fəzasında etdi,

Nəticədə nüvə alışmağa davam etdi, partlayışlar baş verdi,

hər dəfə bu isti partlayışlardan biri baş verdikcə

xarici təbəqələr daha çox kosmosa atıldı və

indi gördüyünüz formada olan

planetar dumanlıq meydana gəldi.

Bu kiçik və parlaqlığı az olan ulduz deyil,hələ də aktivdir,

hələ də yanır,lakin bütün ehtiyatı bitəndə

o kiçik ulduza çevriləcək

O qırmızı nəhəng fazadan keçdi, bütün materialını kosmosa buraxdı

indi isə kiçik və parıltısı olmayan ulduza çevriləcək.

Ümidvaram ki,bəyəndiniz,

mən bütün bu şəkilləri-xüsusilə də,

ulduz sahəsinin bizim qalaktikada olan

şəkillərini olduqca cəlbedici hesab edirəm.

Bu Samanyolu qalaktikasındakı 200-400 milyard ulduzdan sadəcə kiçik bir hissə olan izah

ümidvaram ki,tamamilə anlaşıldı.