0:00:01.045,0:00:05.000
Ulduzların necə əmələ gəlməsi və təkamülü haqda danışdığımız üçün

0:00:05.000,0:00:08.638
düşünürəm ki,ulduzların əmələ gəlməsi,ulduzların özü yaxud da

0:00:08.638,0:00:13.886
təkamülü ilə bağlı onların cəlbedici fotolarına baxmaq üçün yaxşı vaxtdır.

0:00:13.886,0:00:23.600
Bu, "Qartal dumanlığı"ndandır.

0:00:23.600,0:00:30.883
Bildiyiniz kimi, "nebula" sözü hər hansı bir ulduzlararası qaz və ya toz buludları üçün ümumiləşmiş sözdür,

0:00:30.883,0:00:34.133
ona görə də, biz Qartal dumanlığından danışarkən

0:00:34.133,0:00:36.733
əslində nəhəng və genişlənən dumanlıqdan danışırıq.

0:00:36.733,0:00:44.400
Yaxşı anlamanız üçün,bu "Yaradılış sütun"larının dirəklərindən sadəcə biridir.

0:00:44.400,0:00:48.133
Bu "Qartal duman"lığının kiçik bir hissəsidir.

0:00:48.133,0:00:52.467
Burada olan bu sütunun

0:00:52.467,0:01:01.400
genişliyini sizə daha yaxşı anlatmaq üçün qeyd edim ki,

0:01:01.400,0:01:04.551
o özü 7 işıq ili uzunluqdadır,

0:01:04.551,0:01:06.467
bu isə kifayət qədər böyük bir məsafədir,

0:01:06.467,0:01:11.425
unutmayın ki,Yerdən ən yaxın ulduza qədər olan məsafə təxminən 4 işıq ilinə bərabərdir.

0:01:11.425,0:01:13.839
Səyyah düzgün istiqamətə yönəlsə idi,

0:01:13.839,0:01:17.333
saatda 60 min kilomet sürətlə hərəkət edərdi.

0:01:17.333,0:01:21.333
Səyyaha 4 işıq ili getməsi üçün 80 min il lazım olardı.

0:01:21.333,0:01:24.822
Bu sütun sadəcə 7 işıq ili uzunluqdadır.

0:01:24.822,0:01:29.333
Mən sizə bunu göstərmək istədim,çünki bu növ dumanlıqlar,

0:01:29.333,0:01:32.160
ulduzların əmələ gələ biləcəyi yerlərdir.

0:01:32.160,0:01:37.400
Bura,gördüyünüz kimi,yeni ulduzların yaranması üçün zəmindir,

0:01:37.400,0:01:41.933
Bir neçə video əvvəl də bəhs etdiyimiz kimi,bu qaz

0:01:41.933,0:01:45.333
,kritik temperatura,hidrogen birləşməsini əldə edəcəyiniz

0:01:45.333,0:01:49.267
kritik sıxlığa çatana kimi kondensasiya olunur.

0:01:49.267,0:01:53.933
Bu,sadəcə hidrogen qazından ibarət ulduzlararası buluddur,

0:01:53.933,0:01:59.200
burada onun yalnız ulduzlar üçün zəmin hazırladığını görə bilərsiniz.

0:01:59.200,0:02:03.159
Biz bu quruluşun artıq mövcud olmadığını düşünürük.

0:02:03.159,0:02:06.400
Yadda saxlayın ki,bu şey bizdən çox çox uzaqdadır.

0:02:06.400,0:02:11.267
Əslində isə,sadəcə rəqəmi bildiyimiz üçün bu şey 7000 işıq ili uzaqlıqda,

0:02:11.267,0:02:17.416
7000 işıq ili uzaqlığındadır.

0:02:17.416,0:02:23.867
Bu o deməkdir ki,bizim gördüklərimiz-bizim gözümüzə və ya teleskoplara indi çatan

0:02:23.867,0:02:28.492
fotonlar kosmosu 7000 il əvvəl tərk edib,

0:02:28.492,0:02:31.133
ona görə də biz onu 7000 il əvvəl olduğu kimi görürük.

0:02:31.133,0:02:36.533
bu qaz və hidrogenin çoxu artıq qatılaşıb daha çox ulduza çevrilmiş ola bilər,

0:02:36.533,0:02:39.800
quruluş indi göründüyü kimi olmaya bilər.

0:02:39.800,0:02:41.267
Əslində, burada bu elementlərin çoxunu uçura biləcək

0:02:41.267,0:02:45.867
başqa bir supernova(ulduz partlayışı) baş vermişdi və

0:02:45.867,0:02:49.000
biz onun təsirlərini başqa min illər boyunca belə

0:02:49.000,0:02:51.085
görməyə bilərik.

0:02:51.085,0:02:53.600
Lakin,mənə görə,bu istənilən miqyasda

0:02:53.600,0:02:56.600
olduqca heyrətamiz bir fotoşəkildir.

0:02:56.600,0:02:59.067
7 işıq ili uzunluğunda olduğunu düşündükdə isə

0:02:59.067,0:03:02.200
insanın ağlını başından alır.

0:03:02.200,0:03:04.667
Həqiqətən yaradılış sütunlarından biri olan

0:03:04.667,0:03:06.921
"Qartal nebulası"nın isə yalnız bir hissəsidir.

0:03:06.921,0:03:13.236
Bura ulduz sahəsidir və sanki biz

0:03:13.236,0:03:13.933
Samanyolu qalaktikamızın mərkəzinə baxırıq.

0:03:13.933,0:03:16.162
Bu,Oxatan ulduz sahəsidir,

0:03:16.162,0:03:20.267
buradakı ən gözəl şey müxtəlif ulduzlar görməyimizdir,

0:03:20.267,0:03:24.916
həm də zehni sanki dondurur,çünki bu ulduzların hamısı qalaktikamızın içərisindədir,

0:03:24.916,0:03:27.933
bu,qalaktikamızın mərkəzinə bir baxışdır.

0:03:27.933,0:03:32.333
Qalaktikamızın xaricinə və ya qalaktika qruplarına baxdığımız

0:03:32.333,0:03:34.000
yerlərdən biri deyil, burada sadəcə ulduzlar var.

0:03:34.000,0:03:37.153
İş burasındadır ki, siz burada böyük fərqlər görürsünüz,

0:03:37.153,0:03:40.467
bəzi ulduzlar qırmızı parıldayır və görünür ,lakin fərqli ulduzlar

0:03:40.467,0:03:42.819
fərqli məsafə və intensivlikdə olduqları üçün

0:03:42.819,0:03:46.933
ölçüləri tam deyə bilməzsiniz.

0:03:46.933,0:03:52.933
Daha qırmızı olan ulduzlar öz qırmızı nəhəng fazalarında

0:03:52.933,0:03:55.400
olan ulduzlardır.

0:03:55.400,0:03:57.333
Bu ulduzlar üzərində xüsusi tədqiqat aparmamışam,

0:03:57.333,0:03:58.957
ancaq biz düşünürük ki,

0:03:58.957,0:04:00.467
qırmızı nəhəng sferada olan ulduzlar

0:04:00.467,0:04:04.933
spektrin sarımtıl-ağ hissəsində olan ulduzlardır.

0:04:04.933,0:04:07.133
Əsasən öz ardıcıllığı olan və bəlkə də

0:04:07.133,0:04:10.892
Günəşimizdən fərqlənməyən ulduzlardır.

0:04:10.892,0:04:16.348
Sarımtıl ağ rəngdə olanlar spektrin narıncı-sarı-ağ hissəsinə daha yaxındırlar,

0:04:16.348,0:04:22.641
biraz daha mavi və yaşıl görünənlər

0:04:22.641,0:04:24.986
daha sürətlə yanırlar.

0:04:24.986,0:04:27.867
bu isə mənə daha mavi görünür və

0:04:27.867,0:04:34.800
bunlar çox sürətlə yanırlar.

0:04:34.800,0:04:40.218
Daha ağır ulduzlar dəhşətli dərəcədə sürətlə yanırlar sonra isə sıradan çıxırlar,

0:04:41.609,0:04:43.000
lakin kütləsi az olan daha kiçik ulduzlar

0:04:43.000,0:04:48.020
daha yavaş, lakin uzun müddət yanırlar.

0:04:48.020,0:04:50.017
Sürətlə və tez yananlar

0:04:50.017,0:04:56.101
işıq spektrinin daha kiçik hissəsində çoxlu enerji yayırlar,

0:04:56.101,0:05:00.267
buna görə də , onlar yaşıl və ya mavi görünürlər,

0:05:00.267,0:05:03.438
ağ,mavi və yaşıl rəngdə görünənlər daha ağır ulduzlara çevrilirlər

0:05:03.438,0:05:04.933
Qırmızı olanlar isə,

0:05:04.933,0:05:09.800
qırmızı olanlar super nəhəng fazada daha az kütləli ulduzlardır,

0:05:09.800,0:05:14.000
bu səbəbdən də onlar zolaqdakı ulduzlardan daha soyuqdurlar.

0:05:14.000,0:05:18.333
Burada,məhz burada "pişik gözü dumanlığlı" var,

0:05:18.333,0:05:20.933
buradakı dumanlıq sözü planetar dumanlıq

0:05:20.933,0:05:27.680
hesab edilir.

0:05:27.680,0:05:34.019
Kosmosda hərəkət edən qaz olduğu üçün ona dumanlıq deyilir,

0:05:34.019,0:05:38.067
ancaq burada çəkdiyimiz "Qartal dumanlığı"ndan

0:05:38.067,0:05:41.200
tamamilə fərqli miqyasdadır.

0:05:41.200,0:05:43.200
İnsanlar dumanlıqlar haqda danışarkən adətən qartal dumanlığı kimi bir şey nəzərdə tuturlar,

0:05:43.200,0:05:46.467
bunlar insanların planetar dumanlardan bəhs etdiyi

0:05:46.467,0:05:51.318
nəhəng ulduzlararası qaz kütlələridir.

0:05:51.318,0:05:53.267
Böyük radiusu olsa da, 7 işıq ilindən yaxın deyil.

0:05:53.267,0:05:59.538
Bu , ulduzun bütün xarici materialını tökməsinin əlavə məhsuludur,

0:05:59.538,0:06:03.400
beləliklə, bunun mərkəzində öz xarici təbəqələrindən çıxmış

0:06:03.400,0:06:07.133
yetkin bir ulduz görürük.

0:06:07.133,0:06:09.174
O bunu nəhəng qırmızı fəzasında etdi,

0:06:09.174,0:06:12.733
Nəticədə nüvə alışmağa davam etdi, partlayışlar baş verdi,

0:06:12.733,0:06:18.485
hər dəfə bu isti partlayışlardan biri baş verdikcə

0:06:18.485,0:06:21.156
xarici təbəqələr daha çox kosmosa atıldı və

0:06:21.156,0:06:23.467
indi gördüyünüz formada olan

0:06:23.467,0:06:25.267
planetar dumanlıq meydana gəldi.

0:06:25.267,0:06:29.467
Bu kiçik və parlaqlığı az olan ulduz deyil,hələ də aktivdir,

0:06:29.467,0:06:35.867
hələ də yanır,lakin bütün ehtiyatı bitəndə

0:06:35.867,0:06:37.502
o kiçik ulduza çevriləcək

0:06:37.502,0:06:42.200
O qırmızı nəhəng fazadan keçdi, bütün materialını kosmosa buraxdı

0:06:42.200,0:06:43.333
indi isə kiçik və parıltısı olmayan ulduza çevriləcək.

0:06:43.333,0:06:44.600
Ümidvaram ki,bəyəndiniz,

0:06:44.600,0:06:49.267
mən bütün bu şəkilləri-xüsusilə də,

0:06:49.267,0:06:50.800
ulduz sahəsinin bizim qalaktikada olan

0:06:50.800,0:06:52.502
şəkillərini olduqca cəlbedici hesab edirəm.

0:06:52.502,0:06:55.933
Bu Samanyolu qalaktikasındakı 200-400 milyard ulduzdan sadəcə kiçik bir hissə olan izah

0:06:55.933,99:59:59.999
ümidvaram ki,tamamilə anlaşıldı.