Lecture 18 - Legal and Accounting Basics for Startups (Kirsty Nathoo, Carolynn Levy)

Tư vấn tổng quan. Christine và Caroline.

họ sẽ nói về các cơ chế tài chính và luật cho start-up.

Có lẽ đây không phải là một môn học hào hứng, rất tiếc.

Nhưng nếu bạn làm đúng, đây có lẽ là lớp học giúp bạn tránh nhiều vấn đề nhất.

Và cảm ơn các bạn rất nhiều vì đã đến. Xin mời bắt đầu.

>> Được rồi.

Như Sam đã nói, bài này nói về các cơ chế dành cho start-up.

Kristi và tôi sẽ nói về vài vấn đề cơ bản trong luật và kế toán

mà start-up của bạn có thể gặp ngay khi mới bắt đầu.

Tôi đã xem bài của Paul Graham, và ông ấy có nói một điều,

là nhà sáng lập không cần biết các cơ chế để lập một start-up.

Tôi nghĩ: "Ôi không, đó lại chính là tên bài giảng mà Sam đặt."

Nhưng điều Paul nói thực ra là nhà sáng lập không cần biết các cơ chế này một cách chi tiết.

Vì rất nguy hiểm nếu nhà sáng lập bị rối rắm bởi các chi tiết này.

Và điều đó hoàn toàn đúng.

Christine và tôi cũng không thể nói chi tiết trong 45 phút.

Nên mục tiêu của chúng tôi hôm này là

bảo đảm rằng bạn biết nhiều hơn là lập start-up dưới dạng "cty trách nhiệm hữu hạn ở Florida".

>> Như Sam đã nói, chúng tôi cũng rất lo rằng bài này sẽ khá chán,

khi phải nghe một kế toán và một luật sư nói giảng bài.

Bạn đã gặp nhiều nhà sáng lập vĩ đại nói về những điều thú vị.

Nhưng như Sam nói, đây là những thứ mà nếu bạn nắm vững căn bản,

bạn có thể thành lập đúng cách, tránh rắc rối,

khỏi lo lắng về nó để tập trung tốt hơn vào những gì bạn muốn làm,

đó là khiến công ty thật thành công.

Thế nên, chúng ta luôn nói về thuật ngữ "start-up".

Và có lẽ trong đầu bạn,

bạn đã mường tượng được rằng start-up phải có một tư cách pháp nhân nào đó.

Và đó là một thực thể pháp lý riêng biệt.

Chúng tôi sẽ nói nhiều hơn về cách thành lập và việc đó có ý nghĩa gì.

Chắc bạn cũng biết là các start-up cũng có tài sản:

sỡ hữu trí tuệ, phát minh, vân vân... Nên công ty cần phải bảo vệ chúng.

Chúng tôi sẽ nói một chút về chuyện đó.

Và cách gọi vốn, tuyển nhân viên, và làm hợp đồng.

Vậy là có một số thứ chúng ta cần nói đến khi đề cập tới chuyện thành lập công ty,

liên quan tới một số vấn đề thường gặp đối với người sáng lập.

Những thứ như: Ai nắm quyền, và làm sao chia cổ phần cho tất cả mọi người?

Vậy đó là những điều quan trọng cần phải nhắc đến.

Và, chúng tôi có slide.

Đây rồi!

>> Okay.

Đây là hình chúng tôi.

Kristi cầm máy tính.

Tôi thì mang kính lão. Trông có vẻ khá tương xứng.

Vậy đầu tiên chúng tôi sẽ đề cập đến việc thành lập.

Thực ra Kristi vừa mới nhắc qua.

Start-up của bạn sẽ là một thực thể pháp lý riêng biệt.

Và chắc các bạn đã biết điều này rồi,

nhưng mục đích của việc thành lập thực thể pháp lý riêng biệt là bảo vệ bạn tránh những hệ lụy cá nhân.

Có nghĩa là nếu công ty của bạn bị kiện,

thì người ta cũng không thể động tới tiền trong tài khoản cá nhân của bạn được,

mà là của công ty. Nên đó là lý do phải làm vậy.

Câu hỏi tiếp theo là: Thành lập ở đâu?

Trên lý thuyết, bạn có 50 bang, nhưng nơi dễ nhất là bang Delaware,

và chắc các bạn đều nghe tới nó rồi.

Delaware rất nổi tiếng trong việc thành lập doanh nghiệp mới.

Luật ở đó rất rõ ràng, rất chặt chẽ, và đó là chuẩn mực.

Một điều nữa là các nhà đầu tư rất thích Delaware.

Họ đã đầu tư vào nhiều công ty được thành lập ở Delaware.

Hầu hết các khoản đầu tư của họ là cho doanh nghiệp ở Delaware.

Vậy nếu bạn thành lập doanh nghiệp ở Delaware thì mọi việc sẽ trở nên đơn giản hơn nhiều.

Và cũng đỡ phiền hà cho nhà đầu tư hơn.

Bạn sẽ không cần phải thảo luận về việc

liệu có nên chuyển doanh nghiệp của bạn ở Washington về Delaware không.

Vậy, không phải tự nhiên mà rất nhiều công ty làm vậy. Nó là tiêu chuẩn, và rất dễ làm.

Để tôi kể một chuyện. Chúng tôi có một công ty thuộc YC,

khoảng 2 năm trước, ban đầu được thành lập dưới dạng cty TNHH ở bang Connecticut.

Những người sáng lập có bạn làm luật sư ở đó, nên việc này cũng dễ hiểu.

Khi họ tham gia YC, chúng tôi bảo:
"Các cậu cần chuyển sang Delaware."

Thế là các luật sư ở Connecticut đã làm thủ tục điều chuyển, và không may là họ đã làm sai.

Họ đã phạm một sai lầm rất đơn giản, nhưng cũng rất sống còn.

Lúc đó công ty mới gọi được vốn, rất rất nhiều tiền.

Và sai lầm này đã bị phát hiện.

Sai lầm này cơ bản là công ty này tưởng nó đã là cty cổ phần thuộc Delaware trong vài năm,

nhưng thực ra vẫn là cty TNHH thuộc Connecticut.

Và phải cần tới 4 văn phòng luật mới phát hiện được vụ đó:

02 cái ở Delaware, 01 ở Connecticut, và 01 ở Thung lũng Silicon này.

Và án phạt bây giờ là 500.000 đô, cho sai lầm khi điều chuyển.

Vậy bạn rút ra bài học gì? Rất đơn giản.

Hãy khiến việc đó thật đơn giản và quen thuộc đối với bạn.

Chúng tôi chuyển đổi tất cả các công ty ở Y Combinator giống như vậy để đơn giản hóa.

Đừng ham màu mè. Hãy tiết kiệm thời gian và tiền bạc.

>> Rồi. Sau khi đã quyết định sẽ thành lập cty cổ phần ở Delaware,

làm sao để thực sự thành lập nó?

Bạn phải làm vài bước, nhưng bước đầu tiên thực sự rất dễ.

Bạn chỉ cần gửi fax 02 hồ sơ tới Delaware nói rằng chúng tôi sẽ thành lập công ty cổ phần.

Việc đó sẽ giúp bạn tạo ra một vỏ bọc cho công ty.

Việc đó chưa phải là thực sự thành lập công ty.

Nên sau đó, bạn phải hoàn thành một bộ hồ sơ nữa,

trong số vài thứ khác để tuyên bố điều lệ bên trong công ty.

Trong đó nêu rõ ban giám đốc, các văn phòng của công ty.

Delaware yêu cầu phải có người đứng chức vụ CEO hoặc chủ tịch, và một thư ký.

Cũng ở thời điểm này, bạn phải hoàn thành các văn bản xác nhận các phát minh,

hay các đoạn code, hay bất kỳ thứ gì mà cá nhân bạn đã tạo ra

mà công ty đang thực sự sỡ hữu.

Và hãy nhớ rằng vào lúc này, sẽ rất hữu ích nếu bạn nghĩ về...

Tới tư cách sáng lập, bạn phải nghĩ về mọi thứ theo 2 góc nhìn khác nhau.

Bạn phải luôn nghĩ xem: Mình đang làm việc này dưới tư cách cá nhân?

Hay mình đang làm việc này trên danh nghĩa công ty, tức là một thực thể pháp lý khác.

Bạn phải giữ được sự rạch ròi như vậy trong tất cả những việc này.

Chúng ta sẽ bàn thêm việc tác dụng của việc đó sau.

Vậy, có những dịch vụ giúp bạn thành lập doanh nghiệp.

Tất nhiên, bạn có thể thuê công ty luật, hoặc dùng các dịch vụ online cũng được.

Và trang web chúng tôi thường dùng cho các công ty ở YC

tên là Clearkie: Clearkie.com.

Và họ đã thiết lập tất cả các văn bản cơ bản và chuẩn mực cần thiết,

và được thiết lập theo cách rất tiện sử dụng.

Nên bạn chỉ việc làm theo trình tự và tập trung vào những gì cần làm.

Một chú ý nhỏ trong việc giấy tờ:

Bạn đang tạo ra các văn bản.

Đây là những văn bản quan trọng có tính quyết định

công ty bạn sẽ làm gì, và công ty của bạn là gì.

Nên điều cực kỳ quan trọng là bạn phải lưu giữ những văn bản này ở nơi an toàn.

Nghe có vẻ cực kỳ đơn giản, nhưng rất nhiều nhà sáng lập trả lời chúng tôi kiểu: "À, chả biết nữa."

Đó chỉ là tờ giấy, mà họ lại chẳng nhớ chúng là gì, và cất ở đâu.

Vậy, hãy đảm bảo là bạn phải giữ chúng ở một nơi an toàn.

Thành thật mà nói thì công việc giấy tờ chẳng phải việc gì thú vị khi chạy một start-up.

Nhưng trong những thời điểm căng thẳng, nó lại đóng vai trò sống còn đối với một start-up.

Ví dụ như là khi công ty gọi vốn lớn trong vòng A, hoặc công ty được mua lại.

Công ty sẽ phải trải qua rất nhiều thủ tục, và các luật sư sẽ yêu cầu những thứ này.

Và nếu bạn không giữ, hoặc không nhớ cất ở đâu,

thì tình huống căng thẳng đó càng trở nên căng thẳng hơn.

Nên thực ra, điều mấu chốt ở đây là hãy thực hiện thật đơn giản,

nhưng hãy giữ những tài liệu này ở nơi an toàn, và được sắp xếp cẩn thận.

Nó giúp cuộc sống của bạn dễ thở hơn rất nhiều.

>> Rồi. Bây giờ chúng ta sẽ nói về cổ phần.

Chúng ta sẽ đề cập đến vài vấn đề khác nhau trong chủ đề này.

Điều đầu tiên chúng tôi muốn đề cập là việc phân bổ cổ phần.

Tôi đang nói về điều gì? Tôi đang nói ví dụ cổ phần công ty bạn là một cái bánh,

thì chúng ta đang nói về việc chia bánh.

Và bạn phải bàn việc này với các đồng sáng lập.

Tại sao điều này quan trọng? Nếu bạn sáng lập một mình thì chuyện này không quan trọng.

Nhưng nếu bạn là một nhóm từ 2 người trở lên thì đây là chuyện sống còn.

Vậy điều đầu tiên cần biết là khả năng thực thi giá trị hơn ý tưởng.

Nói vậy nghĩa là sao?

Rất nhiều nhóm sáng lập trao quá nhiều tín dụng, nghĩa là quá nhiều cổ phần

cho người nghĩ ra ý tưởng cho công ty.

Và ý tưởng rõ ràng rất quan trọng, nhưng lại không có giá trị.

Làm gì có ai chịu trả cả tỷ đô cho mỗi ý tưởng không thôi?

Giá trị chỉ thực sự được tạo ra khi cả nhóm sáng lập cùng nhau thực hiện ý tưởng.

Nên các bạn phải kềm chế xu hướng trao quá nhiều cổ phần cho người sáng lập

được ghi nhận là đã nghĩ ra ý tưởng cho cả công ty.

Điều tiếp theo cần phải xem xét là: Rồi, vậy thì chia bao nhiêu?

Hay, Có nên chia đều cho cả nhóm sáng lập không?

Và từ góc độ của tôi, câu trả lời đơn giản có lẽ là: Có!

Phương châm của chúng tôi ở YC là

phân bổ cổ phần không nhất thiết phải tuyệt đối đồng đều,

nhưng nếu chênh lệch quá nhiều, thì đó là một dấu hiệu rất xấu.

Chúng tôi thắc mắc những chuyện gì sẽ ngấm ngầm diễn ra

giữa những người sáng lập khi cổ phần không đồng đều.

Ví dụ, liệu một người sáng lập có âm thầm nghĩ rằng start-up đó chỉ là tạm thời?

Hay một người sáng lập thổi phồng công việc mà họ đã làm cho công ty

hay thổi phồng về học vấn hay kinh nghiệm trước đó?

Những người sáng lập có tin tưởng lẫn nhau và có thành thật với nhau

về kỳ vọng của đối với start-up này trong tương lai không?

Nên khi cổ phần được chia quá lệch,

chúng tôi lo rằng những người sáng lập sẽ không đồng lòng với nhau.

Thứ ba, điều quan trọng với một start-up là bàn tới, chứ không phải bàn lùi.

Để cho dễ hiểu: Toàn bộ nhóm sáng lập có làm 100% không?

Họ có cam kết lâu dài không?

Nếu start-up của bạn kỳ vọng là toàn bộ nhóm sáng lập đều làm 100%

và các bạn đều cam kết lâu dài,

thì mọi thứ xảy ra trước khi thành lập công ty đều không quan trọng.

Không quan trọng ai nghĩ ra ý tưởng.

Không quan trọng ai lập trình, hay ai làm sản phẩm mẫu, hay ai có bằng MBA.

Cả nhóm đều sẽ cảm thấy tốt hơn nếu cổ phần chia được chia đều,

vì cả nhóm đều cần thiết đối với việc thực thi.

Vậy, đây là một điều các bạn nên nhớ.

Trong những công ty hàng đầu của YC,

đó là những công ty được định giá cao nhất,

chẳng có trường hợp nào trong đó nhóm sáng lập có mức cổ phần chênh lệch quá nhiều.

>> Rồi, bạn đã nói chuyện xong về việc chia cổ phần. Tiếp theo là gì?

Lần nữa, nhiều nhà sáng lập nghe chuyện này tỏ ra rất ngạc nhiên

vì họ phải cần phải làm vài thủ tục để sở hữu cổ phiếu của họ.

Họ nghĩ rằng chỉ cần nói miệng thôi là đủ rồi.

Và đây lại là một tình huống mà bạn phải nghĩ về việc này với tư cách cá nhân,

và cả với tư cách đại diện của công ty.

Và nếu bạn so sánh với một công ty lớn,

ví dụ nếu bạn làm việc ở Google,

và nếu bạn được hứa hẹn là sẽ được một gói bù đắp mà bạn sẽ nhận dưới dạng cổ phiếu,

thì bạn biết bạn phải ký giấy tờ gì đấy để lấy cổ phiếu.

Nếu không có, bạn sẽ nghĩ: "Chà, có gì đó sai sai rồi đây."

Vâng, điều này cũng tương tự đối với công ty nhỏ.

Vậy trong trường hợp này, văn bản mà bạn ký chính là thỏa thuận mua bán cổ phiếu.

Và bạn, với tư cách cá nhân, sẽ mua cổ phiếu từ công ty.

Và trong bất kỳ tình huống nào, nếu bạn mua thứ gì đó,

sẽ luôn có 2 chiều: bạn phải trả một thứ gì đó, và bạn nhận lại một thứ gì đó.

Trong trường hợp này, bạn nhận cổ phiếu, và bạn phải trả tiền mặt,

hoặc đóng góp sở hữu trí tuệ, hoặc phát minh, hoặc code cho công ty,

tức là công ty sẽ sở hữu tất cả những thứ mà bạn đã làm trong quá khứ.

Và phải nói thêm là cổ phiếu đó cũng bị giới hạn, vì nó phân bố theo thời gian.

Và tiếp theo chúng ta sẽ nói chi tiết hơn về điều đó.

Nhưng bởi vì cổ phiếu sẽ được phân bổ có điều kiện,

nên cũng sẽ có một loại giấy tờ cực kỳ quan trọng

mà chúng tôi luôn phải giải thích khản cả giọng cho mọi người hiểu,

bởi vì bạn sẽ không có cách nào quay lại và sửa sai.

Và đây thực sự là một điều mà...

bởi vì không có cách nào sửa sai, nó đã từng làm đổ vỡ nhiều giao kèo.

Chúng tôi đã thấy những công ty không chịu điền biểu mẫu 83 (b)

mà các thương vụ đã thất bại.

Và tôi sẽ không nói chi tiết về nội dung biểu mẫu 83 (b),

nhưng đại khái là nó liên quan tới thuế cá nhân bạn và thuế của công ty bạn.

Thế nên, nó ảnh hưởng rất lớn.

Vậy, đây là những loại giấy tờ chính yếu mà bạn cần phải ký.

Hãy ký thỏa thuận mua cổ phiếu, ký biểu mẫu 83 (b),

và hãy giữ lại bằng chứng cho thấy bạn đã gửi chúng đi.

Vì nếu bạn không có bằng chứng, nó có thể lạc mất trong Sở Thuế (IRS),

và các nhà đầu tư và bên thu mua sẽ từ bỏ thương vụ nếu bạn không thể chứng minh.

>> Rồi. Tiếp theo sẽ là cổ phần ràng buộc.

Và tôi nghĩ rằng nhiều bạn đã biết chuyện này rồi.

Nhưng để chắc chắn, rất đơn giản,

cổ phần ràng buộc nghĩa là bạn sẽ được toàn quyền sở hữu cổ phiếu sau một kỳ hạn nhất định.

Chúng ta đang nói về cổ phiếu mà Kristi vừa nói. Bạn mua cổ phiếu của công ty bạn,

bạn sở hữu nó, và bạn có quyền biểu quyết.

Nhưng nếu bạn rời công ty trước khi hết kỳ hạn,

thì công ty có thể lấy lại phần cổ phiếu chưa đủ kỳ hạn.

Vậy, để các bạn hiểu rõ hơn, một cách khác để nói về cổ phần ràng buộc,

đó là cổ phần giới hạn. Nghĩa là cổ phiếu đó sẽ gắn với kỳ hạn,

mà Sở Thuế định nghĩa là: Cổ phiếu có thể bị tước đoạt.

Đại khái thuật ngữ là vậy.

Rồi, vậy kỳ hạn ràng buộc thông thường là bao lâu?

Ở Thung lũng Silicon, kỳ hạn được cho là tiêu chuẩn sẽ là 4 năm, trong đó có một năm tính tròn.

Nghĩa là sau tròn 01 năm đầu, người sáng lập sẽ toàn quyền sở hữu 1/4 số cổ phần đã định.

Phần còn lại sẽ được chia theo từng tháng trong suốt 3 năm còn lại.

Ví dụ thế này: Giả sử người sáng lập mua cổ phiếu vào ngày Giáng Sinh,

rồi rời bỏ công ty vào Lễ Tạ Ơn năm sau, tức là trước khi tròn 01 năm,

khi đó, người sáng lập có 0 cổ phiếu, vì chưa tròn 01 năm.

Nhưng nếu người đó rời công ty sau ngày Giáng Sinh năm sau, tức là đã hơn 01 năm,

thì người đó sẽ sỡ hữu chính xác 1/4 số cổ phiếu.

Tức là, điều kiện 01 năm tròn đã hoàn thành.

Vậy, số cổ phiếu còn lại sau khi người đó rời bỏ công ty thì sao?

Công ty có thể mua lại số cổ phiếu này.

Trong ví dụ vừa nói, khi người sáng lập rời bỏ công ty sau khi tròn 01 năm, và lấy được cổ phiếu,

75% số cổ phiếu vẫn còn đó.

Và công ty có thể mua lại toàn bộ 75% số cố phiếu còn lại đó.

Cách nào? Chỉ viết ngân viết cho người đó thôi. Giống như lúc người đó mua vào vậy.

Với cùng mức giá như lúc người sáng lập đã trả,

và việc này sẽ giúp người sáng lập đó có thể "rút vốn".

Vậy câu hỏi là: Tại sao phải ràng buộc?

Sao người sáng lập phải ràng buộc chính họ?

Vì họ là người sáng lập, nhưng lại làm vậy với cổ phiếu của chính họ?

Làm vậy với chính cổ phiếu của họ!

Vậy, có lẽ lý do lớn nhất giải thích tại sao ràng buộc lại quan trọng

là việc người sáng lập có thể rời bỏ công ty.

Vậy giả sử bạn không có ràng buộc,

người sáng lập bỏ đi, và một lượng lớn cổ phần cũng đi theo họ luôn.

Và dĩ nhiên là không công bằng với nhóm sáng lập ở lại.

Chúng ta sẽ nói nhiều hơn về việc này ở phần người sáng lập,

tôi sẽ nói chi tiết hơn sau.

Một lý do nữa để ràng buộc là để bắt buộc họ tham gia cuộc chơi.

Nghĩa là người sáng lập phải bị ràng buộc lợi ích để họ nỗ lực xây dựng start-up.

Nếu một người sáng lập có thể bỏ đi bất kỳ lúc nào mà vẫn được giữ nguyên cổ phần,

thì tại sao họ phải ở lại và cắm đầu làm việc? Start-up cực kỳ khó.

Vậy...

Sáng lập một mình thì có cần ràng buộc không?

Cần! Lý do là vì nguyên tắc ràng buộc lợi ích cũng áp dụng cho người sáng lập đơn thân luôn.

Các nhà đầu tư muốn tất mọi sáng lập, kể cả sáng lập đơn thân,

bị ràng buộc lợi ích để ở lại công ty lâu dài hơn.

Và một lý do nữa để người sáng lập đơn thân ràng buộc cổ phần là để làm gương cho nhân viên.

Vì bạn có thể hình dung là sẽ rất vô lý nếu người sáng lập bảo nhân viên

là họ phải ràng buộc 4 năm với công ty để sở hữu cổ phần,

trong khi chính người sáng lập lại không cần phải làm vậy với cổ phần của họ.

Đây là vấn đề về văn hóa.

Khi người sáng lập tự ràng buộc cổ phiếu của mình,

nghĩa là họ đặt một cột mốc trong công ty nói rằng

chúng ta đều đồng hội đồng thuyền rồi, giờ hãy làm việc này cùng nhau.

Vậy, bạn cần nhớ điều gì ở đây?

Tôi cho rằng bạn phải ràng buộc lợi ích cho tất cả những người sáng lập,

để tất cả đều phải nỗ lực đóng góp cho công ty trước khi họ nhận được gì đó từ công ty.

Và thứ hai là: Nhà đầu tư không muốn rót tiền vào một công ty

mà người sáng lập có thể rời bỏ bất kỳ lúc nào

mà vẫn được giữ nguyên một cổ phần lớn trong công ty đó.

>> Rồi, tiếp theo!

Giờ chúng ta đã có một công ty thành lập bài bản ở Delaware,

mọi người đều có cổ phần rồi.

Tất cả đều là những thủ tục giấy tờ đơn giản. Rồi sao nữa?

Có lẽ giai đoạn tiếp theo của công ty bạn là sẽ gọi một ít vốn.

Vậy, chúng ta sẽ nói một chút về chuyện đó.

Và các bạn đã nghe rất nhiều điều từ các nhà đầu tư

và các nhà sáng lập trong các buổi học khác rồi.

Và họ đã nói rất nhiều về chiến thuật và làm sao để gọi vốn, nhưng

còn thủ tục giấy tờ thì sao? Nếu có người chịu đầu tư, rồi sao nữa?

Vậy trước hết, về mặt hậu cần,

theo cách rất đơn giản, có 2 cách để gọi vốn:

Hoặc là số tiền đầu tư đã được định giá, hoặc là chưa được định giá.

Nói về giá, tôi muốn nói tới định giá của công ty, nói chung là giống nhau.

Các vòng gọi vốn có thể được đặt tên bất kỳ, người ta muốn gọi nó sao cũng được.

Nhưng thông thường bạn sẽ nghe về "vòng hạt giống", có nghĩa là lúc đó chưa định giá,

và các vòng từ vòng A, vòng B trở đi đều nghĩa là đã được định giá.

Vậy chưa định giá là cách đơn giản nhất, và nhanh nhất để gọi vốn.

Và thông thường thì điều này được thực hiện qua nợ chuyển đổi, hoặc SAFE*.

Và lần nữa, đây là giao dịch 2 chiều.

Nên sẽ có một văn bản ghi rõ, ví dụ một nhà đầu tư bây giờ rót vào 100.000 đô,

đổi lại, họ sẽ có quyền nhận cố phiếu trong tương lai

khi công ty được định giá bởi các nhà đầu tư trong vòng định giá.

Nên điều quan trọng là vào thời điểm giấy tờ đó được ký,

thì người đầu tư đó chưa phải là cổ đông,

và vì thế nên chưa có quyền biểu quyết trong công ty.

Họ sẽ có những quyền khác, mà Carolynn sẽ nói riêng từng điều một.

Tất nhiên nhà đầu tư phải được nhận lại gì đó khi rót tiền vào

trong những giai đoạn sớm nhất, mạo hiểm nhất của một công ty.

Và đây là lúc chúng ta cần hiểu về việc định giá tài chính,

và tôi chắc chắn là các bạn đã từng nghe nói rồi.

Nên thường thì trong văn bản của vòng chưa định giá sẽ đưa ra một mức vốn trần để chuyển đổi nợ sang cổ phiếu.

Và đó không phải là mức định giá hiện tại của công ty

mà là mức trần trong lần định giá ở vòng tiếp theo,

được dùng trong tương lai để tính xem họ nhận được bao nhiêu cổ phiếu.

Ví dụ, một nhà đầu tư rót vào 100.000 đô với mức vốn SAFE tương ứng là 5 triệu đô.

Rồi 1 năm sau khi công ty gọi vốn ở vòng định giá

với mức định giá lúc đó giả sử là 20 triệu đô,

tức là người đầu tư sớm sẽ có giá mua cổ phiếu rẻ hơn nhiều, bằng khoảng 1/4.

Do đó, 100.000 đô đó sẽ mua được lượng cổ phiếu xấp xỉ

gấp 4 lần so với những nhà đầu tư đến sau

và rót vào 100.000 đô ở vòng A đã được định giá.

Và đó là lúc họ nhận được phần thưởng vì đã đầu tư sớm.

Nhắc lại, đây là một tình huống nữa mà bạn phải bảo đảm ký kết đầy đủ giấy tờ

và biết rõ chúng nằm ở đâu, vì mỗi nhà đầu tư có thể có quyền khác nhau.

Và bạn phải biết rõ những quyền đó là gì.

Lần nữa, những dịch vụ như Clerky có thể giúp ích.

Đó là những loại giấy tờ chuẩn mà hầu hết các công ty ở YC dùng để gọi vốn.

Có vài điều nữa bạn cần nghĩ tới việc gọi vốn.

Hy vọng rằng công ty bạn đủ thành công để có thể dễ dàng gọi vốn.

Nhưng hãy nhớ rằng tất cả những người rót tiền cho bạn đồng thời cũng sẽ tạo ra mặt tiêu cực.

Vậy điều đầu tiên bạn cần hiểu là mức độ pha loãng trong tương lai.

Ví dụ như bạn gọi được 2 triệu đô SAFE với định vốn tương ứng là 6 triệu đô.

Thì khi số SAFE này được chuyển thành cổ phần,

những nhà đầu tư này sẽ sở hữu khoảng 25% công ty bạn.

Và thêm nữa, khi các nhà đầu tư mới nhảy vào ở vòng đã định giá,

họ có thể sẽ muốn sở hữu 20% công ty bạn.

Nghĩa là vào lúc đó, bạn đã mất 45% cổ phần của công ty.

Vậy đây có phải là điều bạn muốn không?

Bạn biết đấy, câu trả lời có thể là "Có".

Hãy nhớ rằng một ít tiền với mức định giá thấp vẫn tốt hơn nhiều so với việc không có tiền.

Và nếu đây là những thỏa thuận bạn đạt được, thì cứ nhận tiền thôi.

Nhưng đó là một điều bạn phải hiểu rõ, và để có thể hoàn thành tiến trình,

thì bạn cũng biết được điều gì đang chờ đợi bạn phía cuối con đường.

Một điều nữa cần nhớ là bạn nên tìm các nhà đầu tư là các chuyên gia.

Ý chúng tôi muốn nói là họ có đủ tiền để đầu tư cho bạn,

và họ phải hiểu rõ đầu tư vào start-up là việc rất rủi ro.

Đã có rất nhiều công ty đến gặp chúng tôi và nói

"Ồ vâng, bác tôi có góp vốn, hàng xóm tôi có góp nữa, mỗi người góp khoảng 5-10K."

Và thường thì đây là những nhà đầu tư gây ra nhiều phiền phức nhất về sau,

bởi vì họ không hiểu rằng đây là một cuộc chơi dài hạn.

Thế nên, sẽ có lúc họ ngồi nghĩ rằng:

"Chà, mình có thể lấy lại số tiền đó, vì mình cần sửa lại nhà bếp."

Hoặc: "Chà, vụ đầu tư cho start-up này chẳng hào hứng mấy

như trên truyền hình hay trong phim."

Thế nên họ sẽ gây rắc rối cho công ty, nếu họ đòi tiền lại.

Vậy, hãy nhớ rằng bạn chỉ nên nhận tiền từ những chuyên gia

và biết rõ họ đang làm gì.

Và có thể bạn đã nghe một thuật ngữ để chỉ những người này, đó là: nhà đầu tư uy tín.

Vậy mấu chốt ở đâu là hãy thực hiện nó thật đơn giản,

hãy gọi vốn bằng những giấy tờ đúng chuẩn,

hãy đảm bảo là nhà đầu tư phải hiểu rõ họ đang làm gì,

và bạn phải hiểu rõ mức độ pha loãng cổ phần trong tương lai.

>> Được rồi.

Vậy, bạn gọi vốn, bạn hiểu rõ bạn đang bán gì, bạn ra giá,

bạn thực hiện các thủ tục như Kristi vừa mô tả.

Nhưng có thể bạn sẽ không hiểu được

một số thuật ngữ và từ chuyên ngành mà các nhà đầu tư sử dụng.

Cũng không sao, nhưng bạn phải tìm hiểu những thuật ngữ này.

Đừng mặc nhiên cho rằng chỉ vì bạn đã đồng thuận xong xuôi về giá cả

mà những điều đó không quan trọng. Bởi vì nó quan trọng.

Nên bạn phải hiểu rõ nó tác động đến công ty trong dài hạn như thế nào.

Ở Y Combinator, Chris và tôi luôn nghe nhà sáng lập nói kiểu:

"Tôi không biết nó là gì. Tôi không biết tôi ký gì nữa.

Tôi không biết tôi đã đồng ý vụ đó." Vậy, nhiệm vụ của bạn phải là tìm hiểu thật rõ.

Và chúng ta sẽ nói qua về 4 yêu cầu thường thấy của nhà đầu tư.

Và thứ nhất là: Ghế quản trị.

Một số nhà đầu tư sẽ đòi tham gia ban giám đốc của công ty.

Và khi nhà đầu tư muốn thành một giám đốc,

thì hoặc là vì người đó muốn nắm rõ tiền của họ đi đâu,

hoặc vì họ thực sự nghĩ họ có thể giúp ích cho công ty.

Và bạn phải thật cẩn thận trong việc đưa nhà đầu tư vào ban quản trị.

Trong hầu hết các trường hợp, nên từ chối.

Ngược lại, hãy đảm bảo là người đó thực sự có thể tạo giá trị.

Chịu rót tiền thôi đã rất quý rồi,

nhưng một người có thể hỗ trợ về chiến lược và định hướng sẽ là vô giá. Vậy, hãy chọn cẩn thận.

Một điều nữa là các cố vấn.

Có rất nhiều người muốn đưa lời khuyên cho start-up,

và rất ít người có thể đưa ra lời khuyên tốt.

Một khi nhà đầu tư đã rót vốn vào công ty bạn,

người đó mặc định đã trở thành cố vấn,

mà không có chức danh chính thức,

và quan trọng hơn là công ty cũng không cần trả thêm để có được những lời khuyên đó.

Và đây là ví dụ.

Ở Y Combinator, chúng tôi thấy rằng mỗi khi một start-up tìm được nhà đầu tư là người nổi tiếng,

người nổi tiếng đó luôn yêu cầu được làm cố vấn.

Chúng tôi có một công ty cung cấp dịch vụ vệ sĩ,

và một cầu thủ bóng rổ cấp MBA đã đầu tư,

và yêu cầu được làm cố vấn,

và yêu cầu được trả bằng cổ phiếu để đổi lại dịch vụ cố vấn.

Và dịch vụ cố vấn theo như họ nghĩ là họ sẽ giúp quảng bá giới thiệu công ty

với tất cả những cầu thủ bóng rổ chuyên nghiệp khác, biết đâu họ có nhu cầu tìm vệ sĩ.

Nhưng, người nổi tiếng này vừa đầu tư khá lớn.

Chẳng phải họ sẽ muốn công ty trở nên thành công hơn sao?

Tại sao họ còn muốn được trả thêm?

Mọi nhà đầu tư có thể giúp thì đều nên giúp.

Đòi thêm cổ phiếu chẳng khác gì đòi ăn bánh không trả tiền.

Rồi, tiếp theo chúng ta sẽ nói về quyền "prorata". Quyền prorata là gì?

Chắc vài bạn đã nghe qua rồi. Nhưng rất đơn giản,

nó là quyền duy trì số phần trăm cổ phần trong công ty

bằng cách mua thêm cổ phiếu của công ty trong tương lai.

Quyền prorata là một cách để chống pha loãng,

và pha loãng nghĩa là cổ phần của bạn sẽ giảm theo mỗi lần công ty bán ra cổ phiếu

cho các nhà đầu tư khác.

Vậy, đây là điều rất cơ bản, nhưng

giả sử nhà đầu tư sớm đã mua cổ phần ưu đãi và sở hữu 3% công ty

sau khi đã kết toán sổ sách.

Và công ty gọi vốn tiếp một vòng nữa,

và công ty sẽ phải đến gặp nhà đầu tư này và nói: "Này, chúng tôi đang gọi thêm vốn.

Nên anh được chào mua trước chừng này cố phiếu trong vòng mới

để duy trì quyền sở hữu xấp xỉ là 3%."

Đó là quyền prorata theo cách đơn giản nhất.

Vậy quyền prorata là một yêu cầu rất thường thấy từ nhà đầu tư,

và đó không hẳn là chuyện xấu.

Nhưng với tư cách người sáng lập, bạn phải hiểu rõ về quyền prorata.

Đặc biệt là vì như Kristi đã có nói qua một chút,

Hệ quả của việc nhà đầu tư có quyền prorata để chống pha loãng,

nên người sáng lập sẽ phải bị pha loãng nhiều hơn.

Điều cuối cùng là quyền thông tin.

Hầu như nhà đầu tư sẽ luôn muốn có quyền tiếp cận thông tin

để có được các thông tin nhất định về công ty của bạn.

Cung cấp thông tin và cập nhật tình hình theo giai đoạn không phải là điều xấu.

Thực tế ở YC, chúng tôi khuyến khích các công ty gửi cập nhật hàng tháng cho nhà đầu tư,

vì đây là cơ hội tốt để yêu cầu nhà đầu tư giúp đỡ, kiểu như

giới thiệu, hoặc tuyển dụng, hoặc tương tự như vậy.

Nhưng bạn phải cẩn trọng nếu yêu cầu thái quá.

Những nhà đầu tư bảo họ muốn báo cáo ngân sách hàng tháng, hay cập nhật mỗi tuần

thì sẽ không ổn.

Vậy, điều cần nhớ ở đây là: Chỉ vì giấy tờ tài chính và việc định giá đã xong xuôi,

thì không có nghĩa là những thứ còn lại không quan trọng.

Bạn phải nắm rõ mọi thứ về tài chính của bạn.

>> Rồi, giờ sẽ chuyển sang sau khi bạn đã nhận được tiền.

Bạn đã gọi vốn. Tài khoản ngân hàng của công ty có số tiền lớn đến mức bạn chưa từng thấy trong đời.

Vậy, rồi sao nữa?

Đây là lúc bạn thực sự bắt đầu chịu chi phí doanh nghiệp.

Chi phí doanh nghiệp là chi phí để vận hành doanh nghiệp của bạn.

Những thứ như trả lương nhân viên, tiền thuê văn phòng,

chi phí hosting, tìm kiếm khách hàng, kiểu như vậy.

Và chi phí doanh nghiệp rất quan trọng, vì chúng sẽ được khấu trừ khi hoàn thuế

để được trừ vào doanh thu, và giảm số tiền thuế mà công ty phải trả.

Mặt khác, nếu khoản chi đó không được tính vào chi phí doanh nghiệp,

nó sẽ không được khấu trừ khi hoàn thuế,

tức là số lợi nhuận mà công ty phải đóng thuế sẽ cao hơn.

Nhắc lại, vấn đề này phải được tách bạch.

Công ty phải có tài khoản ngân hàng riêng

và chi phí của công ty phải được trả qua tài khoản đó.

Nhắc luôn, ví dụ như bạn làm cho một công ty lớn, ví dụ như Google,

bạn sẽ không dùng thẻ tín dụng của Google để mua kem hay bàn chải đánh răng.

Vậy nên điều cần nhớ là nhà đầu tư đã đưa số tiền này cho bạn,

họ đặt lòng tin ở bạn với số tiền khổng lồ này,

và họ muốn bạn dùng số tiền đó để giúp công ty thành công.

Nó không phải là tiền của bạn để muốn xài sao cũng được.

Và tin tôi đi, đã có những chuyện kinh hoàng về những người sáng lập kiểu đó.

Chúng tôi từng gặp một người sáng lập lấy tiền của nhà đầu tư rồi đi thẳng tới Vegas,

rồi đăng ảnh lên Facebook cho thấy cậu ta đang ăn chơi.

Không cần phải nói, cậu ta không còn công ty nữa.

Nhưng thực sự, đây là hành vi trộm cướp nhà đầu tư.

Bạn biết đấy, cứ nghĩ mà xem.

Khái niệm về chi phí doanh nghiệp có thể hơi mơ hồ,

đặc biệt là những ngày đầu, khi bạn làm việc ở ngoài,

ví dụ làm tại nhà, và bạn làm 24 giờ mỗi ngày.

Nhưng điều bạn cần nhớ là

nếu nhà đầu tư hỏi tôi đã dùng tiền của họ làm gì,

thì tôi phải chỉ rõ từng dòng một. Liệu tôi có xấu hổ khi nói với họ

những dòng chi phí đó là gì không?

Nếu có, thì chắc đó không phải là chi phí doanh nghiệp.

Vậy, một điều mà bạn cần phải nhớ đó là

bạn đang phải chạy công ty với tốc độ 150km/h, liên tục, liên tục...

Nên bạn không nhất thiết phải nghĩ với việc ghi sổ và kế toán vào lúc đó,

nhưng điều cốt lõi là bạn phải giữ lại mọi hóa đơn, và khi làm thế,

hãy bảo người ghi sổ hoặc kế toán xử lý hoàn thuế cho bạn.

Họ có thể loại bỏ chúng, và họ sẽ biết được

khoản nào là chi phí doanh nghiệp, và khoản nào không phải.

Nhưng họ sẽ cần bạn giúp với tư cách người sáng lập, vì họ không biết những chi phí này để làm gì.

Có có vài việc cần tới bạn, và cách để tối thiểu hóa những việc liên quan tới bạn là

hãy giữ những hóa đơn chứng từ này cẩn thận, để có thể giao cho họ khi cần.

Và nếu chỉ phải nhớ một điều thôi,

hãy nhớ là đừng đi Vegas bằng tiền của nhà đầu tư, và hãy dùng tiền thật khôn ngoan.

>> Được rồi. Trong phần này chúng ta sẽ nói về vận hành doanh nghiệp

và chúng ta sẽ nói về vài vấn đề trong phần này.

Và điều đầu tiên là lương cho người sáng lập.

Tại sao phải có lương cho người sáng lập?

Vì như chúng tôi đã nói nhiều lần rồi, công ty là một pháp nhân riêng biệt.

Nó tồn tại hoàn toàn tách biệt với các nhà sáng lập.

Vậy nên bất kể chúng ta có nghĩ vai trò của nhà sáng lập cao quý đến đâu,

họ vẫn chỉ là nhân viên công ty, và họ phải được trả lương.

Làm không công là trái luật, và người sáng lập không được để công ty của họ dính rắc rối pháp lý này.

Bạn không làm không công cho người khác, thì sao start-up của bạn lại là ngoại lệ?

Và công ty sẽ phải trả thuế tiền lương.

Chúng tôi đã có một công ty ở YC đã sai phạm về thuế tiền lương suốt 3 năm.

Đó là một thảm họa cực kỳ tốn kém, và trong trường hợp nghiêm trọng, bạn có thể đi tù.

Rất may vụ đó thì chưa, nhưng vẫn rất tệ.

Vậy bài học ở đây là hãy dùng dịch vụ quản lý bảng lương.

Đây là một thứ rất đáng đồng tiền bát gạo.

Nhưng, và tôi nghĩ có lẽ vài người đứng lớp khác đã nói việc này rồi,

và Kristi cũng mới vừa đề cập: Đừng vung tay quá trán với quỹ lương.

Lương tối thiểu! Đây là start-up, và bạn phải thật tinh gọn.

Và giờ đến vấn đề người sáng lập bỏ đi.

Trước hết, tại sao người sáng lập bỏ đi?

Trong tình huống này, tôi đang nói về một người sáng lập trong nhóm muốn rời bỏ công ty.

Mà như tôi đã nói, người sáng lập cũng là nhân viên, nên nghĩa là các đồng sáng lập đã sa thải bạn.

Vậy tại sao phải nói về việc người sáng lập bỏ đi dưới góc độ đền bù?

Đó là vì ở YC, chúng tôi đã chứng kiến hàng đống người sáng lập ra đi.

Và việc đó còn bê bối hơn nữa khi người sáng lập đã không tự trả lương.

Tại sao lại bê bối hơn?

Phần lương còn nợ sẽ trở thành đòn bẩy cho người sáng lập bị sa thải

lấy một thứ khác mà họ muốn từ công ty, và thường thì đó là tăng tốc sở hữu cổ phần.

Người sáng lập bị sa thải sẽ nói: "Này, luật sư của tôi bảo rằng không trả lương cho tôi là trái luật.

Nhưng nếu các anh trả tôi và cho tôi cổ phần mà tôi chưa sở hữu,

tôi sẽ ký thỏa thuận và khiến vụ bê bối này biến mất."

Nếu bạn là người sáng lập ở lại, có thể bạn sẽ nghĩ: "Nghe cũng được đấy."

Thế là bây giờ một tên cà chớn đang sở hữu một phần công ty bạn, và thậm chí còn tệ hơn,

nhóm sáng lập còn lại như phải làm việc cho hắn. Bởi vì

họ đang giúp tạo ra giá trị cho công ty

còn hắn thì chỉ ngồi không ôm cổ phần kiểu: "Ngoan lắm! Làm nó giá trị hơn đi nào!"

Vậy bài học ở đây là gì?

Hãy ngăn chặn vấn đề bằng cách tự trả lương, và đóng thuế tiền lương.

Và hãy coi tiền lương cho đồng sáng lập như là hợp đồng tiền hôn nhân.

>> Ngoài người sáng lập, bạn sẽ phải thuê nhân viên khác.

Và nhắc lại, như đã nói trước đây, những buổi khác trong khóa này

nói về làm sao tìm họ, làm sao khiến họ phù hợp, làm sao khiến họ năng suất?

Nhưng khi đã tìm được người, thì làm sao tuyển dụng họ? Cần gì nữa?

Việc nhân sự liên quan tới cả đống luật lệ, vậy nên điều quan trọng là bạn phải làm đúng.

Lần nữa, đây là vấn đề cốt lõi mà chỉ cần bạn hiểu căn bản

thì bạn có thể tránh được hầu hết các rắc rối,

nhưng khi mọi thứ trở nên phức tạp, bạn cần phải nhờ tới chuyên gia.

Và điều đầu tiên cần làm là xác định xem nhân viên đó,

hoặc người đó, là nhân viên hay là nhà thầu.

Có một sự khác biệt khó nhận biết giữa hai điều này.

Và thực hiện đúng việc này là rất quan trọng, vì sở thuế rất quan tâm điều này.

Và nếu bạn làm sai, nó sẽ đeo bám bạn, với án phạt.

Cả nhân viên và nhà thầu đều phải ký hợp đồng

trong đó ghi rõ mọi sở hữu trí tuệ mà họ tạo ra sẽ thuộc về công ty, và điều đó rất quan trọng.

Nhưng mẫu hợp đồng sẽ rất khác nhau

đối với mỗi người, và phương thức thanh toán cũng rất khác.

Nói chung, một nhà thầu sẽ có thể có quyền tự chọn giờ làm, và tự chọn nơi làm việc.

Họ sẽ được giao cho một dự án và một kết quả nhất định,

nhưng không ràng buộc phương pháp và phương tiện để đạt kết quả đó.

Họ có thể dùng phương tiện của họ, và không cần phải báo cáo mỗi ngày,

về tiến độ công việc, hay về phương thức thực hiện.

Và nhà thầu sẽ ký một hợp đồng thầu khoán,

và khi công ty trả tiền cho họ,

công ty sẽ không đại diện họ để giữ lại tiền trả thuế,

mà cá nhân họ phải có trách nhiệm tự trả thuế.

Nhưng cuối năm, công ty phải cung cấp biểu mẫu 1099

cho cá nhân đó, và gửi bản sao cho sở thuế,

để giúp họ xử lý việc hoàn thuế cá nhân.

Phía còn lại ở đây là nhân viên.

Và nhân viên cũng phải ký thỏa thuận trao quyền sở hữu trí tuệ cho công ty.

Nhưng khi công ty trả lương,

công ty phải giữ lại một phần thuế từ lương của họ,

và công ty có trách nhiệm trả phần thues đó cho cơ quan có thẩm quyền liên quan ở đó.

Và vào cuối năm, người nhân viên sẽ nhận được

biểu mẫu W-2, để dùng cho việc hoàn thuế cá nhân.

Như Carolynn đã nói, cả người sáng lập và nhân viên đều cần được trả lương,

nên không thể nói: "Ủa, tôi đã trả bằng cổ phiếu rồi, nên họ chỉ được vậy thôi."

Họ cần phải được trả ít nhất là mức lương tối thiểu.

Và ở San Francisco, mức lương tối thiểu sẽ cao hơn một chút so với California,

chắc khoảng chừng 2000 đô mỗi tháng, nên bạn biết đấy,

nó không phải là số lớn, nhưng nó sẽ cộng dồn.

Còn một vài điều nữa mà bạn cần phải...

bạn cần phải đảm bảo, nếu bạn đang có nhân viên.

Điều đầu tiên là bạn bắt buộc phải mua bảo hiểm lao động cho nhân viên.

Và đặc biệt là nếu bạn ở New York,

cơ quan nào ở New York quản lý việc này sẽ gửi một tối hậu thư

nói rằng bạn nợ tiền phạt 50.000 đô, vì một nhân viên đang được trả mức lương tối thiểu

không được đóng 20 đô bảo hiểm lao động mỗi tháng.

Vậy đây là điều quan trọng cần làm, hãy thiết lập việc đó,

và một điều nữa rất quan trọng là bạn cần phải có bằng chứng

cho thấy người đó có thể làm việc hợp pháp tại Hoa Kỳ.

Người sáng lập không phải là chuyên gia về bảng lương, và cũng không có ai kỳ vọng như vậy.

Nhưng đây là những điều căn bản.

Và điều đó có nghĩa là bạn phải sử dụng một dịch vụ quản lý bảng lương,

họ sẽ có thể quản lý việc này thay cho bạn.

Và những dịch vụ như Zen Payroll đã có rồi.

Họ tập trung vào nhóm start-up và sẽ giúp bạn làm việc này theo cách dễ dàng nhất.

Và thế là bạn có thể quay lại tập trung vào những việc bạn có thể làm tốt nhất.

Và như ví dụ mà Carolynn vừa nói vài phút trước,

nếu công ty bạn thực sự đã sử dụng dịch vụ quản lý bảng lương,

thì tất cả những phiền phức này sẽ biến mất, vì họ sẽ xử lý tất cả cho bạn.

Những người muốn tiết kiệm tiền mà không chịu thuê thì cứ tưởng tượng đống rắc rối đó.

Vậy đây là điều rất then chốt.

Hãy dùng một dịch vụ quản lý bảng lương, và bảo đảm bạn hiểu rõ căn bản về cơ chế nhân sự.

>> Chúng ta sắp hết thời gian. Vâng.

Rồi, vậy tôi sẽ lướt thật nhanh qua phần sa thải nhân viên

hay là bỏ luôn để chuyển qua phần hỏi đáp?

>> Sao không sa thải thật nhanh nhỉ?

>> Okay.

Vâng, có người ở YC từng nói bạn chưa phải là người sáng lập nếu bạn chưa sa thải ai cả.

Tại sao? Vì sa thải là một việc rất khó.

Nó khó vì nhiều lý do, bao gồm việc người sáng lập thường tuyển bạn bè họ,

họ thường tuyển đồng nghiệp, hoặc họ thường rất thân thiết với nhân viên,

bởi vì làm start-up thật sự rất căng thẳng.

Nhưng mọi công ty đều sẽ có nhân viên không làm được việc.

Nên việc sa thải nhân viên này

sẽ giúp người sáng lập lên cấp chuyên nghiệp, vì họ đã làm điều cần làm, thay vì điều dễ làm.

Tôi có một hình mẫu lý tưởng để sa thải một người.

Thứ nhất: sa thải thật nhanh. Đừng dây dưa với nhân viên tồi.

Thường thì bạn rất dễ gác lại cuộc nói chuyện khó khăn này, nhưng trì hoãn chỉ có hại thêm thôi.

Nếu một nhân viên độc hại ở lại quá lâu, nhân viên tốt sẽ bỏ đi,

và nếu nhân viên đó làm hỏng việc, bạn thậm chí có thể mất hợp đồng hoặc người dùng.

Thứ hai: Hãy giao tiếp thật hiệu quả.

Đừng giải thích, đừng viện cớ, đừng lập lờ nước đôi về lý do bạn sa thải họ.

Hãy nói rõ ràng và trực tiếp, đừng xin lỗi.

Ví dụ: "Chúng tôi sẽ để anh đi!"

Đừng: "Tôi xin lỗi. Doanh số quý này không ổn. Bla bla bla..."

Hãy sa thải họ trực tiếp mặt đối mặt, tốt nhất là có bên thứ ba tham dự.

Thứ ba: Hãy trả đủ lương và phúc lợi cộng dồn ngay lập tức.

Đây là bắt buộc về pháp lý. Không ý kiến phàn nàn gì hết.

Thứ tư: Cắt truy cập tới hệ thống kỹ thuật số.

Ngay khi người đó ra khỏi cửa, phải cắt ngay truy cập tới hệ thống vật lý và kỹ thuật số.

Quản lý thông tin trên mây, đổi mật khẩu, vân vân...

Đã có một trường hợp ở YC, người sáng lập vẫn truy cập được vào tài khoản GitHub của công ty

và giữ mật khẩu làm con tin khi các đồng sáng lập cố sa thải anh ta.

Và thứ năm: Nếu người bị sa thải giữ bất kỳ chức vụ gì, công ty phải thu hồi ngay lập tức.

Vậy, điều cần nhớ ở đây đơn giản đến đáng kinh ngạc luôn.

Một trong những tiêu chuẩn để đánh giá năng lực của người sáng lập là người đó có thể sa thải tốt cỡ nào.

Rồi. Tiếp theo, chúng ta sẽ nói đến phần tính hợp pháp,

phần này sẽ đi sâu hơn một chút về...

làm sao để trở thành một công ty thực thụ, hay một công ty trưởng thành?

Và chúng ta có thể bỏ đi...

>> Đây đã là phần cuối chưa?

>> Chưa.

>> Vần còn ghi chú nhỏ trong slide cuối.

>> Rồi. Chris, cậu sẽ đọc phần ghi chú chứ?

>> Được. Chúng tôi đã nói qua gần hết các vấn đề rồi.

Nhưng, điều cơ bản cốt lõi nhất chính là: Hãy làm thật đơn giản.

Hãy đáp ứng tất cả các tiêu chuẩn. Và có tổ chức, để đảm bảo bạn biết bạn đang làm gì.

Chia cổ phần là cực kỳ quan trọng.

Nên hãy đảm bảo là bạn đang nghĩ tới tương lai chứ không phải là lịch sử 3 tháng của công ty.

Cổ phiếu không tự mua nó, nên hãy bảo đảm là bạn hoàn thành đầy đủ giấy tờ.

Hãy đảm bảo hiểu rõ những giấy tờ tài chính mà bạn ký.

Bạn không thể nói: "Vâng, tôi nhận của ông 100K." Hãy bảo đảm bạn hiểu rõ những quyền này.

Và bạn cần có lương. Bạn và nhân viên đều cần có lương.

Và tất cả mọi người đều phải ký sở hữu trí tuệ cho công ty.

Bởi vì nếu công ty không có quyền sở hữu trí tuệ, thì nó không có giá trị.

Nếu cần sa thải một nhân viên, thì như Carolyn...

như Carolyn đã nói: Hãy làm thật nhanh và thật chuyên nghiệp.

Vài điều mà chúng tôi chưa đề cập là: Hãy hiểu rõ những thước đo chính yếu.

Trong mọi thời điểm, bạn phải nắm rõ dòng tiền, phải hiểu rõ tỷ lệ đốt tiền,

bạn phải biết khi nào thì ngân sách sẽ cạn.

Để bạn có thể nói với nhà đầu tư về việc đó. Bạn biết đấy...

Phần lớn việc điều hành công ty liên quan tới luật, và hãy nghiêm túc với chuyện đó.

Nó không phải kiểu hòa nhoáng như trong phim

hay trên truyền hình đâu, nên hãy nghiêm túc với chuyện đó.

>> Rồi. Nó đã ngắn hơn lần đầu chúng tôi giảng rồi.

>> Đúng đấy.

>> Xin lỗi.

>> Một hai câu hỏi được không?

>> Vâng. >> Được.

>> Lời khuyên nào cho việc tuyển kế toán?

Và khi nào thì cần tuyển họ?

>> Vậy câu hỏi là làm sao để tuyển một kế toán?

Và khi nào... thời điểm nào thì cần làm việc này?

Vậy, 2 vấn đề khác nhau: Người ghi sổ, và CPA là người kế toán.

Thông thường, người ghi sổ là người phân loại tất cả các chi phí của bạn.

Và CPA là người xử lý việc hoàn thuế cho bạn.

Trong giai đoạn sớm nhất, có lẽ vẫn ổn nếu người sáng lập kiêm nhiệm

trong việc xem sao kê ngân hàng và sắp xếp được các khoản chi phí.

Nhưng việc hoàn thuế phải được xử lý hàng năm.

Thế nên, lúc nào đó trong năm đầu tiên của công ty,

bạn sẽ cần sử dụng dịch vụ nào đó.

Chúng tôi đề xuất dùng dịch vụ, vì không đáng để người sáng lập bỏ thời gian cho việc đó.

Có những dịch vụ có sẵn, như inDinero,

đại khái là nó sẽ cố gắng giúp giảm gánh nặng nhiều nhất cho người sáng lập.

Nên đại khái là khá hữu dụng, nhưng sẽ đến lúc bạn phải tuyển CPA.

Bởi vì bạn cần xử lý hoàn thuế hàng năm cho công ty của bạn.

>> Và làm sao tuyển người đó?

>> À, việc tuyển người thì hơi khó.

Có lẽ tốt nhất là được người khác giới thiệu.

Với mọi kiểu chuyên gia, dù là CPA, kế toán, luật sư, hay đại loại vậy,

tốt nhất là phải chọn người có kinh nghiệm làm việc với start-up.

Nhắc luôn, đừng có làm kiểu tuyển bà dì của bạn ở Minnesota,

một người chẳng biết gì về start-up.

Nên có lẽ tốt nhất là nhờ người khác giới thiệu.

>> Nếu cân nhắc mọi thứ, thì ngân sách cho việc thành lập, cho luật sư,

cho việc tìm kiếm thương vụ cho vòng hạt giống, rồi sau đó tuyển nhân sự đầu tiên...

Tôi phải dành ra bao nhiêu tiền cho việc đó?

>> Về việc thành lập, đừng tốn xu nào cho việc đó. Bạn có thể làm online.

>> Vâng, xin lỗi. Thực ra, sẽ có tốn một chút.

Thành lập công ty qua mạng bằng những dịch vụ như Clerky, như Kristi đã nói, không hề đắt.

Chắc cỡ vài trăm, chứ không phải vài ngàn.

Nên bạn không cần luật sư cho việc đó.

Thời điểm mà bạn cần thuê luật sư

sẽ tùy vào việc bạn lựa chọn kinh doanh thứ gì,

và mức độ phức tạp của nó, kiểu như

bạn có nhiều chính sách riêng tư không, có liên quan HIPA không, bạn biết đó, tùy rất nhiều yếu tố.

Và bạn cũng hỏi là khi bạn gọi vốn vòng hạt giống,

sẽ tùy vào bạn gọi bao nhiêu tiefn, các nhà đầu tư là ai,

và điều khoản được đưa ra gì?

Đôi khi có thể bạn chẳng cần tới luật sư đâu.

>> Nhắc lại, những dịch vụ kiểu Clerky chỉ hữu dụng nếu bạn chỉ dùng những giấy tờ đúng chuẩn để gọi vốn.

Có rất nhiều hồ sơ mẫu rất đơn giản và dễ dùng mà bạn có thể sử dụng.

Và nhắc lại, nó không tốn quá 100 đô, cỡ đó, và bạn sẽ tiết kiệm được khá nhiều chi phí pháp lý.

>> Một câu nữa!

Trở lại phía khán phòng bên này nhé?

Thôi tôi chứ chọn đại nhé. Xin mời bạn ở kia.

>> Các cô có lời khuyên hay nhận định gì về sự phức tạp

khi phải làm việc với các loại tiền điện tử, hay cổ phần điện tử không?

Như gọi vốn? Vì nó đang ngày càng phổ biến hơn.

>> Chà. Đó là một câu hỏi rất khó.

Vâng. Có một số vấn đề.

Thường thì các ngân hàng rất khó làm việc với các công ty dùng tiền điện tử.

Vì họ vẫn chưa biết phải xử lý mọi thứ với nó như thế nào.

Thông thường thì nó phụ thuộc rất nhiều vào đặc tính sản phẩm.

Không may là không có lời khuyên chung nhất nào cho việc đó cả.

>> Rồi. Cảm ơn các bạn rất nhiều.

>> Không có chi!