< Return to Video

Evrimin beş parçası

  • 0:15 - 0:17
    Evrimin Beş Parçası.
  • 0:17 - 0:19
    Biyolojiyi tamamen anlamak,
  • 0:19 - 0:23
    evrim sürecini tamamen
    anlamayı gerektirir.
  • 0:23 - 0:26
    Birçok insan doğal seçimin
    süreçlerini bilir.
  • 0:26 - 0:29
    Fakat bu beş süreçten sadece biri
  • 0:29 - 0:31
    evrim ile sonuçlanabilir.
  • 0:31 - 0:33
    Beş sürecide tartışmadan önce
  • 0:34 - 0:35
    evrimi tanımlamalıyız.
  • 0:35 - 0:39
    Evrim, gen havuzundaki
    zamanla oluşan basit bir değişimdir.
  • 0:39 - 0:40
    Peki gen havuzu nedir?
  • 0:40 - 0:43
    Peki ya gen nedir?
  • 0:43 - 0:45
    Genetik üzerine daha fazla zaman ayırmadan
  • 0:45 - 0:47
    bir hikaye ile başlayalım.
  • 0:48 - 0:49
    Bir teknenin battığını hayal edin
  • 0:49 - 0:53
    ve on kişi kurtulmuş ve ıssız bir
    adanın sahiline yüzmüşler.
  • 0:53 - 0:54
    Asla kurtarılamıyorlar
  • 0:54 - 0:58
    ve yüzyıllardır var olan
    yeni bir popülasyonu oluşturuyorlar.
  • 0:58 - 1:01
    İlginçtir ki kurtulanların
    beşinin saçı kızıl.
  • 1:01 - 1:04
    Kızıl saç, eğer bir insan ebeveynlerinden
  • 1:04 - 1:06
    iki kopya kızıllık geni alırsa oluşur.
  • 1:06 - 1:09
    Eğer bu genden bir tane varsa
    kızıl saçınız olamaz.
  • 1:09 - 1:11
    Basitleştirmek için,
  • 1:11 - 1:15
    beş kızıl saçlı olmayan kişinin
    bu geni taşımadığını varsayalım.
  • 1:15 - 1:18
    Kızıl saç geninin başlangıç
    frekansı bu nedenle yüzde 50
  • 1:18 - 1:20
    veya toplam yirmi genin onudur.
  • 1:21 - 1:23
    Bu genler gen havuzudur.
  • 1:23 - 1:26
    Yirmi farklı gen, her yeni jenerasyonla
  • 1:26 - 1:29
    yeniden karıştırılmayı bekleyen
    bir destedeki kartlar gibidir.
  • 1:29 - 1:32
    Seks basit bir şekilde destedeki
    kartların yeniden karıştırılmasıdır.
  • 1:33 - 1:37
    Kartlar yeniden karıştırılır
    ve bir sonraki jenerasyona geçer;
  • 1:37 - 1:40
    deste aynı kalır, yüzde elli kızıl.
  • 1:40 - 1:44
    Genler yeniden karıştırılır
    ve sonraki jenerasyona geçer;
  • 1:44 - 1:47
    gen havuzu aynı kalır, yüzde elli kızıl.
  • 1:48 - 1:51
    Zamanla nüfusun artmasına rağmen,
  • 1:51 - 1:53
    sıklık oranı yüzde elli
    oranında kalmalıdır.
  • 1:54 - 1:57
    Eğer bu sıklık oranı çeşitlenirse
    evrim meydana gelir.
  • 1:57 - 2:00
    Evrim zamanla gen havuzundaki
    basit bir değişimdir.
  • 2:01 - 2:03
    Kartlar açısından düşünün.
  • 2:03 - 2:06
    Eğer destedeki kartların sıklığı değişirse
  • 2:06 - 2:07
    evrim meydana gelir.
  • 2:07 - 2:11
    Sıklığın değişmesine sebep olan
    beş adet süreç vardır.
  • 2:11 - 2:15
    Bu süreçleri hatırlamak için
    serçe parmağınızdan başlayarak
  • 2:15 - 2:18
    baş parmağa geçip elinizdeki
    parmakları kullanmış olacağız.
  • 2:18 - 2:22
    Serçe parmağınız size nüfusun
    küçülebileceğini hatırlatmalı.
  • 2:22 - 2:24
    Eğer nüfus azalırsa şans egemen olur.
  • 2:25 - 2:29
    Örneğin salgın bir hastalıktan
    sadece dört birey kurtulursa
  • 2:29 - 2:31
    genleri yeni bir gen havuzunu temsil eder.
  • 2:32 - 2:34
    Bir sonraki parmak yüzük parmağı.
  • 2:34 - 2:38
    Bu parmağınız, yüzük çifti
    temsil ettiği için eşleşmeyi hatırlatmalı.
  • 2:38 - 2:42
    Eğer bireyler görünüşleri
    veya konumlarına dayanarak eşleşirse
  • 2:42 - 2:44
    sıklık değişebilir.
  • 2:44 - 2:47
    Eğer kızıl saçlı insanlar sadece
    kızıl saçlılarla eşleşirse
  • 2:47 - 2:50
    eninde sonunda yeni bir nüfus
    oluşturabilirler.
  • 2:50 - 2:53
    Eğer kimse kızıl saçlılar ile eşleşmezse
  • 2:53 - 2:54
    bu genler düşer.
  • 2:54 - 2:56
    Sonraki parmak orta parmak.
  • 2:56 - 3:00
    Orta parmağınız size
    mutasyonu hatırlatmalı.
  • 3:00 - 3:04
    Eğer yeni bir gen mutasyona
    eklenirse sıklık oranını değiştirir.
  • 3:04 - 3:07
    Bir gen mutasyonunun yeni bir renk
    saç oluşturduğunu hayal edin.
  • 3:07 - 3:10
    Açıkça görülüyor ki bu, gen havuzundaki
    sıklık oranını değiştirir.
  • 3:10 - 3:13
    İşaret parmağı size hareketi hatırlatmalı.
  • 3:13 - 3:16
    Eğer yeni bireyler bir alana
    giderse yada göç ederse
  • 3:16 - 3:18
    sıklık oranı değişir.
  • 3:18 - 3:21
    Eğer bireyler başka bir yere göç ederse
  • 3:21 - 3:22
    o zaman sıklık değişir.
  • 3:22 - 3:26
    Bilimde biz bu harekete gen akışı deriz.
  • 3:26 - 3:31
    Parmaklarımızın temsil ettiği süreçlerin
    dördü de evrime sebep olur.
  • 3:31 - 3:34
    Az nüfus, rastgele olmayan eşleşme,
  • 3:34 - 3:37
    mutasyon ve gen akışı.
  • 3:37 - 3:40
    Fakat hiçbiri adaptasyona sebep olmaz.
  • 3:40 - 3:42
    Organizmaların yerel alanlarına
  • 3:42 - 3:46
    daha iyi adapte olmalarını
    sağlayan şey doğal seçimdir.
  • 3:46 - 3:48
    Bu süreci baş parmağımızla hatırlayacağız.
  • 3:48 - 3:53
    Doğa, kendi alanlarında iyi olan
    adaptasyonu destekliyor
  • 3:53 - 3:55
    ve iyi olmayanları desteklemiyor.
  • 3:56 - 4:00
    Çevrelerine adapte olmayan
    bireylerin genleri,
  • 4:00 - 4:03
    daha iyi adapte olanların yerini
    yavaş yavaş alacaktır.
  • 4:03 - 4:06
    Kızıl saç bu adaptasyonların
    sadece bir örneği.
  • 4:06 - 4:09
    Kızıl saç kuzey iklimlerde bir avantajdır,
  • 4:09 - 4:13
    çünkü açık tenli ataları
    daha çok güneş ışığı aldılar
  • 4:13 - 4:15
    ve daha çok D vitamini sentezlediler.
  • 4:15 - 4:16
    Çok iyi!
  • 4:16 - 4:19
    Ancak bu, artan UV radyasyonunun
    kansere yol açtığı
  • 4:19 - 4:24
    ve doğurganlığın azaldığı daha güney
    iklimlerde dezavantajdı.
  • 4:24 - 4:26
    Çok kötü!
  • 4:26 - 4:28
    Başparmak bile doğal seçim sürecinde
  • 4:28 - 4:30
    meydana gelmiş bir adaptasyondur.
  • 4:31 - 4:35
    Bizim tanımladığımız evrim,
    küçük evrimdir,
  • 4:35 - 4:37
    çünkü küçük bir değişikliği anlatır.
  • 4:37 - 4:38
    Fakat evrimin bu şekli
  • 4:38 - 4:41
    sonunda büyük evrime
    veya türleşmeye sebep olabilir.
  • 4:42 - 4:46
    Gezegendeki her bir canlı bir başkasıyla
    mutlaka bir ortak atayı paylaşır.
  • 4:47 - 4:50
    Gezegendeki her yaşayan organizma
    evrim sürecinden bu zamana kadar
  • 4:50 - 4:52
    birbiri ile bağlantılıdır.
  • 4:52 - 4:54
    Kendi elinize bir bakın.
  • 4:54 - 4:56
    Biraz önce anlattığım,
  • 4:56 - 4:59
    milyonlarca yıl boyunca süren
    beş süreç tarafından oluşturulmuş
  • 4:59 - 5:01
    bir mühendislik harikası.
  • 5:01 - 5:05
    Evrimin beş ana sebebini
    hatırlıyor musunuz?
  • 5:05 - 5:08
    Eğer yapamıyorsanız yeniden
    başlatıp o kısmı tekrar izleyin.
  • 5:08 - 5:09
    Ama eğer yapabilirseniz
  • 5:09 - 5:14
    kendinize ya da yanınızdakine
    kocaman bir beşlik çakın.
Title:
Evrimin beş parçası
Description:

"Çok iyi" işareti, evrimi etkileyen beş süreci hatırlamamızı nasıl sağlayabilir? Beş Parçalı Evrimin hikayesi, zamanla gen havuzlarındaki değişimi anlamanın akıllı bir yolunu sunuyor.

Paul Andersen tarafından ders, Alan Foreman tarafından animasyon (http://www.alanforemananimation.com)

Tüm dersi görün: http://ed.ted.com/lessons/five-fingers-of-evolution
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:24
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Suleyman Cengiz accepted Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Suleyman Cengiz edited Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Nihal Aksakal edited Turkish subtitles for Five Fingers of Evolution
Show all

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.