Η δύναμη του γυναικείου θυμού

Ο θυμός είναι ένα ισχυρό συναίσθημα -- μας προειδοποιεί για απειλή, προσβολή, ταπείνωση και κάτι κακό. Αλλά σε όλο τον κόσμο, τα κορίτσια και οι γυναίκες μαθαίνουν πως ο θυμός τους είναι καλύτερο να μην εκφράζεται, αναφέρει η συγγραφέας Σοράγια Κεμάλι. Γιατί να συμβαίνει αυτό, και τι μπορεί να χάσουμε σε αυτή την ησυχία; Σε μια προκλητική, βαθυστόχαστη ομιλία, η Κεμάλι εξερευνεί το επικίνδυνο ψέμα πως ο θυμός δεν είναι στοιχείο θηλυκότητας, δείχνοντας πώς η οργή των γυναικών είναι δικαιολογημένη, υγιής και ενδεχόμενος καταλύτης για αλλαγή.

Μερικές φορές λοιπόν θυμώνω,

και μου πήρε πολλά χρόνια
για να μπορώ να πω αυτές τις λέξεις.

Στη δουλειά μου,

μερικές φορές τρέμω ολόκληρη,
είμαι εξοργισμένη.

Αλλά όσο δικαιολογημένος
κι αν έχει υπάρξει ο θυμός μου,

καθόλη τη διάρκεια της ζωής μου,

πάντα με έκαναν να πιστεύω
πως ο θυμός μου είναι υπερβολή,

μια παρερμηνεία,

πως θα με κάνει αγενή και αντιπαθή.

Κυρίως σαν κορίτσι, έμαθα, σαν κορίτσι,
πως ο θυμός είναι ένα συναίσθημα

που καλύτερα να καταπνίγεται.

Σκεφτείτε τη μητέρα μου για λίγο.

Όταν ήμουν 15 χρονών, ήρθα σπίτι
από το σχολείο μια μέρα,

και αυτή στεκόταν σε μια μακριά βεράντα
έξω από την κουζίνα μας,

κρατώντας μια τεράστια στοίβα πιάτα.

Σκεφτείτε πόσο άναυδη είχα μείνει
όταν άρχισε να τα πετάει σαν Φρίσμπι...

(Γέλια)

στον καυτό, υγρό αέρα.

Όταν κάθε πιάτο είχε θρυμματιστεί
σε χιλιάδες κομμάτια

στον λόφο από κάτω,

γύρισε και μου είπε, πρόσχαρα,
«Πώς ήταν η μέρα σου;»

(Γέλια)

Τώρα βλέπετε πώς θα έβλεπε ένα παιδί
ένα περιστατικό σαν κι αυτό

νομίζοντας πως ο θυμός είναι σιωπηρός,
καταστροφικός, ακόμα και τρομακτικός.

Ειδικά αν το άτομο που είναι θυμωμένο
είναι κορίτσι ή γυναίκα.

Το ερώτημα είναι γιατί.

Ο θυμός είναι ένα ανθρώπινο συναίσθημα,
ούτε καλό ούτε κακό.

Στην ουσία αποτελεί σήμα.

Μας προειδοποιεί για κάποια ταπείνωση,
απειλή, προσβολή και κίνδυνο.

Κι όμως, σε κάθε πολιτισμό, ο θυμός
χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως δικαίωμα

των αγοριών και των αντρών.

Σίγουρα υπάρχουν διαφορές.

Έτσι στις ΗΠΑ, για παράδειγμα,

έναν θυμωμένο μαύρο
τον βλέπουν σαν εγκληματία,

αλλά ένας θυμωμένος λευκός
διέπεται από πολιτική αρετή.

Ανεξαρτήτως του πού είμαστε, ωστόσο,
το συναίσθημα διακρίνεται με βάση το φύλο.

Και γι' αυτό μαθαίνουμε στα παιδιά να
περιφρονούν τον θυμό στο γυναικείο φύλο,

και μεγαλώνουμε για να γίνουμε ενήλικες
που το ποινικοποιούν.

Τι θα λέγατε να μην το κάνουμε;

Τι θα λέγατε να μην αποκόπτουμε
τον θυμό από τη θηλυκότητα;

Καθώς αποκόπτοντας τον θυμό από αυτή
σημαίνει πως αποκόπτουμε το γυναικείο φύλο

από το συναίσθημα που μας προστατεύει
καλύτερα από την αδικία.

Αντίθετα τι θα λέγατε να σκεφτούμε
να αναπτύξουμε τη συναισθηματική ικανότητα

για αγόρια και κορίτσια;

Ακόμα κοινωνικοποιούμε
σε σημαντικό βαθμό τα παιδιά μας

με πολύ διττούς και αντίθετους τρόπους.

Τα αγόρια στηρίζονται σε παράλογες,
άκαμπτες νόρμες αρρενωπότητας --

τους είπαν να αποκηρύσσουν τη γυναικεία
συναισθηματικότητα της θλίψης ή του φόβου

και να ασπάζονται την επιθετικότητα
και τον θυμό ως ένδειξη ανδρισμού.

Από την άλλη πλευρά, τα κορίτσια
μαθαίνουν να είναι σεβαστικά,

ο θυμός είναι ασύμβατος με τον σεβασμό.

Έτσι όπως μάθαμε να σταυρώνουμε
τα πόδια και να στρώνουμε τα μαλλιά μας,

μάθαμε να μαζευόμαστε και
να καταπίνουμε την περηφάνια μας.

Αυτό που συμβαίνει πολύ συχνά
είναι ότι για όλους μας,

η προσβολή γίνεται επικείμενη
στο τι αντιλαμβανόμαστε ως θηλυκότητα.

Υπάρχει μια μεγάλη προσωπική
και πολιτική ιστορία σε αυτόν τον διχασμό.

Με το θυμό, περνάμε από κακομαθημένες
πριγκίπισσες και έφηβοι με ορμόνες,

σε απαιτητικές γυναίκες
που γκρινιάζουν με διαπεραστική φωνή.

Έχουμε και γεύσεις πάντως: διαλέξτε μία.

Είστε πικάντικη Λατίνα όταν θυμώνετε;

Ή μια λυπημένη Ασιάτιδα;
Μια θυμωμένη μαύρη; Ή μια τρελή λευκή;

Διαλέξτε.

Αλλά στην πραγματικότητα,
όταν λέμε τι είναι σημαντικό για εμάς,

που είναι αυτό που μεταδίδει ο θυμός,

ο κόσμος είναι πιο πιθανό να θυμώσει
μαζί μας, επειδή είμαστε θυμωμένοι.

Είτε είμαστε στο σπίτι ή στο σχολείο
ή στη δουλειά ή σε μία πολιτική αρένα,

ο θυμός επιβεβαιώνει τον ανδρισμό,
και ανατρέπει τη θηλυκότητα.

Έτσι οι άντρες επιβραβεύονται
όταν τον επιδεικνύουν,

και οι γυναίκες τιμωρούνται
όταν κάνουν το ίδιο.

Αυτό μας βάζει σε υπερβολικά
μειονεκτική θέση,

ιδίως όταν πρόκειται για την υπεράσπιση
του εαυτού μας και των συμφερόντων μας.

Αν αντιμετωπίσουμε απειλητική παρενόχληση
στο δρόμο, έναν αρπακτικό εργοδότη,

έναν σεξιστή, έναν ρατσιστή συμμαθητή,

ο εγκέφαλός μας ουρλιάζει,
«Πλάκα μου κάνεις;»

Και το στόμα μας λέει, «Τι πράγμα;»

(Γέλια)

Σωστά;

Είναι αντιφατικό, καθώς ο θυμός συγχέεται

με το άγχος και τον φόβο
και το ρίσκο και την εκδίκηση.

Αν ρωτήσετε τις γυναίκες τι φοβούνται
πιο πολύ ως αποτέλεσμα του θυμού τους,

δεν λένε τη βία.

Λένε την κοροϊδία.

Σκεφτείτε τι σημαίνει αυτό.

Αν έχετε πολλαπλές περιθωριοποιημένες
ταυτότητες, δεν είναι απλά κοροϊδία.

Αν υπερασπιστείτε τον εαυτό σας,
αν διεκδικήσετε αυτά που θέλετε,

μπορεί να υπάρξουν ολέθριες συνέπειες.

Αναπαράγουμε αυτά τα μοτίβα
όχι με απόλυτη ευθύτητα,

αλλά στην καθημερινή κοινοτυπία της ζωής.

Όταν η κόρη μου πήγαινε
στο νήπιο, κάθε πρωί

έχτιζε ένα περίτεχνο κάστρο --
με κορδέλες και τουβλάκια --

και κάθε πρωί το ίδιο αγόρι
το κατεδάφιζε με χαιρεκακία.

Οι γονείς του ήταν εκεί, αλλά ποτέ
δεν παρενέβαιναν εκ των προτέρων.

Χαίρονταν λέγοντας
το τετριμμένο σχόλιο έπειτα:

«Τα αγόρια θα παραμείνουν αγόρια».

«Είναι τόσο δελεαστικό,
που δεν μπορούσε να κρατηθεί».

Εγώ έκανα αυτό που πολλά κορίτσια
και πολλές γυναίκες έμαθαν να κάνουν.

Προληπτικά τήρησα την τάξη,

και έμαθα στην κόρη μου να κάνει το ίδιο.

Χρησιμοποίησε τα λόγια της.

Προσπάθησε ήπια να τον απομακρύνει.

Πήγε σε άλλο σημείο της τάξης
για να χτίσει, αλλά μάταια.

Έτσι εγώ και οι άλλοι ενήλικες από κοινού
κατασκευάσαμε ένα ανδρικό δικαίωμα.

Θα έτρεχε αχαλίνωτος
και θα έλεγχε το περιβάλλον,

αυτή συγκρατούσε τα συναισθήματά της
και εξυπηρετούσε τις ανάγκες του.

Απογοητεύσαμε και τους δύο
μην δίνοντας στον θυμό της την ώθηση

και την επίλυση που του άξιζε.

Τώρα, αυτός είναι ένας μικρόκοσμος
ενός πολύ μεγαλύτερου προβλήματος.

Καθώς πολιτισμικά, παγκοσμίως,

ευνοούμε την επίδοση του ανδρισμού --

και τη δύναμη και το κύρος
που συνοδεύουν αυτή την επίδοση --

εις βάρος των δικαιωμάτων, των αναγκών και
των λόγων των παιδιών και των γυναικών.

Έτσι πιθανόν δεν θα εκπλήξει
όλους εμάς σε αυτή την αίθουσα

το ότι οι γυναίκες αναφέρουν πως θυμώνουν
με μεγαλύτερη διάρκεια και ένταση

απ' ό,τι οι άντρες.

Αυτό οφείλεται εν μέρει στα κοινωνικά
πρέπει του να συλλογιζόμαστε,

να κρατάμε μέσα τις σκέψεις μας.

Αλλά επίσης πρέπει να βρούμε
κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους

για να εκφράζουμε την ένταση
του συναισθήματος που έχουμε

και την επίγνωση της αβεβαιότητας
που αυτό επιφέρει.

Οπότε κάνουμε διάφορα πράγματα.

Αν οι άντρες ήξεραν πόσο συχνά οι γυναίκες
ήμασταν γεμάτες οργή όταν κλαίγαμε,

θα συγκλονίζονταν.

(Γέλια)

Χρησιμοποιούμε ήπια γλώσσα.

«Έχουμε αγανακτήσει. Αλλά δεν πειράζει».

(Γέλια)

Χάνουμε την αυτοδιάθεσή μας
καθώς και την ικανότητα

να αναγνωρίζουμε τις φυσιολογικές
αλλαγές που δείχνουν θυμό.

Κυρίως, ωστόσο, αρρωσταίνουμε.

Ο θυμός εμπλέκεται σήμερα
σε μια σειρά ασθενειών

που τις αποκαλούν έτσι απλά
«ασθένειες των γυναικών».

Υψηλότερα ποσοστά χρόνιου πόνου,
αυτοάνοσων και διατροφικών διαταραχών,

ψυχικών διαταραχών, άγχους,
αυτοτραυματισμού, κατάθλιψης.

Ο θυμός επηρεάζει το ανοσοποιητικό
καθώς και το καρδιαγγειακό μας σύστημα.

Ορισμένες μελέτες ακόμα δείχνουν
πως επηρεάζει τα ποσοστά θνησιμότητας,

ιδίως στις μαύρες γυναίκες με καρκίνο.

Έχω αγανακτήσει με τις γυναίκες που
οι ίδιες ξέρω ότι είναι αγανακτισμένες.

Ο θυμός μας φέρνει μεγάλη αναστάτωση,

και η σύγκρουση έρχεται επειδή
είναι ο ρόλος μας να καθησυχάζουμε.

Υπάρχει αποδεκτός θυμός.

Όταν μένουμε στη «λωρίδα» μας
και στηρίζουμε το κατεστημένο.

Ως μητέρες ή δασκάλες,

μπορούμε να νευριάζουμε, αλλά όχι
για το τεράστιο κόστος της ανατροφής.

Να θυμώνουμε με τις μητέρες μας.

Ας πούμε, ως έφηβοι -- οι κανόνες
και οι κανονισμοί της πατριαρχίας --

δεν κατηγορούμε τα συστήματα, αλλά αυτούς.

Μπορούμε να θυμώνουμε με άλλες γυναίκες
επειδή σε ποιον δεν αρέσουν οι καυγάδες;

Να θυμώνουμε με άντρες χαμηλότερου στάτους
σε μια εκφραστική ιεραρχία

που υποστηρίζει τον ρατσισμό
ή την ξενοφοβία.

Ωστόσο έχουμε τεράστια επιρροή σε αυτό.

Καθώς τα συναισθήματα είναι
το πλαίσιο της αυτοπεποίθησής μας,

και o κόσμος δεν νιώθει άνετα
με τον θυμό μας.

Θα έπρεπε να κάνουμε τον κόσμο να νιώθει
άνετα με τη δυσφορία που νιώθουν

όταν οι γυναίκες λένε όχι, απροκάλυπτα.

Μπορούμε να σκεφτόμαστε τα συναισθήματα
με βάση την ικανότητα και όχι το φύλο.

Τα άτομα που μπορούν να επεξεργάζονται
τον θυμό τους και να βγάζουν κάποιο νόημα

είναι πιο δημιουργικά, πιο αισιόδοξα,

έχουν μεγαλύτερη οικειότητα,

επιλύουν προβλήματα πιο εύκολα,

έχουν πιο ανεπτυγμένη πολιτική ικανότητα.

Είμαι γυναίκα που γράφει
για γυναίκες και συναισθήματα,

έτσι πολύ λίγοι άντρες με εξουσία

θα λάβουν σοβαρά υπόψη αυτά που λέω,
ως ζήτημα πολιτικής.

Σκεφτόμαστε την πολιτική και τον θυμό
με βάση την περιφρόνηση και την οργή

που τροφοδοτούν μια αύξηση
φαλλοκρατικού φασισμού στον κόσμο.

Αλλά αν αυτό είναι το δηλητήριο,
αυτό είναι και το αντίδοτο.

Έχουμε έναν θυμό ελπίδας,
και το βλέπουμε κάθε μέρα

στον θυμό των γυναικών που αντιστέκονται
και των περιθωριοποιημένων ατόμων.

Σχετίζεται με τη συμπόνοια
και την ενσυναίσθηση και την αγάπη,

και θα έπρεπε να αναγνωρίζουμε
και αυτό τον θυμό.

Οι κοινωνίες που δεν σέβονται τον θυμό
των γυναικών δεν σέβονται τις γυναίκες.

Ο πραγματικός κίνδυνος του θυμού μας
δεν είναι ότι θα σπάσει δεσμούς ή κλισέ.

Δείχνει ακριβώς πόσο σοβαρά
παίρνουμε τους εαυτούς μας,

και περιμένουμε και από τους άλλους
να μας πάρουν κι αυτοί στα σοβαρά.

Όταν συμβαίνει αυτό,
αυξάνονται οι πιθανότητες

οι γυναίκες να μπορούν
να χαμογελούν όταν το θέλουν.

(Χειροκρότημα)

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα) (Φωνές)