< Return to Video

چیرۆکی ڕاستەقینەی ساکەجوەیە -- کارین مێنسینگ

  • 0:06 - 0:08
    لەوانەیە پێتوابێت
    زۆر شت
  • 0:08 - 0:10
    سەبارەت بە ئەمریکیە ڕەسەنەکان
    لەڕێگەی فلیمە دڵخوازەکان ،
  • 0:10 - 0:11
    پەرتووکەکان،
  • 0:11 - 0:12
    و وانەکانی
    خوێندنگەوە بزانیت،
  • 0:12 - 0:15
    بەڵام وادەردەکەوێت کەوا
    ئەوەی ئێمە پێمانوایە دەزانین
  • 0:15 - 0:17
    سەبارەت بە کەسە بەناوبانگەکانی
    ئەمریکییە ڕەسەنەکان
  • 0:17 - 0:18
    بەتەواوەتی هەڵەیە.
  • 0:18 - 0:20
    با ساکەجوەیە بە نموونە وەربگرین،
  • 0:20 - 0:21
    لەوانەیە ئەوت لە بیربێت
  • 0:21 - 0:24
    وەک ژنێکی هیندی جوان کە
    لە ژیانێکی نائاسایی ژیاوە
  • 0:24 - 0:25
    وەکو ڕێنیشاندەرێک باش خزمەتی
  • 0:25 - 0:28
    بە گەشتە بەناوبانگەکەی
    لویس و کڵاک کردوە، وایە؟
  • 0:28 - 0:31
    باشە. لەڕاستیدا بەم شێوەیە
    نییە کە ڕوویدا.
  • 0:31 - 0:34
    زۆر سەبارەت بە منداڵی ساکەجوەیە نازانین،
  • 0:34 - 0:37
    بەڵام دەزانین لە ساڵی ١٧٨٨ لە دایک بووە
  • 0:37 - 0:38
    لە تیرەی ئەگادیکە
  • 0:38 - 0:41
    لە لێمی شیشۆنی کە ئێستای
    ئایدەهۆیە.
  • 0:41 - 0:43
    لە ساڵی ١٨٠٠. کاتێک تەمەنی
    نزیک ١٢ ساڵان بوو،
  • 0:43 - 0:46
    ساکەجوەیە و هەندێک لە کچانی دیکە
  • 0:46 - 0:48
    لەلایەن گروپێکی هیداتسوی هیندیەکانە
    ڕفێندران.
  • 0:48 - 0:51
    وەکو گیراو بۆ گوندی هیداتسویان برد
  • 0:51 - 0:52
    کە ئێستا بە باکوری داکۆتا ناسراوە.
  • 0:52 - 0:56
    دواتر، بە فەرەنسیەکی کەنەدی
    ڕاوکەری فەروو فرۆشرا
  • 0:56 - 0:57
    بە ناوی ووسانت شابەنۆ.
  • 0:57 - 0:59
    کەوا چەند ساڵێک دواتر،
  • 0:59 - 1:01
    ساکەجوەیە بە یەکەم منداڵی دووگیان بوو.
  • 1:01 - 1:03
    دوای ئەوەی دووگیان بوو،
  • 1:03 - 1:06
    لە شکری دۆزینەوەی بە گوندەکانی
    هیداتسا گەیشتن.
  • 1:06 - 1:08
    فەرماندە مێریوێسەر لویس و
    ویلیام کڵارک
  • 1:08 - 1:09
    لەوێ قەڵای ماندانیان دروستکرد،
  • 1:09 - 1:11
    و دەستیان کرد بە
    چاوپێکەوتنی خەڵک
  • 1:11 - 1:13
    تا یارمەتی و ڕێنمای لە گەشتە
    مەترسیدارەکەیان پێبکەن.
  • 1:13 - 1:16
    ڕازیبوون تا پارە بە
    هاوسەرەکەی ساکەجوەیە بدەن، شاربۆنیو،
  • 1:16 - 1:18
    بەو مەرجەی کە هاوژینە خۆشەویستەکەی
  • 1:18 - 1:21
    وەک وەرگێڕ لەگەڵێان بچێت.
  • 1:21 - 1:23
    بیریان کردەوە کە
    ساکەجوەیە لەگەڵیان بێت
  • 1:23 - 1:25
    دەتوانن بەدرێژایی ڕێگەکە
    بەرەنگاری هەر تیرەیەکی ڕەسەن ببنەوە.
  • 1:25 - 1:27
    هەروەک کڵارک لە
    گەشتنامەکەی ئاماژەی پێدا
  • 1:27 - 1:29
    "ژنێک لەگەڵ کۆمەڵیک پیاو
  • 1:29 - 1:31
    شایەنی دەستخۆشییە."
  • 1:31 - 1:33
    زۆری پێنەجوو، ساکەجوەیە منداڵی بوو
  • 1:33 - 1:36
    کوڕێکی بچووک بە ناوی ژۆن بابتیست شاربۆنیۆ.
  • 1:36 - 1:38
    کڵارک بە پۆمپی بانگی دەکرد.
  • 1:38 - 1:40
    ساکەجوەیە پۆمپی بە پشتی هەڵدەگرت
  • 1:40 - 1:43
    لەو کاتەوەی لە شکری دۆزینەوە دەستیان
    بە گەشتەکەیان کرد.
  • 1:43 - 1:44
    لەگەڵ کاری وەرگێڕانی زمانی
  • 1:44 - 1:47
    کاتێک لویس و کڵاری
    چاویان بە هندییەکان دەکەوت،
  • 1:47 - 1:50
    چالاکییەکانی ساکەجوەیە وەک
    ئەندامێکی لەشکرەکە
  • 1:50 - 1:51
    هەڵکۆڵین بۆ ڕەگەکان،
  • 1:51 - 1:53
    ڕووکە خۆراکییەکانی کۆدەکردەوە،
  • 1:53 - 1:54
    و تووەکانی لێدەکردەوە.
  • 1:54 - 1:58
    لە ساڵی ١٨٠٥، ئەم بەلەمەی
    کە سواریبووبوون نقوم بوو.
  • 1:58 - 1:59
    ساکەجوەیە خۆی بۆ
    ناو ئاوەکە هەڵدا،
  • 1:59 - 2:01
    هەموو پەرە و کەلوپەلە گرنگەکانی دەرهێنا.
  • 2:01 - 2:03
    گەرنا هەموو شتە
    گرنگەکانیان لە دەست دەچوو.
  • 2:03 - 2:06
    وەک گەشتنامەکەیان و
    تۆمارەکانی لویس و کڵارک.
  • 2:06 - 2:08
    ساڵی دواتر، فەرماندە لویس و سێ پیاو
  • 2:08 - 2:12
    ٧٥ میلیی گەشتە سەرەکییەکەیان بڕی،
  • 2:12 - 2:14
    کە بە درێژایی کیشوەرەکە گەشتیان کرد.
  • 2:14 - 2:16
    ڕۆژی دواتر چاویان بە کۆمەڵێک شیشۆنی کەوت.
  • 2:16 - 2:19
    نەک تەنها ئەویان سەلماند
    کە تیرەی ساکەجوەیەن،
  • 2:19 - 2:21
    بەڵکو سەرۆکەکەیان
    سەرۆک خێل کەمەیەوەیت،
  • 2:21 - 2:24
    دەرکەوت کە برای ساکەجوەیە.
  • 2:24 - 2:26
    دوای پێنج ساڵ دابڕان
  • 2:26 - 2:28
    کاتێک کە ڕفێندڕابوو
    لە تەمەنێکی گەنجی،
  • 2:28 - 2:31
    ساکەجوەیە و کەمەیەوەیت
    بەیەک دی شادبوونەوە.
  • 2:31 - 2:34
    بەداخەوە، ساکەجوەیە پێویستبوو
    بە خێرای ماڵئاوی
  • 2:34 - 2:35
    لە برا خۆشەویستەکەی بکات
  • 2:35 - 2:37
    و لە گەشتەکەی بەردەوامبێت.
  • 2:37 - 2:40
    لە یەک ساتدا، گەشتەکە بۆ سەختی و
    سەرما و تەزین گۆڕا.
  • 2:40 - 2:44
    گروپەکە کەمکرانەوە بۆ خواردنی مۆم تا
    لە ژیان بەردەوام بن.
  • 2:44 - 2:46
    کاتێک لە کۆتاییەکە پلەی گەرمی بەرزبوویەوە،
  • 2:46 - 2:49
    ساکەجوەیە ڕەگی دۆزیەوە و هەڵیکەند،
    و ڕەگەکانی لێنا
  • 2:49 - 2:51
    تا یارمەتی گروپەکە بدا
    لە بەدەستهێنانەوەی هێز و وزە.
  • 2:51 - 2:52
    لە گەڕانەوەی گەشتەکە،
  • 2:52 - 2:55
    چاویان بە هیندیەک کەوت
    کە عەباییەکی جوانی لەبەربوو.
  • 2:55 - 2:57
    لویس و کلآڕک ویستیان عەباکە بهێنن
  • 2:57 - 2:59
    بۆ تۆماس جیفیرسۆن وەک دیاری
  • 2:59 - 3:01
    بەڵام هیچیان نەبوو تا لە
    بەرمبەری بە هندییەکە بدەن.
  • 3:01 - 3:03
    هەربۆیە، ساکەجوەیە ڕازیبوو
  • 3:03 - 3:06
    بەنرخترین سامانی کە پشتێنە
    شینەکەیـ بە کابرا هیندیەکە بدات،
  • 3:06 - 3:07
    لە بەرامبەر عەبا فەرووەکە.
  • 3:07 - 3:10
    دوو ساڵی دوای دەستپێکردنی گەشتەکە،
  • 3:10 - 3:12
    لە کۆتاییدا تەواو بوو،
  • 3:12 - 3:14
    لە سانت لویس کۆتای پێهات.
  • 3:14 - 3:17
    ئەمڕۆ، لە خوێندنگە سەبارەت
    بە ساکەجوەیە فێردەبین
  • 3:17 - 3:18
    وەک ڕێنیشاندەرێکی قارەمان،
  • 3:18 - 3:20
    بەڵام ژیانی، هەروەک زۆربەی خەڵک،
  • 3:20 - 3:22
    ئاڵۆزتر بوو
  • 3:22 - 3:25
    وەک لە پرتووکە مێژووییەکان
    هەندێک کات پێویستە متمانەی پیبکەین.
Title:
چیرۆکی ڕاستەقینەی ساکەجوەیە -- کارین مێنسینگ
Description:

تەواوی وانەکە لێرە چاو لێبکە: http://ed.ted.com/lessons/the-true-story-of-sacajawea-karen-mensing

لە سەرەتاکانی سەدەی ١٩، کچێکی گەنجی ئەگەیدایک بەناوی ساکەجوەیە لەلایەن گەڕیدەکانی مێروێسەر لویس و ویلیام کڵاڕک پشتی پێبەسترا لە ڕێنمایی کردنیان لە ڕۆژئاوای وڵاتە یەگرتووەکانی ئەمریکا. کارین مێنسینگ باس لە هەندێک ئەفسانە دەکات کەوا وێنەی ناسراوی ژنێکی قارەمان لەگەڵ منداڵەکەی کە بە پشتی هەڵیگرتووە و زانیاریەکی زۆری ناشارستانیەتی ئەمریکا.

وانەکە لەڵایەن کارین مێنسینگ، کاری ئەنیمەشن لە لەایەن ستۆدیۆی فلامینکگ مێدیسا بۆ کراوە.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:41

Kurdish subtitles

Revisions