Küresel bir pandemi, küresel çözümler gerektirir

Koronavirüs salgınının gerçeklerini ve rakamlarını inceleyen epidemiyolog Larry Brilliant, küresel cevabı TED başkanı Chris Anderson ile samimi bir röportajda değerlendiriyor. Brilliant, salgını sona erdirmek için açık bir plan yapıyor ve bunu başarmak için neden siyasi ve coğrafi ayrımlarda birlikte çalışmak zorunda kalacağımızı gösteriyor. “Bu bir zombi senaryosu değil; bu bir kitlesel yok olma olayı değil” diyor. "Kendimizin en iyi versiyonu olmalıyız." (22 Nisan 2020'de kaydedildi)

Helen Walters: Ee, Chris, ilk kim?

Chris Anderson: Pekâlâ,
neredeyse tüm hayatı boyunca

pandemi konusunda
endişelenen biri var.

40 yıldan fazla bir süre önce, dünyanın
çiçek hastalığının belasından

kurtulmasına yardım etmede
kesinlikle önemli bir rol oynadı.

2006 yılında,

bütün dünyayı evrensel korkunç bir salgın

ve yapabileceklerimiz hakkında

uyarmak için TED’e katıldı.

Huzurlarınızda Dr. Larry Brilliant.

Larry seni görmek çok güzel.

Larry Brilliant: Teşekkürler, seni de.

CA: O konuşmada,

bir pandeminin nasıl görüneceğinin
simülasyonu olan

bir video izletmiştin.

Göstermek isterim,
tüylerim diken diken oluyor.

Larry Brilliant (TED2006):
Size, pandeminin

neye benzeyeceğini gösteren
bir video izletmeme izin verin,

ne hakkında konuşacağımızı bilelim.

Örneğin, ilk vakanın Güney Asya’da
ortaya çıktığını varsayalım.

İlk başlarda çok yavaş ilerler,

2-3 tane belirli konum olur.

Sonrasında ikinci dalga meydana gelir.

Hastalık ülkeden ülkeye
o kadar hızlı yayılır ki

ne olduğunu anlamazsınız bile.

Üç hafta içinde dünyanın
her yerine yayılır.

Yaptığını geri al tuşumuz olsaydı,

geriye giderdik

ve başladığı ilk yerde izole eder
kontrol altına alırdık.

Bunun için öncelikle erken bulmamız,
erken tespit etmemiz,

erken müdahale etmemiz gerekir

ve böylece her bir virüsü
bir hücreye kapatabilirdik,

pandemi gibi bir şeyle
başa çıkmanın tek yolu budur.

CA: Larry, biraz önce söylediğin

‘’erken tespit etme’’,
‘’erken müdahale’’

kelimeleri önceki konuşmanın
anahtar kelimeleriydi,

bize birkaç kez tekrar ettirdin.

Bunlar hala bir pandemiyi
önlemenin anahtarı mı?

LB: Ah, kesinlikle.

Pandemi olduğunda,

yüksek hıza sahip bir şey olduğunda,

eğer ilk iki haftayı kaçırırsan,
ilk hafta geç kalırsan,

ölüm ve hastalık oranlarının arttığı
ilk iki hafta olmaktan çıkar,

zirveye ulaştığı iki hafta olur.

Eğer erken hareket edersiniz
bu önlenebilir.

Erken müdahale kritiktir,

erken teşhis emsal bir durumdur.

CA: Peki, dünyayı COVID-19
erken tespit,

erken müdahale konusunda
nasıl derecelendirirsin?

LB: Elbette, bana bu soruyu
daha önce verdin,

bu yüzden bu konuda çok düşündüm.

Sanırım ülkeleri inceleyeceğim

ve aslında bir liste yaptım.

Bence Tayvan ada cumhuriyetleri,
İzlanda ve kesinlikle

Yeni Zelanda A alır.

ABD ve Birleşik Krallık ada cumhuriyeti

- bir ada değil, öyle olduğunu
düşünsek de-

başarısız bir not alacaktı.

Güney Kore ve Almanya’ya
B verirdim.

Arada…

Bence bu çok heterojen bir yanıt.

Dünya bir bütün olarak titriyor.

Şu anda olanlarla gurur
duymamalıyız.

CA: Yani, oldukça erken tespit edildi

ya da en azından Çin'deki bazı doktorlar
oldukça erken tespit etti.

2002’de altı ay süren SARS
tespitinden erken.

Bu neredeyse 6 hafta sürdü.

Tespit sadece varlığını
ortaya koymak değil

ne olduğunu da bulmaktır.

Bu konuda bize iyi bir puan verirdim.

Şeffaflık, iletişim, bunlar başka konular.

CA: Peki F verdiğin ülkelerin yaptıklarını

düşündüğün anahtar hatalar neydi?

LB: Sanırım korku,

siyasi yetersizlik, müdahale,

yeterince ciddiye almamak;

oldukça insani şeyler.

Bence tarih boyunca,

hemen hemen her salgına
ilk önce inkâr ve şüphe ile bakılıyor.

Ancak hızlı hareket eden ülkeler

ve Güney Kore gibi yavaş başlayanlar bile

hala telafi edebiliyorlardı
ve gerçekten başarılı oldular.

Biz iki ay kaybettik.

Katlanarak hareket
eden bir virüse iki aylık

erken başlama fırsatı verdik.

Bu iyi bir fikir değil Chris.

CA: Gerçekten değil.

Demek istediğim, hala bu virüs
hakkında çok fazla

şaşırtıcı bilgi var.

Bilimsel uzlaşmanın,
bulaşıcılığının ve ölüm oranının

iki kilit numarası gibi

bir şeye dönüşeceğini mi düşünüyorsunuz?

LB: Virüsün üç ana konuya bağlı
hareket etmesi

bence akılda tutulması
gereken bir denklem.

Birincisi, virüs ortaya çıktığında

ilk ikincil vaka sayısı olan R0'dır.

Bu durumda,

insanlar bunun 2,2 - 2,4
olduğunu söylüyor.

Ama üç hafta önce, "Hızla
Gelişen Enfeksiyon Hastalıkları"

dergisinde gerçekten
önemli bir makalede

Wuhan verilerine baktığımızda
gerçekten 5,7 olduğu

öne sürüldü.

Yani argüman için,

diyelim ki virüs üstel hızda
hareket ediyor

ve üs 2,2 ile 5,7 arasında bir yerde.

Önemli olan diğer iki faktör

inkübasyon süresi veya oluşum süresidir.

Ne kadar uzun olursa,

pandemi bize o kadar yavaş görünür.

Çok kısa olduğunda, altı gün gibi,
şimşek gibi hareket eder.

Sonuncusu ve en önemlisi

- ve genellikle göz ardı edileni -

duyarlılıkların yoğunluğudur.

Bu yeni bir virüs,

bu yüzden potansiyel olarak kaç
alıcısının olacağını bilmek istiyoruz.

Yeni olduğu için sekiz
milyar kişi demektir.

Dünya hepimiz eşit derecede

riske açıkmışız gibi görünen
bir virüsle karşı karşıya.

Rengimiz, ırkımız veya ne kadar zengin

olduğumuz önemli değil.

CA: Yani, şimdiye kadar
bahsettiğiniz sayıların hiçbiri,

son yıllardaki diğer
enfeksiyonlardan farklı değil.

Bunu bu kadar ölümcül kılan
kombinasyon nedir?

LB: Tam olarak kısa

inkübasyon süresi ile yüksek
geçirgenliğin birleşimidir.

Ama biliyorsunuz, bu seferberlikteki
herkes bu hastalığa sahip birini tanıyor.

Ne yazık ki, çoğu sevdiği birini kaybetti.

Bu ciddi olduğunda
korkunç bir hastalıktır.

Acil servislerdeki doktorlarla görüşüyorum
ve dünyanın her yerindeki

yoğun bakımdaki insanları
tedavi ediyorlar.

Hepsi aynı şeyi söylüyor:

"Kimin yaşayacağını ve kimin
öleceğini nasıl seçerim?

Başa çıkmak için çok az aracım var."

Bu hastalık akciğerlerinize bağlı

bir ventilatörle yalnız ölmek
çok korkunç

ve bu tüm organlarımızı
etkileyen bir hastalık.

Bu bir solunum yolu hastalığı -

belki de yanıltıcı.

Grip olduğunu düşündürür.

Ancak hastaların çoğunda idrarlarında

böbrek hastalığından kan var,

gastroenterit var,

kesinlikle kalp yetmezliği var,
bunun tat ve koku almayı etkileyen

olfaktör sinirlerini
etkilediğini biliyoruz,

tabii ki akciğeri de.

Sorum şu:

Etkilemediği bir organ var mı?

Bu anlamda

bana çiçek hastalığını hatırlatıyor.

CA: Karmakarışık bir durumdayız.

Buradan ileriye giden yol nedir?

LB: İleriye giden yol hala aynı.

Hızlı tespit,

hızlı müdahale.

Her bir vakayı bulmak

ve iletişimde olduklarını tespit etmek.

Temas takibi için harika
yeni bir teknolojimiz var.

Bize test kitleri, antiviraller
ve aşılar vermek için

ışık hızında çalışan inanılmaz
bilim insanlarımız var.

Yavaşlamalıyız.

Budistler zamanı yavaşlatın derler,

böylece kalbinizi, ruhunuzu
o alana koyabilirsiniz.

Bu virüsün hızını
yavaşlatmamız gerekiyor,

bu yüzden sosyal mesafeyi koruyoruz.

Açık olmak gerekirse

eğriyi düzleştirmek, sosyal mesafe,

mutlak vaka sayısını değiştirmez,

ancak Fuji Dağı benzeri bir zirveyi
nabza dönüştürür

ve sonra

kalp krizi geçiren insanları hastane
yatakları için rekabetten,

kemoterapiye ihtiyaç duyan,
zor doğumu olan insanlar

hayatını kaybetmez

ve özellikle gelişmekte olan
dünyada sahip olduğumuz

kıt kaynakları insanları

tedavi etmek için kullanabiliriz.

Bu yüzden yavaşlayın,

salgının hızını yavaşlatın

ve daha sonra aralarda,
dalgalar arasında,

zıplayın, üsteleyin,
üzerine adım atın

ve her vakayı bulun,

her teması takip edin,

her vakayı test edin

ve ardından sadece karantinaya alınması
gerekenleri karantinaya alın

ve bir aşı olana kadar bunu yapın.

CA: Görünüşe göre, sadece genel bir
kapatma yapmaya çalıştığımız

sadece hafifletme aşamasını
geçmemiz gerekiyor,

tek tek vakaları tekrar tanımlamaya,

iletişimde olduklarını takip etmeye
ve ayrı ayrı ele almaya

başlayabileceğimiz noktaya kadar.

Yani, bunu yapmak için

henüz bazı ülkelerde
belirtileri göremediğimiz

koordinasyon, hırs, organizasyon,
yatırım gibi adımlara

gerek var gibi görünüyor.

Bunu yapabilir miyiz,
bunu nasıl yapabiliriz?

LB: Elbette bunu yapabiliriz.

Yani, Tayvan bunu çok güzel yaptı,

İzlanda çok güzel yaptı, Almanya,

hepsi farklı stratejilerle,

Güney Kore.

Gerçekten yetkili yönetişim,

ciddiyet duygusu

ve virüsü izleyen politikacıları değil,
bilim insanlarını dinlemeyi gerektirir.

Elbette bunu yapabiliriz.

Herkese hatırlatmama izin verin;

bu zombi senaryosu değil,

kitlesel bir yok olma olayı değil.

%98,99'umuz bundan canlı çıkacağız.

Onunla bildiğimiz şekilde
başa çıkmalıyız

ve kendimizin en iyi
versiyonu olmalıyız.

Hem evde hem bilimde

ve kesinlikle liderlikte.

CA: Gelecekte daha da
kötü patojenler

olabilir mi?

Mesela, hazırlanmaya
başlamamız gereken

bu sayıların daha da kötü bir
kombinasyonunu

resmedebilir veya
tanımlayabilir misiniz?

LB: Çiçek hastalığının
3,5 ile 4,5 R0 değeri vardı,

bu yüzden muhtemelen
bu COVID'in olacağını da bu.

Fakat halkın üçte birini öldürdü.

Ama bir aşımız vardı.

Yani bunlar sahip olduğunuz
farklı ortamlar.

Ama en çok endişelendiğim şey

ve kurgusal bir virüsü olan

"Salgın" filmini yapmamızın nedeni.

İzleyenler için tekrarlıyorum,

o kurguydu.

Bundan daha fazlasını öldüren
bir virüs yarattık.

CA: Netflix'te trend olan "Salgın"

filminden bahsediyorsunuz.

Sen de danışmandın.

LB: Kesinlikle, bu doğru.

Bu filmde kasten gerçek bir pandeminin

neye benzediğini gösterdik

ama oldukça korkunç bir virüs seçtik.

Bunu böyle göstermemizin nedeni

yarasadan elmaya, domuza, aşçıya,

Gwyneth Paltrow'a kadar,

zoonotik hastalıklar,
hayvan hastalıkları gibi

doğada yayılma dediğimiz şeyin

insanlara saçılmasıydı.

Eğer otuz yıl geriye ya da

otuz yıl ileriye bakarsam;

Ebola, SARS, Zika, domuz gribi,

kuş gribi, Batı Nil'e bakarsak

neredeyse bir kateşizm başlatabiliriz

ve bu isimlerin tüm ahenksizliğini
dinleyebiliriz.

Fakat insanlara sıçrayan
30 ila 50 yeni virüs vardı.

Sanırım, ileriye dönük olarak

salgınlar çağındayız,

böyle davranmalıyız.

Tek Sağlık uygulamasını yapmalıyız.

Hayvanlar ve çevre ile aynı dünyada
yaşadığımızı anlamalıyız

ve bir tür özel tür olduğumuz

bu kurgudan kurtulmalıyız.

Virüs için değiliz.

CA: Hmm.

Aşıdan bahsettin.

Bir aşıya giden hızlandırılmış
bir yol görüyor musun?

LB: Evet.

Aslında sadece bilgisayar
biliminde düşünebileceğimiz

bir şey yaptığımızı
görmek için heyecanlıyım,

yani her zaman olması
gereken ya da her zaman

daha çok ardışık süreç

olması gereken şeyi değiştiriyoruz.

Güvenlik testi yapın,
sonra tesirini,

sonra etkisini test edin.

Sonra da üretin.

Bu adımların üç
veya dördünü de yapıyoruz,

sırayla yapmak yerine,
paralel olarak yapıyoruz.

Bill Gates, ABD'de yedi aşı üretim

hattı kuracağını

ve son aşının
ne olacağını bilmeden

üretime hazırlanmaya
başlayacağını söyledi.

Aynı anda güvenlik testleri
ve etki testleri yapıyoruz.

Bence ABD Ulusal Sağlık Enstitüleri
yükselişe geçti.

Bunu gördüğüme çok sevindim.

CA: Peki bu muhtemel bir zaman
çizelgesine nasıl dönüşüyor, sence?

Bir yıl, 18 ay, bu mümkün mü?

LB: Biliyor musun, Tony Fauci
bu konudaki gurumuz

ve 12 ile 18 ay dedi.

İlk aşıdakinden daha hızlı
yapacağımızı düşünüyorum.

Ama bu virüsün bize uzun süreli
bağışıklık vermeyebileceğini

duymuş olabilirsiniz,

bu da çiçek hastalığının
yapacağı bir şey.

Bu nedenle, aşıyı hastalıktan
daha iyi bağışıklık yaratan

yardımcılar eklediğimiz yerde

yapmaya çalışıyoruz,

böylece uzun yıllar bağışıklık
kazandırabiliriz.

Bu biraz daha uzun sürecek.

CA: Son soru Larry.

2006 yılında,
TED Ödülü'nü kazanan olarak,

sana bir dilek sunduk

ve dünyanın böyle bir şey
olmasını engelleyecek

bir salgın hazırlık sistemini
yaratmasını diledin.

Dünya olarak biz seni hayal kırıklığına
uğratmış gibi hissediyorum.

Şu anda başka bir dilek dileyecek olsan

ne dilerdin?

LB: Tespit hızı açısından hayal
kırıklığına uğradığımızı sanmıyorum.

Aslında çok memnunum.

2006'da bir hayvandan insana sıçrayan

bu virüslerin ortalama
bir tanesiyle tanıştığımızda,

örneğin ilk Ebola gibi, bunu bulmak

altı ayımızı aldı.

Şimdi iki hafta içinde
ilk vakaları buluyoruz.

Bundan mutsuz değilim,

sadece tek bir
kuluçka dönemine itmek isterdim.

Bu benim için daha büyük.

Benim öğrendiğim şey, Çiçek Hastalığı
Yok Etme Programında

her renkten, tüm dinlerden, ırklardan,

birçok ülkeden insan

bir araya geldi.

Küresel bir salgını yenmek için

küresel bir topluluk olarak
çalışmak gerekiyordu.

Şimdi merkezkaç kuvvetinin kurbanı
olduğumuzu hissediyorum.

Milliyetçi barikatlarımızdayız.

Birlikte olduğumuza inanmadıkça

bir salgını yenemeyiz.

Bu bir Kova Çağı ya da
Kumbaya bildirgesi değil,

bir pandeminin bizi fark etmeye
zorladığı şeydir.

Hepimiz birlikteyiz,

küresel bir soruna küresel
bir çözüme ihtiyacımız var.

Bundan daha az bir şey düşünülemez.

CA: Larry Brilliant,
çok teşekkür ederim.

LB: Teşekkürler Chris.