Sztuka bezruchu

Dokąd najbardziej chciałby pojechać pisarz Pico Iyer? Donikąd. W sprzecznej z intuicją i lirycznej medytacji Iyer wnikliwie przygląda się wewnętrznemu doznaniu płynącemu z bezruchu. W świecie ciągłego ruchu i zatracenia autor odsłania strategie, które można wykorzystać, by się wyciszyć na kilka minut każdego dnia czy na kilka dni w każdej porze roku. To prelekcja dla każdego. kogo przytłaczają żądania naszego świata.

Całe życie podróżowałem.

Nawet jako dziecko.

Odkryłem nawet, że będzie taniej

iść do szkoły z internatem w Anglii

niż do najlepszej szkoły
za rogiem w Kalifornii.

Od wieku 9 lat

latałem samodzielnie kilka razy w roku

ponad Biegunem Północnym
w drodze do szkoły.

A im więcej latałem,
tym bardziej to lubiłem,

więc tydzień po ukończeniu szkoły

dostałem pracę przy wycieraniu stolików,

dzięki czemu w wieku 18 lat
mogłem spędzić każdą porę roku

na innym kontynencie.

A potem niechybnie zostałem
pisarzem podróżnikiem,

dzięki czemu moja praca
i radość mogły się zjednoczyć.

Poczułem, że jeśli masz szczęście
przechadzać się

po skąpanych w świetle świec
świątyniach Tybetu

lub spacerować nad morzem w Hawanie

przy wszechobecnej muzyce,

możesz te dźwięki,
wysokie kobaltowe nieba

i odbicie błękitnego oceanu

przybliżyć przyjaciołom w domu

i wprowadzić trochę magii

i przejrzystości we własne życie.

Poza tym, jak wszyscy wiecie,

jedną z pierwszych rzeczy,
których uczy podróż,

jest to, że nigdzie nie ma magii
jeżeli nie potrafi się jej dostrzec.

Jeśli zabierzesz złośnika w Himalaje,

zacznie po prostu narzekać na jedzenie.

Odkryłem, że najlepszym sposobem

na wykształcenie w sobie bardziej obecnego
i doceniającego spojrzenia

- co dziwne -

jest siedzenie w bezruchu.

Siedzenie w bezruchu
pozwala wielu z nas dostać to,

czego najbardziej potrzebujemy
w zabieganym życiu - przerwy.

Ale był to także jedyny sposób,

abym mógł przyjrzeć się
swoim doświadczeniom

i znaleźć sens w przyszłości
jak i przeszłości.

Ku mej uciesze odkryłem,

że podróż donikąd

była równie ekscytująca,
jak podróż do Tybetu czy na Kubę.

Podróżą donikąd nazywam
coś równie niegroźnego,

jak znalezienie paru minut w ciągu dnia,

bądź paru dni w ciągu roku,

albo, jak robią to niektórzy,

paru lat w ciągu życia

aby posiedzieć w bezruchu na tyle długo,

żeby zrozumieć, co naprawdę cię porusza,

aby przypomnieć sobie,
gdzie leży twoje prawdziwe szczęście

oraz, aby pamietać, że czasem

cel w karierze i cel w życiu

wskazuje nam drogę w przeciwnym kierunku.

Oczywiście jest to mądrość

przekazywana nam przez wieki
i wiele tradycji.

To bardzo stara koncepcja.

Ponad 2 tysiące lat temu
stoicy przypominali nam,

że to nie doświadczenia
wypełniają nam życie,

ale to, co z nim robimy.

Wyobraź sobie, że huragan
nagle zmiata twoje miasto,

pozostawiając gruzowisko.

Jeden człowiek będzie przeżywał
traumę przez całe życie.

Jednak drugi, może nawet jego brat,
odczuje niemalże wyzwolenie

i wykorzysta ten moment jako szansę,
aby zacząć wszystko od nowa.

To dokładnie ta sama sytuacja,

ale diametralnie różne reakcje.

Jak powiedział Szekspir w Hamlecie:
"nic nie jest złem ani dobrem

(...) tylko myśl nasza czyni je takim".

Takie właśnie jest moje doświadczenie
jako podróżnika.

24 lata temu odbyłem
najbardziej wstrząsającą podróż

przez Koreę Północną.

Sama podróż zajęła mi tylko parę dni.

Potem siedziałem w bezruchu,
powracałem tam w myślach,

próbując zrozumieć, uporządkować myśli,

co trwa od 24 lat

i prawdopodobnie zajmie mi całe życie.

Innymi słowy, ta podróż
dała mi niezwykłe obserwacje,

ale tylko siedzenie w bezruchu

pozwoliło mi je zatrzymać,
w formie trwałych spostrzeżeń.

Czasami myślę o tym,
że tak wiele z naszego życia

rozgrywa się w głowie,,

w pamięci czy wyobraźni,
interpretacji bądź spekulacji,

do tego stopnia, że jeśli chciałbym
zmienić swoje życie,

musiałbym zacząć
od zmiany sposobu myślenia.

Oczywiście to nic nowego.

Szekspir i stoicy mówili o tym wieki temu.

Jednak Szekspir nie musiał
odpowiadać na 200 maili dziennie.

(Śmiech)

Stoicy, o ile mi wiadomo,
nie byli na Facebooku.

Wszyscy wiemy, że w dyspozycyjnym życiu,

do dyspozycji jesteśmy głównie

my sami.

Gdziekolwiek jesteśmy,
w każdej chwili dnia lub nocy

nasi szefowie, spamerzy,
rodzice mogą do nas dotrzeć.

Socjolodzy nawet zauważyli,
że ostatnimi laty

Amerykanie pracują
kilka godzin mniej niż 50 lat temu,

jednak czują się, jakby pracowali
o kilka godzin więcej.

Mamy coraz więcej urządzeń
oszczędzających czas,

ale jakby coraz mniej czasu.

Coraz łatwiej nam
nawiązywać kontakt z ludźmi

z najodleglejszych zakątków planety,

ale w międzyczasie

tracimy kontakt z samym sobą.

Jako podróżnika
najbardziej zaskoczyło mnie,

że to często ci sami ludzie,

którzy umożliwiają nam dotarcie wszędzie,

sami nie wybierają się nigdzie.

Innymi słowy, właśnie te osoby,

które stworzyły technologie

mogące przeskoczyć dawne ograniczenia,

wiedzą, że potrzebujemy limitów,

nawet w technologii.

Raz odwiedziłem siedzibę główną Google

i widziałem rzeczy,
o których zapewne słyszeliście:

domek na drzewie
wewnątrz budynku, trampoliny,

pracownicy w tym czasie cieszyli się
20% płatnego czasu wolnego,

aby móc popuścić wodze fantazji.

Ale jedno zaskoczyło mnie
jeszcze bardziej:

kiedy czekałem na wydanie
cyfrowego dowodu tożsamości,

jeden Googler opowiadał mi

o swoim nowym programie
dla kolegów z pracy

do treningu na nauczyciela jogi.

Inny Googler podzielił się
pomysłem książki, którą napisze

o wewnętrznej wyszukiwarce

i badaniach, w których naukowcy
empirycznie dowodzą,

że siedzenie w bezruchu bądź medytacja

nie tylko poprawia zdrowie
i jasność myślenia,

ale nawet emocjonalną inteligencję.

Mam znajomego w Krzemowej Dolinie,

który jest jednym z najbardziej
elokwentnych rzeczników

najnowszych technologii.

Jest także jednym z założycieli
magazynu Wired,

Kevin Kelly pisał ostatnią książkę
o najnowszych technologiach

nie mając w domu smartfonu,
laptopa czy telewizora.

Jak wielu innych z Krzemowej Doliny,

stara się przestrzegać

tak zwanego szabatu internetowego,

kiedy to na 24 lub 48 godzin
każdego tygodnia

całkowicie odcinają się od Internetu,

żeby odzyskać poczucie kierunku

i proporcji, których potrzebują,
gdy ponownie użyją Internetu.

Jedną rzeczą, której prawdopodobnie
nie otrzymaliśmy od technologii,

jest wyczucie akuratnego jej użycia.

Skoro mowa o szabacie,

zwróćmy uwagę na Dziesięć Przykazań:

jest tylko jedno słowo, do którego
odnosi się przymiotnik "święty",

To dzień święty, szabat.

Przejrzałem święta księgę Żydów - Torę.

Jej najdłuższy rozdział
opowiada o Dniu Świętym.

Wszyscy wiemy, że jest to jeden
z największych przywilejów:

wolna przestrzeń.

Często w muzyce to pauza

warunkuje piękno i kształt utworu.

Jako pisarz wiem,

jak często zdarza mi się pozostawianie
wolnego miejsca na kartach książki,

aby czytelnik mógł je zapełnić
swoimi myślami i sentencjami

i aby wyobraźnia miała miejsce na rozwój.

W cielesnym wymiarze

wiele osób, jeżeli je na to stać,

postara się o posiadłość
na wsi, o drugi dom.

Nigdy nie miałem tylu środków,

ale czasem przypominam sobie,
że kiedy tylko zechcę,

mogę mieć drugi dom w czasie,
skoro nie w przestrzeni

przez wzięcie dnia wolnego.

Nie jest to nigdy łatwe,
bo oczywiście marnuję dużą jego część,

zamartwiając się zajęciami,

które spadną na mnie następnego dnia.

Czasem zdaje mi się, że prędzej
rzuciłbym mięso, seks czy wino

niż szansę sprawdzenia maili.

(Śmiech)

Co kwartał staram się
wziąć 3 dni wolnego na wyciszenie,

choć wciąż mam poczucie winy,
że opuszczam żonę,

za ignoruję pozornie pilne maile

od przełożonych,

czy ryzykuję przegapienie
urodzin przyjaciela.

Ale jak tylko znajdę się
w miejscu prawdziwej ciszy,

zdaję sobie sprawę,
że tylko dzięki obecności

będę mógł podzielić się czymś
świeżym, kreatywnym bądź radosnym

z żoną, przełożonymi lub przyjaciółmi.

Inaczej tak naprawdę

tylko przerzucam na nich
własne wyczerpanie i rozkojarzenie,

czego nie można nazwać błogosławieństwem.

Kiedy miałem 29 lat,

zdecydowałem zmienić całe życie

w myśl zasady zmierzania donikąd.

Pewnego wieczoru wracałem z biura,

było po północy,

jechałem taksówką przez Times Square,

kiedy nagle zdałem sobie sprawę,
że żyję na takich obrotach,

że nie mogę dogonić sam siebie.

A tak się składało,

że żyłem wtedy właściwie tak,
jak sobie wyśniłem jako chłopiec.

Miałem interesujących
przyjaciół i znajomych,

miałem ładne mieszkanie
na Park Avenue i 20. ulicy.

Miałem ciekawą pracę
przy pisaniu o światowych sprawach,

ale nigdy nie mogłem
odseparować się od nich na tyle,

żeby usłyszeć własne myśli

lub nawet zrozumieć,
czy rzeczywiście jestem szczęśliwy.

Porzuciłem życie ze snów

dla pokoiku na cichej uliczce
w Kioto w Japonii.

Miejsce, które od dawna wywierało na mnie

silne, tajemnicze przyciąganie.

Nawet jako dziecko

na widok obrazów Kioto czułem,
że je rozpoznaję;

wiedziałem to, zanim je
zobaczyłem na własne oczy.

Ale Kioto jest także, jak wiecie,

pięknym miastem otoczonym przez wzgórza,

z ponad 2 tysiącami świątyń i kapliczek,

gdzie ludzie siedzą w bezruchu
już od ponad 800 lat.

Tuż po przeprowadzce
znalazłem się tam, gdzie dotąd jestem,

z żoną, dawniej z dziećmi,

w 2 pokojowym mieszkaniu pośrodku niczego,

gdzie nie mamy rowerów ani auta,

ani telewizji w języku, który zrozumiem,

a gdzie i tak muszę utrzymywać rodzinę

jako pisarz, podróżnik i dziennikarz,

czyli nie jest to idealne rozwiązanie
dla rozwoju kariery,

bądź dla ekscytacji nową kulturą

lub dla życia towarzyskiego.

Jednak wiem, że dostaję coś,
co cenię najbardziej,

mianowicie dni

i godziny.

Nigdy nie zdarzyło mi się
użyć tam telefonu komórkowego.

Prawie nigdy nie muszę sprawdzać godziny,

a każdego ranka, gdy się budzę,

dzień rozpościera się przede mną

jak otwarta łąka.

A kiedy życie rzuca pod nogi
jedną z przykrych niespodzianek,

jak bywało nieraz,

kiedy lekarz wchodzi do pokoju

z grobową miną

lub gdy wpada na mnie
samochód na autostradzie,

czuję w kościach,

że czas, który spędziłem
na zmierzaniu donikąd

będzie mnie podtrzymywał
o wiele bardziej

niż ten, który spędziłem na ganianiu
w Bhutanie czy po Wyspach Wielkanocnych.

Zawsze będę podróżnikiem,

z tego żyję.

Ale jedną z zalet podróży

jest możliwość stosowania bezruchu

w ruchu i zamieszaniu tego świata.

Raz na pokładzie samolotu
we Frankfurcie, w Niemczech,

młoda Niemka usiadła obok mnie,

ucięła ze mną bardzo przyjazną pogawędkę

przez jakieś 30 minut,

po czym zwyczajnie się odwróciła

i siedziała w bezruchu przez 12 godzin.

Ani razu nie spojrzała na swój ekran,

nie wyciągnęła książki,
nawet nie ucięła sobie drzemki,

tylko siedziała w bezruchu,

a część jej spokoju i jasności
naprawdę przeniosła się na mnie.

Zauważyłem, że coraz więcej osób
podejmuje świadome kroki

do stworzenia w życiu przestrzeni.

Niektórzy udają się
do specjalnych kurortów,

gdzie za setki dolarów dziennie

oddają komórkę i laptopa

w recepcji na cały pobyt.

Znajomi, przed pójściem spać,

zamiast przewijać wiadomości

lub przeglądać YouTuba,

po prostu wyłączają światła
i słuchają muzyki.

Zauważyli, że dzięki temu
nie tylko sypiają lepiej,

ale też budzą się bardziej wypoczęci.

Raz miałem szczęście zajechać

w wysokie, ciemne góry za Los Angeles,

gdzie wielki poeta i wykonawca

i międzynarodowy obiekt westchnień
Leonard Cohen

mieszkał i tworzył przez wiele lat
jako pełnoetatowy mnich

w Centrum Zen w Mount Baldy.

Nie byłem mocno zaskoczony,

kiedy płyta, którą wydał w wieku 77 lat,

której celowo nadał mdły tytuł
"Stare Pomysly" ("Old Ideas"),

była numerem jeden
na listach w 17 krajach,

a w pierwszej piątce w 9 innych.

Jest w nas coś, wydaje mi się,

co woła o poczucie intymności i głębi,
które to znajdujemy w takich ludziach,

którym nie szkoda czasu ani zachodu,
aby siedzieć w bezruchu.

Chyba wiele z nas ma to odczucie,

ja je na pewno mam,

że stoimy tuż przy od ogromnym ekranie,

który jest głośny i zatłoczony,

zmienia się z każdą sekundą.

Ten ekran to nasze życie.

Tylko jeśli odsuniemy się od niego

i staniemy w bezruchu,

możemy spostrzec znaczenie obrazów

i uchwycić ogólną koncepcję dzieła.

Kilka osób robi to dla nas,
podążając donikąd.

W czasach przyśpieszenia

nic nie jest bardziej ożywcze
niż spowolnienie.

W czasach rozkojarzenia,

nic nie jest tak luksusowe,
jak zwracanie uwagi.

Jak w czasach ciągłego ruchu,

nic nie jest tak pilne,
jak siedzenie w bezruchu.

Możesz pojechać na swoje
następne wakacje

do Paryża, na Hawaje
czy do Nowego Orleanu.

Założę się, że świetnie spędzisz czas.

Ale jeżeli chcesz wrócić żywy,
pełen świeżej nadziei,

zakochany w świecie,

chyba warto rozważyć podróż donikąd.

Dziękuję.

(Brawa)