Η τέχνη της ακινησίας

Πού θα ήθελε να πάει περισσότερο ο ταξιδιωτικός συγγραφέας Πίκο Άγιερ; Πουθενά. Σε έναν αντιφατικό και λυρικό διαλογισμό, ο Άγιερ ρίχνει μια ματιά στην απίστευτη διορατικότητα που έρχεται όταν αφιερώνεις χρόνο στην ακινησία. Σε έναν κόσμο με συνεχή κίνηση και περισπασμούς, μας παρουσιάζει επιγραμματικά στρατηγικές που όλοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να κερδίσουν μερικά λεπτά από την κάθε μέρα, ή λίγες ημέρες από την κάθε εποχή. Είναι μια ομιλία για όποιον αισθάνεται να κατακλύζεται από τις απαιτήσεις του κόσμου μας.

Είμαι δια βίου ταξιδιώτης.

Ακόμη και όταν ήμουν μικρός,

υπολόγιζα ότι θα ήταν φθηνότερο

να πάω οικότροφος σε σχολείο στην Αγγλία

παρά στο καλύτερο σχολείο λίγο πιο κάτω
από το πατρικό μου στην Καλιφόρνια.

Έτσι, από την ηλικία των εννέα ετών

πετούσα μόνος μου μερικές φορές τον χρόνο

πάνω από τον Βόρειο Πόλο,
απλώς για να πάω σχολείο.

Φυσικά όσο περισσότερο πετούσα
τόσο περισσότερο αγαπούσα τις πτήσεις,

και την εβδομάδα
που αποφοίτησα από το λύκειο,

βρήκα δουλειά να καθαρίζω τραπέζια

έτσι ώστε να μπορώ να περνώ
κάθε εποχή των 18 μου χρόνων

σε μια διαφορετική ήπειρο.

Μετά, σχεδόν αναπόφευκτα,
έγινα ταξιδιωτικός συγγραφέας

ώστε η δουλειά μου και η ευχαρίστησή μου
μπόρεσαν να γίνουν ένα.

Άρχισα να αισθάνομαι πραγματικά
ότι αν είσαι αρκετά τυχερός

να περπατάς στους φωτισμένους με κεριά
Θιβετιανούς ναούς,

ή να περιπλανιέσαι
στην παραλία της Αβάνας

με τη μουσική να σε τυλίγει,

θα μπορούσες να φέρεις αυτούς τους ήχους
και τους καταγάλανους ουρανούς,

και τη λάμψη του μπλε ωκεανού

στους φίλους σου, πίσω στην πατρίδα,

και να φέρεις πραγματικά λίγη μαγεία

και διαύγεια στην ίδια σου τη ζωή.

Μόνο που, όπως όλοι σας γνωρίζετε,

ένα από τα πρώτα πράγματα
που μαθαίνετε όταν ταξιδεύετε

είναι ότι πουθενά δεν είναι μαγικά
εκτός κι αν κοιτάξετε με τη σωστή ματιά.

Μπορείτε να πάτε
έναν θυμωμένο άντρα στα Ιμαλάια,

κι απλώς αρχίσει να γκρινιάζει
για το φαγητό.

Βρήκα ότι ο καλύτερος τρόπος

που θα μπορούσα να αναπτύξω
πιο προσεκτικά και ευγνώμονα μάτια

ήταν, παραδόξως,

να μην πηγαίνω πουθενά,
απλώς να κάθομαι ακίνητος.

Φυσικά με το να καθόμαστε ακίνητοι,
πολλοί από εμάς παίρνουμε

αυτό που αναζητάμε και χρειαζόμαστε
στις γρήγορες ζωές μας: ένα διάλειμμα.

Αλλά ήταν και ο μόνος τρόπος

που μπορούσα να βρω για να κοσκινίσω
τις διαφάνειες της εμπειρίας μου

και να καταλάβω το μέλλον και το παρελθόν.

Κι έτσι, προς μεγάλη μου έκπληξη,

βρήκα ότι το να μην πηγαίνεις πουθενά

ήταν τουλάχιστον τόσο συναρπαστικό
όσο το να πηγαίνεις στο Θιβέτ ή την Κούβα.

Με το «μη πηγαίνοντας πουθενά»,
δεν εννοώ κάτι πιο τρομαχτικό

από το να περνάτε μερικά λεπτά κάθε μέρα

ή μερικές μέρες κάθε εποχή,

ή ακόμη, όπως κάνουν μερικοί άνθρωποι,

μερικά χρόνια απ' τη ζωή

για να κάτσετε ακίνητοι για αρκετό χρόνο

ώστε να βρείτε
τι σας συγκινεί περισσότερο,

να αναπολήσετε πού βρίσκεται
η πιο πραγματική σας ευτυχία

και να θυμηθείτε ότι μερικές φορές

το να βγάζεις τα προς το ζην
και το να ζεις

δείχνουν προς αντίθετες κατευθύνσεις.

Φυσικά, αυτό μας λένε σοφοί άνθρωποι
στο πέρασμα των αιώνων

από κάθε παράδοση.

Είναι μια παλιά ιδέα.

Πριν από περισσότερα από 2.000 χρόνια,
οι Στωικοί μάς υπενθύμιζαν

ότι δεν είναι η εμπειρία μας
που κάνει τη ζωή μας,

αλλά τι κάνουμε με αυτή.

Φανταστείτε έναν τυφώνα να σαρώνει
ξαφνικά την πόλη σας

και να κάνει τα πάντα συντρίμμια.

Ο ένας παθαίνει ψυχολογικό τραύμα
για όλη του τη ζωή.

Αλλά ένας άλλος, ίσως και ο αδελφός του,
νιώθει σχεδόν απελευθερωμένος,

και αποφασίζει ότι αυτή είναι μια σπουδαία
ευκαιρία να ξαναρχίσει τη ζωή του.

Είναι ακριβώς το ίδιο συμβάν,

αλλά ριζικά διαφορετικές αντιδράσεις.

Δεν υπάρχει κάτι καλό ή κακό,
όπως μας είπε ο Σαίξπηρ στον «Άμλετ»,

αλλά η σκέψη το κάνει αυτό ή το άλλο.

Αυτή ήταν η εμπειρία μου ως ταξιδιώτης.

Πριν από 24 χρόνια έκανα ένα ταξίδι
που μου άλλαξε τελείως το μυαλό

στη Βόρεια Κορέα.

Αλλά το ταξίδι διήρκεσε μερικές μέρες.

Αυτό που έκανα με αυτό ακίνητος,
πηγαίνοντας πίσω σε αυτό στο μυαλό μου,

προσπαθώντας να το καταλάβω,
να βρω ένα μέρος γι' αυτό στη σκέψη μου,

αυτό διήρκεσε ήδη 24 χρόνια

και μάλλον θα διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή.

Το ταξίδι, με άλλα λόγια,
μου έδωσε μερικά καταπληκτικά αξιοθέατα,

αλλά μόνο με το να κάθομαι ακίνητος

μπορώ να τα κάνω γνώσεις με διάρκεια.

Μερικές φορές νομίζω
ότι τόσα πολλά στη ζωή μας

γίνονται μέσα στο κεφάλι μας,

στη μνήμη, ή τη φαντασία
ή την ερμηνεία ή τον προβληματισμό,

που αν θέλω πραγματικά
να αλλάξω τη ζωή μου

καλύτερα να αρχίσω
με το να αλλάζω το μυαλό μου.

Δεν είναι κάτι καινούργιο.

Γι' αυτό ο Σαίξπηρ και οι Στωικοί
μάς το έλεγαν πριν από αιώνες,

αλλά ο Σαίξπηρ δεν είχε να αντιμετωπίσει
200 ηλεκτρονικά μηνύματα την ημέρα.

(Γέλια)

Οι Στωικοί, απ' όσο γνωρίζω,
δεν ήταν στο Facebook.

Όλοι γνωρίζουμε ότι
στις κατά παραγγελία ζωές μας,

αυτό που έχει μεγαλύτερη ζήτηση

είναι ο εαυτός μας.

Όπου και να είμαστε,
μέρα ή νύχτα,

τα αφεντικά μας, οι σπάμερ,
οι γονείς μας, μπορούν να μας βρουν.

Οι κοινωνιολόγοι βρήκαν
ότι τα τελευταία χρόνια

οι Αμερικανοί δουλεύουν λιγότερες ώρες
απ' ό,τι πριν από 50 χρόνια,

αλλά αισθανόμαστε
σα να δουλεύουμε περισσότερο.

Έχουμε όλο και περισσότερες συσκευές
εξοικονόμησης χρόνου,

αλλά μερικές φορές, έχουμε
όλο και λιγότερο χρόνο.

Μπορούμε να έρθουμε σε επαφή
πολύ ευκολότερα με τον κόσμο

στις πιο μακρινές γωνιές του πλανήτη,

αλλά μερικές φορές σε αυτή τη διαδικασία

χάνουμε την επαφή με τον εαυτό μας.

Μία από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις μου
ως ταξιδιώτης

ήταν που βρήκα ότι συχνά,
ακριβώς αυτοί οι άνθρωποι

που μας επέτρεψαν να πάμε οπουδήποτε

δεν σκοπεύουν να πάνε πουθενά.

Με άλλα λόγια, ακριβώς αυτά τα άτομα

που έχουν δημιουργήσει τις τεχνολογίες

που υπερπηδούν τόσα από τα παλιά όρια,

είναι οι ίδιοι που φέρονται σοφά
για την ανάγκη των ορίων,

ακόμη και όταν αφορά την τεχνολογία.

Πήγα μια φορά στα κεντρικά της Google

και είδα όλα αυτά για τα οποία
πολλοί από εσάς έχετε ακούσει·

τα δεντρόσπιτα σε εσωτερικό χώρο,
τα τραμπολίνα,

υπάλληλους που ήταν ελεύθεροι το 20
τοις εκατό του πληρωμένου χρόνου τους

έτσι ώστε να μπορούν απλώς να αφήνουν
τη φαντασία τους ελεύθερη.

Αλλά αυτό που με εντυπωσίασε
ακόμη περισσότερο

ήταν ότι καθώς περίμενα
την ψηφιακή μου ταυτότητα,

ένας υπάλληλος της Google
μού έλεγε για το πρόγραμμα

που θα ξεκινούσε για να διδάξει
τους πολλούς πολλούς υπάλληλους της Google

που κάνουν γιόγκα,
πώς να γίνουν εκπαιδευτές της,

και ένας άλλος μου έλεγε
για το βιβλίο που θα έγραφε

για την εσωτερική μηχανή αναζήτησης,

και τους τρόπους με τους οποίους έχει
δείξει εμπειρικά η επιστήμη

ότι το να καθόμαστε ακίνητοι,
ή ο διαλογισμός,

μπορούν να οδηγήσουν όχι μόνο
σε καλύτερη υγεία ή καθαρότερη σκέψη,

αλλά ακόμη
και σε συναισθηματική νοημοσύνη.

Έχω έναν ακόμη φίλο στη Σίλικον Βάλεϋ

που είναι ένας από
τους πιο εύγλωττους εκπροσώπους

των τελευταίων τεχνολογιών,

και ήταν ένας από τους ιδρυτές
του περιοδικού Wired, ο Κέβιν Κέλι.

Ο Κέβιν έγραψε το τελευταίο του βιβλίο
για τις φρέσκες τεχνολογίες

χωρίς έξυπνο τηλέφωνο ή φορητό
υπολογιστή ή τηλεόραση στο σπίτι του.

Όπως πολλοί στη Σίλικον Βάλεϋ,

προσπαθεί πολύ σκληρά να παρατηρεί

αυτό που ονομάζουν
αργία του Διαδικτύου,

όπου κάθε εβδομάδα για 24 ή 48 ώρες

βγαίνουν τελείως εκτός σύνδεσης

για να μαζέψουν την αίσθηση κατεύθυνσης

και αναλογίας που θα χρειαστούν
όταν ξανασυνδεθούν.

Το μόνο πράγμα που ίσως δεν μας δίνει
πάντα η τεχνολογία

είναι η αίσθηση του πώς να κάνουμε
την πιο σοφή χρήση της τεχνολογίας.

Όταν μιλάτε για την αργία του Σαββάτιου,

κοιτάξτε τις Δέκα Εντολές --

υπάρχει μόνο μία λέξη εκεί για την οποία
χρησιμοποιείται το επίθετο «Άγιο»,

και αυτή είναι το Σαββάτιο.

Πήρα το άγιο Εβραϊκό βιβλίο της Τορά --

το πιο μεγάλο της κεφάλαιο
έχει να κάνει με το Σαββάτιο.

Όλοι μας γνωρίζουμε ότι είναι πραγματικά
μία από τις σπουδαιότερες πολυτέλειές μας,

ο άδειος χώρος.

Σε πολλά μουσικά κομμάτια,
η παύση ή η ανάπαυλα

είναι που δίνουν στο κομμάτι
την ομορφιά του και το σχήμα του.

Ξέρω ότι ως συγγραφέας

συχνά θα προσπαθήσω να συμπεριλάβω
πολύ άδειο χώρο στη σελίδα

ώστε ο αναγνώστης να συμπληρώσει
τις σκέψεις και τις προτάσεις μου

ώστε η φαντασία του να έχει
χώρο να αναπνεύσει.

Τώρα, στον φυσικό κόσμο,
φυσικά, πολλοί άνθρωποι,

αν έχουν τους πόρους,

θα προσπαθήσουν να αποκτήσουν
ένα εξοχικό, ένα δεύτερο σπίτι.

Ποτέ μου δεν είχα αυτούς τους πόρους,

αλλά καμιά φορά θυμάμαι
ότι όποτε θέλω,

μπορώ να βρω ένα δεύτερο σπίτι
στον χρόνο, αν όχι στον χώρο,

απλώς παίρνοντας μια μέρα ρεπό.

Φυσικά δεν είναι ποτέ εύκολο,
γιατί όποτε το κάνω, περνώ πολύ χρόνο

ανησυχώντας για όλα τα επιπλέον πράγματα

που θα με πλακώσουν την επόμενη ημέρα.

Καμιά φορά νομίζω ότι καλύτερα
να κόψω το κρέας, το σεξ ή το κρασί

παρά τη δυνατότητα πρόσβασης
στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

(Γέλια)

Κάθε εποχή προσπαθώ να πηγαίνω
για τρεις ημέρες σε ένα ησυχαστήριο

αλλά ένα κομμάτι μου ακόμη νιώθει ένοχο
που άφησα πίσω την καημένη τη γυναίκα μου

και που αγνοούσα όλα αυτά
τα φαινομενικά επείγοντα μηνύματα

από τα αφεντικά μου

και ίσως να έχασα
και το πάρτι γενεθλίων ενός φίλου.

Αλλά μόλις φτάσω σε ένα μέρος
πραγματικής ησυχίας,

συνειδητοποιώ ότι μόνο πηγαίνοντας εκεί

θα έχω κάτι φρέσκο ή δημιουργικό
ή χαρούμενο να μοιραστώ

με τη γυναίκα μου ή τα αφεντικά μου
ή τους φίλους μου.

Ειδάλλως, πραγματικά,

απλώς τους επιβάλω την εξάντλησή μου
ή την αποσπασμένη μου προσοχή,

κάτι που δεν είναι καθόλου ευλογία.

Έτσι όταν ήμουν 29,

αποφάσισα να ξαναφτιάξω
ολόκληρη τη ζωή μου

υπό το φως του να μην πηγαίνεις πουθενά.

Ένα απόγευμα επέστρεφα από το γραφείο,

ήταν περασμένα μεσάνυχτα, ήμουν σε ένα
ταξί και περνούσαμε την Πλατεία Τάιμς,

και ξαφνικά συνειδητοποίησα
ότι έτρεχα γύρω γύρω τόσο πολύ

που δεν μπορούσα ποτέ
να προλάβω τη ζωή μου.

Και όπως έγινε, η ζωή μου μετά,

ήταν λίγο πολύ αυτή που μπορεί
να είχα ονειρευτεί ως μικρό παιδί.

Είχα πραγματικά ενδιαφέροντες
φίλους και συναδέλφους,

είχα ένα ωραίο διαμέρισμα
στη Λεωφόρο Παρκ και στην 20η οδό.

Είχα μια συναρπαστική, για μένα, δουλειά,
να γράφω για παγκόσμια θέματα,

αλλά δεν μπορούσα ποτέ
να ξεφύγω αρκετά από αυτά

για να ακούσω τον εαυτό μου
να σκέφτεται --

ή πραγματικά, να καταλάβω
αν ήμουν αληθινά ευτυχισμένος.

Κι έτσι, εγκατέλειψα
την ονειρεμένη μου ζωή

για μια γκαρσονιέρα στα σοκάκια
του Κιότο, στην Ιαπωνία,

που ήταν το μέρος που για πολύ καιρό
μου ασκούσε μια δυνατή,

πολύ μυστηριώδη έλξη.

Ακόμη και ως παιδί

κοιτούσα έναν πίνακα του Κιότο
και ένιωθα ότι το αναγνώριζα,

το ήξερα πριν καν το δω.

Αλλά είναι επίσης,
όπως όλοι σας γνωρίζετε,

μια υπέροχη πόλη,
περιτριγυρισμένη από λόφους,

γεμάτη με πάνω από 2.000 ναούς και βωμούς,

όπου οι άνθρωποι κάθονται ακίνητοι
εδώ και πάνω από 800 χρόνια.

Πολύ σύντομα αφού μετακόμισα εκεί,
κατέληξα εκεί που είμαι ακόμη

με τη γυναίκα μου και τα παιδιά μας τότε,

σε ένα διαμέρισμα δύο δωματίων
στη μέση του πουθενά

όπου δεν είχαμε ποδήλατο ή αυτοκίνητο,

δεν είχαμε τηλεόραση που να καταλαβαίνω,

και έπρεπε να συντηρήσω
τους αγαπημένους μου

ως ταξιδιωτικός συγγραφέας
και δημοσιογράφος,

έτσι ήταν ξεκάθαρο ότι δεν ήταν ιδανικό
για να προχωρήσει η δουλειά μου

ή για πολιτιστικό ενθουσιασμό

ή για κοινωνικό περισπασμό.

Αλλά συνειδητοποίησα ότι μου δίνει
αυτό που μου ήταν πολυτιμότερο,

που ήταν ημέρες

και ώρες.

Δεν χρειάστηκε να χρησιμοποιήσω
κινητό ούτε μία φορά εκεί.

Σχεδόν ποτέ δεν χρειάστηκε να δω την ώρα,

και κάθε πρωί όταν ξυπνούσα,

η ημέρα απλωνόταν μπροστά μου

σαν ένα ανοιχτό λιβάδι.

Και όταν η ζωή πετάει
μία από τις άσχημες εκπλήξεις της,

όπως πάντα, πάνω από μία φορά,

όταν ένας γιατρός έρχεται στο δωμάτιό μου

με μια σοβαρή έκφραση,

ή ένα αυτοκίνητο πετάγεται μπροστά μου
στον αυτοκινητόδρομο,

ξέρω, βαθιά μέσα μου,

ότι ο χρόνος που πέρασα
χωρίς να πηγαίνω πουθενά

θα με διατηρήσει πολύ περισσότερο

απ' όλο τον χρόνο που πέρασα τρέχοντας
στο Μπουτάν ή τα Νησιά του Πάσχα.

Πάντα θα είμαι ταξιδιώτης --

ο βιοπορισμός μου εξαρτάται από αυτό --

αλλά μία από τις ομορφιές του ταξιδιού

είναι ότι σου επιτρέπει
να φέρεις την ακινησία

μέσα στην κίνηση
και την αναταραχή του κόσμου.

Μπήκα μία φορά στο αεροπλάνο
στη Φρανκφούρτη, στη Γερμανία

και μια νεαρή Γερμανίδα ήρθε
και κάθισε δίπλα μου

και ξεκίνησε μια πολύ φιλική συζήτηση

για περίπου 30 λεπτά,

και μετά απλώς γύρισε από την άλλη πλευρά

και έκατσε σιωπηλή για 12 ώρες.

Δεν άνοιξε ούτε μια φορά την οθόνη της,

δεν έβγαλε κάποιο βιβλίο,
δεν έπεσε καν για ύπνο,

απλώς καθόταν σιωπηλή,

και κάτι από τη διαύγεια
και την ηρεμία της μεταδόθηκε σε μένα.

Παρατήρησα όλο και περισσότερο κόσμο
να παίρνει συνειδητά μέτρα αυτές τις μέρες

για να προσπαθήσει να κάνει
χώρο στη ζωή του.

Μερικοί πάνε σε απομονωμένα θέρετρα

όπου θα ξοδέψουν
εκατοντάδες δολάρια τη βραδιά

για να δώσουν το κινητό τους
και τον φορητό τους υπολογιστή

στην υποδοχή μόλις φτάσουν.

Μερικά άτομα που γνωρίζω,
πριν πάνε για ύπνο,

αντί να δουν τα μηνύματά τους

ή να τσεκάρουν το YouTube,

απλώς σβήνουν τα φώτα
και ακούνε λίγη μουσική,

και παρατηρούν
ότι κοιμούνται πολύ καλύτερα

και ξυπνούν πολύ πιο ανανεωμένοι.

Μία φορά ήμουν αρκετά τυχερός

να οδηγήσω στα ψηλά, σκοτεινά βουνά
πίσω από το Λος Άντζελες,

όπου ο σπουδαίος ποιητής και τραγουδιστής

και παγκόσμιος καρδιοκατακτητής
Λέοναρντ Κόεν

ζούσε και δούλευε για πολλά χρόνια
ως πλήρους απασχόλησης μοναχός

στο Κέντρο Ζεν του όρους Μπόλντι.

Δεν με εξέπληξε ιδιαίτερα

όταν ο δίσκος που κυκλοφόρησε
στα 77 του,

στον οποίον έδωσε επίτηδες
τον λιγότερο σέξι τίτλο «Παλιές Ιδέες»,

πήγε στο νούμερο ένα στα τσάρτ
σε 17 χώρες στον κόσμο

και στα τοπ πέντε σε εννέα άλλες.

Νομίζω ότι κάτι μέσα μας φωνάζει

για την αίσθηση οικειότητας και βάθους
που παίρνουμε από άτομα σαν αυτά,

που παίρνουν τον χρόνο και κοπιάζουν
για να σταθούν ακίνητοι.

Νομίζω ότι πολλοί έχουν την αίσθηση,
εγώ σίγουρα την έχω,

ότι καθόμαστε περίπου 5 εκατοστά
από μια τεράστια οθόνη,

και έχει θόρυβο, έχει κόσμο,

και αλλάζει κάθε δευτερόλεπτο,

και αυτή η οθόνη είναι η ζωή μας.

Μόνο κάνοντας ένα βήμα πίσω,
και μετά ένα ακόμη πιο πίσω,

και με το να σταθούμε ακίνητοι,

μπορούμε να αρχίσουμε να βλέπουμε
τι σημαίνει ο καμβάς

και να πιάσουμε το ευρύτερο νόημα.

Μερικά άτομα το κάνουν αυτό για μας
με το να μην πηγαίνουν πουθενά.

Έτσι, σε μια εποχή επιτάχυνσης,

τίποτα δεν μπορεί να είναι
πιο απολαυστικό από το να επιβραδύνουμε.

Στην εποχή του περισπασμού,

τίποτα δεν είναι τόσο πολυτελές
όσο το να δίνουμε προσοχή.

Σε μια εποχή συνεχούς κίνησης,

τίποτα δεν είναι τόσο επείγον
όσο το να καθόμαστε ακίνητοι.

Έτσι στις επόμενες διακοπές σας
μπορείτε να πάτε

στο Παρίσι ή τη Χαβάη ή τη Νέα Ορλεάνη.

Σίγουρα θα τα περάσετε υπέροχα.

Αλλά αν θέλετε να επιστρέψετε σπίτι
ζωντανοί και γεμάτοι με φρέσκια ελπίδα,

ερωτευμένοι με τον κόσμο,

νομίζω μπορεί να θέλετε να δοκιμάσετε
το ενδεχόμενο να μην πάτε πουθενά.

Σας ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)