Ο Δρόμος του Μεταξιού: ο πρώτος «παγκόσμιος ιστός» στην ιστορία - Σάνον Χάρις Καστέλο

Δείτε όλο το μάθημα: http://ed.ted.com/lessons/the-silk-road-history-s-first-world-wide-web-shannon-harris-castelo

Με τη σύγχρονη τεχνολογία, μια παγκόσμια ανταλλαγή αγαθών και ιδεών μπορεί να συμβεί με το πάτημα ενός κουμπιού. Αλλά, τι γινόταν πριν 2.000 χρόνια; Η Σάνον Χάρις Καστέλο ξεδιπλώνει την ιστορία του Δρόμου του Μεταξιού, μήκους περίπου 8.000 χιλιομέτρων, ενός δικτύου πολλαπλών διαδρομών που χρησιμοποιούσε την κοινή γλώσσα του εμπορίου για να συνδέει τους σημαντικότερους οικισμούς στον κόσμο, νήμα-νήμα.

Μάθημα από τη Σάνον Χάρις Καστέλο, κινούμενη απεικόνιση από τη Στεφ Λι.

Ένας Λονδρέζος τραπεζίτης
στέλνει τις τελευταίες

χρηματιστηριακές πληροφορίες
στο Χονγκ Κονγκ

σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο.

Με ένα κλικ, ένας πελάτης στη Νέα Υόρκη

παραγγέλνει ηλεκτρονικά προϊόντα
από το Πεκίνο

που μεταφέρονται παντού σε διάστημα ημερών

με φορτηγό αεροπλάνο ή φορτηγό πλοίο.

Η ταχύτητα και ο όγκος με τα οποία

μετακινούνται τα αγαθά
και οι πληροφορίες σήμερα,

είναι πρωτοφανής στην ιστορία.

Η παγκόσμια ανταλλαγή,
είναι παλιότερη απ' ό,τι νομίζουμε,

φτάνοντας πάνω από 2.000 χρόνια πίσω
σε μια έκταση περίπου 8.000 χλμ

που είναι γνωστή ως ο Δρόμος του Μεταξιού.

Ο Δρόμος του Μεταξιού
δεν ήταν μόνο ένας δρόμος,

αλλά ένα δίκτυο πολλαπλών διαδρομών

που ξεπρόβαλαν σταδιακά
στη διάρκεια των αιώνων

και συνέδεαν διάφορους
οικισμούς μεταξύ τους,

νήμα-νήμα.

Οι πρώτοι γεωργικοί πολιτισμοί
ήταν απομονωμένα μέρη

σε εύφορες κοιλάδες ποταμών

και τα ταξίδια τους εμποδίζονταν
απ' τη γεωγραφία του περιβάλλοντος

και τον φόβο για το άγνωστο.

Αλλά ενώ αναπτύσσονταν,

ανακάλυψαν πως οι άνυδρες
έρημοι και μέρη των συνόρων τους

κατοικούνταν, όχι από τους δαίμονες
της λαογραφίας,

αλλά από έφιππες νομαδικές φυλές.

Οι Σκύθες, που εκτείνονταν από
την Ουγγαρία έως τη Μογγολία,

είχαν έρθει σε επαφή με τους πολιτισμούς

της Ελλάδας, της Αιγύπτου,
της Ινδίας και της Κίνας.

Αυτές οι συναντήσεις
συχνά δεν ήταν ειρηνικές.

Ακόμα και με τις επιδρομές
και τις συρράξεις,

καθώς και με το εμπόριο και
την προστασία των πλανόδιων εμπόρων,

ως αντάλλαγμα για τους δασμούς,

οι νομάδες άρχισαν να εξαπλώνουν
αγαθά, ιδέες και τεχνολογίες

μεταξύ των πολιτισμών χωρίς άμεση επαφή.

Ένα από τα πιο σημαντικά νήματα
αυτού του αναπτυσσόμενου ιστού

ήταν ο Περσικός Βασιλικός Δρόμος,

που ολοκληρώθηκε από τον Δαρείο Α'
τον 5ο αιώνα π.Κ.Χ.

Με έκταση περίπου 3.000 χλμ από
τον ποταμό Τίγρη έως το Αιγαίο Πέλαγος,

οι συνηθισμένες διασυνδέσεις
επέτρεπαν σε αγαθά και μηνύματα

να ταξιδεύουν στο 1/10 του χρόνου
που θα χρειαζόταν ένας ταξιδιώτης.

Με την κατάκτηση της Περσίας
από τον Μέγα Αλέξανδρο

την επέκταση στην Κεντρική Ασία
μέσω κτήσεων όπως η Σαμαρκάνδη,

και της ίδρυσης νέων,
όπως η Αλεξάνδρεια η Εσχάτη,

το δίκτυο του ελληνικού, αιγυπτιακού,
περσικού και ινδικού

πολιτισμού κι εμπορίου

επεκτάθηκε ανατολικά περισσότερο από ποτέ

και έθεσε τις βάσεις για μια γέφυρα
ανάμεσα στην Κίνα και τη Δύση.

Αυτό πραγματοποιήθηκε το 2ο αιώνα π.Κ.Χ.,

όταν ο πρέσβης Ζανγκ Κιάν,

που πήγε να διαπραγματευτεί
με τους νομάδες στη Δύση,

επέστρεψε στον Αυτοκράτορα Χαν
με ιστορίες

εξελιγμένων πολιτισμών,
επιτυχημένου εμπορίου

και εξωτικών αγαθών,
που ξεπερνούσαν τα δυτικά σύνορα.

Πρέσβεις και έμποροι στάλθηκαν
προς Περσία και Ινδία

για ν' ανταλλάξουν μετάξι και νεφρίτη
με άλογα και βαμβάκι,

μαζί με στρατό που φρουρούσε
το πέρασμά τους.

Ανατολικές και δυτικές διαδρομές
συνδέθηκαν σταδιακά

σε ένα ενοποιημένο σύστημα,
που εκτεινόταν στην Ευρασία

κι επέτρεπε τις πολιτιστικές
κι εμπορικές συναλλαγές

σε μεγαλύτερη έκταση από ποτέ.

Τα κινεζικά αγαθά έφτασαν στη Ρώμη

και προκάλεσαν εκροή χρυσού, η οποία
οδήγησε σε απαγόρευση του μεταξιού,

ενώ τα ρωμαϊκά γυαλικά έχριζαν
ιδιαίτερης εκτίμησης στην Κίνα.

Οι στρατιωτικές αποστολές
στην κεντρική Ασία

οδηγούσαν επίσης σε επαφές
των Κινέζων με τους Ρωμαίους στρατιώτες.

Πιθανώς διέδωσαν και την
τεχνολογία της βαλλίστρας

στον δυτικό κόσμο.

Η ζήτηση για εξωτικά και ξένα αγαθά

και τα κέρδη που επέφεραν

διατηρούσαν τις οδούς
του Δρόμου του Μεταξιού ανέπαφες,

ακόμα και όταν
η ρωμαϊκή αυτοκρατορία διαλυόταν

και οι κινεζικές δυναστείες
ανέβαιναν και έπεφταν.

Ακόμα και οι Μογγολικές ορδές
γνωστές για τις λεηλασίες

προστάτευαν ενεργά τις εμπορικές
διαδρομές και δεν τις διατάρασσαν.

Αλλά μαζί με τα προϊόντα,
αυτές οι διαδρομές διευκόλυναν

την κίνηση παραδόσεων, καινοτομιών,
ιδεολογιών και γλωσσών.

Με καταγωγή από την Ινδία, ο Βουδισμός
μετακινήθηκε στην Κίνα και την Ιαπωνία

για να καταστεί η κυρίαρχη θρησκεία εκεί.

Το Ισλάμ εξαπλώθηκε
από την Αραβική Χερσόνησο

μέχρι τη Νότια Ασία

και αναμείχθηκε με ντόπιες πεποιθήσεις,

οδηγώντας σε νέες πίστεις,
όπως ο Σιχισμός.

Η πυρίτιδα κατευθύνθηκε
από την Κίνα στη Μέση Ανατολή

και διαμόρφωσε το μέλλον
της Οθωμανικής

και Μογγολικής Αυτοκρατορίας
και της Δυναστείας των Σαφαβιδών.

Κατά κάποιον τρόπο, η επιτυχία
του Δρόμου του Μεταξιού

οδήγησε στον αφανισμό του,

καθώς νέες ναυτικές τεχνολογίες,
όπως η μαγνητική πυξίδα,

πέρασαν στην Ευρώπη, καταργώντας
τις εκτεταμένες χερσαίες διαδρομές.

Στο μεταξύ, την κατάρρευση
της κυριαρχίας των Μογγόλων

ακολούθησε η αποχώρηση της Κίνας
από το διεθνές εμπόριο.

Παρόλο που οι παλιές διαδρομές
και τα δίκτυα δεν άντεξαν,

είχαν αλλάξει τον κόσμο για πάντα

και δεν υπήρχε επιστροφή.

Οι Ευρωπαίοι που έψαχναν
νέες ναυτικές διαδρομές

για τα πλούτη που ήξεραν
ότι περίμεναν στην ανατολική Ασία

οδήγησαν στην Εποχή της Εξερεύνησης

και στην επέκταση μέχρι
την Αφρική και την Αμερική.

Σήμερα, η παγκόσμια διασύνδεση
διαμορφώνει τις ζωές μας όπως ποτέ πριν.

Καναδοί καταναλωτές αγοράζουν
μπλουζάκια φτιαγμένα στο Μπαγκλαντές.

Το ιαπωνικό κοινό παρακολουθεί
βρετανικά τηλεοπτικά σόου

και οι Τυνήσιοι ξεκινήσουν μια επανάσταση
με αμερικάνικο λογισμικό.

Ο αντίκτυπος της παγκοσμιοποίησης
στον πολιτισμό και την οικονομία

είναι αδιαμφισβήτητος.

Αλλά όποια και αν είναι
τα καλά και τα κακά του,

απέχει πολύ από ένα νέο φαινόμενο.

Παρόλο που τα βουνά,
οι έρημοι και οι ωκεανοί

που κάποτε μας χώριζαν

τώρα παρακάμπτονται
με υπερηχητικά οχήματα,

με διηπειρωτικά επικοινωνιακά καλώδια

και με σήματα
που στέλνονται από το διάστημα

παρά με καραβάνια
που ταξιδεύουν για μήνες,

τίποτα δεν θα ήταν πιθανό

χωρίς τους πρωτοποριακούς πολιτισμούς,

οι προσπάθειες των οποίων δημιούργησαν
το Δρόμο του Μεταξιού:

τον πρώτο παγκόσμιο ιστό στην ιστορία.