< Return to Video

Jonathan Haidt: Religie, evolutie, en de extase van zelftranscendentie

  • 0:00 - 0:03
    Ik heb een vraag voor je:
  • 0:03 - 0:05
    ben je religieus?
  • 0:05 - 0:07
    Steek je hand op
  • 0:07 - 0:10
    als je vindt dat je een religieus persoon bent.
  • 0:10 - 0:13
    Eens kijken, ik schat 3 à 4%.
  • 0:13 - 0:16
    Zoveel gelovigen op een TED-conferentie...
  • 0:16 - 0:18
    (Gelach)
  • 0:18 - 0:20
    Oké, hier is een andere vraag:
  • 0:20 - 0:22
    vind je jezelf op enige wijze
  • 0:22 - 0:24
    spiritueel? Steek je hand op.
  • 0:24 - 0:27
    Oké, dat is de meerderheid.
  • 0:27 - 0:29
    Mijn lezing vandaag
  • 0:29 - 0:31
    gaat over de voornaamste reden
  • 0:31 - 0:33
    waarom de meeste mensen zichzelf
  • 0:33 - 0:35
    op een of andere manier als spiritueel beschouwen.
  • 0:35 - 0:38
    Mijn talk gaat over zelftranscendentie.
  • 0:38 - 0:41
    Het is een basaal feit over mens-zijn
  • 0:41 - 0:44
    dat het zelf soms schijnt weg te smelten.
  • 0:44 - 0:46
    Wanneer dat gebeurt
  • 0:46 - 0:49
    is het gevoel extatisch
  • 0:49 - 0:51
    en reiken we uit naar beeldspraak als 'omhoog' en 'omlaag'
  • 0:51 - 0:53
    om deze gevoelens te verklaren.
  • 0:53 - 0:55
    We praten over opgetild worden
  • 0:55 - 0:57
    of opstijgen.
  • 0:57 - 1:00
    Nu is het erg moeilijk om over iets abstracts als dit
  • 1:00 - 1:02
    na te denken zonder goede beeldspraak.
  • 1:02 - 1:05
    Daarom stel ik de volgende beeldspraak voor.
  • 1:05 - 1:08
    Denk aan de geest als een huis met vele kamers,
  • 1:08 - 1:11
    waarvan de meeste erg vertrouwd zijn.
  • 1:11 - 1:14
    Maar soms is het alsof uit het niets
  • 1:14 - 1:16
    een deuropening verschijnt,
  • 1:16 - 1:19
    die toegang geeft tot een trap.
  • 1:19 - 1:21
    We lopen de trap op
  • 1:21 - 1:25
    en ervaren een staat van veranderd bewustzijn.
  • 1:25 - 1:27
    In 1902
  • 1:27 - 1:29
    schreef de beroemde Amerikaanse psycholoog
  • 1:29 - 1:32
    William James over de vele soorten religieuze ervaring.
  • 1:32 - 1:34
    Hij verzamelde alle mogelijke casestudies.
  • 1:34 - 1:36
    Hij citeerde alle mogelijke mensen
  • 1:36 - 1:38
    met een verscheidenheid van dergelijke ervaringen.
  • 1:38 - 1:40
    Een van de meest fascinerende, vind ik
  • 1:40 - 1:42
    deze jongeman, Stephen Bradley,
  • 1:42 - 1:45
    die in 1820 volgens hem Jezus ontmoette.
  • 1:45 - 1:48
    Dit is wat Bradley daarover zei:
  • 1:51 - 1:53
    (Muziek)
  • 1:54 - 1:57
    (Video) Stephen Bradley: ik dacht dat ik de Verlosser een seconde lang
  • 1:57 - 1:59
    in menselijke vorm in de kamer zag,
  • 1:59 - 2:01
    met uitgestrekte armen.
  • 2:01 - 2:04
    Hij scheen te zeggen: "Kom."
  • 2:04 - 2:07
    De volgende dag trilde ik van geluk.
  • 2:07 - 2:10
    Mijn blijdschap was zo groot dat ik zei te willen sterven.
  • 2:10 - 2:13
    Deze wereld had geen plaats in mijn genegenheid.
  • 2:13 - 2:15
    Voor deze tijd was ik
  • 2:15 - 2:17
    erg egoïstisch en zelfingenomen.
  • 2:17 - 2:20
    Maar nu verlangde ik naar geluk voor alle mensen
  • 2:20 - 2:22
    en kon doorvoeld
  • 2:22 - 2:25
    mijn ergste vijanden vergeven.
  • 2:26 - 2:28
    JH: Merk op
  • 2:28 - 2:30
    hoe Bradleys bekrompen, moralistische zelf
  • 2:30 - 2:32
    sterft terwijl hij de trap beklimt.
  • 2:32 - 2:34
    Op dat hogere niveau
  • 2:34 - 2:37
    wordt hij liefdevol en vergevensgezind.
  • 2:38 - 2:40
    Veel godsdiensten hebben talrijke manieren gevonden
  • 2:40 - 2:42
    om mensen de trap op te helpen.
  • 2:42 - 2:44
    Sommigen schakelen het zelf uit door meditatie.
  • 2:44 - 2:46
    Andere gebruiken psychedelische drugs.
  • 2:46 - 2:50
    Deze 16e-eeuwse Azteekse rol beeldt een man af
  • 2:50 - 2:53
    die een psilocybine-paddenstoel gaat eten,
  • 2:53 - 2:57
    en die tegelijkertijd de trap op getrokken wordt door een god.
  • 2:57 - 2:59
    Anderen dansen of draaien rond
  • 2:59 - 3:01
    om zelfoverstijging te bevorderen.
  • 3:01 - 3:04
    Maar je hebt geen godsdienst nodig voor het beklimmen van de trap.
  • 3:04 - 3:07
    Veel mensen vinden zelfoverstijging in de natuur.
  • 3:07 - 3:10
    Anderen ontstijgen zichzelf tijdens dancefeesten.
  • 3:10 - 3:13
    Maar hier is de vreemdste plaats van allemaal:
  • 3:13 - 3:15
    ...oorlog.
  • 3:15 - 3:17
    Zovele boeken over oorlog zeggen hetzelfde:
  • 3:17 - 3:19
    niets brengt mensen nader tot elkaar
  • 3:19 - 3:21
    dan oorlog.
  • 3:21 - 3:24
    En dat bijeenkomen opent de mogelijkheid
  • 3:24 - 3:27
    van buitengewone zelftranscendente ervaringen.
  • 3:27 - 3:29
    Ik ga een fragment afspelen
  • 3:29 - 3:31
    van dit boek van Glenn Gray.
  • 3:31 - 3:34
    Gray was een Amerikaanse soldaat in de Tweede Wereldoorlog.
  • 3:34 - 3:37
    Na de oorlog interviewde hij vele andere soldaten
  • 3:37 - 3:39
    en schreef over de ervaring van mannen in de strijd.
  • 3:39 - 3:41
    Hier is een sleutelpassage
  • 3:41 - 3:44
    waarin hij, als het ware, de trap beschrijft.
  • 3:46 - 3:48
    (Video) Glenn Gray: Veel veteranen zullen toegeven
  • 3:48 - 3:51
    dat de ervaring van gezamenlijke inzet in de strijd
  • 3:51 - 3:54
    het hoogtepunt van hun leven was.
  • 3:54 - 3:57
    'Ik' verandert onmerkbaar in 'wij',
  • 3:57 - 3:59
    'mijn' wordt 'ons'
  • 3:59 - 4:01
    en individueel geloof
  • 4:01 - 4:04
    verliest zijn centrale belang.
  • 4:04 - 4:06
    Ik geloof dat het niets minder is
  • 4:06 - 4:09
    dan de verzekering van onsterfelijkheid,
  • 4:09 - 4:12
    die zelfopoffering op deze momenten
  • 4:12 - 4:15
    zo relatief makkelijk maakt.
  • 4:15 - 4:18
    Ik val misschien, maar ik sterf niet,
  • 4:18 - 4:21
    want datgene wat echt is in mij leeft verder
  • 4:21 - 4:23
    in de kameraden
  • 4:23 - 4:25
    voor wie ik mijn leven gaf.
  • 4:27 - 4:30
    JH: Dus wat al deze gevallen gemeen hebben,
  • 4:30 - 4:33
    is dat het zelf vervaagt, of wegsmelt,
  • 4:33 - 4:35
    en het voelt goed, buitengewoon goed,
  • 4:35 - 4:38
    op een totaal andere manier dan we ons normaliter voelen.
  • 4:38 - 4:41
    Het voelt verheffend.
  • 4:41 - 4:44
    Dit idee dat we stijgen, stond centraal
  • 4:44 - 4:47
    in het werk van de grote Franse socioloog Emile Durkheim.
  • 4:47 - 4:49
    Durkheim noemde ons zelfs: Homo duplex,
  • 4:49 - 4:51
    'tweelagig mens'.
  • 4:51 - 4:54
    Het lagere niveau noemde hij het profane niveau.
  • 4:54 - 4:57
    Profaan is het tegenovergestelde van heilig.
  • 4:57 - 4:59
    Het betekent 'gewoon'.
  • 4:59 - 5:02
    In onze gewone levens zijn we individuen.
  • 5:02 - 5:05
    We willen onze eigen verlangens vervullen.
  • 5:05 - 5:07
    We jagen individuele doelen na.
  • 5:07 - 5:09
    Maar soms gebeurt er iets
  • 5:09 - 5:11
    dat een nieuwe fase inluidt.
  • 5:11 - 5:13
    Individuen komen samen
  • 5:13 - 5:16
    in een team, een beweging of een natie,
  • 5:16 - 5:19
    die veel meer is dan de som van haar delen.
  • 5:19 - 5:22
    Durkheim noemde dit het niveau van het heilige,
  • 5:22 - 5:24
    want hij geloofde dat de functie van religie
  • 5:24 - 5:26
    was om mensen te verenigen in een groep,
  • 5:26 - 5:29
    in een morele gemeenschap.
  • 5:29 - 5:32
    Durkheim gelooft dat alles wat ons samenbrengt
  • 5:32 - 5:34
    iets heiligs krijgt.
  • 5:34 - 5:36
    Als mensen zich verenigen
  • 5:36 - 5:38
    rond een heilig object of heilige waarde,
  • 5:38 - 5:41
    werken ze als een team en beschermen die.
  • 5:41 - 5:43
    Durkheim schreef
  • 5:43 - 5:45
    over een aantal intense collectieve emoties
  • 5:45 - 5:48
    die het wonder van E pluribus unum verwezenlijken.
  • 5:48 - 5:50
    Ze maken van individuen een groep.
  • 5:50 - 5:53
    Denk aan de gemeenschappelijke Britse vreugde
  • 5:53 - 5:56
    op de dag dat de Tweede Wereldoorlog voorbij was.
  • 5:56 - 5:59
    Denk aan de gezamenlijke woede op het Tahrirplein,
  • 5:59 - 6:02
    die een dictator ten val bracht.
  • 6:02 - 6:04
    En denk aan de collectieve rouw
  • 6:04 - 6:06
    in de Verenigde Staten
  • 6:06 - 6:09
    die we voelden, en die ons allemaal samenbracht
  • 6:09 - 6:12
    na 11 september.
  • 6:12 - 6:15
    Laat ik samenvatten waar we zijn.
  • 6:15 - 6:17
    Ik zeg dat de capaciteit voor zelftranscendentie
  • 6:17 - 6:20
    een fundamenteel deel van de mens is.
  • 6:20 - 6:22
    Ik geef de beeldspraak van
  • 6:22 - 6:24
    een trap in de geest.
  • 6:24 - 6:26
    Ik zeg dat we Homo Duplex zijn
  • 6:26 - 6:29
    en dat deze trap ons van het profane niveau
  • 6:29 - 6:31
    naar het niveau van het heilige brengt.
  • 6:31 - 6:33
    Als we die trap beklimmen,
  • 6:33 - 6:35
    vervaagt eigenbelang
  • 6:35 - 6:37
    en zijn we minder geïnteresseerd in onszelf
  • 6:37 - 6:39
    en we voelen ons beter, nobeler,
  • 6:39 - 6:42
    en op een of andere manier verheven.
  • 6:42 - 6:45
    Dus is hier de hamvraag
  • 6:45 - 6:47
    voor sociaal wetenschappers als ik:
  • 6:47 - 6:49
    is de trap een kenmerk
  • 6:49 - 6:52
    van ons evolutionaire ontwerp?
  • 6:52 - 6:55
    Is het een product van natuurlijke selectie,
  • 6:55 - 6:57
    zoals onze handen?
  • 6:57 - 7:00
    Of is het een fout in het systeem?
  • 7:00 - 7:02
    Dit religieuze gedoe is
  • 7:02 - 7:05
    gewoon kortsluiting in het brein.
  • 7:05 - 7:07
    Jill heeft een hersenbloeding en een religieuze ervaring.
  • 7:07 - 7:09
    Gewoon een fout.
  • 7:09 - 7:13
    Veel wetenschappers die religie bestuderen, zien het zo.
  • 7:13 - 7:15
    De Nieuwe Atheïsten bijvoorbeeld
  • 7:15 - 7:17
    stellen dat religie een groep 'memes' is,
  • 7:17 - 7:19
    min of meer parasitische memes
  • 7:19 - 7:21
    die onze geesten binnendringen
  • 7:21 - 7:24
    en ons allerlei religieuze dingen laten doen,
  • 7:24 - 7:26
    zelfdestructieve dingen zoals zelfmoordaanslagen.
  • 7:26 - 7:28
    Hoe zou het
  • 7:28 - 7:30
    ooit goed voor ons kunnen zijn
  • 7:30 - 7:32
    om onszelf te verliezen?
  • 7:32 - 7:34
    Hoe zou een organisme
  • 7:34 - 7:36
    zich ooit kunnen aanpassen
  • 7:36 - 7:39
    door eigenbelang te overwinnen?
  • 7:39 - 7:41
    Dat zal ik je laten zien.
  • 7:41 - 7:43
    In "De afstamming van de mens",
  • 7:43 - 7:45
    schreef Charles Darwin veel
  • 7:45 - 7:47
    over de evolutie van moraliteit --
  • 7:47 - 7:50
    waar komt het vandaan, waarom hebben we het?
  • 7:50 - 7:52
    Darwin merkte op dat veel van onze deugden
  • 7:52 - 7:54
    ons weinig opleveren
  • 7:54 - 7:56
    maar erg nuttig zijn voor onze groepen.
  • 7:56 - 7:58
    Hij schreef over het scenario
  • 7:58 - 8:00
    van rivaliteit tussen
  • 8:00 - 8:02
    twee stammen oermensen.
  • 8:02 - 8:05
    Hij zei: "Als de ene stam
  • 8:05 - 8:07
    een hoop dappere, medelevende
  • 8:07 - 8:09
    en trouwe leden zou hebben
  • 8:09 - 8:11
    die altijd bereid waren elkaar te helpen en beschermen,
  • 8:11 - 8:13
    zou deze stam succesvoller zijn
  • 8:13 - 8:15
    en de andere overwinnen."
  • 8:15 - 8:17
    Hij vervolgde: "Egoïstische en
  • 8:17 - 8:19
    twistzieke mensen hechten zich niet,
  • 8:19 - 8:21
    en zonder samenhang
  • 8:21 - 8:23
    kan niets bewerkstelligd worden."
  • 8:23 - 8:25
    Met andere woorden,
  • 8:25 - 8:27
    Charles Darwin geloofde
  • 8:27 - 8:29
    in groepsselectie.
  • 8:29 - 8:32
    Dit idee is de afgelopen 40 jaar erg controversieel geweest,
  • 8:32 - 8:35
    maar gaat dit jaar weer helemaal terugkomen,
  • 8:35 - 8:38
    vooral na de publicatie van E.O. Wilsons boek in april,
  • 8:38 - 8:40
    dat overtuigend beargumenteert
  • 8:40 - 8:42
    dat wij, en verscheidene andere soorten,
  • 8:42 - 8:44
    het product zijn van groepsselectie.
  • 8:44 - 8:46
    Maar de manier om dit te begrijpen
  • 8:46 - 8:48
    is als selectie op meerdere niveaus.
  • 8:48 - 8:50
    Bekijk het zo:
  • 8:50 - 8:53
    je hebt competitie binnen groepen en tussen groepen.
  • 8:53 - 8:56
    Hier is een groep jongens van een roeiteam.
  • 8:56 - 8:58
    Binnen het team
  • 8:58 - 9:00
    heerst competitie.
  • 9:00 - 9:02
    Er zijn jongens die met elkaar strijden.
  • 9:02 - 9:05
    De zwakste roeiers worden uit het team gezet.
  • 9:05 - 9:07
    Slechts een enkeling gaat verder in de sport.
  • 9:07 - 9:10
    Misschien dat eentje ooit zal meedoen aan de Olympische Spelen.
  • 9:10 - 9:12
    Dus binnen het team
  • 9:12 - 9:15
    staan hun belangen in feite haaks op elkaar.
  • 9:15 - 9:17
    En soms zou het bevorderlijk zijn
  • 9:17 - 9:19
    voor een van deze jongens
  • 9:19 - 9:21
    om de anderen proberen te saboteren.
  • 9:21 - 9:23
    Misschien maakt hij zijn grootste rivaal
  • 9:23 - 9:25
    zwart bij de coach.
  • 9:25 - 9:27
    Maar terwijl die strijd gevoerd wordt
  • 9:27 - 9:29
    binnen de boot,
  • 9:29 - 9:32
    is er competitie tussen boten.
  • 9:32 - 9:35
    Zodra je deze jongens in een boot zet in strijd met een andere boot,
  • 9:35 - 9:37
    hebben ze geen andere keus dan coöperatie
  • 9:37 - 9:40
    want ze zitten allemaal in hetzelfde schuitje.
  • 9:40 - 9:42
    Ze kunnen slechts winnen
  • 9:42 - 9:44
    als ze samenwerken als team.
  • 9:44 - 9:46
    Het klinkt banaal, maar
  • 9:46 - 9:48
    het zijn diepe evolutionaire waarheden.
  • 9:48 - 9:50
    Het voornaamste argument tegen groepsselectie
  • 9:50 - 9:52
    is altijd geweest:
  • 9:52 - 9:55
    natuurlijk zou een samenwerkende groep mooi zijn,
  • 9:55 - 9:57
    maar die wordt meteen overgenomen
  • 9:57 - 10:00
    door klaplopers,
  • 10:00 - 10:03
    individuen die het harde werk van de anderen uitbuiten.
  • 10:03 - 10:05
    Ik zal dit illustreren.
  • 10:05 - 10:08
    Stel we hebben een groep kleine organismen --
  • 10:08 - 10:11
    dat kunnen bacteriën zijn, of hamsters; geeft niet wat --
  • 10:11 - 10:14
    en stel dat deze kleine groep hier evolutionair heeft leren samenwerken.
  • 10:14 - 10:16
    Dat is prachtig. Ze grazen, ze beschermen elkaar,
  • 10:16 - 10:19
    ze werken samen, ze scheppen rijkdom.
  • 10:19 - 10:21
    En zoals je ziet in deze simulatie,
  • 10:21 - 10:24
    verdienen ze punten voor interactie, ze groeien
  • 10:24 - 10:26
    en ze splitsen als ze verdubbelden in grootte
  • 10:26 - 10:28
    en dat is hoe ze reproduceren en de populatie groeit.
  • 10:28 - 10:31
    Maar stel dan dat een van hen muteert.
  • 10:31 - 10:33
    Er is een mutatie in het gen
  • 10:33 - 10:35
    en een van hen muteert, en volgt een egoïstische strategie.
  • 10:35 - 10:37
    Hij buit anderen uit.
  • 10:37 - 10:40
    Dus als een groene contact heeft met een blauwe,
  • 10:40 - 10:42
    zie je de groene groter worden en de blauwe kleiner.
  • 10:42 - 10:44
    Dit is wat er gebeurt.
  • 10:44 - 10:46
    We starten met slechts één groene,
  • 10:46 - 10:48
    en terwijl het interactief is
  • 10:48 - 10:51
    wint het punten, of voedsel...
  • 10:51 - 10:54
    Al vrij snel leggen de samenwerkenden het loodje.
  • 10:54 - 10:57
    De klaplopers zijn de baas.
  • 10:57 - 11:00
    Als een groep het klaploper-probleem niet kan oplossen
  • 11:00 - 11:03
    kan ze de vruchten van samenwerking niet plukken
  • 11:03 - 11:06
    en groepsselectie kan niet van start gaan.
  • 11:06 - 11:08
    Maar er zijn oplossingen voor het klaploper-probleem.
  • 11:08 - 11:10
    Het is niet zo'n heel groot probleem.
  • 11:10 - 11:13
    In feite heeft de natuur het vele malen opgelost.
  • 11:13 - 11:15
    De favoriete oplossing van de natuur
  • 11:15 - 11:18
    is om iedereen in dezelfde boot te zetten.
  • 11:18 - 11:20
    Bijvoorbeeld:
  • 11:20 - 11:23
    waarom hebben mitochondriën in elke cel
  • 11:23 - 11:25
    hun eigen DNA,
  • 11:25 - 11:28
    volstrekt gescheiden van het DNA in de nucleus?
  • 11:28 - 11:30
    Dat is omdat ze afzonderlijke,
  • 11:30 - 11:32
    vrij levende bacteriën waren
  • 11:32 - 11:34
    die samenkwamen
  • 11:34 - 11:36
    om een superorganisme te vormen.
  • 11:36 - 11:39
    Op een of andere manier -- misschien omdat de een de ander verzwolg --
  • 11:39 - 11:41
    kregen ze een membraan om zich heen,
  • 11:41 - 11:43
    en deelden ze hetzelfde membraan.
  • 11:43 - 11:46
    Nu blijft alle gecreëerde rijkdom, verdeling van arbeid,
  • 11:46 - 11:48
    alle geweldigs geschapen door samenwerking,
  • 11:48 - 11:50
    opgesloten binnen het membraan
  • 11:50 - 11:53
    en hebben we een superorganisme.
  • 11:53 - 11:55
    Laten we nu de simulatie nog eens draaien.
  • 11:55 - 11:57
    We stoppen een van deze superorganismen
  • 11:57 - 12:00
    in een populatie van klaplopers, overlopers, bedriegers
  • 12:00 - 12:03
    en kijk wat er gebeurt.
  • 12:03 - 12:05
    Een superorganisme kan nemen wat het wil.
  • 12:05 - 12:08
    Het is zo groot en machtig en efficiënt
  • 12:08 - 12:10
    dat het middelen kan nemen
  • 12:10 - 12:14
    van de groenen, van de overlopers, de bedriegers.
  • 12:14 - 12:16
    Vrij snel bestaat de hele populatie
  • 12:16 - 12:19
    uit deze nieuwe superorganismen.
  • 12:19 - 12:21
    Wat ik je heb laten zien,
  • 12:21 - 12:23
    wordt soms een grote overgang genoemd
  • 12:23 - 12:26
    in evolutionaire geschiedenis.
  • 12:26 - 12:28
    Darwins wetten veranderen niet,
  • 12:28 - 12:31
    maar er is nu een nieuw soort speler op het veld
  • 12:31 - 12:34
    en de dingen gaan er heel anders uitzien.
  • 12:34 - 12:36
    Deze overgang was geen eenmalige gril van de natuur
  • 12:36 - 12:38
    die gebeurde met wat bacteriën.
  • 12:38 - 12:40
    Het gebeurde nogmaals,
  • 12:40 - 12:42
    ongeveer 120 of 140 miljoen jaar geleden,
  • 12:42 - 12:45
    toen enkele solitaire wespen
  • 12:45 - 12:47
    primitieve, kleine nesten of korven
  • 12:47 - 12:50
    begonnen te bouwen.
  • 12:50 - 12:53
    Zodra meerdere wespen samen in een nest zaten,
  • 12:53 - 12:55
    hadden ze geen andere keus dan samenwerking,
  • 12:55 - 12:57
    want vrij snel moesten ze concurreren
  • 12:57 - 12:59
    met andere nesten.
  • 12:59 - 13:01
    De best samenwerkende nesten wonnen
  • 13:01 - 13:03
    zoals Darwin zei.
  • 13:03 - 13:05
    Deze vroege wespen
  • 13:05 - 13:07
    werden de bijen en mieren
  • 13:07 - 13:09
    die zich over de wereld verspreidden
  • 13:09 - 13:11
    en de biosfeer veranderden.
  • 13:11 - 13:13
    En het gebeurde nogmaals,
  • 13:13 - 13:15
    zelfs nog spectaculairder,
  • 13:15 - 13:17
    in de laatste half miljoen jaren
  • 13:17 - 13:19
    toen onze eigen voorvaderen
  • 13:19 - 13:21
    culturele schepsels werden.
  • 13:21 - 13:24
    Ze kwamen bijeen rond een haard of kampvuur,
  • 13:24 - 13:26
    ze verdeelden het werk,
  • 13:26 - 13:29
    ze begonnen hun lichamen te beschilderen, spraken eigen dialecten,
  • 13:29 - 13:32
    en uiteindelijk aanbaden ze hun eigen goden.
  • 13:32 - 13:34
    Binnen dezelfde stam
  • 13:34 - 13:37
    konden ze de voordelen van samenwerking delen.
  • 13:37 - 13:39
    En ze ontsloten de machtigste kracht
  • 13:39 - 13:41
    die de planeet gekend heeft,
  • 13:41 - 13:43
    namelijk menselijke samenwerking --
  • 13:43 - 13:45
    een kracht van constructie
  • 13:45 - 13:48
    of van destructie.
  • 13:48 - 13:50
    Uiteraard zijn menselijke groepen lang niet
  • 13:50 - 13:52
    zo samenhangend als bijenkorven.
  • 13:52 - 13:55
    Menselijke groepen lijken soms kortstondig op bijenkolonies
  • 13:55 - 13:57
    maar dan raken ze weer verdeeld.
  • 13:57 - 14:00
    We hebben geen permanent samenwerkingsverband zoals bijen en mieren
  • 14:00 - 14:02
    In feite lopen,
  • 14:02 - 14:04
    zoals we zagen tijdens veel van de Arabische Lente-opstanden,
  • 14:04 - 14:08
    deze kloven langs religieuze grenzen.
  • 14:08 - 14:11
    Niettemin, als mensen samenkomen
  • 14:11 - 14:13
    en zich allemaal achter dezelfde beweging scharen,
  • 14:13 - 14:16
    kunnen ze bergen verzetten.
  • 14:16 - 14:19
    Kijk naar de mensen in de foto's die ik je liet zien.
  • 14:19 - 14:21
    Denk je dat ze
  • 14:21 - 14:23
    hun eigen belangen najagen?
  • 14:23 - 14:26
    Of jagen ze gemeenschappelijke belangen na,
  • 14:26 - 14:29
    waardoor ze zichzelf moeten verliezen
  • 14:29 - 14:33
    en deel moeten worden van een geheel?
  • 14:34 - 14:36
    Oké, dat was mijn talk
  • 14:36 - 14:38
    gebracht op de standaard TED-manier.
  • 14:38 - 14:40
    Nu ga ik de hele talk nog eens geven
  • 14:40 - 14:42
    in drie minuten,
  • 14:42 - 14:45
    op een full-spectrum-manier.
  • 14:45 - 14:47
    (Muziek)
  • 14:47 - 14:49
    (Video) Jonathan Haidt: Wij mensen hebben vele soorten
  • 14:49 - 14:51
    religieuze ervaringen,
  • 14:51 - 14:53
    zoals William James uitlegde.
  • 14:53 - 14:56
    Een van de gebruikelijkste is het beklimmen van de geheime trap
  • 14:56 - 14:58
    en het verliezen van onszelf.
  • 14:58 - 15:00
    De trap leidt ons
  • 15:00 - 15:03
    van de ervaring van het leven als profaan of doorsnee
  • 15:03 - 15:05
    omhoog naar de ervaring van het leven als heilig
  • 15:05 - 15:07
    of diep onderling verbonden.
  • 15:07 - 15:09
    We zijn Homo duplex,
  • 15:09 - 15:11
    zoals Durkheim uitlegde.
  • 15:11 - 15:13
    We zijn Homo duplex
  • 15:13 - 15:15
    omdat we evolueerden via selectie op meerdere niveaus,
  • 15:15 - 15:18
    zoals Darwin uitlegde.
  • 15:18 - 15:20
    Ik kan niet met zekerheid zeggen of de trap
  • 15:20 - 15:22
    een aanpassing of een fout is,
  • 15:22 - 15:24
    maar als het een aanpassing is,
  • 15:24 - 15:26
    zijn de implicaties enorm.
  • 15:26 - 15:28
    Als dit een aanpassing is,
  • 15:28 - 15:31
    evolueerden we om religieus te zijn.
  • 15:31 - 15:33
    Ik bedoel niet dat we evolueerden
  • 15:33 - 15:35
    om gigantische georganiseerde religies te vormen.
  • 15:35 - 15:37
    Die dingen ontstonden geleidelijk.
  • 15:37 - 15:39
    Ik bedoel dat we evolueerden
  • 15:39 - 15:41
    om heiligheid om ons heen te zien
  • 15:41 - 15:43
    en teams te vormen met anderen
  • 15:43 - 15:45
    en ons te bewegen rond heilige objecten,
  • 15:45 - 15:47
    mensen en ideeën.
  • 15:47 - 15:50
    Daarom is politiek zo tribaal.
  • 15:50 - 15:53
    Politiek is deels profaan, gaat deels over eigenbelang,
  • 15:53 - 15:56
    maar politiek gaat ook over heiligheid.
  • 15:56 - 15:58
    Het gaat over samengaan met anderen
  • 15:58 - 16:00
    om morele ideeën na te streven.
  • 16:00 - 16:03
    Het gaat over de eeuwige strijd tussen goed en kwaad,
  • 16:03 - 16:06
    en we geloven allemaal dat we bij het goede team zitten.
  • 16:06 - 16:08
    Het belangrijkste:
  • 16:08 - 16:10
    als de trap echt is,
  • 16:10 - 16:12
    verklaart ze de voortdurende onderstroom
  • 16:12 - 16:14
    van ontevredenheid in het moderne leven.
  • 16:14 - 16:17
    Want mensen zijn tot op zekere hoogte
  • 16:17 - 16:19
    groepswezens zoals bijen.
  • 16:19 - 16:22
    We zijn bijen. We braken uit onze korf tijden de Verlichting.
  • 16:22 - 16:25
    We haalden de oude instituten neer
  • 16:25 - 16:27
    en brachten vrijheid naar de verdrukten.
  • 16:27 - 16:29
    We ontketenden wereldveranderende creativiteit
  • 16:29 - 16:32
    en genereerden enorme rijkdom en comfort.
  • 16:32 - 16:34
    Tegenwoordig vliegen we rond
  • 16:34 - 16:36
    als individuele bijen die hun vrijheid vieren.
  • 16:36 - 16:38
    Maar soms vragen we ons af:
  • 16:38 - 16:40
    is dit alles...?
  • 16:40 - 16:42
    Wat moet ik doen met mijn leven?
  • 16:42 - 16:44
    Wat ontbreekt?
  • 16:44 - 16:46
    Wat ontbreekt, is dat wij Homo duplex zijn,
  • 16:46 - 16:49
    maar de moderne, seculiere maatschappij is gebouwd
  • 16:49 - 16:52
    op bevrediging van onze lagere, profane zelven.
  • 16:52 - 16:55
    Het is hier heel comfortabel op het lagere niveau.
  • 16:55 - 16:58
    Kom, neem plaats in mijn home entertainment center.
  • 16:58 - 17:00
    Een grote uitdaging in het moderne leven
  • 17:00 - 17:03
    is om de trap te vinden tussen alle dingen,
  • 17:03 - 17:06
    en om dan iets goeds en nobels te doen
  • 17:06 - 17:09
    als je naar boven klimt.
  • 17:09 - 17:12
    Ik zie deze behoefte bij mijn studenten op de Universiteit van Virginia.
  • 17:12 - 17:14
    Ze willen allemaal een doel of roeping
  • 17:14 - 17:16
    waarachter ze zichzelf kunnen scharen.
  • 17:16 - 17:19
    Ze zoeken allemaal naar hun trap.
  • 17:19 - 17:21
    Dat geeft me hoop
  • 17:21 - 17:23
    want mensen zijn niet puur egoïstisch.
  • 17:23 - 17:25
    De meesten willen kleingeestigheid overwinnen
  • 17:25 - 17:27
    en deel worden van iets groters.
  • 17:27 - 17:30
    Dit verklaart de buitengewone weerklank
  • 17:30 - 17:32
    van deze simpele beeldspraak
  • 17:32 - 17:35
    van 400 jaar geleden.
  • 17:35 - 17:37
    "Geen mens is een eiland,
  • 17:37 - 17:39
    in zichzelf besloten;
  • 17:39 - 17:42
    Elk mens is een stukje continent,
  • 17:42 - 17:45
    deel van het geheel."
  • 17:45 - 17:47
    JH: Dank je wel.
  • 17:47 - 17:55
    (Applaus)
Title:
Jonathan Haidt: Religie, evolutie, en de extase van zelftranscendentie
Speaker:
Jonathan Haidt
Description:

Psycholoog Jonathan Haidt stelt een eenvoudige, maar moeilijke vraag: waarom zoeken we naar zelftranscendentie? Waarom trachten we onszelf te verliezen? In een tocht door de wetenschap van evolutie door groepsselectie, poneert hij een provocerend antwoord.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
17:56
Axel Saffran added a translation

Dutch subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.