< Return to Video

Ancient Egypt | Early Civilizations | World History | Khan Academy

  • 0:00 - 0:02
    Bu vidyoda biz Misir
  • 0:02 - 0:05
    haqqında məlumat verəcəyik,
  • 0:06 - 0:10
    hansı ki,coğrafi baxımından olduqca
  • 0:10 - 0:14
    Afrikanın şimal-şərqindəki müasir Misir dövlətinə yaxından uyğun gəlir.
  • 0:14 - 0:17
    İndi həm qədim Misirdə Mərkəzi xüsusiyyət
  • 0:17 - 0:20
    həm də müasir Misirdə Nil çayıdır
  • 0:20 - 0:23
    orada gördüyünüz mavi olandır.
  • 0:23 - 0:27
    Nil Çayı dünyanın ən böyük çaylarından biridir.
  • 0:27 - 0:30
    Ən uzun çay kimi Amazon çayına rəqibdir
  • 0:30 - 0:33
    və Nil çayının qolunun mənsəbi
  • 0:33 - 0:35
    bu şəkilin cənubundan başlayır
  • 0:35 - 0:38
    və su şimala doğru axır
  • 0:38 - 0:41
    və nəticədə delta Aralıq dənizinə axır.
  • 0:41 - 0:46
    Çayın dənizə açıldığı delta
  • 0:46 - 0:50
    adlanır çünki, gördüyünüz kimi bu çaylar
  • 0:50 - 0:50
    bunu burada olan
  • 0:50 - 0:52
    peyk şəkillərindən görə bilərsiniz,
  • 0:52 - 0:54
    bir dəstə budaqlanmağa başlayırlar
  • 0:54 - 0:57
    bu baş aşağı üç bucaqlı olan bölgə
  • 0:57 - 0:59
    hansı ki, biraz
  • 0:59 - 1:02
    tərsinə görünən Yunan əlifbasına oxşayır,
  • 1:02 - 1:04
    və buna görə də Delta çayı bu cür adlanır.
  • 1:04 - 1:05
    bu sadəcə alt-üst olur.
  • 1:05 - 1:07
    Əgər başqa yolla axırıdısa,
  • 1:07 - 1:08
    bu sağ tərfədən yuxarıya dpğru axan delta olardı.
  • 1:08 - 1:12
    Beləliklə,Nil Çayı deyə bilərsiniz ki,
  • 1:12 - 1:16
    Afrikanın şərqindən Aralıq dənizinə tökülür
  • 1:17 - 1:20
    çünki, şimala doğru axı olduğundan
  • 1:20 - 1:23
    çayın cənub hissələri yuxarı istiqamətlidir
  • 1:23 - 1:26
    və onlar Yuxarı Nil Çayı adlanır.
  • 1:26 - 1:27
    Yəni, yuxarı
  • 1:28 - 1:31
    Yuxarı Nil Çayı əslində cənub hissəsidir
  • 1:31 - 1:33
    aşağı Nil Çayının.
  • 1:33 - 1:36
    Bir daha ,buna səbəb odur ki, Yuxarı Nil yuxardadır
  • 1:36 - 1:40
    həm də yüksəkliklərdən axır
  • 1:40 - 1:41
    aşağı yüksəkliyə doğru.
  • 1:41 - 1:45
    Cənuba doğru getdikcə, daha yüksək yüksəkliklərə çatmaq olur.
  • 1:45 - 1:49
    indi çayın vacib olmasının səbəbi odur ki,
  • 1:49 - 1:50
    biz bunu dəflərlə araşdırmışıq
  • 1:50 - 1:52
    çaylar təzə suyun mənbəyidir,
  • 1:52 - 1:55
    daşqın baş verdikdə ,ətrafdakı torpağı məhsuldar edirlər
  • 1:55 - 1:57
    bunlar əkinçilik üçün əlverişlidir,
  • 1:57 - 1:59
    Nil vadisi ilk yerlərdən biridir ki
  • 1:59 - 2:02
    kənd təsərrüfatının inkişaf etdiyini görürük
  • 2:02 - 2:04
    Neolit dövründə.
  • 2:04 - 2:06
    əslində,inandğımız insan məskunlaşması
  • 2:06 - 2:09
    Nil vadisi boyunca olub
  • 2:09 - 2:12
    eramızdan əvvəl 6000-ci ilə qədər ya da 8000 il əvvəl
  • 2:14 - 2:18
    ordada da ola bilərdi.
  • 2:18 - 2:20
    O kənd təsərrüfatının olması
  • 2:20 - 2:22
    daha yüksək əhali sıxlığının yaranmasına imkan verdi
  • 2:22 - 2:24
    hansı ki, əməyin daha çox ixtisaslaşmasına
  • 2:24 - 2:26
    və mürəkkəb cəmiyyətlərə imkan verdi.
  • 2:26 - 2:28
    Təsadüf deyil ki
  • 2:28 - 2:32
    bəzi böyük sivilizasiyalar burda meydana gəlib.
  • 2:32 - 2:36
    İndi, Nil Çayının hekayəsi və ya Misirin
  • 2:38 - 2:41
    bir -biri ilə sıx bağlıdır,
  • 2:41 - 2:43
    Misir bu bölgənin çoc hissəsi sayılsa da,
  • 2:43 - 2:47
    insan əhalisinin çoxu, bu doğrudur
  • 2:47 - 2:51
    o məhsuldar torpağın ətrafında, çayın kənarındadır
  • 2:53 - 2:57
    kənd təsərrüfatının əsl olduğu yerdir.
  • 2:57 - 2:59
    Əslində,bu qədim Misirlilər üçün çox vacib idi
  • 2:59 - 3:01
    onların bütün təqvimi, fəsili
  • 3:01 - 3:04
    hamısı Nil Çayına bağlıdır.
  • 3:04 - 3:06
    su basması deyilən bir mövsümləri var idi
  • 3:06 - 3:08
    ya da torpağın məhsuldar olmasına səbəb olan çayın daşması.
  • 3:08 - 3:10
    Böyümə adlı bir mövsüm var idi
  • 3:10 - 3:12
    hansı ki, indi məhsulların böyüməsindən danışır
  • 3:12 - 3:15
    məhsul mövsümü keçirdilər.
  • 3:15 - 3:19
    min ildir bu vadidə insanlar var idi
  • 3:19 - 3:21
    ancaq qədim Misirdən danışsaq,
  • 3:21 - 3:24
    rəsmi olaraq bu barədə mədniyyət haqqında danışırıq
  • 3:24 - 3:26
    təqribən eramizdan əvvəl 31003150
  • 3:30 - 3:33
    burada da olan zaman çizelgesesidir.
  • 3:33 - 3:37
    Beləliklə biz, zaman çizelgeniz haqqında danışırıq
  • 3:37 - 3:38
    bunun nəzərə alinmasının səbəbi
  • 3:38 - 3:41
    Qədim Misir mədəniyyətinin başlanğıcı
  • 3:41 - 3:43
    inandığımız zaman budur
  • 3:43 - 3:47
    ki, yuxarı və aşağı Misir ilk dəfə olaraq birləşib
  • 3:47 - 3:50
    kralın rəhbərliyi altında və orada fərqli istifadə olunan ad var
  • 3:50 - 3:52
    Narmer bəzən isə Menes.
  • 3:56 - 3:57
    Bəzi şeyləri səhv tələffüz edəcəm
  • 3:57 - 4:01
    hərdən olur,yəqin burada da edirəm.
  • 4:01 - 4:05
    O, üst və alt Misiri birləşdirən kral idi
  • 4:06 - 4:10
    imperiyaya birləşdirən idi
  • 4:10 - 4:12
    hansı ki, min il boyunca davam etdi
  • 4:12 - 4:15
  • 4:15 - 4:18
  • 4:18 - 4:22
  • 4:22 - 4:24
  • 4:25 - 4:29
  • 4:29 - 4:32
  • 4:34 - 4:37
  • 4:40 - 4:43
  • 4:43 - 4:47
  • 4:47 - 4:49
  • 4:50 - 4:54
  • 4:54 - 4:56
  • 4:56 - 4:58
  • 4:58 - 5:00
  • 5:00 - 5:03
  • 5:03 - 5:06
  • 5:06 - 5:08
  • 5:08 - 5:09
  • 5:09 - 5:13
  • 5:13 - 5:15
  • 5:15 - 5:18
  • 5:18 - 5:20
  • 5:20 - 5:24
  • 5:24 - 5:27
  • 5:27 - 5:28
  • 5:28 - 5:31
  • 5:31 - 5:32
  • 5:32 - 5:34
  • 5:34 - 5:38
  • 5:39 - 5:42
  • 5:42 - 5:46
  • 5:46 - 5:48
  • 5:48 - 5:50
  • 5:50 - 5:53
  • 5:53 - 5:57
  • 5:57 - 6:02
  • 6:02 - 6:04
  • 6:07 - 6:09
  • 6:09 - 6:11
  • 6:11 - 6:13
  • 6:13 - 6:15
  • 6:15 - 6:17
  • 6:17 - 6:21
  • 6:21 - 6:25
  • 6:25 - 6:26
  • 6:26 - 6:28
  • 6:28 - 6:30
  • 6:30 - 6:33
  • 6:33 - 6:35
  • 6:35 - 6:36
  • 6:36 - 6:41
  • 6:41 - 6:43
  • 6:43 - 6:46
  • 6:47 - 6:49
  • 6:49 - 6:52
  • 6:53 - 6:57
  • 6:59 - 7:01
  • 7:01 - 7:03
  • 7:03 - 7:05
  • 7:05 - 7:06
  • 7:06 - 7:08
  • 7:08 - 7:11
  • 7:11 - 7:13
  • 7:13 - 7:15
  • 7:15 - 7:17
  • 7:17 - 7:20
  • 7:20 - 7:21
  • 7:21 - 7:23
  • 7:23 - 7:27
  • 7:27 - 7:29
  • 7:29 - 7:32
  • 7:32 - 7:33
  • 7:33 - 7:36
  • 7:36 - 7:38
  • 7:38 - 7:40
  • 7:40 - 7:43
  • 7:43 - 7:46
  • 7:46 - 7:49
  • 7:49 - 7:52
  • 7:52 - 7:55
  • 7:55 - 7:57
  • 7:57 - 7:59
  • 7:59 - 8:02
  • 8:02 - 8:06
  • 8:06 - 8:09
  • 8:09 - 8:14
  • 8:14 - 8:17
  • 8:17 - 8:19
  • 8:19 - 8:20
  • 8:20 - 8:22
  • 8:22 - 8:24
  • 8:24 - 8:25
  • 8:25 - 8:29
  • 8:29 - 8:32
  • 8:32 - 8:33
  • 8:33 - 8:36
  • 8:36 - 8:38
  • 8:38 - 8:41
  • 8:41 - 8:44
  • 8:44 - 8:47
  • 8:47 - 8:48
  • 8:48 - 8:51
  • 8:53 - 8:56
  • 8:56 - 8:59
  • 8:59 - 9:02
  • 9:02 - 9:05
  • 9:06 - 9:10
  • 9:10 - 9:13
  • 9:13 - 9:15
  • 9:15 - 9:18
  • 9:18 - 9:22
  • 9:22 - 9:25
  • 9:27 - 9:31
  • 9:31 - 9:33
  • 9:35 - 9:37
  • 9:37 - 9:39
  • 9:39 - 9:41
  • 9:41 - 9:43
  • 9:43 - 9:46
  • 9:46 - 9:48
  • 9:48 - 9:51
  • 9:51 - 9:54
  • 9:56 - 9:58
  • 9:58 - 9:59
  • 9:59 - 10:03
  • 10:03 - 10:06
  • 10:06 - 10:11
  • 10:11 - 10:14
  • 10:14 - 10:17
  • 10:17 - 10:21
  • 10:21 - 10:23
  • 10:23 - 10:25
  • 10:25 - 10:28
  • 10:28 - 10:33
  • 10:33 - 10:37
  • 10:37 - 10:39
  • 10:39 - 10:42
  • 10:42 - 10:45
  • 10:45 - 10:48
  • 10:48 - 10:52
  • 10:54 - 10:57
  • 10:57 - 11:00
  • 11:00 - 11:04
  • 11:05 - 11:10
  • 11:12 - 11:14
  • 11:14 - 11:15
  • 11:15 - 11:20
  • 11:20 - 11:23
  • 11:23 - 11:25
  • 11:25 - 11:27
  • 11:27 - 11:29
  • 11:29 - 11:31
  • 11:32 - 11:36
  • 11:37 - 11:41
  • 11:41 - 11:45
  • 11:45 - 11:47
  • 11:47 - 11:50
  • 11:50 - 11:53
  • 11:53 - 11:55
  • 11:55 - 11:59
  • 11:59 - 12:03
  • 12:05 - 12:06
  • 12:06 - 12:07
  • 12:07 - 12:08
  • 12:08 - 12:11
  • 12:11 - 12:14
  • 12:14 - 12:16
  • 12:16 - 12:18
  • 12:18 - 12:21
  • 12:21 - 12:24
  • 12:24 - 12:28
  • 12:28 - 12:31
  • 12:31 - 12:33
  • 12:33 - 12:35
  • 12:35 - 12:38
  • 12:38 - 12:42
  • 12:42 - 12:46
  • 12:46 - 12:48
  • 12:48 - 12:51
  • 12:51 - 12:54
  • 12:54 - 12:56
  • 12:56 - 13:00
  • 13:00 - 13:03
  • 13:03 - 13:06
  • 13:06 - 13:09
  • 13:09 - 13:13
  • 13:13 - 13:14
  • 13:14 - 13:17
  • 13:17 - 13:20
  • 13:20 - 13:22
  • 13:22 - 13:24
  • 13:24 - 13:26
  • 13:26 - 13:28
  • 13:28 - 13:30
  • 13:30 - 13:33
  • 13:33 - 13:36
  • 13:36 - 13:38
  • 13:38 - 13:42
  • 13:42 - 13:45
  • 13:45 - 13:47
  • 13:48 - 13:51
  • 13:51 - 13:53
  • 13:53 - 13:56
  • 13:56 - 13:58
  • 13:58 - 14:00
  • 14:00 - 14:02
  • 14:02 - 14:05
  • 14:05 - 14:08
  • 14:08 - 14:10
  • 14:10 - 14:12
  • 14:12 - 14:15
Title:
Ancient Egypt | Early Civilizations | World History | Khan Academy
Description:

more » « less
Video Language:
English
Team:
Khan Academy
Duration:
14:16

Azerbaijani subtitles

Revisions Compare revisions