Είναι εκκλησία. Είναι τζαμί. Είναι η Αγία Σοφία. - Κέλι Ουάλ

Δείτε ολόκληρο το μάθημα εδώ: http://ed.ted.com/lessons/it-s-a-church-it-s-a-mosque-it-s-hagia-sophia-kelly-wall

Αν οι τοίχοι μπορούσαν να μιλήσουν, η Αγία Σοφία στην Τουρκία θα είχε πολλές ιστορίες να πει. Κάποτε εκκλησία, στη συνέχεια τζαμί, τώρα μουσείο, αυτό το παγκόσμιο θαύμα έχει αντέξει στο άγγιγμα του χρόνου και του πολέμου, ξεπερνώντας αιώνες κατακτήσεων από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες της ιστορίας. Η Κέλι Ουάλ μας ξεναγεί στην ιστορία κάθε στρώσης αυτού του διαμαντιού του ανθρώπινου πόθου.

Μάθημα από την Κέλι Ουάλ, κινούμενη απεικόνιση από τον Άντριου Φόρστερ.

Λένε ότι αν οι τοίχοι
μπορούσαν να μιλήσουν,

κάθε κτήριο θα μπορούσε
να διηγηθεί μια ιστορία.

Λίγα, όμως,
θα μπορούσαν να πουν

τόσες συναρπαστικές ιστορίες
σε τόσες γλώσσες

όσες η Αγία Σοφία.

Χτισμένη στο σταυροδρόμι
ηπείρων και πολιτισμών,

έχει δει τεράστιες αλλαγές,
από το όνομα της πόλης της

ως τη δομή της
και τον σκοπό της.

Σήμερα, τα στοιχεία από κάθε περίοδο
μπορούν να πουν την ιστορία τους

σε κάθε επισκέπτη
που θέλει να την ακούσει.

Πριν ακόμα φτάσει κανείς
στην Αγιά Σοφία

τα αρχαία τείχη μαρτυρούν
τη στρατηγική θέση της πόλης

που ιδρύθηκε ως Βυζάντιο
από Έλληνες αποίκους το 657 π.Χ.

και στη συνέχεια μετονομάστηκε σε
Αουγκούστα Αντωνίνα

Νέα Ρώμη και Κωνσταντινούπολη,

καθώς κατακτήθηκε, καταστράφηκε
και ξαναχτίστηκε

από διάφορους Έλληνες,
Πέρσες και Ρωμαίους ηγέτες

τους επόμενους αιώνες.

Μέσα σε αυτά τα τείχη χτίστηκε
η πρώτη Μεγάλη Εκκλησία

τον τέταρτο αιώνα.

Αν και σύντομα κάηκε εξ' ολοκλήρου
εν μέσω ξεσηκωμών

θεμελίωσε την τοποθεσία
του βασικού θρησκευτικού κτηρίου

της περιοχής
για τους επόμενους αιώνες.

Κοντά στην είσοδο,
τα ανάγλυφα μάρμαρα

είναι τα μόνα απομεινάρια
της δεύτερης εκκλησίας.

Χτισμένη το 415 μ.Χ.,

καταστράφηκε κατά τη Στάση του Νίκα
το 532 μ.Χ.

όταν το εξαγριωμένο πλήθος
σε μία αρματοδρομία

σχεδόν αποκαθήλωσε
τον αυτοκράτορα Ιουστινιανό.

Έχοντας δύσκολα καταφέρει
να παραμείνει στην εξουσία,

αποφάσισε να ξαναχτίσει την εκκλησία
σε μεγαλύτερη κλίμακα.

Πέντε χρόνια αργότερα,
ολοκληρώθηκε

το κτίριο που βλέπετε
μπροστά σας.

Καθώς μπαίνετε,
τα θεμέλια και οι τοίχοι

ψιθυρίζουν ιστορίες από τις πατρίδες τους,
την Αίγυπτο και τη Συρία,

ενώ οι στύλοι
από τον Ναό της Αρτέμιδος

ανακαλούν
ένα πιο μακρινό παρελθόν.

Επιγραφές με ρούνους
λαξευμένες από τους Βίκινγκς

της εκλεκτής φρουράς
του αυτοκράτορα

κουβαλούν τους θρύλους
μακρινών βόρειων χωρών.

Την προσοχή σας, όμως,
κεντρίζει ο κεντρικός θόλος

που αντιπροσωπεύει
τον παράδεισο.

Με ύψος πάνω από 50 μέτρα
και διάμετρο 30 μέτρων,

περικυκλωμένος από παράθυρα
γύρω από τη βάση του

ο χρυσός θόλος
μοιάζει να κρέμεται από τον ουρανό,

με το φως να αντανακλάται
στο εσωτερικό του.

Κάτω από
τον μεγαλοπρεπή συμβολισμό του

οι ανθεκτικοί
Κορινθιακοί στύλοι

που μεταφέρθηκαν από τον Λίβανο
μετά την καταστροφή

μέρους του πρωτότυπου ναού
από έναν σεισμό το 558 μ.Χ.

σας υπενθυμίζουν
πόσο εύθραυστος είναι

και τις αρχιτεκτονικές ικανότητες
που απαιτεί ένα τέτοιο θαύμα.

Αν μια εικόνα αξίζει
όσο χίλιες λέξεις,

τα μωσαϊκά των επόμενων αιώνων

έχουν πολλά να πουν

όχι μόνα για
τα Βιβλικά τους θέματα,

αλλά και για τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες
που τα παρήγγειλαν,

και συχνά απεικονίζονται
μαζί με τον Χριστό.

Αλλά κάτω
από τις δυνατές φωνές τους,

ακούει κανείς τις κραυγές
των κατεστραμμένων και κλεμμένων εικόνων

που βεβηλώθηκαν
και λεηλατήθηκαν

κατά τη Λατινοκρατία
της Τέταρτης Σταυροφορίας.

Μέσα στο πάτωμα,
η ταφική επιγραφή

του Ενρίκο Ντάντολο,
του Βενετού στρατηγού

που ηγήθηκε της εκστρατείας

υπενθυμίζει τα 57 χρόνια

που η Αγία Σοφία
ήταν ρωμαιοκαθολική εκκλησία,

πριν επιστρέψει
στις ορθόδοξες ρίζες της

με την βυζαντινή επανάκτηση.

Όμως δεν θα παρέμενε
για πολύ καιρό εκκλησία.

Εξασθενημένη από τις σταυροφορίες,
η Κωνσταντινούπολη

κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς
το 1453

και μετέπειτα έμεινε γνωστή
ως Ίστανμπουλ.

Αφού επέτρεψε στους στρατιώτες του
να τη λεηλατήσουν για τρεις μέρες,

ο σουλτάνος Μουράτ Β',
μπήκε στο κτήριο.

Αν και κατεστραμμένη,
ο νεαρός σουλτάνος

διέκρινε το μεγαλείο της
και την αφιέρωσε στον Αλλάχ,

ανακοινώνοντας ότι θα γινόταν
το νέο αυτοκρατορικό τζαμί.

Οι τέσσερις μιναρέδες
που χτίστηκαν τον επόμενο αιώνα

είναι το πιο εμφανές σημάδι
αυτής της περιόδου,

προσφέροντας αρχιτεκτονική υποστήριξη
πέρα από τον θρησκευτικό σκοπό τους.

Υπάρχουν, όμως,
και πολλά άλλα.

Διακοσμημένοι πολυέλεοι

διηγούνται την κατάκτηση της Ουγγαρίας
από τον Σουλεϊμάν,

ενώ τεράστιοι δίσκοι καλλιγραφίας
που κρέμονται από το ταβάνι

υπενθυμίζουν στους επισκέπτες

τους 4 πρώτους χαλίφηδες
που ακολούθησαν τον Μωάμεθ.

Αν και το κτήριο που βλέπετε σήμερα
μοιάζει με τζαμί,

είναι τώρα μουσείο

με απόφαση του Κεμάλ Ατατούρκ
το 1935,

του πρώτου μοντερνιστή
προέδρου της Τουρκίας

μετά την κατάρρευση
της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Αυτή η εκκοσμίκευση
επέτρεψε

την αφαίρεση των χαλιών
που έκρυβαν τα μαρμάρινα πατώματα

και του γύψου που έκρυβε
τα χριστιανικά μωσαϊκά.

Οι διαρκείς
εργασίες αποκατάστασης

έχουν επιστρέψει
στις ποικίλες φωνές

της ιστορίας της Αγίας Σοφίας

να ακουστούν ξανά,
μετά από αιώνες σιωπής.

Αλλά η διαμάχη συνεχίζεται.

Κρυμμένα μωσαϊκά φωνάζουν
κάτω από τις ισλαμικές καλλιγραφίες

πολύτιμα κομμάτια της ιστορίας
που δεν μπορούν να αποκαλυφθούν

χωρίς να καταστρέψουν άλλα.

Στο μεταξύ, υπάρχουν φωνές

από τις μουσουλμανικές
και χριστιανικές κοινότητες

να επιστραφεί το κτήριο
για τους θρησκευτικούς σκοπούς του.

Η ιστορία της Αγίας Σοφίας
μάλλον δεν έχει τελειώσει.

Αλλά μπορούμε να ελπίζουμε

ότι οι πολλές φωνές
που την κατοικούν

θα μπορούν να ακούγονται
για πολλά χρόνια ακόμα.