Tajna broń w walce z wirusem Zika i innymi chorobami roznoszonym przez komary

Skąd wziął się wirus Zika i jak można z nim walczyć? Specjalistka od biologii molekularnej Nina Fedoroff zabiera nas w podróż dookoła świata, by wytłumaczyć, skąd pochodzi wirus Zika i jak się rozprzestrzenia. Proponuje także kontrowersyjny sposób walki z wirusem Zika i innymi śmiertelnymi chorobami: uniemożliwienie rozmnażania się zarażonym komarom.

Gorączka zika:

najnowsza straszliwa choroba.

Czym jest? Skąd się wzięła?

Co o niej wiemy?

U większości dorosłych
ma względnie łagodny przebieg:

niewysoka gorączka, ból głowy,
stawów, może wysypka.

Tak naprawdę większość ludzi
nawet nie wie, że choruje.

Ale im więcej wiemy o wirusie ziki,

tym bardziej on nas przeraża.

Na przykład, po ostatnich epidemiach

zauważono wzrost zachorowań
na zespół Guillain-Barrégo.

W tym schorzeniu system odpornościowy
atakuje komórki nerwowe,

prowadząc do częściowego
lub całkowitego paraliżu.

Na szczęście dzieje się to rzadko,
a większość chorych wraca do zdrowia.

Lecz jeśli zachoruje kobieta w ciąży,

konsekwencje mogą być tragiczne:

deformacja głowy dziecka.

Oto zdrowe niemowlę.

A to niemowlę z mikrocefalią:

mózg w za małej głowie.

Nie ma na to lekarstwa.

To lekarze z północno-wschodniej Brazylii

w zeszłym roku po epidemii ziki

zauważyli wzrost przypadków mikrocefalii.

Kolejny rok zabrało im upewnienie się,

że odpowiada za to wirus ziki.

Teraz mają pewność.

Jeśli domagacie się dowodów,

znajdziecie je w tej publikacji.

Skąd wziął się wirus ziki i jak tu trafił?

Bo jest tutaj.

Jak wiele innych wirusów,
przybył z Afryki,

dokładnie z lasu Zika w Ugandzie.

Badacze z pobliskiego Instytutu
Badań nad Żółtą Febrą

znaleźli u małpy z lasu Zika
nieznanego wirusa.

Stąd jego nazwa.

Pierwsze zachorowania u ludzi

zaobserwowano kilka lat później
na granicy Ugandy z Tanzanią.

Wirus rozprzestrzenił się
na Afrykę Zachodnią,

a także na wschód, przez Azję równikową,
Pakistan, Indie, Malezję po Indonezję.

Nadal występował u małp
i oczywiście u komarów.

W zasadzie przez 60 lat
od jego odkrycia w 1947 roku

odnotowano tylko 13 przypadków
zachorowań u ludzi.

Aż coś dziwnego stało się
w niewielkim stanie Yap w Mikronezji.

Tamtejsza epidemia dotknęła 75% populacji.

Jak wirus się tam dostał?
Drogą powietrzną.

Dziś dwa miliony pasażerów
podróżuje samolotami.

Osoba zarażona może wsiąść w samolot
i przelecieć pół świata,

zanim wystąpią objawy choroby,
jeśli w ogóle wystąpią.

Po wylądowaniu zaczną gryźć ją komary,
które rozniosą gorączkę.

Zika pojawiła się znów
w 2013 roku w Polinezji Francuskiej.

Do grudnia tego samego roku
roznosiły ją komary,

co doprowadziło do epidemii,
w której zachorowało 30 000 osób.

Stamtąd przeniosła się nad Pacyfik,

powodując zarażenia na Wyspach Cooka,
w Nowej Kaledonii,

w Vanuatu, na Wyspach Salomona,

wzdłuż wybrzeży Ameryki Południowej
i na Wyspie Wielkanocnej.

Na początku 2015 roku

zaobserwowano wzrost zachorowań
na coś podobnego do dengi

w mieście Natal na północy Brazylii.

Lecz to nie była denga tylko zika,
która szybko się rozprzestrzeniała.

Recife, duża metropolia na wybrzeżu,
szybko stała się epicentrum.

Spekulowano, że to kibice futbolu,
którzy przyjechali na Puchar Świata 2014,

przywieźli wirusa do Brazylii.

Inni przypuszczali,
że to mieszkańcy wysp Pacyfiku

uczestniczący w zawodach kajakowych w Rio

przywieźli wirusa.

Minął zaledwie rok.

Wirus przenoszony jest przez komary

w Ameryce Południowej
i Środkowej, w Meksyku

i na Wyspach Kanaryjskich.

Do tego roku tysiące pacjentów,
u których stwierdzono zikę w USA,

zaraziło się gdzie indziej.

Lecz tego lata wirus szerzy się
na terenie Miami.

Jest tutaj.

Co z tym zrobimy?

Zapobieganie infekcji

polega albo na ochronie ludzi,
albo na wyeliminowaniu komarów.

Skupmy się najpierw na ludziach.

Można się zaszczepić.

Można nie jeździć do obszarów
występowania ziki.

Można się zakrywać
i używać środka na komary.

Szczepienie nie wchodzi w grę,
bo nie ma jeszcze szczepionki

i pewnie przez kilka lat nie będzie.

Pozostanie w domu też nie daje gwarancji,

bo zika przenosi się również
drogą płciową.

Zakrywanie ciała
i środek na komary działają,

póki się pamięta.

(Śmiech)

Zostają komary, a oto jak z nimi walczymy:

rozpylamy środki owadobójcze.

Potrzeba do tego odzieży ochronnej,
bo to toksyczne chemikalia,

zabijające tak owady, jak i ludzi.

Choć człowiek wymagałby
dużo większej dawki.

Oto zdjęcia z Brazylii i Nikaragui.

Ale wygląda to tak samo
w Miami na Florydzie.

Można też robić opryski z samolotu.

W zeszłym roku władze hrabstwa Dorchester
w Południowej Karolinie

zezwoliły na przeprowadzenie oprysku
Naledem, środkiem owadobójczym,

wczesnym rankiem,
zgodnie z zaleceniem producenta.

Tego samego dnia
pszczelarka zgłosiła mediom,

że jej pasieka wygląda
jak po wybuchu bomby atomowej.

Niedobrze.

Pszczoły są po naszej stronie.

Obywatele Florydy protestowali,
lecz oprysków nie przerwano.

Niestety, zachorowań na zikę
było coraz więcej,

bo środki owadobójcze
nie są zbyt skuteczne.

Czy istnieje coś
skuteczniejszego niż opryski,

bez chemicznych skutków ubocznych?

Jestem gorącym zwolennikiem
biologicznych środków ochrony.

Tak jak Rachel Carson,
autorka "Milczącej wiosny",

książki, która zaczęła
ruch ochrony środowiska.

W swej książce przytacza przykład

metody eliminacji paskudnego owada

w minionym stuleciu.

Nikt o tym dziś nie pamięta.

Dlatego wraz z Jackiem Blockiem
postanowiliśmy przypomnieć tę historię,

pisząc artykuł wstępny o problemie,
jaki stwarzają komary.

Poczwarki komara,
czyli jego postacie niedorosłe,

napromieniowano, aż straciły płodność.

Dorosłe osobniki zrzucano z samolotów

na południu USA,
w Meksyku i Ameryce Środkowej,

dosłownie milionami, z małych samolotów.

W ten sposób wyeliminowano tego szkodnika

z większości terenów na półkuli północnej.

Przez ten artykuł wstępny

chcieliśmy pokazać czytelnikom,
jak można zrobić to dziś,

nie za pomocą promieniowania,
ale genetyki.

Już wyjaśniam.

Oto złoczyńca: Aedes aegypti.

Najczęstszy nosiciel chorób,

nie tylko ziki, ale też dengi,
czikungunii, gorączki zachodniego Nilu,

i odwiecznej plagi - żółtej febry.

To komar miejski

i to samica robi brudną robotę.

Gryzie, żeby nakarmić krwią potomstwo.

Samce nie gryzą - nie mają nawet czym.

Mała brytyjska firma Oxitec
tak zmodyfikowała komara,

że gdy zapłodni samicę,
z ich jaj nie wylęgną się młode.

Zobaczmy.

Oto normalny cykl rozrodczy.

Oxitec tak zaprogramował komara,
że gdy zapłodni samicę,

zarodki się nie rozwiną.

Niemożliwe?

Zobaczcie na diagramie, jak to się dzieje.

Oto jądro komórkowe komara,

a ta plątanina w środki to jego genom,

czyli suma jego genów.

Naukowcy dodali jeden gen,

kodujący białko zaznaczone
pomarańczową kulką,

które daje sygnał
do zwiększenia produkcji.

Jednak dodatkowe białka
blokują geny komara,

zabijając go.

Aby utrzymać go przy życiu w laboratorium,
używa się związku zwanego tetracykliną.

Tetracyklina wyłącza ten gen i pozwala
na normalny rozwój.

Dodali jeszcze jeden mały szczegół,
by móc obserwować, co się dzieje:

gen, który sprawia, że komary
świecą w promieniach UV,

więc po wypuszczeniu można śledzić,
jak daleko poleciały,

jak długo żyły i zbierać inne dane

do badań naukowych.

Oto poczwarka.

W tym stadium samice są większe niż samce.

To pozwala odróżnić samice od samców.

Tylko samcom pozwala się
osiągnąć postać dorosłą.

Przypominam - samce nie gryzą.

Odtąd sprawa jest prosta:

biorą zlewki pełne samców komara,

pakują do kartonów po mleku
i rozwożą po mieście,

wypuszczają je, prowadzeni GPS-em.

Tutaj burmistrz wypuszcza pierwszą partię

"Przyjaznych Aedów".

Chciałabym móc powiedzieć,
że to USA, lecz nie.

To Piracicaba w Brazylii.

Co zdumiewające, zaledwie w rok

zachorowalność na dengę spadła o 91%.

Takiego wyniku nie osiągnie
żaden środek owadobójczy.

Dlaczego nie używa się tak skutecznych
metod biologicznych w USA?

Bo to GMO: organizmy
modyfikowane genetycznie.

Zauważmy podpis mówiący,

że gdyby Agencja Żywności
i Leków się zgodziła,

mogliby zrobić to samo z ziką w USA.

I oczywiście zika się pojawiła.

Opowiem wam pokrótce

długą i pokrętną historię
regulacji dotyczących GMO w USA.

Mamy tu trzy agencje regulujące GMO:

FDA - Agencję Leków i Żywności,

EPA - Agencję Ochrony Środowiska

oraz USDA - Departament Rolnictwa USA.

Dwa lata zabrała im decyzja,
że to FDA zajmie się

genetycznie zmodyfikowanymi komarami

traktując je jako nowy lek dla zwierząt,
choć brzmi to jak nonsens.

Trzeba było kolejnych pięciu lat,
by przekonać FDA,

że ta metoda nie szkodzi ludziom

ani środowisku naturalnemu.

W końcu tego lata zdobyli pozwolenie
na przeprowadzenie małego testu

w Keys na Florydzie,

gdzie zaproszono ich rok wcześniej
podczas wybuchu dengi.

Teraz już z górki, co?

Kiedy mieszkańcy dowiedzieli się,

że w okolicy odbędą się testy
genetycznie zmodyfikowanych komarów,

zaczęli organizować protesty.

Zorganizowali nawet petycję w internecie
z tym milusim logo,

pod którą zebrano 160 000 podpisów.

Zażądali referendum,

które zostanie przeprowadzone
za kilka tygodni,

co do tego, czy testy w ogóle się odbędą.

To Miami naprawdę potrzebuje
lepszych metod walki z owadami.

Tam nastroje się zmieniają.

Niedawno ponadpartyjna grupa
ponad 60 prawodawców

napisała do Sylwii Burwell,
sekretarz Departamentu Zdrowia,

z prośbą o ułatwienie Florydzie
dostępu do tej technologii

na szczeblu federalnym.

Wniosek jest następujący:

biologiczna kontrola szkodliwych owadów

jest skuteczniejsza
i mniej szkodliwa dla środowiska

niż środki owadobójcze,
które są substancjami toksycznymi.

Co było prawdą w czasach Rachel Carson,
jest prawdą i dziś.

Dziś jednak mamy dużo większą wiedzę

o genetyce niż wtedy,

więc możemy wykorzystać tę wiedzę

w mechanizmach kontroli biologicznej.

Mam nadzieję, że wzbudziłam
waszą ciekawość na tyle,

byście zaczęli szukać informacji,
nie tylko o zmodyfikowanych komarach,

ale o innych GMO, które budzą dziś
tak wielkie kontrowersje.

Myślę, że jeśli przebrniecie
przez cały ten szum informacyjny

i chwyty marketingowe

producentów żywności ekologicznej
i różnych Greenpeace'ów

i dotrzecie do nauki, która za tym stoi,

będziecie szczerze
i pozytywnie zaskoczeni.

Dziękuję.

(Brawa)