Chỉ số tiến bộ xã hội có thể tiết lộ gì về đất nước của bạn?

Thuật ngữ Tổng sản phẩm nội địa thường được nói đến như thể nó được "Chúa truyền lại trên bia đá". Nhưng khái niệm này thực ra được phát minh bởi một nhà kinh tế vào năm 1920. Theo Michael Green, chúng ta cần một công cụ tính toán hiệu quả hơn để phù hợp với nhu cầu của thế kỉ 21, đó là Chỉ số tiến bộ xã hội. Với sự mê hoặc và dí dỏm, tác giả cho thấy công cụ này tính toán tiêu chuẩn của xã hội như thế nào thông qua 3 khía cạnh quan trọng. Và hé lộ trật tự mới bất ngờ của các quốc gia khi dùng công cụ này.

Vào ngày 4 tháng 1 năm 1934

một thanh niên gửi một báo cáo

đến Quốc hội Hoa Kì

mà 80 năm sau,

nó định hướng cuộc sống của mỗi người
trong căn phòng này ngày hôm nay,

định hướng cho cuộc đời của
mọi người trên hành tinh này.

Con người trẻ tuổi đó
không phải là chính trị gia,

anh ta không phải là
nhà kinh doanh,

nhà hoạt động
vì nhân quyền

hay thủ lĩnh tinh thần.

Anh ta không giống
một anh hùng thường thấy

mà là một nhà kinh tế.

Tên anh là Simon Kuznets

và bản báo cáo mà anh gửi
được gọi là

"National Income, 1929-1932"
("Thu nhập quốc gia, 1929-1932")

Giờ đây, bạn có thể nghĩ rằng

đây là một báo cáo khá khô khan
và ngu ngốc.

Và bạn hoàn toàn đúng.

Nó khô như một cục xương vậy.

Nhưng báo cáo này là nền tảng

của phương pháp đánh giá
sự phát triển của một quốc gia:

được biết đến là Gross Domestic Product
(Tổng sản phẩm nội địa)

GDP.

GDP đã vạch ra và định hướng
cuộc sống của chúng ta

trong 80 năm.

Và hôm nay, tôi muốn nói về

một cách khác để tính
sự thành công của các quốc gia

một cách khác để vạch ra
và định hướng cuộc sống của chúng ta

trong 80 năm tới.

Nhưng trước tiên, ta phải hiểu

GDP chi phối đời sống chúng ta
như thế nào.

Báo cáo của Kuznets được gửi

trong thời điểm diễn ra khủng hoảng.

Nền kinh tế Mỹ đang lao xuống

thẳng vào Sự suy thoái to lớn

và những người làm chính sách
vẫn đang chống chọi để đối phó.

Chống chọi bởi họ không biết
điều gì đang diễn ra.

Họ không có dữ liệu và các thống kê.

Vì vậy, báo cáo của Kuznet đưa đến

là dữ liệu đáng tin cậy
về những gì nền kinh tế Mỹ

đang sản xuất,

được cập nhật hàng năm.

Và nhờ những thông tin này,

các nhà chính sách cuối cùng,

đã có thể tìm ra lối thoát khỏi
thời kì khủng hoảng.

Và bởi vì sáng kiến của Kuznets

quá hữu dụng,

nó lan rộng ra toàn thế giới.

Và ngày nay, mỗi quốc gia

đều tính toán thống kê GDP.

Nhưng, trong báo cáo đầu tiên đó

Kuznets đã tự mình gửi đến
một cảnh báo.

Trong chương mở đầu,

ở trang 7 ông nói rằng,

"Sự thịnh vượng của một quốc gia, do vậy,

khó có thể phỏng đoán

dựa vào đo lường thu nhập quốc gia

như đã được định nghĩa ở trên."

Đây không phải là lời giới thiệu
hay nhất trên thế giới,

và nó được che giấu trong
ngôn ngữ thận trọng của các nhà kinh tế.

Nhưng lời nhắn của ông khá rõ ràng:

GDP là một công cụ

để giúp chúng ta đo hiệu suất kinh tế.

Nó không phải là thước đo
chất lượng cuộc sống của chúng ta.

Và người ta không nên dựa vào nó
để đưa ra tất cả quyết định.

Thế nhưng, ta đã lờ đi lời cảnh báo
của Kuznets.

Chúng ta sống ở một thế giới nơi

GDP là tiêu chuẩn của sự thịnh vượng

trong một nền kinh tế toàn cầu.

Các nhà chính trị gia khoe khoang
khi GDP tăng.

Thị trường dịch chuyển

và số vốn hàng tỉ đôla

đi khắp nơi trên thế giới

dựa vào nước nào đang phát triển

và nước nào đang thụt lùi,

tất cả đều được đo bởi GDP.

Xã hội của chúng ta
đã trở thành

động cơ tạo ra nhiều GDP hơn.

Nhưng ta biết rằng GDP có kẽ hở.

Nó bỏ qua môi trường.

Nó tính bom và nhà tù là sự tiến bộ.

Nó không thể tính hạnh phúc hay cộng đồng.

Và nó chả có gì để nói về sự công bằng
hay công lý.

Có ngạc nhiên không
khi thế giới của chúng ta

đang ủng hộ GDP,

có nghĩa là đang ngấp nghé
trên bờ vực của thảm họa thiên nhiên

và chứa đầy sự giận dữ, xung đột?

Chúng ta cần một cách tốt hơn
để đánh giá xã hội,

một cách tiêu chuẩn dựa trên sự thật
việc thật.

Liệu tôi có đủ ăn không?

Liệu tôi có thể đọc và viết không?

Tôi có an toàn không?

Tôi có các quyền của mình không?

Tôi có sống trong một xã hội
nơi mình không bị phân biệt không?

Liệu tương lai tôi và con tôi được bảo vệ
khỏi sự tàn phá môi trường không?

Đây là những câu hỏi mà GDP

không và không thể trả lời.

Tất nhiên, đã có

những nỗ lực trong quá khứ

để tiến xa hơn GDP.

Nhưng tôi tin rằng chúng ta

đang sống trong thời kỳ

sẵn sàng cho một cuộc cách mạng
về thước đo cuộc sống.

Ta đã sẵn sàng bởi ta đã chứng kiến

trong cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008

bằng cách nào sự tôn thờ
tăng trưởng kinh tế

đã đưa chúng ta chệch hướng quá xa.

Chúng ta đã thấy, trong
Cuộc nổi dậy nhân dân Ả Rập

làm cách nào mà những nước như Tunisia

được cho là những siêu sao trong kinh tế

nhưng xã hội ở đó

luôn rối loạn bởi sự bất mãn.

Chúng ta đã sẵn sàng, bởi ngày nay
chúng ta có công nghệ

để thu thập và phân tích dữ liệu

theo những cách mà chắc hẳn
Kuznets không thể tưởng tượng nổi.

Hôm nay, tôi muốn giới thiệu tới các bạn
Chỉ số tiến bộ xã hội.

Nó là thước đo sự tốt đẹp của xã hội,

hoàn toàn riêng biệt với GDP.

Nó là một cách hoàn toàn mới
để nhìn nhận thế giới.

Chỉ số tiến bộ xã hội

bắt đầu bằng việc
định nghĩa

xã hội tốt là như thế nào

dựa trên 3 tiêu chí.

Đầu tiên, mọi người có đủ nhu cầu
cơ bản để tồn tại không:

thức ăn, nước, chỗ ở, sự an toàn?

Thứ hai, liệu mọi người có thể

cải thiện đời sống của họ ở các
phương diện sau không:

giáo dục, thông tin, y tế và
môi trường bền vữngi?

Và thứ ba, liệu mỗi cá nhân

có cơ hội theo đuổi mục tiêu

và giấc mơ, hoài bão

mà không gặp cản trở?

Họ có quyền,

tự do lựa chọn,

không bị phân biệt đối xử

và tiếp cận tới những thông tin
tiến bộ nhất của thế giới hay không?

Tổng hợp lại, 12 thành phần này

tạo nên khuôn khổ của
Sự tiến bộ xã hội.

Và với mỗi thành phần,

chúng ta có những chỉ tiêu để
đánh giá các quốc gia thực hiện ra sao.

Không phải sự biểu thị về
nỗ lực hay ý định

mà là kết quả thực sự.

Chúng ta không đánh giá một quốc gia
chi bao nhiêu vào y tế,

chúng ta nhìn vào độ dài
và chất lượng cuộc sống con người.

Không đánh giá rằng quốc gia đó
có luật cấm phân biệt đối xử,

chúng ta dựa vào việc
người dân có bị phân biệt đối xử hay không.

Nhưng các bạn muốn biết

quốc gia nào đứng cao nhất phải không?
(Cười)

Tôi biết, tôi biết, tôi biết mà.

Được rồi, tôi sẽ cho các bạn thấy.

Tôi sẽ biểu thị trên biểu đồ này.

Đây rồi,

tôi đặt trục dọc
là sự tiến bộ xã hội.

Càng cao thì càng tốt.

Và sau đó, chỉ để so sánh,

cho vui thôi,

trên trục ngang
là GDP theo đầu người.

Càng về phía tay phải thì càng lớn.

Vậy trên thế giới, đất nước

có chỉ số tiến bộ xã hội cao nhất

đứng số một về tiến bộ xã hội

là New Zealand.

(Vỗ tay)

Tốt lắm! Tôi chưa bao giờ tới đó cả.
Phải đi thôi.

(Cười)

Đất nước có sự tiến bộ xã hội thấp nhất,

xin lỗi vì phải nói ra, là Chad.

Tôi cũng chưa bao giờ đi tới đó cả.
Chắc năm tới sẽ đi.

(Cười)

Hoặc có thể là năm kia.

Giờ tôi biết bạn đang nghĩ gì.

Bạn nghĩ rằng, "Aha,

nhưng mà New Zealand có số GDP

cao hơn Chad!"

Đó là một nhận xét hay.

Nhưng để tôi chỉ cho các bạn

hai quốc gia khác.

Đây là Hoa Kỳ -

giàu hơn New Zealand nhiều,

nhưng lại có mức độ phát triển xã hội
thấp hơn.

Và đây là Senegal -

nước này có mức độ phát triển xã hội
cao hơn Chad,

nhưng lại có cùng mức GDP.

Tiếp đến là gì? Nhìn đây.

Hãy xem các quốc gia còn lại
của thế giới,

132 nước mà ta có thể tính toán,

mỗi nước được đại diện bởi 1 dấu chấm.

Đây rồi. Rất nhiều dấu chấm.

Giờ dĩ nhiên tôi không thể nói hết,

vì vậy một vài nước được nổi bật:

Nước nằm trong G7 có thứ hạng cao nhất
là Canada.

Nước tôi, Anh quốc,

nằm ở khoảng giữa, phần nào đó
khá chán,

nhưng ai quan tâm -

ít nhất còn hơn được nước Pháp.

(Cười)

Và rồi nhìn vào nền kinh tế
mới nổi,

ở phía trên, xin giới thiệu, Brazil.

(Vỗ tay)

Nào nào, xin chúc mừng!

Hay lắm, Brazil!

Đánh bại Nam Phi,

rồi Nga,

rồi Trung Quốc,

rồi sau đó là Ấn Độ.

Nằm riêng ra ở phía bên tay phải,

bạn sẽ thấy một dấu chấm
của một quốc gia với rất nhiều GDP

nhưng không nhiều sự tiến bộ xã hội,

đó là Kuwait.

Trên Brazil một chút,

là một quốc gia siêu tiến bộ xã hội

đó là Costa Rica.

Nó có chỉ số tiến bộ xã hội
bằng vài nước phương Tây,

với ít GDP hơn rất nhiều.

Bây giờ, bài trình chiếu của tôi
hơi bị lộn xộn

và tôi muốn quay lại một chút.

Vậy để tôi tắt đi,

và rồi bật lên dòng hồi quy.

Thứ này chỉ ra mối quan hệ

giữa GDP và tiến bộ xã hội.

Điều đầu tiên ta chú ý tới,

là dữ liệu bị rối loạn

xung quanh đường thẳng này.

Và điều này chỉ ra,

điều mà nó chứng tỏ
từ kinh nghiệm thực tiễn,

là GDP không phải là tất cả.

Tại mỗi mức GDP bình quân
theo đầu người,

cơ hội cho tiến bộ xã hội tăng lên,

thì rủi ro ít đi.

Điều thứ hai ta chú ý tới,

đó là với các nước nghèo,

đường cong thật sự rất dốc.

Vậy điều này nói với ta là

nếu các nước nghèo có thêm

một chút GDP,

và họ tái đầu tư vào

bác sĩ, y tá, nguồn cung cấp nước,

hệ thống vệ sinh,...

sẽ có được rất nhiều sự tiến bộ xã hội

xứng đáng với số GDP.

Và đó là tin tốt, và đó là việc chúng ta
đã chứng kiến suốt 20, 30 năm qua,

với rất nhiều người thoát nghèo

nhờ tăng trưởng kinh tế
và chính sách tốt

ở các quốc gia nghèo.

Nhưng đi một chút xa hơn
ở phía trên đường cong

và sau đó ta thấy nó thẳng ra.

Từng đồng dollar GDP thêm vào

đang mua lại càng ít
tiến bộ xã hội.

Và với càng nhiều dân số thế giới

sống ở phần này của đường cong,

nó có nghĩa là GDP đang trở nên

ít hiệu quả hơn

với vai trò dẫn ta đến sự phát triển.

Tôi sẽ chỉ ra một ví dụ của Brazil.

Đây là Brazil:

chỉ số tiến bộ xã hội là khoảng 70/100,

GDP bình quân đầu người khoảng
14.000 USD mỗi năm.

Và nhìn kìa, Brazil ở trên đường thẳng.

Brazil đang thực hiện rất tốt

việc biến GDP thành tiến bộ xã hội.

Nhưng tiếp theo Brazil sẽ hướng đến đâu?

Hãy nói rằng Brazil

áp dụng một kế hoạch kinh tế táo bạo

để gấp đôi GDP trong thập kỉ tới.

Nhưng đó chỉ là nửa kế hoạch.

Nó còn chưa được một nửa,

bởi Brazil muốn sự tiến bộ xã hội
của họ sẽ như thế nào?

Brazil, có đủ khả năng

để tăng sự phát triển,

tăng GDP,

trong trì trệ hay thụt lùi

ở tiến bộ xã hội.

Ta không muốn Brazil

trở nên giống Nga.

Bạn thực sự muốn cho Brazil

thực hiện hiệu quả hơn trong việc
tạo ra sự tiến bộ xã hội từ GDP,

để từ đó trở nên giống New Zealand hơn.

Và điều đó có nghĩa là

Brazil cần ưu tiên tiến bộ xã hội

trong kế hoạch phát triển của mình

và thấy rằng không chỉ phát triển
đơn thuần,

mà phát triển cùng với tiến bộ xã hội.

Và đó là cái mà danh mục
tiến bộ xã hội thực hiện:

Nó điều chỉnh cuộc tranh luận
về sự phát triển,

không chỉ GDP không thôi,

mà bao gồm, sự phát triển bền vững

mang lại những cải thiện thiết thực
cho đời sống con người.

Và nó không chỉ dánh cho các quốc gia.

Đầu năm nay

cùng với các bạn từ tổ chức phi lợi nhuận
Imazon ở Brazil,

chúng tôi triển khai Chỉ số tiến bộ xã hội
ở địa phương đầu tiên.

Chúng tôi thực hiên ở vùng Amazon.

Đó là một khu vực rộng bằng châu Âu,
24 triệu dân,

một trong số những vùng thiếu thốn nhất
của Brazil.

Và đây là kết quả,

và nó phân ra

vào khoảng gần 800
thành phố tự trị khác nhau.

Và với thông tinh chính xác này

về chất lượng cuộc sống thật sự

trong vùng này của đất nước,

Imazon và các cộng sự

từ chính phủ, giới kinh doanh và
tổ chức công dân

có thể làm việc cùng nhau
để xây dựng

một kế hoạch xây dựng

sẽ giúp cải thiện
cuộc sống người dân,

cùng với bảo vệ
tài sản quý giá của toàn cầu

là Rừng nhiệt đơi Amazon.

Và đây chỉ mới là sự khởi đầu.

Bạn có thể tạo ra Chỉ số
tiến bộ xã hội

cho bất kì khu vực, vùng, thành phố
hay khu tự trị nào.

Chúng ta đều biết tới
và yêu quí TEDx;

đây là phiên bản Tiến bộ Xã hội.

Đây là một công cụ cho mọi người
đến và sử dụng.

Trái với cách mà ta thỉnh thoảng
nói về nó,

GDP không được Chúa truyền lại ở trên
một máy tính bảng bằng đá. (Cười)

Nó là một công cụ tiêu chuẩn
được phát minh vào thế kỉ 20

để giải quyết các thách thức
của thế kỉ 20.

Trong thế kỉ 21,

chúng ta đối mặt với
các thách thức mới:

lão hóa, béo phì, biến đổi khí hậu,....

Để đối mặt với các thách thức đó,

ta cần công cụ đánh giá mới

cách thức mới để xác định
sự phát triển.

Tưởng tượng nếu ta có thể tính toán được

thành tích mà các tổ chức
phi lợi nhuận, từ thiện,

tình nguyện, các tổ chức công dân

thực sự cống hiến cho xã hội.

Tưởng tượng các doanh nghiệp
ganh đua nhau

không chỉ trên nền tảng của
sự cống hiến kinh tế của họ,

mà còn trên sự cống hiến
cho tiến bộ xã hội.

Tưởng tượng nếu ta có thể
làm cho chính trị gia chú trọng

vào cải thiện đời sống nhân dân.

Tưởng tượng xem chúng ta
có thể cùng nhau làm việc -

gồm chính phủ, tổ chức thương mại,
tổ chức công dân, tôi, các bạn-

và biến thế kỉ này trở thành
thế kỉ của sự tiến bộ xã hội.

Xin cảm ơn.

(Vỗ tay)