Bjorn Lomborg stelt prioriteiten op wereldniveau

Als je 50 miljard dollar te besteden had, wat zou je dan het eerste oplossen: AIDS of de opwarming van de aarde? De Deense politieke wetenschapper Bjorn Lomborg komt met verrassende antwoorden.

Ik wil graag praten over de grootste problemen in de wereld.

Ik ga niet praten over "De Sceptische Wereldverbeteraar"--

hoewel dat waarschijnlijk ook een goeie keuze is.

(Gelach)

Ik ga praten over de vraag: wat zijn de grootste problemen in de wereld?

Voor ik verder ga, zou ik ieder van jullie moeten vragen

om pen en papier te pakken,

want ik ga jullie vragen mij te helpen hoe we dat kunnen doen.

Dus neem jullie pen en papier.

Feitelijk zijn er veel problemen in de wereld.

Ik ga er een aantal opnoemen.

800 miljoen mensen verhongeren.

Een miljard mensen heeft geen schoon drinkwater.

Voor twee miljard mensen is er geen volksgezondheid.

Miljoenen mensen sterven aan HIV en AIDS.

De lijst is eindeloos lang.

Twee miljoen mensen worden hard getroffen door klimaatveranderingen, enzovoorts.

Er zijn veel, veel problemen.

In de ideale wereld zouden we die allemaal oplossen, maar dat doen we niet.

We lossen niet werkelijk alle problemen op.

En als we dat niet doen, moeten we ons de vraag stellen -

en daarom is het een economische kwestie --

als we niet alles doen, moeten we ons gaan afvragen,

welke kwesties lossen we het eerst op?

En dat is de vraag die ik jullie zou willen stellen.

Laten we zeggen dat we voor de komende vier jaar 50 miljard dollar te besteden hebben

om de wereld te verbeteren, waaraan zouden we het moeten uitgeven?

We hebben tien van de grootste uitdagingen in de wereld uitgezocht,

en ik zal ze kort weergeven.

Klimaatverandering, besmettelijke ziektes, conflicten, onderwijs,

financiële instabiliteit, bestuur en corruptie,

ondervoeding en voedseltekort, bevolkingsmigratie,

volksgezondheid en water, subsidies en handelsbarrières.

Wij geloven dat deze op veel manieren

de grootste problemen in de wereld omvatten.

De voor de hand liggende vraag zou zijn om te vragen,

wat denken jullie dat het grootste probleem is?

Waar moeten we beginnen met het oplossen van deze problemen?

Maar dat is niet het goeie vraagstuk om voor te leggen.

Dit was feitelijk het vraagstuk dat in januari in Davos werd voorgelegd.

Uiteraard is het moeilijk om mensen te vragen om te focussen op problemen.

Omdat we ze niet kunnen oplossen.

Het grootste probleem in de wereld is natuurlijk dat we allemaal doodgaan.

Maar we hebben geen technologie om dat op te lossen, nietwaar?

Dus het punt is niet om problemen voorrang te geven,

maar het punt is om voorrang te geven aan de oplossing van problemen.

En dat zou zijn -- natuurlijk wordt dat iets gecompliceerder.

Voor klimaatverandering zou dat bijvoorbeeld Kyoto zijn.

Voor besmettelijke ziektes zouden het gezondheidscentra of muggenklamboes zijn.

Voor conflicten zouden het VN-vredesmissies zijn, enzovoorts.

Ik zou jullie willen vragen om het volgende te doen,

om gewoon in 30 seconden - en ik weet dat dit min of meer

een onmogelijke taak is -- te schrijven wat volgens jullie

waarschijnlijk enkele van de topprioriteiten zijn.

En ook - en dat is natuurlijk waar de economie venijnig wordt -

op te schrijven wat we niet zouden moeten doen, in eerste instantie.

Wat zou er onder aan de lijst komen?

Alsjeblieft, neem 30 seconden, praat wellicht met je buurman,

en bepaal wat de topprioriteiten zouden moeten zijn

en de minder belangrijke prioriteiten voor onze oplossingen

voor de grootste zaken in de wereld.

Het verbazingwekkende van dit proces is - en ik bedoel natuurlijk,

Ik zou wel willen maar ik heb maar 18 minuten.

Ik heb jullie best al veel van mijn tijd gegeven, niet?

Ik zou er graag dieper op in gaan, en jullie laten nadenken over dit proces,

en dat is feitelijk wat we gedaan hebben.

En ik wil jullie ook sterk aanmoedigen,

en ik ben er van overtuigd dat we deze discussies achteraf zullen hebben,

om na te denken hoe we werkelijk prioriteiten gaan bepalen.

Natuurlijk moet u zichzelf afvragen,

waarom in hemelsnaam zo'n lijst niet eerder gemaakt is.

Eén reden is dat prioriteren ongelofelijk ongemakkelijk is.

Niemand wil dit doen.

Natuurlijk wil iedere organisatie graag bovenaan zo'n lijst staan.

Maar iedere organisatie baalt er ook van om niet bovenaan de lijst te staan.

En omdat er veel meer niet-nummer-één-plekken op de lijst staan

dan nummers één, ligt het voor de hand

zo'n lijst niet te willen.

We hebben nu al bijna 60 jaar de VN,

maar we hebben nooit een lijst opgesteld

van alle belangrijke dingen die we in de wereld kunnen doen,

en welke moeten we het eerst doen?

Maar dat betekent niet dat we niet prioriteren --

elk besluit is een prioriteit, dus natuurlijk prioriteren we allemaal

misschien impliciet -- en dat is waarschijnlijk niet zo goed

als een werkelijke prioritering,

die uitgebreid besproken is.

Dus wat ik wil voorstellen is zeggen dat we, al heel lang,

een situatie hebben waarin we een keuzemenu hadden.

Er zijn heel veel dingen die we kunnen doen,

maar we wisten de prijzen niet, noch de afmetingen.

We hadden geen idee.

Stel je voor dat je naar een restaurant gaat en je krijgt een grote menukaart,

maar je hebt geen idee van de prijzen.

Dat je een pizza wilt, maar geen idee hebt wat hij kost.

Het zou één dollar kunnen zijn, maar ook 1000 dollar.

Het kan een familie-pizza zijn.

Het kan ook een éénpersoons-pizza zijn, hè?

Die dingen willen we weten.

En dat is wat de Kopenhagen-Consensus probeert te doen --

prijzen proberen te bepalen van deze problemen.

En dat is vooral het proces van de Kopenhagen-Consensus geweest.

We hebben 30 van de beste economen in de wereld, drie op elk gebied.

Dus we laten drie wereldtopeconomen over klimaatverandering schrijven.

Wat kunnen we doen? Wat gaat het kosten?

En wat zal het opleveren?

Op dezelfde manier met overdraagbare ziekten.

Drie van de topexperts die zeggen: "Wat kunnen we doen?".

Wat zou het kosten?

Wat moeten we eraan doen, en wat zou de uitkomst moeten zijn?

Enzovoort.

Verder brachten we een aantal topeconomen,

de acht besten van de wereld, waaronder drie Nobelprijswinnaars,

samen in Kopenhagen in mei 2004.

We noemden ze het droomteam.

De prefecten van de Universiteit van Cambridge besloten ze

de Real Madrid van de economie te noemen.

Dat werkt prima in Europa, maar hier niet zo.

En wat ze vooral deden, was een lijst met prioriteiten samenstellen.

En dan vragen jullie: "Waarom economen?".

En natuurlijk ben ik heel blij dat jullie die vraag stellen. -- (Gelach) --

want het is een hele goede vraag.

Het punt is natuurlijk, als je iets wilt weten over malaria,

dan vraag je dat aan een malaria-expert.

Als je wat van het klimaat wilt weten, vraag je het aan een klimatoloog.

Maar als je wilt weten welke van de twee je eerst moet oppakken,

kun je het geen van beiden vragen, want dat doen ze niet.

Dat is wat economen doen.

Ze prioriteren.

Ze voeren de enigszins walgelijke taak uit te bepalen welke we eerst moeten doen,

en welke we daarna zouden moeten doen.

Dit is dus de lijst en deze wil ik met jullie delen.

Natuurlijk kun je hem ook vinden op de website,

en we zullen er vandaag ongetwijfeld nog meer over spreken.

Ze kwamen met een lijst op de proppen met

slechte projecten -- eigenlijk projecten

waarvoor geldt dat als je een dollar investeert, je minder terug krijgt.

Dan zijn er nog redelijke projecten, goede en hele goede projecten.

En natuurlijk zijn het de hele goede projecten waarmee we moeten beginnen.

Ik begin achteraan

zodat we eindigen met de beste projecten.

Dit waren de slechte projecten.

Zoals je ziet staat klimaatverandering onderaan de lijst.

Dit beledigt veel mensen en dat is waarschijnlijk één van de redenen

waarom mensen zeggen dat ik niet meer terug hoef te komen.

Ik wil het hierover hebben, want dat is erg merkwaardig.

Hoe is dit veroorzaakt?

En ik wil hier ook op terugkomen

omdat het waarschijnlijk een van de

verschillen is met de lijst die jullie hebben opgeschreven.

De reden waarom ze erop uitkwamen dat Kyoto --

of meer doen dan Kyoto -- een slechte optie is,

is eenvoudig omdat het erg inefficiënt is.

Het zegt niet dat er geen opwarming aan de gang is.

Het zegt niet dat het geen groot probleem is.

Maar het zegt dat wat we er erg weinig

aan kunnen doen, tegen hele hoge kosten.

Wat ze ons laten zien, het gemiddelde van alle macro-economische modellen,

is dat Kyoto, zo'n 150 miljard dollar per jaar kost als iedereen het ermee eens is.

Dat is een substantieel bedrag.

Dat is twee à drie keer de wereldwijde ontwikkelingshulp

die we de Derde Wereld ieder jaar geven.

Toch zou het weinig goeds uithalen.

Alle modellen tonen aan dat het de opwarming ongeveer zes jaar zal uitstellen in 2100.

De man in Bangladesh die een overstroming krijgt in 2100 kan dan wachten tot 2106.

Dat is wel een beetje goed, maar niet zo heel erg.

Dus het idee hierachter is: "We hebben heel veel geld uitgegeven aan een beetje goed."

En om jullie een idee te geven,

de VN schat dat voor de helft van dat bedrag,

voor ongeveer 75 miljard dollar per jaar,

we alle belangrijke basisproblemen in de wereld zouden kunnen oplossen.

We kunnen zorgen voor schoon drinkwater, hygiëne, basisgezondheidszorg

en onderwijs voor ieder mens op de planeet.

Dus we moeten ons afvragen: "Willen we twee maal dat bedrag uitgeven

om maar een beetje goed te doen?

Of de helft om een verrassende hoeveelheid goeds te doen?"

En dat is in feite waarom het een slecht project is geworden.

Het is niet zo dat als we al het geld in de wereld hadden, we het niet zouden willen.

Maar als we het niet doen, is het gewoon niet onze eerste prioriteit.

De redelijke projecten -- ik ga ze niet allemaal bespreken --

maar overdraagbare ziekten, schaal van de basisgezondheidszorg -- haalden het

eenvoudigweg omdat schaal van de basisgezondheidszorg iets geweldigs is.

Het doet veel goeds, maar het is ook erg prijzig.

Wat het ons weer vertelt is dat we plotseling

rekening houden met beide kanten van de vergelijking.

Als je naar de goede projecten kijkt, zie je veel hygiëne- en waterprojecten.

Hygiëne en water is ook ongelofelijk belangrijk,

maar het kost ook een hoop aan infrastructuur.

Dus ik wil jullie de bovenste vier projecten laten zien

die tenminste de eerste horen te zijn om op te pakken

als we praten over hoe we de wereldproblemen te lijf moeten gaan.

Het vierde beste probleem is malaria -- bestrijden van malaria.

Een paar [miljoen] mensen worden elk jaar besmet met malaria.

Het kost de betrokken landen elk jaar zelfs ongeveer

een procent van het BNP.

Als we de komende vier jaar zo'n 13 miljard dollar investeren,

kunnen we het aantal slachtoffers met de helft terugbrengen.

We kunnen voorkomen dat er 500.000 mensen sterven elke dag,

maar misschien nog belangrijker is dat we voorkomen dat een miljard mensen

ieder jaar besmet raken.

We zouden hun mogelijkheden aanzienlijk verbeteren om de vele andere

problemen die ze hebben, aan te kunnen pakken.

En op de lange termijn natuurlijk ook de aardopwarming aanpakken.

De derde beste was vrije handel.

Het model toont aan dat als we vrije handel invoeren,

vooral door subsidies in de VS en Europa af te schaffen,

we de wereldeconomie kunnen oppeppen

tot een ongelofelijk niveau van ongeveer 2.400 miljard dollar per jaar,

waarvan de helft zal toekomen aan de Derde Wereld.

Ook hier is het punt weer dat we echt twee tot driehonderd

miljoen mensen uit armoede kunnen halen,

en radicaal snel, in twee tot vijf jaar.

Dat zou het derde beste zijn dat we kunnen doen.

Het tweede beste zal zijn meer aandacht voor ondervoeding.

Niet ondervoeding in het algemeen, maar er is een heel goedkope manier

om ondervoeding aan te pakken, namelijk het gebrek aan sporenelementen.

De helft van de wereldbevolking heeft een tekort aan

ijzer, zink, jodium en vitamine A.

Als we hiervoor 12 miljard dollar uittrekken,

kunnen we dat probleem stevig aanpakken.

Dat zou de tweede beste investering zijn die we kunnen doen.

En het allerbeste project zou zijn de aandacht voor HIV/AIDS.

Als we de komende acht jaar 25 miljard dollar investeren,

kunnen we 28 miljoen nieuwe gevallen van HIV/AIDS voorkomen.

Hier constateren ze dat

er twee heel verschillende manieren bestaan om HIV/AIDS aan te pakken.

De ene is behandeling, de andere is preventie.

En wederom, in een ideale wereld zouden we beiden doen.

Maar in een wereld waar we geen van tweeën doen, of halfslachtig doen,

moeten we onszelf afvragen waarin we het eerst moeten investeren.

En behandeling is veel, veel duurder dan preventie.

Dus op dit punt constateert men dat we zoveel meer kunnen doen

door in preventie te investeren.

Je kunt stellen dat we voor het geldbedrag dat we uitgeven

we een X-bedrag goed doen met behandeling,

en 10 keer zoveel goed doen met preventie.

Dus nogmaals, we richten ons liever op preventie dan behandeling,

op de eerste plaats.

Wat dit doet is dat het ons laat nadenken over onze prioriteiten.

Kijken jullie ook eens naar jullie prioriteitenlijst en zeg eens,

hadden jullie dit goed?

Of zaten jullie in de buurt van waar wij mee kwamen?

Natuurlijk is klimaatverandering weer een van de punten.

Ik denk dat veel mensen het heel, heel onwaarschijnlijk vinden het zo te doen.

We zouden ook klimaatverandering moeten aanpakken,

om de doodeenvoudige reden dat het zo'n groot probleem is.

Maar natuurlijk pakken we niet alle problemen aan.

Er zijn veel problemen daarbuiten in de wereld.

En ik wil zeker weten dat, als we ons richten op bepaalde problemen,

dat we ons op de juiste richten.

De problemen waar we veel goeds kunnen bereiken in plaats van slechts een beetje.

En ik denk eigenlijk -- Thomas Schelling,

één van de deelnemers aan het droomteam, stelde het heel sterk.

Eén van de dingen die mensen vergeten, is dat over 100 jaar,

de termijn waarop de meeste klimaateffecten zullen gelden,

de mensen veel, veel rijker zullen zijn.

Zelfs het meest pessimistische scenario van de VN

schat dat de gemiddelde persoon in de ontwikkelingslanden in 2100

ongeveer net zo rijk zal zijn als wij nu.

Maar waarschijnlijker is dat ze twee tot vier keer zo rijk als wij zullen zijn.

En natuurlijk zullen wij zelfs nog rijker zijn.

Maar het punt is: als we praten over het redden van mensen,

of mensen in Bangladesh helpen in 2100,

dan praten we niet meer over een arme Bangladeshi.

We hebben het dan over een redelijk rijke Nederlander.

En dus de echte kwestie is

of we een hoop geld willen uitgeven aan het helpen

van een redelijk rijke Nederlander over 100 jaar.

Of willen we nu mensen helpen in Bangladesh die echt arm zijn,

die echt hulp nodig hebben, en die we heel, heel goedkoop kunnen helpen?

Of zoals Schelling het zegt, stel je voor dat je rijk bent -- wat je zult zijn --

een rijke Chinees, een rijke Boliviaan, een rijke Congolees, die terugdenkt

aan 2005 in 2100 en zegt: "Wat raar dat ze zich zo inspanden

om mij een beetje te helpen met klimaatverandering,

en zo weinig deden om mijn grootvader

en overgrootvader te helpen, die zoveel meer geholpen hadden kunnen worden,

en die zoveel meer hulp nodig hadden?"

Dus ik denk dat dit ons leert waarom

we onze prioriteiten helder moeten stellen.

Zelfs als dit niet overeenstemt met de gebruikelijke manier waarop we dit probleem zien.

Dat is natuurlijk vooral omdat klimaatverandering zulke goede films heeft.

We hebben, "The Day After Tomorrow" -- ziet er goed uit, hè?

Het is een goede film in die zin dat

ik hem zeker wil zien, maar verwacht niet dat Emmerich

Brad Pitt zal casten in zijn volgende film

om latrines te graven in Tanzania of zoiets. (Gelach)

Dat is niet zo geschikt voor een film.

Dus ik denk aan de Kopenhagen-Consensus

en die hele discussie over prioriteiten

als een verdediging tegen saaie problemen.

Om zeker te weten dat we beseffen dat het er niet om gaat om ons een goed gevoel te geven,

het gaat niet om zaken op te pakken die de meeste media-aandacht krijgen,

maar het gaat om die zaken waar we het meeste kunnen bereiken.

Het ander bezwaar is, dat het van belang is om te zeggen

dat ik ergens -- of dat wij ergens -- een verkeerde keuze poneren.

Natuurlijk, we zouden alles moeten oppakken,

in een ideale wereld -- ik zou er zeker mee instemmen.

Ik vind dat we alles moeten doen, maar dat doen we niet.

In 1970 besloten de rijke landen dat we nu aan ontwikkelingshulp

twee keer zoveel zouden moeten uitgeven dan we toen deden.

Sindsdien is onze hulp gehalveerd.

Dus het ziet er niet naar uit dat we al op het juiste pad zitten

om in één klap alle grote problemen op te lossen.

Zo zeggen mensen ook: "En de oorlog in Irak dan?"

Weet je, we geven 100 miljard dollar uit.

Waarom geven we dat niet uit aan goede dingen in de wereld?

Ben ik helemaal voor.

Als één van jullie Bush kan ompraten om dat te doen, zou dat mooi zijn.

Maar het punt blijft natuurlijk,

als je nog eens 100 miljard dollar krijgt,

willen we dat nog steeds op de beste manier besteden, toch?

Dus de echte kwestie blijft, dat we opnieuw

moeten nadenken over de juiste prioriteiten.

Ik zou ons kort afvragen, is dit echt de juiste lijst die we hebben?

Als je het de beste economen ter wereld vraagt,

kom je onvermijdelijk uit bij blanke Amerikaanse mannen.

En zij hebben niet per se

een goede kijk op de hele wereld.

Dus we nodigden 80 jonge mensen van over de hele wereld uit

om hetzelfde probleem op te lossen.

De enige twee eisen waren dat ze aan een universiteit studeerden,

en dat ze Engels spraken.

De meerderheid van hen kwam uit ontwikkelingslanden.

Ze hadden allemaal hetzelfde materiaal maar ze mochten ver

buiten het discussiedomein om gaan, en dat deden ze,

om zo met hun eigen lijsten te komen.

En het verrassende was dat deze lijst erg veel leek op de onze --

met ondervoeding en ziektes bovenaan

en klimaatverandering onderaan.

We hebben dit vaak herhaald.

Er zijn veel andere seminaries en universiteitstudenten geweest.

Ze komen allemaal met ongeveer dezelfde lijst.

En dat geeft mij veel hoop te zeggen dat ik geloof

dat er een weg voor ons ligt waarbij we gaan nadenken over prioriteiten.

En zeggen: "Wat is het belangrijkste in de wereld?"

Nogmaals, in een ideale wereld zouden we natuurlijk alles willen doen.

Maar als we dat niet doen, kunnen we beginnen na te denken waar we moeten beginnen?

Ik zie de Kopenhagen-Consensus als een proces.

We deden het in 2004,

en we hopen veel meer mensen bij elkaar te brengen,

met betere informatie in 2008, 2012.

De juiste weg voor de wereld wijzen.

Maar ook gaan nadenken over politieke triage.

Gaan nadenken en zeggen: "Laten we

niet de dingen aanpakken waar we heel weinig doen tegen hoge kosten,

niet de dingen waarvan we niet weten hoe,

maar laten we meteen die dingen aanpakken waar we een enorme

hoeveelheid goeds bereiken, tegen heel lage kosten."

Aan het einde van de dag kun je het oneens zijn

met de discussie van hoe we deze werkelijk prioriteren,

maar we moeten eerlijk en oprecht zijn, want

als we een aantal zaken aanpakken, zijn er andere die we laten liggen.

Als we ons teveel druk maken over sommige dingen,

zullen we ons uiteindelijk niet druk maken om andere dingen.

Dus ik hoop dat dit ons helpt om betere prioriteiten te stellen,

en nadenken hoe we beter kunnen werken voor de wereld.

Dank u.