Ahtapot beyni neden bu kadar sıra dışı? - Cláudio L. Guerra

Tamamını izlemek için: http://ed.ted.com/lessons/why-the-octopus-brain-is-so-extraordinary-claudio-l-guerra

Ahtapotlar problem çözme, gözlemleyerek öğrenme ve tıpkı insanlar gibi araç kullanma yeteneğine bile sahiptirler. Ancak ahtapot zekâsını bu kadar şaşırtıcı kılan şey bizden tamamen farklı bir biyolojik yapıya sahip olmalarıdır. Cláudio L. Guerra, bu şaşırtıcı ahtapot beyninin içerisine bir göz atıyor.

Ders: Cláudio L. Guerra
Animasyon: Cinematic

Ahtapotların bizimle ortak yönlerinin
olması mümkün mü?

Sonuçta akciğerleri, omurgaları veya
bize benzeyen başka bir yapıları yok.

Ancak onlar problem çözme,

gözlemleyerek öğrenme

ve hatta diğer bazı hayvanlardan
bildiğimiz üzere

araç kullanma yeteneğine sahiptirler.

Ve ahtapot zekâsını
bu kadar şaşırtıcı kılan şey,

bizimkinden tamamen farklı

bir biyolojik yapıya sahip olmalarıdır.

200 kadar ahtapot türü,

Yunancası "cephalopoda" olan

kafadanbacaklılar sınıfına ait
bir yumuşakçadır.

Bu kafaların içerisinde
şaşırtıcı derecede büyük beyinleri vardır.

Diğer zeki hayvanlarınkine benzer
bir beyin-vücut oranına

ve neredeyse bir köpekteki kadar
fazla sayıda nöronun bulunduğu

karmaşık bir sinir sistemine sahiptirler.

Ama beynin merkezinde toplanmak yerine,

bu 500 milyon nöron birbirine bağlanmış
ve üç temel yapıya yerleşmiş

gangliyon ağına yayılmıştır.

Beynin merkezi sadece %10'unu içerirken;

iki büyük optik lob,
nöronların yaklaşık %30'unu içerir.

Diğer %60'ı ise, dokunaçlarındadır

bu insanlarda olsa kollarımızın kendi
zihni ve aklı olması gibi olurdu.

Bu aşamada işler gittikçe
garip bir hâl alıyor.

Bizim gibi omurgalıların, vücutlarımızı
hareket etmemizi sağlayacak

eklemlerle destekleyecek
sert bir iskelet yapıları vardır.

Fakat bu, her türlü harekete
olanak tanımaz.

Örneğin dizlerinizi öne doğru

ya da dirseklerinizi geriye doğru
bükemezsiniz.

Diğer yandan kafadanbacaklıların,
kollarını herhangi bir noktadan

ya da herhangi bir tarafa
bükebilecekleri kemikleri yoktur.

Neredeyse sınırsız sayıdaki

olası farklı şekillerde
dokunaçlarını hareket ettirebilmesi

bizim pek de alışkın olduğumuz
bir durum değildir.

Basit bir eylem düşünün,
bir elmayı tutup yemek.

İnsan beyninde vücudumuzun
nörolojik bir haritası vardır.

Elmayı gördüğünüzde,

beyninizin motor merkezi
uygun kasları harekete geçirir.

Kolunuzla ona ulaşmanıza olanak tanır.

Elinizle tutarsınız,

dirsek ekleminizi bükersiniz

ve elmayı ağzınıza götürürsünüz.

Bir ahtapot için ise
bu süreç oldukça farklıdır.

Bir vücut haritasından ziyade,

beyinlerinde
bir davranış kütüphanesi vardır.

Bu yüzden bir ahtapot
yiyeceği şeyi gördüğünde,

beyinleri vücutlarının belli bir parçası
gibi harekete geçmez

ama daha çok yakalamaya yönelik
bir davranışsal tepki gösterir.

Sinyaller ağ örgüsünden geçerken,

kol nöronları mesajı alır

ve hareketi kontrol etmek için
devinim gerçekleşir.

Kolları yiyeceğe dokunur dokunmaz,

kol baştan uca başka bir dalgayı
geri gönderirken

bir kas aktivasyon dalgası kolun içinden
başlangıcına doğru ilerler.

Sinyaller yiyecek ve kolun başlangıcı ile
yarı yolda bir araya gelerek

ona bu noktada bükülmesini bildirir.

Bütün bunlar
ahtapotun 8 kolundan her birinin

aslında tek başına düşünebildiği
anlamına geliyor.

Yeni bir durum ya da sorunla
karşılaştıklarında,

bu onlara inanılmaz bir esneklik
ve yaratıcılık sağlar:

yiyeceğe ulaşmak için
bir kavanoz kapağını açmada,

labirentten kurtulmada,

yeni bir ortamda dolaşırken

manzaraya uyum sağlamak için
cildinin rengini ve dokusunu değiştirmede

ya da düşmanlarını korkutmak için diğer
yaratıkları taklit etmede olduğu gibi.

Kafadanbacaklıların karmaşık beyinleri
omurgalı akrabalarımızdan

çok uzun zaman önce evrimleşmiş olabilir.

Ve ahtapotun zekâsı
sadece onların işine yaramaz.

Tamamıyla farklı sinir sistemleri
ve özerk düşünme uzantıları,

yumuşak malzemelerden yapılmış
esnek robotlar geliştirmek için

yeni araştırmalara
ilham kaynağı olmuştur.

Böylesine farklı evrimsel bir yol boyunca
zekânın nasıl ortaya çıkabileceğine dair

yapılan araştırmalar,

genel olarak zekâ ve bilinç hakkında daha
fazla bilgi edinmemize yardımcı olabilir.

Başka zeki yaşam formlarının
mümkün olup olmadığını

ya da onların etrafındaki dünyayı
nasıl algıladıklarını kim bilebilir?