Jane Fonda: Akti i tretë i jetës
-
0:00 - 0:02Ka patur shume revolucione
-
0:02 - 0:04pergjate shekullit te kaluar,
-
0:04 - 0:06dhe mbase asnjeri prej tyre eshte aq i rendesishem
-
0:06 - 0:09sa revolucioni i jetegjatesise.
-
0:09 - 0:11Ne sot jetojme mesatarisht
-
0:11 - 0:1434 vite me shume seç jetonin stergjysherit tane.
-
0:14 - 0:16Mendoni pak mbi kete pike.
-
0:16 - 0:19Eshte nje jete e tere per nje te rritur
-
0:19 - 0:21qe eshte shtuar ne jeten tone.
-
0:21 - 0:23Dhe prapeseprape, ne pjesen me te madhe,
-
0:23 - 0:26kultura jone nuk ka arritur akoma te kuptoje se çfare do te thote kjo.
-
0:26 - 0:29Ne vazhdojme te jetojme me paradigmin se
-
0:29 - 0:31mosha eshte si nje hark.
-
0:31 - 0:33Kjo eshte metafora, metafora e vjeter.
-
0:33 - 0:35Lindim, arrijme kulmin ne mesin e jetes tone
-
0:35 - 0:37dhe pastaj vijme gjithnje ne renie.
-
0:37 - 0:39(Qeshje)
-
0:39 - 0:41Mosha si nje patollogji.
-
0:41 - 0:43Por shume njerez sot --
-
0:43 - 0:46filozofe, artiste, mjeke, shkencetare -
-
0:46 - 0:49po veshtrojne ne menyre te re ate çka une quaj Akti i trere,
-
0:49 - 0:52tre dekadat e fundit te jetes.
-
0:52 - 0:57Ata e kuptojne se kjo faze eshte nje periudhe e jetes
-
0:57 - 0:59qe ka rendesine e vet -
-
0:59 - 1:02dhe ndryshon nga periudha e mesme e jetes
-
1:02 - 1:05siç ndryshon adoleshenca nga femijeria.
-
1:05 - 1:08Dhe pyesin veten - sic ne te gjithe duhet te pyesim veten -
-
1:08 - 1:11si mund ta perdorim kete kohe?
-
1:11 - 1:13Si mund ta jetojme ne menyre te sukseshme?
-
1:13 - 1:15Cila eshte metafora e re qe perdorim
-
1:15 - 1:17per plakjen?
-
1:17 - 1:20Kam kaluar gjithe vitin e kaluar duke bere kerkime dhe duke shkruar per kete argument.
-
1:20 - 1:22Dhe arrita ne perfundimin
-
1:22 - 1:26se metafora me e pershtatshme per plakjen
-
1:26 - 1:28eshte shkalla --
-
1:28 - 1:32ngjitja lart e shpirtit te njeriut,
-
1:32 - 1:34duke na sjelle me teper mençuri, plotesim
-
1:34 - 1:36dhe origjinalitet.
-
1:36 - 1:38Pra mosha jo si patologji;
-
1:38 - 1:40por mosha si potencial.
-
1:40 - 1:42Dhe e dini se çfare?
-
1:42 - 1:44Ky potencial nuk eshte vetem per disa njerez fatlum.
-
1:44 - 1:46Sepse veme re se,
-
1:46 - 1:48pjesa me e madhe e njerezve mbi 50 vjeç
-
1:48 - 1:50ndihen me mire, jane me pak te stresuar,
-
1:50 - 1:52jane me pak agresiv dhe me pak te shqetesuar.
-
1:52 - 1:54Ne kemi prirje te shikojme me shume gjerat e perbashketa
-
1:54 - 1:56sesa ndryshimet.
-
1:56 - 1:58Biles disa nga studimet thone se
-
1:58 - 2:00jemi me te lumtur.
-
2:00 - 2:02Dhe vertet qe nuk mendoja se do te ishte ky rezultati i studimit tim.
-
2:02 - 2:05Une vij nga nje rruge e gjate depresivesh.
-
2:05 - 2:07Ndersa po i afrohesha te 40tave,
-
2:07 - 2:09kur zgjohesha ne mengjes
-
2:09 - 2:11mendimet e mija te pare ishin te gjitha negative.
-
2:11 - 2:13Dhe kjo me trembi.
-
2:13 - 2:15Mendova, oh zot i madh.
-
2:15 - 2:17Do te behem nje plake kapriçoze.
-
2:17 - 2:21Por tani qe une faktikisht jam ne mes te aktit tim te trete,
-
2:21 - 2:24kam kuptuar se nuk kam qene kurre me e lumtur.
-
2:24 - 2:28Kam nje ndjesi shume te fuqishme te te ndjeri shume te mire.
-
2:29 - 2:31Dhe kam zbuluar
-
2:31 - 2:33se kur je ne brendesi te plakjes,
-
2:33 - 2:35ndersa kundershton ta shikosh nga jashte,
-
2:35 - 2:37frika kalon.
-
2:37 - 2:39Dhe ti e kupton, se je perseri ti - -
-
2:39 - 2:41biles tani me shume se kurre.
-
2:41 - 2:45Pikaso dikur ka thene, "Duhet shume kohe per tu rinuar."
-
2:45 - 2:47(Qeshje)
-
2:47 - 2:49Nuk dua te prezantoj plakjen si diçka romantike.
-
2:49 - 2:51Se sigurisht nuk ka garanci
-
2:51 - 2:53qe do te jete nje periudhe rritje dhe perfitimi.
-
2:53 - 2:55Varet shume dhe nga fati.
-
2:55 - 2:58Ndersa, ne disa raste varet nga genet.
-
2:58 - 3:00Nje e treta e rasteve ne fakt varet nga genet.
-
3:00 - 3:03Dhe ne kete rast nuk kemi seç bejme ne.
-
3:03 - 3:05Por kjo do te thote se ne dy te tretat e rasteve
-
3:05 - 3:07varet nga ne se sa mire e kalojme,
-
3:07 - 3:10te berit dicka ne aktin e trete.
-
3:10 - 3:13Do te diskutojme bashke se çfare mund te bejme
-
3:13 - 3:16qe keto vite te jene vertet te suksesshme
-
3:16 - 3:19dhe ti perdorim ato per me mire.
-
3:19 - 3:21Tani me lini t'ju them diçka per shkallen,
-
3:21 - 3:25qe mund t'ju duket si nje metafore e çuditshme per njerezit e moshuar
-
3:25 - 3:28duke patur parasysh se pjesa me e madhe e pleqve vuajne kur ngjisin shkallet.
-
3:28 - 3:30(Qeshje)
-
3:30 - 3:33Duke u perfshire dhe une vete ne kete fakt.
-
3:33 - 3:35Siç mund ta dini,
-
3:35 - 3:38e gjithe bota funksionon ne baze te nje ligji universal:
-
3:38 - 3:42entropia, ligji i dyte i termodinamikes.
-
3:42 - 3:45Entropi do te thote se çdo gje ne bote, çdogje,
-
3:45 - 3:47eshte ne gjendjen e renies ose te shkaterrimit,
-
3:47 - 3:49te harkut.
-
3:49 - 3:52Dhe vetem nje gje ben perjashtim ne kete ligj universal,
-
3:52 - 3:54dhe kjo gje eshte shpirti i njeriut,
-
3:54 - 3:57qe vazhdon te zhvillohet per se larti --
-
3:57 - 3:59ne shkalle --
-
3:59 - 4:01duke arritur ne plotesimin e tij,
-
4:01 - 4:04origjinalitetin dhe mençurine.
-
4:04 - 4:06Ja ku eshte nje shembull i asaj çka dua t'ju them.
-
4:06 - 4:08Kjo ngjitje per lart
-
4:08 - 4:12mund te ndodhi dhe ne raste sfidash fizike te medha.
-
4:12 - 4:14Rreth 3 vjet me pare,
-
4:14 - 4:16lexova nje artikull ne New York Times.
-
4:16 - 4:18Fliste per nje burre qe quhej Neil Selinger --
-
4:18 - 4:2157 vjeç, avokat ne pension --
-
4:21 - 4:24i cili kishte hyre ne grupin e shkrimtareve te Sarah Lawrence
-
4:24 - 4:27ku gjeti zerin e tij te shkrimeve.
-
4:27 - 4:29Dy vite me pas,
-
4:29 - 4:32u diagnostikua me semundjen e ashtuquajtur Lou Gehrig (ALS).
-
4:32 - 4:35Eshte nje semundje e tmerrshme. Eshte fatale.
-
4:35 - 4:39Shkaterron trupin, por truri mbetet i paprekur.
-
4:39 - 4:42Ne kete artikull, Z. Selinger shkroi keto rreshta
-
4:42 - 4:45per te pershkruar se çfare po i ndodhte.
-
4:45 - 4:48Po i lexoj,
-
4:48 - 4:50"Ndersa muskujt e mi dobesoheshin,
-
4:50 - 4:53shkrimi im forcohej.
-
4:53 - 4:56Ndersa dalengadale humba mundesine te flas,
-
4:56 - 4:59fitova zerin tim.
-
4:59 - 5:01Ndersa tkurresha, u rrita.
-
5:01 - 5:03Ndersa humba shume,
-
5:03 - 5:07fillova me se fundi te gjeja vetveten."
-
5:07 - 5:09Neil Selinger per mua,
-
5:09 - 5:12eshte personifikimi i shkalles qe ngjitet
-
5:12 - 5:15drejt aktit te tij te trete.
-
5:15 - 5:17Tani ne te gjithe kemi lindur me nje shpirt,
-
5:17 - 5:20por disa here ndodh qe ai te bjere poshte
-
5:20 - 5:22ne sfidat e ndryshme te jetes,
-
5:22 - 5:25dhunes, abuzimit, neglizhences.
-
5:25 - 5:27Ndoshta prinderit tane vuanin nga depresioni.
-
5:27 - 5:29Ndoshta ata nuk ishin ne gjendje te na donin
-
5:29 - 5:33me teper se ajo çka ne vlenim ne kete bote.
-
5:33 - 5:35Mbase ne vuajme perseri
-
5:35 - 5:37nga dhimbja fizike, nje plage.
-
5:37 - 5:41Mbase e ndjejme qe shume nga relatat tona nuk kane patur nje mbarim real.
-
5:41 - 5:45Dhe ne kete menyre ndihemi te pakompletuar.
-
5:45 - 5:48Mbase detyra e aktit te trete
-
5:48 - 5:53eshte pikerisht permbyllja e detyres se kompletimit tone.
-
5:53 - 5:57Per mua, filloi ndersa po i afrohesha aktit tim te trete,
-
5:57 - 5:59ne 60 vjetorin tim.
-
5:59 - 6:01Si duhet ta jetoja ate?
-
6:01 - 6:04Cfare duhet te realizoja ne kete akt final?
-
6:04 - 6:08Atehere kuptova se ne menyre qe te dija se ku po shkoja,
-
6:08 - 6:10duhet te dija mire se ku kisha qene me pare.
-
6:10 - 6:12Keshtu qe u ktheva prapsht
-
6:12 - 6:14dhe studiova aktet e mia te para,
-
6:14 - 6:17dhe u perpoqa te shikoja se kush kisha qene atehere,
-
6:17 - 6:19kush isha vertete ---
-
6:19 - 6:22jo ate ç'ka me thonin familjaret e miqte e mi se isha,
-
6:22 - 6:24ose si me konsideronin ata.
-
6:24 - 6:26Kush isha une? Cilet ishin prinderit e mi --
-
6:26 - 6:29jo si prinder, por si njerez?
-
6:29 - 6:31Cilet ishin gjysherit e mi?
-
6:31 - 6:33Si i trajtuan ata prinderit e mi?
-
6:33 - 6:36Gjera te tilla.
-
6:36 - 6:39Dhe pas nja dy vitesh zbulova
-
6:39 - 6:42se ky proçes qe kisha pershkuar
-
6:42 - 6:44quhet nga psikologet
-
6:44 - 6:46"te besh nje rishikim te jetes".
-
6:46 - 6:48Dhe thone se mund ti japi serish rendesi,
-
6:48 - 6:50qartesi dhe kuptim
-
6:50 - 6:52jetes se nje njeriu.
-
6:52 - 6:55Dhe mbase do te zbuloni, ashtu siç bera dhe une,
-
6:55 - 6:58se shume gjera qe mendonit me pare jane te gabuara,
-
6:58 - 7:01shume gjera qe mendonit per veten,
-
7:01 - 7:04realisht nuk kane fare lidhje me ju.
-
7:04 - 7:07Nuk e keni ju fajin: Ju jeni ne rregull.
-
7:07 - 7:09Dhe tani mund te ktheheni prapa
-
7:09 - 7:11dhe ti falni ata
-
7:11 - 7:13dhe veten tuaj.
-
7:13 - 7:16Jeni ne gjendje te çlironi veten
-
7:16 - 7:18nga e kaluara.
-
7:18 - 7:20Mund te ndryshoni
-
7:20 - 7:22lidhjen tuaj me te kaluaren.
-
7:22 - 7:24Dhe ndersa po shkruaja per kete studim,
-
7:24 - 7:27me ra ne duar libri me titull "Kerkimi i njeriut per Kuptimin"
-
7:27 - 7:29i Viktor Frankl.
-
7:29 - 7:32Viktor Frankl ishte nje psikiater gjerman,
-
7:32 - 7:35qe kishte jetuar 5 vite ne nje kamp perqendrimi nazist.
-
7:35 - 7:38Dhe ai ka shkruar se ndersa ishte ne kamp,
-
7:38 - 7:42ai ishte ne gjendje te identifikonte,
-
7:42 - 7:44se cilet njerez do te ishin mire pasi te dilnin nga kampi,
-
7:44 - 7:46dhe cilet do te vuanin.
-
7:46 - 7:51Dhe shkroi keto fjali:
-
7:51 - 7:54"Cdo gje qe keni ne jete mund t'jua marrin,
-
7:54 - 7:56perveç nje gjeje,
-
7:56 - 7:58lirine tuaj per te zgjedhur
-
7:58 - 8:00se si te reagoni
-
8:00 - 8:02ndaj nje situate.
-
8:02 - 8:04Kjo eshte ajo çka percakton
-
8:04 - 8:06cilesine e jetes qe keni jetuar --
-
8:06 - 8:08jo faktin nese keni qene te pasur apo te varfer,
-
8:08 - 8:10te famshem apo te panjohur,
-
8:10 - 8:12te shendetshem apo te pervuajtur.
-
8:12 - 8:15Ajo çka percakton cilesine e jetes sone
-
8:15 - 8:18varet nga menyra se si ne lidhemi me keto realitete,
-
8:18 - 8:20nga kuptimi qe u japim ne atyre,
-
8:20 - 8:23nga qendrimi qe mbajme ndaj tyre,
-
8:23 - 8:27dhe gjendja mendore qe ne u lejojme te na çojne keto realitete."
-
8:27 - 8:30Mbase qellimi kryesor i aktit te trete
-
8:30 - 8:34eshte pikerisht qe te kthehemi prapsht, nese eshte e mundur,
-
8:34 - 8:36per te ndryshuar lidhjen
-
8:36 - 8:38qe kemi me te kaluaren.
-
8:38 - 8:41Eshte vene re se kerkimi per te njohur tregon
-
8:41 - 8:43se kur jemi ne gjendje ta bejme kete gje,
-
8:43 - 8:46shfaqet ne menyre neurologjike --
-
8:46 - 8:49se ne tru jane krijuar rruge neutrale.
-
8:49 - 8:51Me kalimin e kohes, ju jeni ne gjendje te shikoni,
-
8:51 - 8:54nese keni reaguar negativisht ne te kaluaren ndaj ngjarjeve ose njerezve,
-
8:54 - 8:57rruget neutrale percaktohen
-
8:57 - 9:00nga sinjalet kimike ose elektrike qe dergon truri.
-
9:00 - 9:03Dhe me kalimin e kohes, keto rruge neutrale behen me te fuqishme,
-
9:03 - 9:05dhe kthehen ne nje rregull --
-
9:05 - 9:07dhe pse e gjithe kjo nuk eshte pozitive per ne
-
9:07 - 9:10sepse na shkakton stres dhe ankth.
-
9:10 - 9:12Gjithesesi nese,
-
9:12 - 9:16ne mund te kthehemi prapsht dhe te ndryshojme marredheniet tona
-
9:16 - 9:18pra ti rishikojme keto marredhenie
-
9:18 - 9:20me njerezit dhe ngjarjet e se shkuares
-
9:20 - 9:22keto rruge neutrale mund te ndryshojne.
-
9:22 - 9:24Dhe nese mund te mbajme
-
9:24 - 9:27gjithnje nje qendrim pozitiv ndaj te kaluares,
-
9:27 - 9:29ky behet me kohen rregulli i ri.
-
9:29 - 9:32Eshte tamam sikur rregullon nje termostat.
-
9:32 - 9:35Nuk jane eksperiencat
-
9:35 - 9:38qe na bejne te mençur,
-
9:38 - 9:42por eshte reflektimi mbi keto eksperienca qe kemi patur
-
9:42 - 9:44qe na mençuron --
-
9:44 - 9:46dhe kjo na ndihmon te gjitheve ne teresi,
-
9:46 - 9:48na sjell mençuri e origjinalitet.
-
9:48 - 9:52Na ndihmon te behemi çka mund te kishim qene.
-
9:52 - 9:54Ne grate jemi nismetare, apo jo?
-
9:54 - 9:57Dua te them se ne vajzeri, nisim gjerat me energji --- "Po, kush thote?"
-
9:57 - 9:59Ne kemi agjensi.
-
9:59 - 10:01Jemi subjektet e jetes sone.
-
10:01 - 10:03Por shume shpesh,
-
10:03 - 10:06shume, mbase pjesa me e madhe e te gjitheve ne, kur kalojme ne pubertet,
-
10:06 - 10:09fillojme te shqetesohemi per te qene pjese e grupit dhe per tu bere popullor.
-
10:09 - 10:13Dhe fillojme te behemi subjekte dhe objekte te jetes se njerezve te tjere.
-
10:13 - 10:16Por tani, ne aktin e trete te jetes sone,
-
10:16 - 10:18mund te jete e mundshme
-
10:18 - 10:21qe ne te kthehemi aty ku e nisem rrugen
-
10:21 - 10:23dhe ta njohim ate per here te pare.
-
10:23 - 10:26Dhe nese arrijme te bejme kete,
-
10:26 - 10:29nuk do te jete vetem per veten tone.
-
10:29 - 10:31Njerezit e vjeter
-
10:31 - 10:33jane popullata me e madhe ne bote.
-
10:33 - 10:36Nese ne mund te kthehemi prapsh e te ripercaktojme veten tone
-
10:36 - 10:38dhe te kompletohemi,
-
10:38 - 10:43kjo do te krijonte nje permiresim kulturor ne te gjithe boten,
-
10:43 - 10:46dhe do te ishte nje shembull i rendesishem dhe per gjeneratat me te reja
-
10:46 - 10:49ne menyre qe ta rishikojne jeten me sy te tjere.
-
10:49 - 10:51Shume faleminderit.
-
10:51 - 10:58(Duartrokitje)
- Title:
- Jane Fonda: Akti i tretë i jetës
- Speaker:
- Jane Fonda
- Description:
-
Gjeneratës së sotme, i janë shtuar gati 30 vite në pritshmerinë e gjatësisë së jetës– dhe keto vite nuk janë thjesht një shënim apo një patollogji. Tek TEDxWomen, Jane Fonda na pyet se çfarë mendojmë për këtë faze të re të jetës tonë.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 10:59