De derde akte van het leven
-
0:01 - 0:03Er waren veel revoluties
-
0:03 - 0:04in de afgelopen eeuw,
-
0:04 - 0:06maar wellicht geen daarvan zo belangrijk
-
0:06 - 0:09als de revolutie in levensverwachting.
-
0:09 - 0:11We leven tegenwoordig gemiddeld
-
0:11 - 0:1534 jaar langer dan onze overgrootouders.
-
0:15 - 0:16Stel je voor...
-
0:16 - 0:19Dat is een compleet tweede volwassen leven
-
0:19 - 0:21dat aan ons leven is toegevoegd.
-
0:21 - 0:23Desondanks ziet onze cultuur
-
0:23 - 0:26grotendeels nog niet
onder ogen wat dit betekent. -
0:26 - 0:29We leven nog steeds in het oude paradigma
-
0:29 - 0:31van het leven als een boog.
-
0:31 - 0:33Dat is de metafoor, de oude metafoor.
-
0:33 - 0:35Je wordt geboren,
je piekt midden in je leven -
0:35 - 0:37en daalt af in gebrekkigheid.
-
0:37 - 0:39(Gelach)
-
0:39 - 0:41Ouderdom als ziekteverschijnsel.
-
0:41 - 0:43Maar tegenwoordig werpen vele mensen --
-
0:43 - 0:46filosofen, kunstenaars,
artsen, wetenschappers -- -
0:46 - 0:49een nieuwe blik op
wat ik noem: de derde akte, -
0:49 - 0:52de laatste drie decennia van het leven.
-
0:52 - 0:57Ze realiseren zich dat dit
in feite een ontwikkelingsfase is -
0:57 - 0:59met haar eigen betekenis --
-
0:59 - 1:02zo verschillend van middelbare leeftijd
-
1:02 - 1:05als adolescentie is van de kindertijd.
-
1:05 - 1:09En ze vragen -- we zouden
allemaal moeten vragen: -
1:09 - 1:11hoe benutten we deze tijd?
-
1:11 - 1:14Hoe beleven we die tijd succesvol?
-
1:14 - 1:16Wat is de gepaste nieuwe metafoor
-
1:16 - 1:17voor ouderdom?
-
1:17 - 1:21Ik heb het afgelopen jaar onderzoek gedaan
en geschreven over dit onderwerp. -
1:21 - 1:22Ik ontdekte
-
1:22 - 1:26dat een gepastere metafoor voor het leven
-
1:26 - 1:28een trap is --
-
1:28 - 1:32de opwaartse beweging
van de menselijke geest, -
1:32 - 1:35die ons wijsheid brengt, heelheid
-
1:35 - 1:36en authenticiteit.
-
1:36 - 1:39Leeftijd, niet als ziektebeeld;
-
1:39 - 1:40leeftijd als potentieel.
-
1:40 - 1:42En raad eens...
-
1:42 - 1:45Dit potentieel is er
niet slechts voor de enkeling. -
1:45 - 1:48Het blijkt dat de meeste
mensen boven de 50 -
1:48 - 1:50zich beter voelen, minder gestrest zijn
-
1:50 - 1:52minder vijandig, minder bezorgd.
-
1:52 - 1:54We zien meer de overeenkomsten
-
1:54 - 1:56en minder de verschillen.
-
1:56 - 1:58Enkele onderzoeken laten zelfs zien
-
1:58 - 2:00dat we gelukkiger zijn.
-
2:00 - 2:03Dit is niet wat ik verwachtte, geloof me.
-
2:03 - 2:05Ik kom uit een familie
van depressievelingen. -
2:05 - 2:06(Gelach)
-
2:06 - 2:07Als late veertiger,
-
2:07 - 2:10waren 's ochtends bij het ontwaken
-
2:10 - 2:12mijn eerste zes gedachten
allemaal negatief. -
2:12 - 2:13Ik werd bang.
-
2:13 - 2:15Ik dacht, mijn hemel...
-
2:15 - 2:17Ik word een nukkige oude dame.
-
2:17 - 2:21Maar nu ik middenin
mijn eigen derde akte zit, -
2:21 - 2:25realiseer ik me dat ik
nooit gelukkiger ben geweest. -
2:25 - 2:29Ik heb zo'n krachtig gevoel
van welbevinden. -
2:29 - 2:31Ik ontdekte:
-
2:31 - 2:33wanneer je je in de ouderdom bevindt,
-
2:33 - 2:36in plaats van het van buitenaf te zien,
-
2:36 - 2:37ebt angst weg.
-
2:37 - 2:39Je beseft dat je nog steeds jezelf bent --
-
2:39 - 2:41misschien zelfs méér jezelf.
-
2:41 - 2:45Picasso zei ooit: "Het duurt
erg lang om jong te worden." -
2:45 - 2:47(Gelach)
-
2:47 - 2:49Ik wil ouder worden niet romantiseren.
-
2:49 - 2:51Er is uiteraard geen garantie
-
2:51 - 2:53dat het een tijd
van vervulling en groei wordt. -
2:53 - 2:56Sommige dingen hebben met geluk te maken.
-
2:56 - 2:58Sommige dingen zijn uiteraard genetisch.
-
2:58 - 3:00Een derde is genetisch.
-
3:00 - 3:03Er is niet zoveel
dat we daaraan kunnen doen. -
3:03 - 3:06Maar dat betekent dat tweederde
-
3:06 - 3:08van hoe goed we het hebben
in de derde akte, -
3:08 - 3:10door onszelf beïnvloed kan worden.
-
3:10 - 3:13We gaan bediscussiëren wat we kunnen doen
-
3:13 - 3:16om deze toegevoegde jaren
echt succesvol te maken -
3:16 - 3:19en te gebruiken om je stempel te drukken.
-
3:19 - 3:22Nu even iets over die trap,
-
3:22 - 3:26die wellicht een vreemde
metafoor lijkt voor senioren, -
3:26 - 3:29aangezien vele moeite hebben
met trappenlopen. -
3:29 - 3:30(Gelach)
-
3:30 - 3:32Mezelf inbegrepen.
-
3:33 - 3:35Zoals je misschien weet,
-
3:35 - 3:39is de hele wereld onderhevig
aan een universele wet: -
3:39 - 3:42entropie, de tweede wet
van de thermodynamica. -
3:42 - 3:45Entropie betekent
dat alles in de wereld, alles, -
3:45 - 3:48zich in een staat van afbraak bevindt,
-
3:48 - 3:49de boog.
-
3:49 - 3:52Er is slechts één uitzondering
op deze universele wet, -
3:52 - 3:55en dat is de menselijke geest.
-
3:55 - 3:58Die kan zich opwaarts blijven bewegen --
-
3:58 - 3:59de trap --
-
3:59 - 4:01en ons naar volledigheid brengen,
-
4:01 - 4:04authenticiteit en wijsheid.
-
4:04 - 4:07Hier is een voorbeeld van wat ik bedoel.
-
4:07 - 4:08Deze opwaartse beweging
-
4:08 - 4:12kan zelfs plaatsvinden
bij extreme fysieke beperkingen. -
4:12 - 4:14Zo'n drie jaar geleden
-
4:14 - 4:16las ik een artikel in de New York Times.
-
4:16 - 4:19Het ging over een man, Neil Selinger --
-
4:19 - 4:2157 jaar oud, gepensioneerd advocaat --
-
4:21 - 4:24die toetrad tot de schrijversgroep
op Sarah Lawrence College -
4:24 - 4:27waar hij zijn schrijvers-stem vond.
-
4:27 - 4:30Twee jaar later werd hij gediagnosticeerd
-
4:30 - 4:33met ALS, [in Amerika:]
"de ziekte van Lou Gehrig". -
4:33 - 4:35Een vreselijke ziekte. Dodelijk.
-
4:35 - 4:39Ze verwoest het lichaam,
maar de geest blijft intact. -
4:39 - 4:42In dit artikel schreef
dhr. Selinger het volgende -
4:42 - 4:45om te beschrijven wat er met hem gebeurde.
-
4:46 - 4:47Ik citeer:
-
4:47 - 4:50"Terwijl mijn spieren verzwakten,
-
4:50 - 4:53werd mijn proza sterker.
-
4:53 - 4:56Terwijl ik langzaam
mijn spraakvermogen verloor, -
4:56 - 4:59won ik mijn stem.
-
4:59 - 5:01Terwijl ik wegkwijnde, groeide ik.
-
5:01 - 5:04Terwijl ik zoveel verloor,
-
5:04 - 5:07begon ik eindelijk mezelf te vinden."
-
5:07 - 5:09Neil Selinger is voor mij
-
5:09 - 5:13de belichaming van
het beklimmen van de trap -
5:13 - 5:15in deze derde akte.
-
5:15 - 5:17We zijn allemaal geboren met spirit,
-
5:17 - 5:20maar soms wordt die vertrapt
-
5:20 - 5:22onder de uitdagingen van het leven,
-
5:22 - 5:25geweld, misbruik, verwaarlozing.
-
5:25 - 5:27Misschien leden
onze ouders aan depressie. -
5:27 - 5:30Misschien waren ze enkel in staat
-
5:30 - 5:33slechts onze prestaties lief te hebben.
-
5:33 - 5:35Misschien lijden we nog steeds
-
5:35 - 5:37aan een psychische pijn, een wond.
-
5:37 - 5:42Misschien voelt het alsof veel van
onze relaties niet echt beëindigd zijn. -
5:42 - 5:45Dan kunnen we ons onvolledig voelen.
-
5:45 - 5:48Misschien is de taak van de derde akte
-
5:48 - 5:53om de vervolmaking van onszelf
tot een goed einde te brengen. -
5:53 - 5:57Voor mij begon het
toen ik mijn derde akte aanving, -
5:57 - 5:59mijn 60ste verjaardag.
-
5:59 - 6:01Hoe moest ik deze tijd beleven?
-
6:01 - 6:04Wat moest ik volbrengen
in deze laatste akte? -
6:04 - 6:08Ik realiseerde me dat
om te weten waar ik heen ging, -
6:08 - 6:10ik ook moest weten waar ik vandaan kwam.
-
6:10 - 6:12Dus ging ik terug
-
6:12 - 6:14en bestudeerde mijn eerste twee aktes
-
6:14 - 6:17om te zien wie ik destijds was,
-
6:17 - 6:19wie ik echt was --
-
6:19 - 6:23niet wat mijn ouders
of andere mensen me vertelden, -
6:23 - 6:24of hoe ik behandeld werd.
-
6:24 - 6:27Maar wie was ik? Wie waren mijn ouders --
-
6:27 - 6:29niet als ouders, maar als mensen?
-
6:29 - 6:31Wie waren mijn grootouders?
-
6:31 - 6:33Hoe behandelden zij mijn ouders?
-
6:33 - 6:35Dat soort dingen.
-
6:36 - 6:39Ik ontdekte een paar jaar later
-
6:39 - 6:42dat dit proces waar ik uit kwam,
-
6:42 - 6:44bij psychologen bekend staat als
-
6:44 - 6:46"je levensloop bekijken".
-
6:46 - 6:48Ze zeggen dat het nieuwe waarde
-
6:48 - 6:50en helderheid en betekenis
-
6:50 - 6:52kan geven aan iemands leven.
-
6:52 - 6:55Je kunt, net als ik, merken
-
6:55 - 6:58dat veel dingen
die je als jouw fouten zag, -
6:58 - 7:01veel dingen die je over jezelf dacht,
-
7:01 - 7:04niets met je te maken hadden.
-
7:04 - 7:07Het was jouw fout niet; niks mis met je.
-
7:07 - 7:09En je kunt teruggaan
-
7:09 - 7:11en ze vergeven
-
7:11 - 7:13en jezelf vergeven.
-
7:13 - 7:16Je kunt jezelf bevrijden
-
7:16 - 7:18van je verleden.
-
7:18 - 7:20Je kan werken aan het veranderen
-
7:20 - 7:22van jouw relatie met je verleden.
-
7:23 - 7:25Terwijl ik dit schreef,
-
7:25 - 7:28stootte ik op het boek
"De zin van het bestaan" -
7:28 - 7:29door Viktor Frankl.
-
7:29 - 7:32Viktor Frankl was een Duitse psychiater
-
7:32 - 7:35die vijf jaar had doorgebracht
in een concentratiekamp. -
7:35 - 7:38Hij schreef dat,
terwijl hij in het kamp was, -
7:38 - 7:42hij wist welke mensen
na eventuele vrijlating -
7:42 - 7:44er bovenop zouden komen,
-
7:44 - 7:46en welke niet.
-
7:46 - 7:48Ook schreef hij:
-
7:51 - 7:54"Alles wat je hebt in het leven,
kan je worden afgenomen -
7:54 - 7:56behalve één ding:
-
7:56 - 7:58je vrijheid om te kiezen
-
7:58 - 8:00hoe je zal reageren
-
8:00 - 8:02op de situatie.
-
8:02 - 8:04Dit is wat de kwaliteit bepaalt
-
8:04 - 8:06van het leven dat we geleid hebben --
-
8:06 - 8:08niet of we rijk of arm waren,
-
8:08 - 8:10beroemd of onbekend,
-
8:10 - 8:12gezond of lijdend.
-
8:12 - 8:15Wat de kwaliteit van leven bepaalt,
-
8:15 - 8:18is hoe we ons verhouden
tot deze realiteiten, -
8:18 - 8:20welke waarde we hen toekennen,
-
8:20 - 8:23aan welke houding
we vanwege hen vasthouden, -
8:23 - 8:27welke mentale gesteldheid
we ze laten oproepen." -
8:27 - 8:30Misschien is de centrale 'zin'
van de derde akte: -
8:30 - 8:34teruggaan en proberen, wanneer nodig,
-
8:34 - 8:36om onze relatie met het verleden
-
8:36 - 8:38te veranderen.
-
8:38 - 8:41Cognitief onderzoek blijkt uit te wijzen
-
8:41 - 8:43dat als we in staat zijn dit te doen,
-
8:43 - 8:46het zich neurologisch manifesteert --
-
8:46 - 8:49in de hersenen worden
neurale paden gecreëerd. -
8:49 - 8:51Wanneer je gedurende lange tijd
-
8:51 - 8:54negatief gereageerd hebt
op gebeurtenissen en mensen -
8:54 - 8:57uit het verleden, ontstaan neurale paden
-
8:57 - 9:00door chemische en elektrische signalen
die door de hersenen gaan. -
9:00 - 9:03Na verloop van tijd slijten
deze neurale paden zo diep uit -
9:03 - 9:05dat ze de norm worden --
-
9:05 - 9:07zelfs als dat slecht voor ons is
-
9:07 - 9:10doordat het ons stress en zorgen brengt.
-
9:10 - 9:12Als we echter
-
9:12 - 9:16terug kunnen gaan
en onze relatie veranderen, -
9:16 - 9:18onze relatie herzien
-
9:18 - 9:20met mensen en gebeurtenissen
uit het verleden, -
9:20 - 9:22kunnen neurale paden veranderen.
-
9:22 - 9:24En als we die positievere
-
9:24 - 9:27gevoelens over het verleden
kunnen volhouden, -
9:27 - 9:29wordt dat de nieuwe norm.
-
9:29 - 9:32Alsof je een thermostaat opnieuw instelt.
-
9:32 - 9:35Het is niet het hebben van ervaringen
-
9:35 - 9:38wat ons wijsheid geeft,
-
9:38 - 9:42het is het reflecteren op die ervaringen
-
9:42 - 9:44wat ons wijsheid geeft --
-
9:44 - 9:46wat ons helpt heel te worden,
-
9:46 - 9:48wijsheid en authenticiteit brengt.
-
9:48 - 9:51Het helpt ons worden
wat we hadden kunnen zijn. -
9:52 - 9:54Vrouwen beginnen compleet, niet?
-
9:54 - 9:57Ik bedoel, als meisjes beginnen we
met pit -- "Ja... wie zegt dat?" -
9:57 - 9:59We hebben kracht.
-
9:59 - 10:02We zijn de onderwerpen
van ons eigen leven. -
10:02 - 10:05Maar vaak beginnen velen van ons,
zo niet de meesten, -
10:05 - 10:09in de puberteit zich zorgen
te maken over populariteit. -
10:09 - 10:13We worden onderwerpen
binnen de levens van anderen. -
10:13 - 10:16Maar nu, in onze derde aktes,
-
10:16 - 10:18kan het mogelijk zijn
-
10:18 - 10:21om terug te keren naar ons startpunt
-
10:21 - 10:24en dat voor het eerst leren kennen.
-
10:24 - 10:26Als we dat kunnen,
-
10:26 - 10:29zal dat niet slechts voor onszelf zijn.
-
10:29 - 10:31Oudere vrouwen
-
10:31 - 10:33zijn de grootste
bevolkingsgroep ter wereld. -
10:33 - 10:37Als we terug kunnen gaan
om onszelf te herdefiniëren -
10:37 - 10:38en heel te worden,
-
10:38 - 10:43zal dat een culturele verschuiving
veroorzaken in de wereld, -
10:43 - 10:47en het biedt een voorbeeld
aan jongere generaties, -
10:47 - 10:50zodat die hun eigen levensfase
kunnen herinterpreteren. -
10:50 - 10:51Dank jullie zeer.
-
10:51 - 10:54(Applaus)
- Title:
- De derde akte van het leven
- Speaker:
- Jane Fonda
- Description:
-
Binnen deze generatie zijn 30 jaren toegevoegd aan onze levensverwachting -- en deze jaren zijn niet slechts een voetnoot of een vervalfase. Bij TEDxWomen vraagt Jane Fonda hoe we kunnen denken over deze nieuwe episode in onze levens.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 10:59
Axel Saffran edited Dutch subtitles for Life's third act | ||
Axel Saffran added a translation |