Nauka o komórkach, które nigdy się nie starzeją
-
0:01 - 0:03Gdzie zaczyna się koniec?
-
0:03 - 0:06Dla mnie wszystko się zaczęło
z tym małym kolegą. -
0:07 - 0:09Ten uroczy organizm...
-
0:09 - 0:11- myślę, że jest uroczy -
-
0:11 - 0:15nazywa się Tetrahymena
i jest jedno-komórkową istotą. -
0:15 - 0:18Jest również znany jako glon.
-
0:18 - 0:21Tak, moja kariera zaczęła się od glonu.
-
0:21 - 0:24Nikogo nie zaskoczyło,
że zostałam naukowcem. -
0:24 - 0:26Dorastając daleko stąd,
-
0:27 - 0:30jako mała dziewczynka
byłam na zabój ciekawa -
0:30 - 0:32wszystkiego, co żyje.
-
0:32 - 0:36Zwykłam podnosić śmiertelnie trujące
parzące meduzy i śpiewać do nich. -
0:38 - 0:40Na początku kariery
-
0:40 - 0:44byłam na zabój ciekawa
fundamentalnych tajemnic -
0:44 - 0:47najbardziej podstawowych budulców życia,
-
0:47 - 0:53i miałam szczęście żyć w społeczeństwie,
gdzie ta ciekawość była doceniana. -
0:53 - 0:56Ten mały glon, Tetrahymena,
-
0:56 - 0:58pozwolił mi badać
fundamentalne zagadnienie, -
0:58 - 1:00które mnie najbardziej ciekawiło:
-
1:00 - 1:05zbitki DNA w komórkach zwane chromosomami.
-
1:05 - 1:11Ciekawiły mnie same końce chromosomów,
-
1:11 - 1:12znane jako telomery.
-
1:12 - 1:17Na początku poszukiwań wiedziałam tylko,
-
1:17 - 1:20że to one pomagają chronić
końce chromosomów. -
1:20 - 1:21To było ważne podczas podziału komórek.
-
1:21 - 1:23To było bardzo ważne,
-
1:23 - 1:27ale chciałam odkryć,
z czego się składają telomery, -
1:27 - 1:30i do tego potrzebowałam ich wielu.
-
1:30 - 1:32Tak się składa, że urocza mała Tetrahymena
-
1:32 - 1:35ma dużo krótkich,
linearnie ułożonych chromosomów, -
1:35 - 1:37około 20 000,
-
1:37 - 1:38a więc dużo telomerów.
-
1:40 - 1:44Odkryłam, że telomery składają się
ze specjalnych segmentów -
1:44 - 1:48niekodującego DNA
tuż przy końcach chromosomów. -
1:48 - 1:50Ale jest pewien problem.
-
1:50 - 1:53Każdy zaczyna życie
jako pojedyncza komórka. -
1:53 - 1:56Komórka dzieli się na dwie,
dwie na cztery, cztery na osiem -
1:56 - 1:59i tak dalej aż po 200 miliardów komórek,
-
1:59 - 2:00które tworzą dorosły organizm.
-
2:01 - 2:05Niektóre komórki muszą
się podzielić tysiące razy. -
2:06 - 2:08Nawet jak stoję tu przed wami,
-
2:09 - 2:12moje komórki szaleńczo się regenerują,
-
2:12 - 2:14żebym mogła tu stać.
-
2:15 - 2:19Kiedy komórka się dzieli,
całe jej DNA musi zostać skopiowane -
2:20 - 2:22cale kodujące DNA w środku chromosomów,
-
2:22 - 2:27ponieważ zawiera
niezbędne instrukcje operacyjne, -
2:27 - 2:30które utrzymują komórki w dobrym stanie.
-
2:30 - 2:34Komórki serca biją stałym rytmem,
-
2:34 - 2:37choć moje w tej chwili tego nie robią,
-
2:37 - 2:40komórki immunologiczne
-
2:40 - 2:44mogą zwalczać bakterie i wirusy,
-
2:45 - 2:49a komórki mózgowe mogą zachować
wspomnienie pierwszego pocałunku -
2:49 - 2:52i uczyć się przez całe życie.
-
2:53 - 2:57Ale w kopiowaniu DNA jest szkopuł.
-
2:57 - 3:00To jeden z faktów życia.
-
3:00 - 3:04Przy każdym podziale komórki
i kopiowaniu DNA -
3:04 - 3:08końce DNA zużywają się i skracają,
-
3:08 - 3:10część DNA telomerów.
-
3:11 - 3:16Wyobraź sobie skuwki w sznurówkach,
-
3:16 - 3:21dzięki którym sznurówki,
bądź chromosomy, się nie strzępią. -
3:23 - 3:27Kiedy skuwka robi się za krótka - odpada
-
3:27 - 3:30i zużyty telomer wysyła sygnał komórkom:
-
3:32 - 3:34"DNA już nie jest chronione".
-
3:34 - 3:36Wysyła sygnał: czas umrzeć.
-
3:36 - 3:37Koniec pieśni.
-
3:37 - 3:40Otóż wcale nie.
-
3:41 - 3:43To nie może być koniec,
-
3:43 - 3:45bo życie nie zniknęło z powierzchni ziemi.
-
3:45 - 3:48Byłam ciekawa:
-
3:48 - 3:50jeżeli zużycia nie da się uniknąć,
-
3:50 - 3:53jak u licha Matka Natura
-
3:53 - 3:56pilnuje nienaruszalności chromosomów?
-
3:57 - 3:59Pamiętacie małą Tetrahymenę?
-
4:01 - 4:03Choć to zakrawa na bzdurę,
-
4:03 - 4:07jej komórki nigdy się
nie starzały ani nie umierały. -
4:07 - 4:11Ich telomery się nie skracały z czasem.
-
4:13 - 4:15Czasem się wręcz wydłużały.
-
4:15 - 4:17Tu działało coś innego
-
4:17 - 4:20czego nie było w żadnym podręczniku.
-
4:21 - 4:24Pracując w laboratorium z moją
niezwykłą uczennicą Carol Greider -
4:24 - 4:27- obie dostałyśmy Nobla za tę pracę -
-
4:27 - 4:29zaczęłyśmy przeprowadzać eksperymenty
-
4:30 - 4:33i odkryłyśmy, że komórki
rzeczywiście mają coś jeszcze. -
4:34 - 4:37Był to niewyobrażalny wcześniej enzym,
-
4:37 - 4:40który mógł uzupełniać, wydłużać telomery.
-
4:41 - 4:44Nazwałyśmy go telomerazą.
-
4:44 - 4:47Po usunięciu telomerazy z glona
-
4:47 - 4:50jego telomery zużyły się i umarły.
-
4:51 - 4:53Czyli to dzięki obfitości telomerazy
-
4:53 - 4:57glony nigdy się nie starzały.
-
4:58 - 5:01To niesamowicie obiecująca wiadomość
-
5:02 - 5:05od glona dla nas, ludzi,
-
5:06 - 5:08bo okazuje się,
-
5:08 - 5:11że kiedy ludzie się starzeją,
ich telomery się skracają, -
5:12 - 5:16i to właśnie skracanie nas postarza.
-
5:16 - 5:18Mówiąc ogólnie, im dłuższe telomery,
-
5:18 - 5:19tym lepiej dla ciebie.
-
5:21 - 5:23To nadmierne skracanie telomerów sprawia,
-
5:23 - 5:26że wyglądamy i czujemy się starsi.
-
5:26 - 5:28Komórki skóry zaczynają obumierać
-
5:28 - 5:31i zaczynam zauważać
drobne linie, zmarszczki. -
5:31 - 5:33Komórki pigmentu we włosach obumierają.
-
5:33 - 5:35Pojawia się siwizna.
-
5:35 - 5:37Komórki immunologiczne umierają.
-
5:38 - 5:41Wzrasta zagrożenie chorobą.
-
5:41 - 5:44Kumulatywne badania z ostatnich 20 lat
-
5:45 - 5:48wykazały, że zużywanie telomerów
-
5:48 - 5:52zwiększa ryzyko chorób układu krążenia,
-
5:52 - 5:55Alzheimera, niektórych typów raka
-
5:55 - 5:59i cukrzycy - właśnie te choroby,
od których najczęściej umieramy. -
6:01 - 6:04Trzeba się zastanowić.
-
6:05 - 6:07Co się dzieje?
-
6:07 - 6:09To wyczerpywanie,
-
6:09 - 6:11pogarszanie wyglądu i samopoczucia.
-
6:11 - 6:15Telomery szybciej przegrywają
walkę z wyczerpaniem. -
6:15 - 6:18Jeśli ktoś czuje się młodziej,
-
6:18 - 6:21okazuje się, że ma dłuższe telomery
-
6:21 - 6:22przez dłuższy czas,
-
6:22 - 6:25co przedłuża wrażenie młodości
-
6:25 - 6:28i obniża ryzyko, którego tak się obawiamy
-
6:28 - 6:30z upływem lat.
-
6:34 - 6:36Wygląda to na banał.
-
6:37 - 6:40Skoro to telomery odpowiadają za to,
-
6:40 - 6:44jak szybko się starzejemy,
-
6:44 - 6:48i jeśli można je odnowić przez telomerazę,
-
6:48 - 6:53to, żeby cofnąć symptomy starzenia,
-
6:53 - 6:56wystarczy kupić 2-litrową butelkę
-
6:56 - 7:01organicznej telomerazy klasy A, prawda?
-
7:01 - 7:02Świetnie! Problem rozwiązany.
-
7:02 - 7:03(Brawa)
-
7:03 - 7:06Nie tak szybko, przykro mi.
-
7:06 - 7:10Niestety, tak nie jest.
-
7:10 - 7:11Dlaczego?
-
7:11 - 7:15Otóż ludzka genetyka uczy,
-
7:15 - 7:19że kiedy chodzi o telomerazę,
-
7:19 - 7:22my, ludzie, żyjemy na krawędzi.
-
7:22 - 7:25Mówiąc prosto, owszem,
-
7:26 - 7:31dodatek telomerazy obniża
ryzyko niektórych chorób, -
7:31 - 7:37ale też zwiększa ryzyko
paskudnych odmian raka. -
7:37 - 7:42Nawet gdyby można było
kupić butlę telomerazy, -
7:42 - 7:49a jest wiele stron internetowych
oferujących tak wątpliwe produkty, -
7:49 - 7:54można też zwiększyć ryzyko raka.
-
7:55 - 7:56A tego nie chcemy.
-
7:57 - 8:00Nie martwcie się,
-
8:00 - 8:05chociaż to zabawne, że w tej chwili
-
8:05 - 8:09sporo osób wolałoby być glonem...
-
8:11 - 8:14(Śmiech)
-
8:15 - 8:16Jest tu coś dla nas, ludzi,
-
8:16 - 8:19w historii o telomerach i ich stanie,
-
8:19 - 8:20ale chcę sprecyzować jedną rzecz.
-
8:21 - 8:24Nie chodzi o ogromne wydłużenie życia
-
8:24 - 8:26lub nieśmiertelność.
-
8:26 - 8:29Chodzi o długość zachowania zdrowia.
-
8:29 - 8:31Długość zdrowia to liczba lat,
-
8:31 - 8:35jakie żyjemy bez chorób, zdrowi i wydajni,
-
8:35 - 8:37pełni zapału i radości życia.
-
8:37 - 8:40To przeciwieństwo okresu chorób,
-
8:40 - 8:44kiedy czujesz się stary,
chory i umierający. -
8:44 - 8:47Prawdziwe pytanie brzmi:
-
8:47 - 8:49skoro nie mogę pić telomerazy,
-
8:51 - 8:54czy mogę kontrolować długość telomerów,
-
8:54 - 8:58a tym samym dobre samopoczucie i zdrowie,
-
8:58 - 9:00bez skutków ubocznych, jak ryzyko raka?
-
9:03 - 9:06Jest rok 2000.
-
9:06 - 9:11Badałam szczegółowo malutkie telomery
-
9:11 - 9:13z radością od wielu lat,
-
9:13 - 9:17kiedy w moim laboratorium
zjawiła się psycholog Elissa Epel. -
9:17 - 9:24Jej specjalizacją są skutki
dotkliwego, chronicznego stresu -
9:24 - 9:26na zdrowiu psychicznym i fizycznym.
-
9:27 - 9:29Stała w moim laboratorium,
-
9:29 - 9:34którego okna, ironicznie,
wychodzą na wejście do kostnicy... -
9:34 - 9:37(Śmiech)
-
9:37 - 9:39i zadała mi pytanie wagi życia i śmierci.
-
9:39 - 9:43"Co się dzieje z telomerami ludzi,
którzy są chronicznie zestresowani?" -
9:43 - 9:44- zapytała mnie.
-
9:44 - 9:49Elissa badała opiekunów,
a konkretnie matki, -
9:49 - 9:52dzieci z chroniczną wadą zdrowia,
-
9:54 - 9:57jak choroba jelita, czy autyzm i inne.
-
9:57 - 9:59To osoby pod oczywistym wpływem
-
9:59 - 10:02ogromnego i przedłużonego
stresu psychologicznego. -
10:05 - 10:07Muszę przyznać, że jej pytanie
-
10:07 - 10:09odmieniło mnie dogłębnie.
-
10:09 - 10:12Przez ten cały czas widziałam w telomerach
-
10:12 - 10:15tylko malutkie molekularne struktury
-
10:15 - 10:18i geny, które kontrolują telomery.
-
10:19 - 10:22Kiedy Elissa zapytała o badanie opiekunów,
-
10:22 - 10:25nagle ujrzałam telomery
w zupełnie nowym świetle. -
10:28 - 10:30Za genami i chromosomami dojrzałam
-
10:30 - 10:34życie prawdziwych badanych ludzi.
-
10:34 - 10:36Sama jestem matką
-
10:37 - 10:38i w tamtym momencie
-
10:38 - 10:42uderzyła mnie wizja kobiet
-
10:42 - 10:45radzących sobie z chorym dzieckiem,
-
10:46 - 10:49z czym tak trudno sobie radzić,
często bez pomocy. -
10:50 - 10:53Takie kobiety po prostu
-
10:53 - 10:57często wyglądają na wyczerpane.
-
10:58 - 11:02Czy to możliwe, że ich telomery
też są wyczerpane? -
11:02 - 11:05Nasza wspólna ciekawość
weszła na wysokie obroty. -
11:05 - 11:09Elissa wybrała do pierwszego badania
grupę matek-opiekunek. -
11:09 - 11:13Chciałyśmy sprawdzić długość ich telomerów
-
11:14 - 11:18w porównaniu z ilością lat,
które poświęciły opiece -
11:18 - 11:21nad dziećmi z chroniczną wadą zdrowia.
-
11:21 - 11:25Po czterech latach nadszedł dzień,
-
11:25 - 11:27w którym nadeszły wyniki.
-
11:27 - 11:30Elissa spojrzała
na pierwszy wykres punktowy -
11:30 - 11:31i dosłownie się zachłystnęła,
-
11:33 - 11:36bo dane układały się we wzór
-
11:36 - 11:41i było to właśnie nachylenie,
którego najbardziej się obawiałyśmy. -
11:41 - 11:43Miałyśmy to czarno na białym.
-
11:43 - 11:45Im dłużej, im więcej lat
-
11:45 - 11:48matka poświęcała się opiece,
-
11:48 - 11:51przy czym jej wiek nie miał znaczenia,
-
11:51 - 11:52tym krótsze były jej telomery.
-
11:52 - 11:55Im bardziej uważała
-
11:55 - 12:00swoją sytuację za stresującą,
-
12:00 - 12:05tym niższa była jej telomeraza
i tym krótsze telomery. -
12:07 - 12:11Odkryłyśmy coś niesłychanego:
-
12:11 - 12:15im większy stres, tym krótsze telomery,
-
12:15 - 12:20czyli, wzrasta prawdopodobieństwo
wczesnego początku okresu chorób -
12:20 - 12:22i może nawet śmierci.
-
12:23 - 12:27Nasze odkrycia oznaczały,
że doświadczenia życiowe -
12:27 - 12:30i sposób, w jaki na nie reagujemy,
-
12:30 - 12:34może zmienić stan telomerów.
-
12:36 - 12:41Długość telomerów nie zależała
tylko od wieku liczonego w latach. -
12:43 - 12:44Pytanie Elissy
-
12:44 - 12:48podczas pierwszej wizyty w laboratorium
rzeczywiście dotyczyło życia i śmierci. -
12:50 - 12:54Na szczęście dane skrywały też nadzieję.
-
12:54 - 12:56Zauważyłyśmy, że niektóre z matek,
-
12:56 - 13:00mimo wieloletniej opieki nad dziećmi,
-
13:00 - 13:02umiały utrzymać telomery w dobrym stanie.
-
13:04 - 13:09Badanie tych kobiet ujawniło,
że były odporne na stres. -
13:09 - 13:12Potrafiły jakoś postrzegać sytuację
-
13:12 - 13:14nie jako ciągłe zagrożenie,
-
13:14 - 13:16lecz jako wyzwanie,
-
13:16 - 13:20co doprowadziło do bardzo ważnego
wniosku dla nas wszystkich: -
13:20 - 13:24mamy kontrolę nad sposobem,
w jaki się starzejemy, -
13:24 - 13:26aż po komórki.
-
13:28 - 13:31Teraz nasza ciekawość
stała się zaraźliwa. -
13:31 - 13:34Tysiące naukowców z różnych dziedzin
-
13:34 - 13:37dodało swoje kompetencje
do badania telomerów -
13:37 - 13:39i napłynęły odkrycia.
-
13:40 - 13:45Obecnie istnieje ponad 10 000
prac naukowych i ta liczba rośnie. -
13:47 - 13:50Kilka badań szybko potwierdziło
nasze pierwotne odkrycie, -
13:50 - 13:53że tak, chroniczny stres
jest szkodliwy dla chromosomów. -
13:55 - 13:56Wiele badań mówi,
-
13:56 - 14:00że mamy więcej kontroli nas tym
konkretnym procesem starzenia, -
14:00 - 14:03niż ktokolwiek sobie wyobrażał.
-
14:03 - 14:04Kilka przykładów:
-
14:04 - 14:08Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles
-
14:08 - 14:14badał osoby opiekujące się
długotrwale krewnymi z demencją, -
14:14 - 14:19i ich wydolność utrzymania
telomerów w dobrym stanie. -
14:19 - 14:21Odkryto, że wydolność da się poprawić
-
14:21 - 14:25przez ćwiczenie pewnej formy medytacji
-
14:25 - 14:28ledwie 12 minut dziennie
przez dwa miesiące. -
14:30 - 14:31Podejście ma znaczenie.
-
14:31 - 14:34Jeżeli ktoś myśli negatywnie,
-
14:34 - 14:40reaguje na sytuacje stresowe
jak na zagrożenie, -
14:40 - 14:42co oznacza, że jeżeli woła go szef,
-
14:42 - 14:44to automatycznie myśli: "Wywali mnie",
-
14:44 - 14:46naczynia krwionośne się zwężają,
-
14:46 - 14:49a poziom kortyzolu, hormonu stresu,
-
14:49 - 14:52wzrasta i zostaje na wysokim poziomie.
-
14:52 - 14:57Z czasem stale wysoki poziom kortyzolu
-
14:57 - 14:59tłumi telomerazę.
-
14:59 - 15:01Niedobrze dla telomerów.
-
15:02 - 15:03Z drugiej strony
-
15:03 - 15:09jeśli ktoś widzi w stresie wyzwanie,
-
15:09 - 15:13krew napływa mu do serca i mózgu,
-
15:13 - 15:18i doświadcza krótkiego,
lecz energetyzującego wzrostu kortyzolu. -
15:18 - 15:20Dzięki postawie "No, dawaj"
-
15:20 - 15:23telomery dobrze sobie radzą.
-
15:26 - 15:27A więc...
-
15:28 - 15:31Co to wszystko nam mówi?
-
15:33 - 15:35Telomery sobie radzą.
-
15:35 - 15:38Naprawdę można wpłynąć
-
15:38 - 15:44na stan swoich telomerów.
-
15:44 - 15:50Ale nasza ciekawość wciąż rosła,
-
15:51 - 15:53bo zaczęłyśmy się zastanawiać
-
15:53 - 15:56nad czynnikami zewnętrznymi.
-
15:56 - 16:00Czy one też mają wpływ na stan telomerów?
-
16:01 - 16:04Ludzie to intensywnie społeczne istoty.
-
16:04 - 16:08Czy to możliwe,
żeby telomery też były społeczne? -
16:09 - 16:11Wyniki były zdumiewające.
-
16:12 - 16:14Już w dzieciństwie
-
16:15 - 16:18emocjonalne zaniedbanie,
-
16:18 - 16:22doświadczenie przemocy,
prześladowania i rasizmu -
16:22 - 16:26mają wpływ na telomery
i ten wpływ jest długoterminowy. -
16:28 - 16:30Czy możesz sobie wyobrazić,
jaki wpływ na dzieci -
16:30 - 16:33mają lata mieszkania w strefie konfliktu?
-
16:34 - 16:36Ci, którzy nie mogą ufać sąsiadom,
-
16:36 - 16:39i którzy nie czują się bezpiecznie
w swojej dzielnicy, -
16:39 - 16:41konsekwentnie mają krótsze telomery.
-
16:43 - 16:46Adres zamieszkania ma wpływ na telomery.
-
16:46 - 16:47Z drugiej strony
-
16:48 - 16:51zwarte wspólnoty, długotrwałe małżeństwo
-
16:52 - 16:54i nawet przyjaźnie na całe życie
-
16:54 - 16:57- wszystko to poprawia stan telomerów.
-
16:58 - 17:02Co to wszystko nam mówi?
-
17:02 - 17:06Mówi, że mogę wpłynąć na własne telomery,
-
17:06 - 17:10ale mogę też wpłynąć na twoje.
-
17:10 - 17:15Nauka o telomerach pokazała,
jak blisko jesteśmy związani. -
17:18 - 17:19Ale wciąż jestem ciekawa.
-
17:20 - 17:22Zastanawiam się,
-
17:23 - 17:25jakie dziedzictwo my wszyscy
-
17:27 - 17:28pozostawimy kolejnej generacji?
-
17:29 - 17:31Czy zainwestujemy
-
17:31 - 17:34w kolejną osobę
-
17:34 - 17:38spoglądającą przez mikroskop
na kolejne małe stworzenie, -
17:38 - 17:40na kolejny kawałek glonu,
-
17:41 - 17:44roztrząsającą pytanie, które dzisiaj
nawet nie przychodzi nam do głowy? -
17:44 - 17:47Może to być świetne pytanie,
które wpłynie na cały świat. -
17:47 - 17:51Może intrygujecie sami siebie?
-
17:52 - 17:54Skoro już wiecie, jak chronić telomery,
-
17:54 - 17:56czy ciekawi was, co zrobicie
-
17:56 - 17:59podczas dekad dobrego zdrowia?
-
17:59 - 18:03Skoro wiecie o wpływie na telomery innych,
-
18:04 - 18:05czy ciekawi was,
-
18:06 - 18:08jak na nich wpłyniecie?
-
18:10 - 18:14Skoro wiecie, jak moc ciekawości
może zmienić świat, -
18:14 - 18:20jak zapewnicie,
że świat zainwestuje w ciekawość -
18:20 - 18:25dla dobra generacji, które nadejdą po nas?
-
18:27 - 18:28Dziękuję.
-
18:28 - 18:33(Brawa)
- Title:
- Nauka o komórkach, które nigdy się nie starzeją
- Speaker:
- Elżbieta Blackburn
- Description:
-
Co sprawia, że ciało się starzeje, skóra się marszczy, włosy siwieją, a system immunologiczny słabnie? Biolog Elżbieta Blackburn dzieli nagrodę Nobla za pracę udzielającą odpowiedzi: odkrycie telomerazy, enzymu, który odnawia nasady na końcu chromosomów rozpadających się podczas podziału komórek. Dowiedz się więcej na temat badań Blackburn, włączając to, jak zwiększyć kontrolę nad procesem starzenia.
- Video Language:
- English
- Team:
closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 18:46
![]() |
Rysia Wand approved Polish subtitles for The science of cells that never get old | |
![]() |
Rysia Wand accepted Polish subtitles for The science of cells that never get old | |
![]() |
Rysia Wand edited Polish subtitles for The science of cells that never get old | |
![]() |
Rysia Wand edited Polish subtitles for The science of cells that never get old | |
![]() |
Rysia Wand edited Polish subtitles for The science of cells that never get old | |
![]() |
Rysia Wand edited Polish subtitles for The science of cells that never get old | |
![]() |
Rysia Wand edited Polish subtitles for The science of cells that never get old | |
![]() |
Mary Świątek edited Polish subtitles for The science of cells that never get old |