< Return to Video

Nauka o komórkach, które nigdy się nie starzeją

  • 0:01 - 0:03
    Gdzie zaczyna się koniec?
  • 0:03 - 0:06
    Dla mnie wszystko się zaczęło
    z tym małym kolegą.
  • 0:07 - 0:09
    Ten uroczy organizm...
  • 0:09 - 0:11
    - myślę, że jest uroczy -
  • 0:11 - 0:15
    nazywa się Tetrahymena
    i jest jedno-komórkową istotą.
  • 0:15 - 0:18
    Jest również znany jako glon.
  • 0:18 - 0:21
    Tak, moja kariera zaczęła się od glonu.
  • 0:21 - 0:24
    Nikogo nie zaskoczyło,
    że zostałam naukowcem.
  • 0:24 - 0:26
    Dorastając daleko stąd,
  • 0:27 - 0:30
    jako mała dziewczynka
    byłam na zabój ciekawa
  • 0:30 - 0:32
    wszystkiego, co żyje.
  • 0:32 - 0:36
    Zwykłam podnosić śmiertelnie trujące
    parzące meduzy i śpiewać do nich.
  • 0:38 - 0:40
    Na początku kariery
  • 0:40 - 0:44
    byłam na zabój ciekawa
    fundamentalnych tajemnic
  • 0:44 - 0:47
    najbardziej podstawowych budulców życia,
  • 0:47 - 0:53
    i miałam szczęście żyć w społeczeństwie,
    gdzie ta ciekawość była doceniana.
  • 0:53 - 0:56
    Ten mały glon, Tetrahymena,
  • 0:56 - 0:58
    pozwolił mi badać
    fundamentalne zagadnienie,
  • 0:58 - 1:00
    które mnie najbardziej ciekawiło:
  • 1:00 - 1:05
    zbitki DNA w komórkach zwane chromosomami.
  • 1:05 - 1:11
    Ciekawiły mnie same końce chromosomów,
  • 1:11 - 1:12
    znane jako telomery.
  • 1:12 - 1:17
    Na początku poszukiwań wiedziałam tylko,
  • 1:17 - 1:20
    że to one pomagają chronić
    końce chromosomów.
  • 1:20 - 1:21
    To było ważne podczas podziału komórek.
  • 1:21 - 1:23
    To było bardzo ważne,
  • 1:23 - 1:27
    ale chciałam odkryć,
    z czego się składają telomery,
  • 1:27 - 1:30
    i do tego potrzebowałam ich wielu.
  • 1:30 - 1:32
    Tak się składa, że urocza mała Tetrahymena
  • 1:32 - 1:35
    ma dużo krótkich,
    linearnie ułożonych chromosomów,
  • 1:35 - 1:37
    około 20 000,
  • 1:37 - 1:38
    a więc dużo telomerów.
  • 1:40 - 1:44
    Odkryłam, że telomery składają się
    ze specjalnych segmentów
  • 1:44 - 1:48
    niekodującego DNA
    tuż przy końcach chromosomów.
  • 1:48 - 1:50
    Ale jest pewien problem.
  • 1:50 - 1:53
    Każdy zaczyna życie
    jako pojedyncza komórka.
  • 1:53 - 1:56
    Komórka dzieli się na dwie,
    dwie na cztery, cztery na osiem
  • 1:56 - 1:59
    i tak dalej aż po 200 miliardów komórek,
  • 1:59 - 2:00
    które tworzą dorosły organizm.
  • 2:01 - 2:05
    Niektóre komórki muszą
    się podzielić tysiące razy.
  • 2:06 - 2:08
    Nawet jak stoję tu przed wami,
  • 2:09 - 2:12
    moje komórki szaleńczo się regenerują,
  • 2:12 - 2:14
    żebym mogła tu stać.
  • 2:15 - 2:19
    Kiedy komórka się dzieli,
    całe jej DNA musi zostać skopiowane
  • 2:20 - 2:22
    cale kodujące DNA w środku chromosomów,
  • 2:22 - 2:27
    ponieważ zawiera
    niezbędne instrukcje operacyjne,
  • 2:27 - 2:30
    które utrzymują komórki w dobrym stanie.
  • 2:30 - 2:34
    Komórki serca biją stałym rytmem,
  • 2:34 - 2:37
    choć moje w tej chwili tego nie robią,
  • 2:37 - 2:40
    komórki immunologiczne
  • 2:40 - 2:44
    mogą zwalczać bakterie i wirusy,
  • 2:45 - 2:49
    a komórki mózgowe mogą zachować
    wspomnienie pierwszego pocałunku
  • 2:49 - 2:52
    i uczyć się przez całe życie.
  • 2:53 - 2:57
    Ale w kopiowaniu DNA jest szkopuł.
  • 2:57 - 3:00
    To jeden z faktów życia.
  • 3:00 - 3:04
    Przy każdym podziale komórki
    i kopiowaniu DNA
  • 3:04 - 3:08
    końce DNA zużywają się i skracają,
  • 3:08 - 3:10
    część DNA telomerów.
  • 3:11 - 3:16
    Wyobraź sobie skuwki w sznurówkach,
  • 3:16 - 3:21
    dzięki którym sznurówki,
    bądź chromosomy, się nie strzępią.
  • 3:23 - 3:27
    Kiedy skuwka robi się za krótka - odpada
  • 3:27 - 3:30
    i zużyty telomer wysyła sygnał komórkom:
  • 3:32 - 3:34
    "DNA już nie jest chronione".
  • 3:34 - 3:36
    Wysyła sygnał: czas umrzeć.
  • 3:36 - 3:37
    Koniec pieśni.
  • 3:37 - 3:40
    Otóż wcale nie.
  • 3:41 - 3:43
    To nie może być koniec,
  • 3:43 - 3:45
    bo życie nie zniknęło z powierzchni ziemi.
  • 3:45 - 3:48
    Byłam ciekawa:
  • 3:48 - 3:50
    jeżeli zużycia nie da się uniknąć,
  • 3:50 - 3:53
    jak u licha Matka Natura
  • 3:53 - 3:56
    pilnuje nienaruszalności chromosomów?
  • 3:57 - 3:59
    Pamiętacie małą Tetrahymenę?
  • 4:01 - 4:03
    Choć to zakrawa na bzdurę,
  • 4:03 - 4:07
    jej komórki nigdy się
    nie starzały ani nie umierały.
  • 4:07 - 4:11
    Ich telomery się nie skracały z czasem.
  • 4:13 - 4:15
    Czasem się wręcz wydłużały.
  • 4:15 - 4:17
    Tu działało coś innego
  • 4:17 - 4:20
    czego nie było w żadnym podręczniku.
  • 4:21 - 4:24
    Pracując w laboratorium z moją
    niezwykłą uczennicą Carol Greider
  • 4:24 - 4:27
    - obie dostałyśmy Nobla za tę pracę -
  • 4:27 - 4:29
    zaczęłyśmy przeprowadzać eksperymenty
  • 4:30 - 4:33
    i odkryłyśmy, że komórki
    rzeczywiście mają coś jeszcze.
  • 4:34 - 4:37
    Był to niewyobrażalny wcześniej enzym,
  • 4:37 - 4:40
    który mógł uzupełniać, wydłużać telomery.
  • 4:41 - 4:44
    Nazwałyśmy go telomerazą.
  • 4:44 - 4:47
    Po usunięciu telomerazy z glona
  • 4:47 - 4:50
    jego telomery zużyły się i umarły.
  • 4:51 - 4:53
    Czyli to dzięki obfitości telomerazy
  • 4:53 - 4:57
    glony nigdy się nie starzały.
  • 4:58 - 5:01
    To niesamowicie obiecująca wiadomość
  • 5:02 - 5:05
    od glona dla nas, ludzi,
  • 5:06 - 5:08
    bo okazuje się,
  • 5:08 - 5:11
    że kiedy ludzie się starzeją,
    ich telomery się skracają,
  • 5:12 - 5:16
    i to właśnie skracanie nas postarza.
  • 5:16 - 5:18
    Mówiąc ogólnie, im dłuższe telomery,
  • 5:18 - 5:19
    tym lepiej dla ciebie.
  • 5:21 - 5:23
    To nadmierne skracanie telomerów sprawia,
  • 5:23 - 5:26
    że wyglądamy i czujemy się starsi.
  • 5:26 - 5:28
    Komórki skóry zaczynają obumierać
  • 5:28 - 5:31
    i zaczynam zauważać
    drobne linie, zmarszczki.
  • 5:31 - 5:33
    Komórki pigmentu we włosach obumierają.
  • 5:33 - 5:35
    Pojawia się siwizna.
  • 5:35 - 5:37
    Komórki immunologiczne umierają.
  • 5:38 - 5:41
    Wzrasta zagrożenie chorobą.
  • 5:41 - 5:44
    Kumulatywne badania z ostatnich 20 lat
  • 5:45 - 5:48
    wykazały, że zużywanie telomerów
  • 5:48 - 5:52
    zwiększa ryzyko chorób układu krążenia,
  • 5:52 - 5:55
    Alzheimera, niektórych typów raka
  • 5:55 - 5:59
    i cukrzycy - właśnie te choroby,
    od których najczęściej umieramy.
  • 6:01 - 6:04
    Trzeba się zastanowić.
  • 6:05 - 6:07
    Co się dzieje?
  • 6:07 - 6:09
    To wyczerpywanie,
  • 6:09 - 6:11
    pogarszanie wyglądu i samopoczucia.
  • 6:11 - 6:15
    Telomery szybciej przegrywają
    walkę z wyczerpaniem.
  • 6:15 - 6:18
    Jeśli ktoś czuje się młodziej,
  • 6:18 - 6:21
    okazuje się, że ma dłuższe telomery
  • 6:21 - 6:22
    przez dłuższy czas,
  • 6:22 - 6:25
    co przedłuża wrażenie młodości
  • 6:25 - 6:28
    i obniża ryzyko, którego tak się obawiamy
  • 6:28 - 6:30
    z upływem lat.
  • 6:34 - 6:36
    Wygląda to na banał.
  • 6:37 - 6:40
    Skoro to telomery odpowiadają za to,
  • 6:40 - 6:44
    jak szybko się starzejemy,
  • 6:44 - 6:48
    i jeśli można je odnowić przez telomerazę,
  • 6:48 - 6:53
    to, żeby cofnąć symptomy starzenia,
  • 6:53 - 6:56
    wystarczy kupić 2-litrową butelkę
  • 6:56 - 7:01
    organicznej telomerazy klasy A, prawda?
  • 7:01 - 7:02
    Świetnie! Problem rozwiązany.
  • 7:02 - 7:03
    (Brawa)
  • 7:03 - 7:06
    Nie tak szybko, przykro mi.
  • 7:06 - 7:10
    Niestety, tak nie jest.
  • 7:10 - 7:11
    Dlaczego?
  • 7:11 - 7:15
    Otóż ludzka genetyka uczy,
  • 7:15 - 7:19
    że kiedy chodzi o telomerazę,
  • 7:19 - 7:22
    my, ludzie, żyjemy na krawędzi.
  • 7:22 - 7:25
    Mówiąc prosto, owszem,
  • 7:26 - 7:31
    dodatek telomerazy obniża
    ryzyko niektórych chorób,
  • 7:31 - 7:37
    ale też zwiększa ryzyko
    paskudnych odmian raka.
  • 7:37 - 7:42
    Nawet gdyby można było
    kupić butlę telomerazy,
  • 7:42 - 7:49
    a jest wiele stron internetowych
    oferujących tak wątpliwe produkty,
  • 7:49 - 7:54
    można też zwiększyć ryzyko raka.
  • 7:55 - 7:56
    A tego nie chcemy.
  • 7:57 - 8:00
    Nie martwcie się,
  • 8:00 - 8:05
    chociaż to zabawne, że w tej chwili
  • 8:05 - 8:09
    sporo osób wolałoby być glonem...
  • 8:11 - 8:14
    (Śmiech)
  • 8:15 - 8:16
    Jest tu coś dla nas, ludzi,
  • 8:16 - 8:19
    w historii o telomerach i ich stanie,
  • 8:19 - 8:20
    ale chcę sprecyzować jedną rzecz.
  • 8:21 - 8:24
    Nie chodzi o ogromne wydłużenie życia
  • 8:24 - 8:26
    lub nieśmiertelność.
  • 8:26 - 8:29
    Chodzi o długość zachowania zdrowia.
  • 8:29 - 8:31
    Długość zdrowia to liczba lat,
  • 8:31 - 8:35
    jakie żyjemy bez chorób, zdrowi i wydajni,
  • 8:35 - 8:37
    pełni zapału i radości życia.
  • 8:37 - 8:40
    To przeciwieństwo okresu chorób,
  • 8:40 - 8:44
    kiedy czujesz się stary,
    chory i umierający.
  • 8:44 - 8:47
    Prawdziwe pytanie brzmi:
  • 8:47 - 8:49
    skoro nie mogę pić telomerazy,
  • 8:51 - 8:54
    czy mogę kontrolować długość telomerów,
  • 8:54 - 8:58
    a tym samym dobre samopoczucie i zdrowie,
  • 8:58 - 9:00
    bez skutków ubocznych, jak ryzyko raka?
  • 9:03 - 9:06
    Jest rok 2000.
  • 9:06 - 9:11
    Badałam szczegółowo malutkie telomery
  • 9:11 - 9:13
    z radością od wielu lat,
  • 9:13 - 9:17
    kiedy w moim laboratorium
    zjawiła się psycholog Elissa Epel.
  • 9:17 - 9:24
    Jej specjalizacją są skutki
    dotkliwego, chronicznego stresu
  • 9:24 - 9:26
    na zdrowiu psychicznym i fizycznym.
  • 9:27 - 9:29
    Stała w moim laboratorium,
  • 9:29 - 9:34
    którego okna, ironicznie,
    wychodzą na wejście do kostnicy...
  • 9:34 - 9:37
    (Śmiech)
  • 9:37 - 9:39
    i zadała mi pytanie wagi życia i śmierci.
  • 9:39 - 9:43
    "Co się dzieje z telomerami ludzi,
    którzy są chronicznie zestresowani?"
  • 9:43 - 9:44
    - zapytała mnie.
  • 9:44 - 9:49
    Elissa badała opiekunów,
    a konkretnie matki,
  • 9:49 - 9:52
    dzieci z chroniczną wadą zdrowia,
  • 9:54 - 9:57
    jak choroba jelita, czy autyzm i inne.
  • 9:57 - 9:59
    To osoby pod oczywistym wpływem
  • 9:59 - 10:02
    ogromnego i przedłużonego
    stresu psychologicznego.
  • 10:05 - 10:07
    Muszę przyznać, że jej pytanie
  • 10:07 - 10:09
    odmieniło mnie dogłębnie.
  • 10:09 - 10:12
    Przez ten cały czas widziałam w telomerach
  • 10:12 - 10:15
    tylko malutkie molekularne struktury
  • 10:15 - 10:18
    i geny, które kontrolują telomery.
  • 10:19 - 10:22
    Kiedy Elissa zapytała o badanie opiekunów,
  • 10:22 - 10:25
    nagle ujrzałam telomery
    w zupełnie nowym świetle.
  • 10:28 - 10:30
    Za genami i chromosomami dojrzałam
  • 10:30 - 10:34
    życie prawdziwych badanych ludzi.
  • 10:34 - 10:36
    Sama jestem matką
  • 10:37 - 10:38
    i w tamtym momencie
  • 10:38 - 10:42
    uderzyła mnie wizja kobiet
  • 10:42 - 10:45
    radzących sobie z chorym dzieckiem,
  • 10:46 - 10:49
    z czym tak trudno sobie radzić,
    często bez pomocy.
  • 10:50 - 10:53
    Takie kobiety po prostu
  • 10:53 - 10:57
    często wyglądają na wyczerpane.
  • 10:58 - 11:02
    Czy to możliwe, że ich telomery
    też są wyczerpane?
  • 11:02 - 11:05
    Nasza wspólna ciekawość
    weszła na wysokie obroty.
  • 11:05 - 11:09
    Elissa wybrała do pierwszego badania
    grupę matek-opiekunek.
  • 11:09 - 11:13
    Chciałyśmy sprawdzić długość ich telomerów
  • 11:14 - 11:18
    w porównaniu z ilością lat,
    które poświęciły opiece
  • 11:18 - 11:21
    nad dziećmi z chroniczną wadą zdrowia.
  • 11:21 - 11:25
    Po czterech latach nadszedł dzień,
  • 11:25 - 11:27
    w którym nadeszły wyniki.
  • 11:27 - 11:30
    Elissa spojrzała
    na pierwszy wykres punktowy
  • 11:30 - 11:31
    i dosłownie się zachłystnęła,
  • 11:33 - 11:36
    bo dane układały się we wzór
  • 11:36 - 11:41
    i było to właśnie nachylenie,
    którego najbardziej się obawiałyśmy.
  • 11:41 - 11:43
    Miałyśmy to czarno na białym.
  • 11:43 - 11:45
    Im dłużej, im więcej lat
  • 11:45 - 11:48
    matka poświęcała się opiece,
  • 11:48 - 11:51
    przy czym jej wiek nie miał znaczenia,
  • 11:51 - 11:52
    tym krótsze były jej telomery.
  • 11:52 - 11:55
    Im bardziej uważała
  • 11:55 - 12:00
    swoją sytuację za stresującą,
  • 12:00 - 12:05
    tym niższa była jej telomeraza
    i tym krótsze telomery.
  • 12:07 - 12:11
    Odkryłyśmy coś niesłychanego:
  • 12:11 - 12:15
    im większy stres, tym krótsze telomery,
  • 12:15 - 12:20
    czyli, wzrasta prawdopodobieństwo
    wczesnego początku okresu chorób
  • 12:20 - 12:22
    i może nawet śmierci.
  • 12:23 - 12:27
    Nasze odkrycia oznaczały,
    że doświadczenia życiowe
  • 12:27 - 12:30
    i sposób, w jaki na nie reagujemy,
  • 12:30 - 12:34
    może zmienić stan telomerów.
  • 12:36 - 12:41
    Długość telomerów nie zależała
    tylko od wieku liczonego w latach.
  • 12:43 - 12:44
    Pytanie Elissy
  • 12:44 - 12:48
    podczas pierwszej wizyty w laboratorium
    rzeczywiście dotyczyło życia i śmierci.
  • 12:50 - 12:54
    Na szczęście dane skrywały też nadzieję.
  • 12:54 - 12:56
    Zauważyłyśmy, że niektóre z matek,
  • 12:56 - 13:00
    mimo wieloletniej opieki nad dziećmi,
  • 13:00 - 13:02
    umiały utrzymać telomery w dobrym stanie.
  • 13:04 - 13:09
    Badanie tych kobiet ujawniło,
    że były odporne na stres.
  • 13:09 - 13:12
    Potrafiły jakoś postrzegać sytuację
  • 13:12 - 13:14
    nie jako ciągłe zagrożenie,
  • 13:14 - 13:16
    lecz jako wyzwanie,
  • 13:16 - 13:20
    co doprowadziło do bardzo ważnego
    wniosku dla nas wszystkich:
  • 13:20 - 13:24
    mamy kontrolę nad sposobem,
    w jaki się starzejemy,
  • 13:24 - 13:26
    aż po komórki.
  • 13:28 - 13:31
    Teraz nasza ciekawość
    stała się zaraźliwa.
  • 13:31 - 13:34
    Tysiące naukowców z różnych dziedzin
  • 13:34 - 13:37
    dodało swoje kompetencje
    do badania telomerów
  • 13:37 - 13:39
    i napłynęły odkrycia.
  • 13:40 - 13:45
    Obecnie istnieje ponad 10 000
    prac naukowych i ta liczba rośnie.
  • 13:47 - 13:50
    Kilka badań szybko potwierdziło
    nasze pierwotne odkrycie,
  • 13:50 - 13:53
    że tak, chroniczny stres
    jest szkodliwy dla chromosomów.
  • 13:55 - 13:56
    Wiele badań mówi,
  • 13:56 - 14:00
    że mamy więcej kontroli nas tym
    konkretnym procesem starzenia,
  • 14:00 - 14:03
    niż ktokolwiek sobie wyobrażał.
  • 14:03 - 14:04
    Kilka przykładów:
  • 14:04 - 14:08
    Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles
  • 14:08 - 14:14
    badał osoby opiekujące się
    długotrwale krewnymi z demencją,
  • 14:14 - 14:19
    i ich wydolność utrzymania
    telomerów w dobrym stanie.
  • 14:19 - 14:21
    Odkryto, że wydolność da się poprawić
  • 14:21 - 14:25
    przez ćwiczenie pewnej formy medytacji
  • 14:25 - 14:28
    ledwie 12 minut dziennie
    przez dwa miesiące.
  • 14:30 - 14:31
    Podejście ma znaczenie.
  • 14:31 - 14:34
    Jeżeli ktoś myśli negatywnie,
  • 14:34 - 14:40
    reaguje na sytuacje stresowe
    jak na zagrożenie,
  • 14:40 - 14:42
    co oznacza, że jeżeli woła go szef,
  • 14:42 - 14:44
    to automatycznie myśli: "Wywali mnie",
  • 14:44 - 14:46
    naczynia krwionośne się zwężają,
  • 14:46 - 14:49
    a poziom kortyzolu, hormonu stresu,
  • 14:49 - 14:52
    wzrasta i zostaje na wysokim poziomie.
  • 14:52 - 14:57
    Z czasem stale wysoki poziom kortyzolu
  • 14:57 - 14:59
    tłumi telomerazę.
  • 14:59 - 15:01
    Niedobrze dla telomerów.
  • 15:02 - 15:03
    Z drugiej strony
  • 15:03 - 15:09
    jeśli ktoś widzi w stresie wyzwanie,
  • 15:09 - 15:13
    krew napływa mu do serca i mózgu,
  • 15:13 - 15:18
    i doświadcza krótkiego,
    lecz energetyzującego wzrostu kortyzolu.
  • 15:18 - 15:20
    Dzięki postawie "No, dawaj"
  • 15:20 - 15:23
    telomery dobrze sobie radzą.
  • 15:26 - 15:27
    A więc...
  • 15:28 - 15:31
    Co to wszystko nam mówi?
  • 15:33 - 15:35
    Telomery sobie radzą.
  • 15:35 - 15:38
    Naprawdę można wpłynąć
  • 15:38 - 15:44
    na stan swoich telomerów.
  • 15:44 - 15:50
    Ale nasza ciekawość wciąż rosła,
  • 15:51 - 15:53
    bo zaczęłyśmy się zastanawiać
  • 15:53 - 15:56
    nad czynnikami zewnętrznymi.
  • 15:56 - 16:00
    Czy one też mają wpływ na stan telomerów?
  • 16:01 - 16:04
    Ludzie to intensywnie społeczne istoty.
  • 16:04 - 16:08
    Czy to możliwe,
    żeby telomery też były społeczne?
  • 16:09 - 16:11
    Wyniki były zdumiewające.
  • 16:12 - 16:14
    Już w dzieciństwie
  • 16:15 - 16:18
    emocjonalne zaniedbanie,
  • 16:18 - 16:22
    doświadczenie przemocy,
    prześladowania i rasizmu
  • 16:22 - 16:26
    mają wpływ na telomery
    i ten wpływ jest długoterminowy.
  • 16:28 - 16:30
    Czy możesz sobie wyobrazić,
    jaki wpływ na dzieci
  • 16:30 - 16:33
    mają lata mieszkania w strefie konfliktu?
  • 16:34 - 16:36
    Ci, którzy nie mogą ufać sąsiadom,
  • 16:36 - 16:39
    i którzy nie czują się bezpiecznie
    w swojej dzielnicy,
  • 16:39 - 16:41
    konsekwentnie mają krótsze telomery.
  • 16:43 - 16:46
    Adres zamieszkania ma wpływ na telomery.
  • 16:46 - 16:47
    Z drugiej strony
  • 16:48 - 16:51
    zwarte wspólnoty, długotrwałe małżeństwo
  • 16:52 - 16:54
    i nawet przyjaźnie na całe życie
  • 16:54 - 16:57
    - wszystko to poprawia stan telomerów.
  • 16:58 - 17:02
    Co to wszystko nam mówi?
  • 17:02 - 17:06
    Mówi, że mogę wpłynąć na własne telomery,
  • 17:06 - 17:10
    ale mogę też wpłynąć na twoje.
  • 17:10 - 17:15
    Nauka o telomerach pokazała,
    jak blisko jesteśmy związani.
  • 17:18 - 17:19
    Ale wciąż jestem ciekawa.
  • 17:20 - 17:22
    Zastanawiam się,
  • 17:23 - 17:25
    jakie dziedzictwo my wszyscy
  • 17:27 - 17:28
    pozostawimy kolejnej generacji?
  • 17:29 - 17:31
    Czy zainwestujemy
  • 17:31 - 17:34
    w kolejną osobę
  • 17:34 - 17:38
    spoglądającą przez mikroskop
    na kolejne małe stworzenie,
  • 17:38 - 17:40
    na kolejny kawałek glonu,
  • 17:41 - 17:44
    roztrząsającą pytanie, które dzisiaj
    nawet nie przychodzi nam do głowy?
  • 17:44 - 17:47
    Może to być świetne pytanie,
    które wpłynie na cały świat.
  • 17:47 - 17:51
    Może intrygujecie sami siebie?
  • 17:52 - 17:54
    Skoro już wiecie, jak chronić telomery,
  • 17:54 - 17:56
    czy ciekawi was, co zrobicie
  • 17:56 - 17:59
    podczas dekad dobrego zdrowia?
  • 17:59 - 18:03
    Skoro wiecie o wpływie na telomery innych,
  • 18:04 - 18:05
    czy ciekawi was,
  • 18:06 - 18:08
    jak na nich wpłyniecie?
  • 18:10 - 18:14
    Skoro wiecie, jak moc ciekawości
    może zmienić świat,
  • 18:14 - 18:20
    jak zapewnicie,
    że świat zainwestuje w ciekawość
  • 18:20 - 18:25
    dla dobra generacji, które nadejdą po nas?
  • 18:27 - 18:28
    Dziękuję.
  • 18:28 - 18:33
    (Brawa)
Title:
Nauka o komórkach, które nigdy się nie starzeją
Speaker:
Elżbieta Blackburn
Description:

Co sprawia, że ciało się starzeje, skóra się marszczy, włosy siwieją, a system immunologiczny słabnie? Biolog Elżbieta Blackburn dzieli nagrodę Nobla za pracę udzielającą odpowiedzi: odkrycie telomerazy, enzymu, który odnawia nasady na końcu chromosomów rozpadających się podczas podziału komórek. Dowiedz się więcej na temat badań Blackburn, włączając to, jak zwiększyć kontrolę nad procesem starzenia.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
18:46

Polish subtitles

Revisions