Bảo tồn một trong những vùng hoang dã còn sót lại của Trái Đất

Vượt qua hà mã và những bãi mìn đang hoạt động, TED Fellow Steve Boyes và một nhóm các nhà khoa học thực hiện hành trình xuyên qua đồng bằng Okavango, vùng đất ngập nước lớn nhất còn sót lại ở Châu Phi, để khám phá và bảo vệ những nơi ở tự nhiên gần như nguyên sơ trước mối nguy đang lớn dần từ sự phát triển của loài người. Trong bài nói trực quan và truyền cảm hứng, Steve chia sẻ công trình của mình - những khảo sát khoa học chi tiết - với hi vọng bảo vệ vùng hoang dã khổng lồ nhưng mong manh này.

Nhìn thấy được từ vũ trụ,

đồng bằng Okavango

là vùng hoang dã ngập nước,
nguyên sơ lớn nhất tại Châu Phi.

Vùng đồng bằng ở Botswana này

không giáp biển
và là viên ngọc của Kalahari,

giá trị của nó lớn hơn tất thảy
những viên kim cương lớn nhất

và vào năm 2014, nó được công nhận

là Khu bảo tồn Thế giới
thứ 1000 của UNESCO.

Giờ, những gì bạn thấy là
hai nhánh thượng nguồn chính,

Cuito và Cubango,

biến mất dần khi lên phía Bắc tại
vùng cao nguyên ít được biết đến ở Angola.

Đây là con sông nguồn lớn nhất
chưa từng được khai phá trên thế giới này,

có diện tích trải rộng
lớn hơn bang California.

Những vùng cận nước rộng và
chưa được khai phá ở Angola

từng đóng băng suốt 27 năm nội chiến.

Thật ra, chiến trường lớn nhất ở Châu Phi
kể từ Thế chiến thứ hai

diễn ra trên một cây cầu bắc qua đoạn sông
Cuito ở đồng bằng Okavango.

Đó, bên tay phải,

nó biến mất ở
một nơi vô danh

"Terra do fim do mundo" --

vùng đất ở tận cùng thế giới,

và được khám phá lần đầu tiên bởi
các nhà thám hiểm Bồ Đào Nha

Năm 2001, ở tuổi 22,

tôi nhận việc là trưởng bộ phận
trông nom ở Trại Vundumtiki.

ở Đồng bằng Okavango

một tập hợp chắp vá
những con kênh, đầm, phá

và hàng ngàn, hàng ngàn đảo
đang chờ được khám phá.

Là nơi cư ngụ của đàn voi
với số lượng lớn nhất trên hành tinh.

Tê giác được chuyển trên những chiếc C130
để tìm lại nơi ở chốn hoang dã.

Sư tử,

báo,

giống sói,

chó hoang,

beo Châu Phi,

những cây bao báp cổ đại
vươn lên như những thánh đường

dưới bầu trời dải Ngân Hà.

Ở đây, tôi đã khám phá ra một thứ:

vùng hoang dã cũng là nơi ở tự nhiên
của chúng ta.

Ta cần những nơi hoang dã cuối cùng này
để kết nối lại với chính mình.

Chúng ta --

tất cả bảy tỉ người --

không bao giờ được quên rằng
mình là một sinh vật

luôn gắn liền với sinh giới xác định.

Như con sóng gắn liền với đại dương,

ta không thể tồn tại
mà tách khỏi

dòng chảy của nguyên tử và năng lượng
giữa các cá nhân và chủng loài

trên toàn thế giới
trong một ngày

và vượt ra bên ngoài vũ trụ.

Định mệnh đã gắn kết
hàng triệu loài sinh vật

và mỗi ngày, chúng ta đều phải
dựa vào chúng cả trực tiếp lẫn gián tiếp.

Bốn năm trước,

người ta tuyên bố
50% thế giới hoang dã trên Trái Đất

đã biến mất chỉ trong vòng 40 năm.

Bức ảnh này cho thấy cái chết như ngả rạ
của 15.000 con dê rừng

mà tôi chứng kiến ở Maasai Mara
hai năm về trước.

Và nó hoàn toàn là lỗi của chúng ta.

Đến 2020, số lượng động vật hoang dã
trên toàn cầu được dự báo

sẽ giảm một mức gây sốc: 2/3.

Chúng ta đang ở
đợt tuyệt chủng thứ sáu

bởi không còn nơi nào an toàn
cho hàng triệu loài vật

cùng tồn tại bền vững.

Giờ, từ 2010, tôi đã tự mình đi dọc
đồng bằng Okavango tám lần

để thực hiện
những khảo sát khoa học chi tiết

đi quãng đường hơn 300km
trong 18 ngày nghiên cứu.

Tại sao tôi làm thế?
Tại sao lại đánh cược tính mạng mỗi năm?

Tôi làm thế vì ta cần
những thông tin này

để đối chiếu
với nơi gần như nguyên sơ này

trước khi sự phát triển
ở đầu nguồn xảy ra.

Những người bản địa sống ven sông
Weyeyi, đồng bằng Okavango,

họ đã dạy tôi tất cả những điều
về Mẹ Okavango --

về sự hiện diện của hoang dã.

Chúng tôi cùng du ngoạn
đồng bằng Okavango mỗi năm

trên ghe hoặc thuyền khoét từ thân cây

nhớ về hàng thiên nhiên kỷ
sống trong hoang dã.

10 ngàn năm trước,

toàn bộ thế giới này từng là hoang dã.

Giờ, hoang dã là tất cả
những gì còn sót lại, và biến mất.

10 ngàn năm trước,
ta từng giống như bây giờ:

một sinh vật tân tiến, trí tuệ,
óc tưởng tượng chưa từng có.

Cuộc sống hoang dã dạy ta biết nói,

tìm ra những công nghệ
như lửa và đá, cung và tên,

thuốc và chất độc,

trồng trọt, thuần hoá

và dựa vào nhau,
và tất cả những gì quanh mình.

Chúng ta chính là những gì
cuối cùng của hoang dã-

mỗi chúng ta.

Hơn 80% bề mặt đất liền trên hành tinh

đang hứng chịu những ảnh hưởng đáng kể
từ hoạt động của con người:

phá huỷ nơi ở tự nhiên

và buôn bán các loài hoang dã trái phép
làm giảm số lượng nghiêm trọng.

Chúng ta cần khẩn thiết tạo ra
môi trường an toàn cho chúng.

Khoảng cuối năm 2014,

chúng tôi bắt đầu một dự án
đầy tham vọng chỉ để làm điều đó:

khám phá và bảo vệ.

Đến giữa tháng 5 năm 2015,

chúng tôi đi đầu
vượt các bãi mìn

đến vùng hồ đầu nguồn
nguyên sơ ở sông Cuito

một thế giới khác;

một nơi hoang sơ, cổ kính, nguyên vẹn.

Đến ngày 21 tháng 5,

chúng tôi thực hiện dự án
"xẻ dọc" Okavango

trên bảy chiếc thuyền mộc;

hơn 2.400 km, 121 ngày,

tất cả những sào, mái chèo
và những nghiên cứu

đưa chúng tôi qua hết thảy sông, phá
đến hồ Xau ở sa mạc Kalahari,

480km tính từ đồng bằng Okavango.

Khắp nơi được bao phủ
bởi nước:

từng gợn sóng, xoáy nước nhỏ,
hoa súng, dòng chảy,...

mỗi dấu vết của hiểm nguy,

mỗi dấu hiệu của sự sống.

Hãy tưởng tượng hàng triệu
con ong mồ hôi vo ve quanh bạn

khuẩn ăn thịt,

và những hiểm hoạ liên tục
từ mìn nổ

hay một con hà mã ẩn mình
bỗng tấn công thuyền mộc của bạn.

Tất cả những khoảnh khắc
sau khi con hà mã làm thế --

đẩy cái ngà của nó
chọc thủng đáy thuyền

Bạn có thể nhìn thấy hai cái lỗ --

một vết thủng ngay đáy thuyền --

hoàn toàn kinh hãi

và hoàn toàn là lỗi của tôi.

(Cười)

Rất rất khuân vác,

cây ngã và những cú lộn nhào
những khúc sông toàn đá.

Bạn sống bằng gạo và các loại đậu,

tắm với một xô nước lạnh

và chạy marathon lạch bạch
sáu đến tám tiếng mỗi ngày.

Sau 121 ngày như vậy,

tôi, thậm chí, đã quên mã PIN
tài khoản ngân hàng

và mật khẩu mạng xã hội --

khởi động lại hoàn toàn hệ thống.

Nếu bạn hỏi
liệu tôi có nhớ nó,

tôi sẽ nói rằng
tâm trí tôi vẫn đang ở đấy.

Vì sao cần bảo vệ những nơi
mình chẳng bao giờ đặt chân đến?

Vì sao cần bảo vệ những nơi

mà ta phải liều mạng
nếu muốn đến được đó?

Tôi không phải tín đồ theo đạo
hay một người có đức tin,

nhưng trong hoang dã,

tôi tin mình đã trải
cái nôi của tôn giáo.

Đứng trước một chú voi,
dù khoảng cách xa thế nào,

thì nó vẫn là khoảng gần nhất
tôi từng đến được với Chúa.

Moses, Buddha, Muhammad, Jesus,

những thầy Hindu, nhà tiên tri
và điều huyền bí

tất cả ngược về hoang dã --

trên những dãy núi, vào trong sa mạc,

để ngồi lặng yên và lắng nghe
những điều bí mật

đã dẫn dắt cộng đồng của họ
hàng thiên nhiên kỷ.

Tôi tiến sâu vào Okavango trên ghe mộc.

Bạn phải đi cùng tôi, ngày nào đó.

Hơn 50% những gì còn lại của hoang dã
không hề được bảo vệ.

Một cơ hội lớn --

một thời cơ cho tất cả chúng ta.

Ta cần hành động cấp bách.

Từ chuyến thực địa năm 2015,

chúng tôi đã khám phá hầu hết
những con sông chính ở phá Okavango

gồm hơn 6.400km đột phá
trong nghiên cứu chi tiết thực địa

trên những ghe độc mộc

và xe đạp địa hình.

Giờ, chúng tôi có
57 nhà khoa học giỏi nhất

tái khám phá cái được gọi là
tháp nước Okavango - Zambezi --

vùng hoang sơ hậu chiến mênh mông
với những hồ nước chưa được ghi lại này,

những thác nước vô danh nằm trong nơi là
vùng rừng rộng nhất còn sót lại ở Miombo.

Chúng tôi đã phát hiện ra 24 loài mới

và hàng trăm loài khác
chưa từng được biết đến.

Năm nay, chúng tôi khởi động lại dự án,
cùng chính phủ Angola

thành lập một trong những hệ thống
khu vực được bảo vệ lớn nhất trên thế giới

để bảo tồn vùng tháp nước
Okavango - Zambezi

mà chúng tôi
đã và đang khám phá.

Xuôi dòng, nó đảm bảo
nguồn nước cho hàng triệu người

và hơn nửa số lượng voi còn lại
trên hành tinh này.

Không nghi ngờ gì nữa, đây là cơ hội
bảo tồn lớn nhất ở Châu Phi

trong những thập kỉ tới.

Trong 10 đến 15 năm tới,

ta cần tạo ra những khoản đầu tư
chưa từng có

trong việc bảo tồn hoang dã
trên toàn cầu.

Với tôi,
bảo tồn hoang dã

vượt lên trên việc bảo vệ đơn thuần
hệ sinh thái

lọc nước và tạo không khí
trong lành để hít thở.

Bảo tồn hoang dã là bảo vệ quyền cơ bản
của một con người được sống tự nhiên

là quyền cơ bản được khám phá
của con người.

Cảm ơn các bạn.

(Vỗ tay)