Lịch sử xấu xí: Thảm sát người Haiti năm 1937 - Edward Paulino

Xem bài học đầy đủ tại: https://ed.ted.com/lessons/ugly-history-the-1937-haitian-massacre-edward-paulino

Khi các nhà sử học nói về tội ác của thế kỷ 20, ta thường nghĩ đến những gì đã diễn ra trong và giữa hai Thế chiến. Nhưng hai tháng trước cuộc thảm sát Nam Kinh ở Trung Quốc, một năm trước Đêm bạo động ở Đức, một chiến dịch thanh trừng sắc tộc thảm khốc đã xảy ra trên một hòn đảo giữa Đại Tây Dương và biển Caribe. Edward Paulino sẽ nói chi tiết về cuộc thảm sát người Haiti năm 1937 này.

Bài học bởi Edward Paulino, hoạt họa bởi Tomás Pichardo-Espaillat.

Khi các nhà sử học nói về
tội ác của thế kỷ 20,

ta thường nghĩ đến những gì
đã diễn ra trong và giữa hai Thế chiến.

Cùng với nạn diệt chủng người Armenia
ở Thổ Nhĩ Kỳ,

vụ thảm sát Nam Kinh
ở Trung Quốc,

và Đêm bạo động ở Đức,

nhưng có một chiến dịch
thanh trừng sắc tộc thảm khốc khác

đã xảy ra trên một hòn đảo giữa
Đại Tây Dương và biển Caribe.

Nguồn gốc của cuộc xung đột này
là vào năm 1492,

khi Christopher Columbus
phát hiện ra hòn đảo Caribe

sau này được đặt tên là Hispaniola,
khơi làn sóng thuộc địa hóa của Châu Âu.

Người bản xứ Taíno trên đảo
đã bị tàn sát bởi bạo lực và bệnh tật

còn Châu Âu thì nhập khẩu
một lượng lớn nô lệ người Châu Phi

để làm việc cực nhọc
tại các nông trang đường đầy lợi nhuận.

Đến năm 1777, hòn đảo bị chia cắt

phía Tây, người Pháp thống trị,

còn phía Đông
do người Tây Ban Nha kiểm soát.

Năm 1804, sự nổi dậy hàng loạt của nô lệ
đã giúp Haiti dành lại độc lập từ Pháp

và trở thành nước Cộng hòa
của người da đen đầu tiên trên thế giới.

Nhưng quốc gia mới này
đã phải trả giá đắt:

bị loại khỏi nền kinh tế thế giới
và chịu nợ nần của các đế quốc trước đây.

Trong khi đó, nước Cộng hòa Dominica
tuyên bố độc lập

khi lần đầu lật đổ sự cai trị của Haiti
ở miền Đông Hispaniola

và sau đó là chủ nghĩa
thực dân Tây Ban Nha và Mỹ.

Dù có sự chia sẻ, hợp tác lâu dài
trong lịch sử của hai quốc gia này,

nhiều tầng lớp quý tộc Dominica
vẫn coi Haiti như mối đe dọa chủng tộc

gây hại cho mối quan hệ thương mại
và chính trị với các quốc gia phương Tây.

Những năm sau Thế chiến thứ I,

Mỹ chiếm cả hai phần của hòn đảo

để củng cố quyền lực ở bán cầu Tây

bằng cách tiêu diệt phe đối lập địa phương
và thiết lập chính phủ thân Mỹ.

Sự chiếm đóng mang bản chất
tàn bạo và phân biệt chủng tộc của Mỹ,

đặc biệt là dọc biên giới hẻo lánh
Dominica - Haiti,

đã đặt nền móng cho sự tàn bạo khác
lớn hơn sau khi Mỹ rút quân.

Năm 1930, tổng thống Dominica,
Horacio Vásquez

bị chỉ huy quân đội
Rafael Trujillo lật đổ.

Dù bản thân
có một phần tư là người Haiti,

Trujillo coi sự hiện diện hai nền văn hóa
ở vùng biên giới Haiti - Dominica

là mối đe dọa
đối với quyền lực của ông ta.

và là đường thoát thân
cho các nhà cách mạng chính trị.

Trong bài phát biểu hùng hồn
ngày 2 tháng 10 năm 1937,

Trujillo khẳng định ý đồ của mình
đối với khu vực.

Tuyên bố để bảo vệ nông dân Dominica
khỏi trộm cắp và xâm lược,

Trujillo công khai giết chết
300 người Haiti dọc biên giới

và hứa hẹn thứ được gọi là "cải chính" này
sẽ còn tiếp tục.

Chỉ vài tuần sau đó,
quân đội Dominica,

theo lệnh của Trujillo,

đã sát hại hàng ngàn
đàn ông và phụ nữ Haiti,

thậm chí những đứa trẻ
được sinh ra tại Dominica.

Quân đội nhắm vào
người Haiti da đen,

dù nhiều người Dominica
cũng có làn da sẫm màu.

Vài báo cáo nói rằng
để phân biệt cư dân

của nước này với nước khác,

những kẻ giết người buộc nạn nhân
nói từ "ngò tây" tiếng Tây Ban Nha.

Người Dominica phát âm là "perejil",
với âm rung "r" theo tiếng Tây Ban Nha.

Tuy nhiên, ngôn ngữ chính của Haiti
là Kreyol, không dùng âm rung khi đọc "r".

Vậy nếu người nào phải gắng gượng
để đọc "perejil",

sẽ bị cho là người Haiti
và bị giết chết ngay lập tức.

Các học bổng gần đây
cũng yêu cầu bài kiểm tra như thế này

nhưng không phải để phân biệt
người nào sẽ bị giết,

đặc biệt vì nhiều cư dân ở biên giới
nói hai ngôn ngữ.

Chính phủ Dominca đã che đậy
mọi tin tức về cuộc thảm sát:

thi thể bị vứt vào các khe núi,

dìm dưới sông,

hoặc đốt cháy để tiêu hủy chứng cứ.

Đây là lý do không ai biết chính xác
số người bị giết,

dù con số ước tính lúc đó
vào khoảng 4.000 đến 15.000 người.

Tuy nhiên, mức độ tàn sát
là quá rõ ràng đối với nhiều nhà quan sát.

Đại sứ Mỹ tại Cộng hòa Dominica
vào thời điểm đó đã ghi chép,

"Toàn bộ vùng biên giới Tây Bắc
phía Dajabón

tuyệt nhiên không có người Haiti.

Những người thoát chết hoặc đã trốn qua
biên giới hoặc còn ẩn trốn trong bụi rậm."

Chính phủ đã ra sức
chối bỏ trách nhiệm

và đổ lỗi cho dân phòng,

nhưng Trujillo đã bị lên án
trên toàn thế giới.

Cuối cùng, chính phủ Dominica

bị buộc phải trả chỉ 525.000$
để bồi thường cho Haiti,

nhưng do quan liêu tham nhũng,
hầu như không khoản tiền nào

đến được tay
những người sống sót hay gia đình của họ.

Trujillo và không ai
trong chính phủ của ông ta

bị trừng phạt vì tội ác
chống lại nhân loại này.

Di tích của vụ thảm sát
vẫn là một nguồn gây căng thẳng

giữa hai đất nước.

Các nhà hoạt động ở hai bên biên giới
đã ra sức hàn gắn vết thương của quá khứ.

Nhưng chính phủ Dominica
đã có chút động thái,

để tưởng niệm vụ thảm sát
và các nạn nhân một cách chính thức.

Trong khi đó, ký ức về vụ tàn sát ở Haiti
vẫn là một lời nhắc nhở lạnh người

về cách các nhà lãnh đạo hám quyền
có thể thao túng người ta

vào cuộc chiến chống lại
những láng giềng lâu đời của họ.