Τι θα κάνουμε όταν τα αντιβιοτικά δεν θα λειτουργούν πια;

Η πενικιλίνη άλλαξε τα πάντα. Λοιμώξεις που ήταν θανατηφόρες στο παρελθόν ξαφνικά γίνονται γρήγορα ιάσιμες. Ωστόσο, όπως μας αναφέρει η Μάριλ Μακ Κέννα σε αυτή την αφυπνιστική ομιλία, έχουμε σπαταλήσει τα πλεονεκτήματα που μας παρέχουν τα αντιβιοτικά παλαιάς και νέας γενιάς. Η αντίσταση των βακτηρίων στα αντιβιοτικά σημαίνει πως εισερχόμαστε σε μια μετα-αντιβιοτική περίοδο - όπου δεν θα διαρκέσει πολύ. Υπάρχουν ωστόσο πράγματα που μπορούμε να κάνουμε ...αν ξεκινήσουμε τώρα αμέσως.

Αυτός είναι ένας μακρινός θείος μου,

ο μικρότερος αδερφός του προπάππου μου.

Το όνομα του ήταν Τζο Μακ Κέννα.

Ήταν νέος σύζυγος, έπαιζε
μπάσκετ σε τοπικό επίπεδο

και ήταν πυροσβέστης στη Νέα Υόρκη.

Οι οικογενειακές αφηγήσεις λένε ότι
αγαπούσε να είναι πυροσβέστης

κι έτσι το 1938,σε ένα ρεπό του,

διάλεξε να περάσει τη μέρα του
στον πυροσβεστικό σταθμό.

Για να φανεί χρήσιμος άρχισε να
γυαλίζει όλα τα μπρούτζινα,

τις μεταλλικές σχάρες του οχήματος,
τα εξαρτήματα στους τοίχους

και ένα στόμιο μιας πυροσβεστικής κάνουλας

ένα τεράστιο, βαρύ μεταλλικό κομμάτι

έπεσε από ένα ράφι και τον χτύπησε.

Λίγες ημέρες μετά,
άρχισε να του πονάει ο ώμος.

Δύο μέρες αργότερα ανέβασε πυρετό.

Ο πυρετός γινόταν ολοένα και πιο υψηλός.

Η γυναίκα του τον φρόντιζε,

όμως τίποτα απ' όσα έκανε δεν βοήθησε
κι όταν φέραν τον τοπικό γιατρό

ούτε και εκείνος κατάφερε να κάνει κάτι.

Κάλεσαν ένα ταξί και τον
πήγαν στο νοσοκομείο.

Οι νοσοκόμες ευθύς κατάλαβαν
ότι είχε λοίμωξη,

αυτό που τότε ονόμαζαν ως
«δηλητηρίαση του αίματος»

και παρ' ότι δεν είπαν τίποτα,

ήξεραν αμέσως

ότι δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα.

Δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα
διότι ό,τι χρησιμοποιούμε σήμερα

για να θεραπεύουμε τις λοιμώξεις
τότε δεν υπήρχαν ακόμη.

Το πρώτο τέστ της πενικιλίνης,
το πρώτο αντιβιοτικό,

απείχε ακόμη τρία χρόνια.

Οι άνθρωποι που είχαν λοιμώξεις
είτε ανάρρωναν, εάν ήταν τυχεροί,

είτε πέθαιναν.

Ο θείος μου δεν ήταν τυχερός.

Παρέμεινε στο νοσοκομέιο για μια
εβδομάδα, έχοντας ρίγη,

αφυδατωμένος και παραληρώντας,

βουλιάζοντας σε κώμα καθώς τα
όργανα του έπαυαν να λειτουργούν.

Η κατάσταση του έγινε τόσο απελπιστική

που οι συνάδελφοι του πήγαιναν
για μετάγγιση αίματος

ελπίζοντας ότι δίνοντάς του νέο
αίμα θα εξασθενήσει η λοίμωξη.

Τίποτα δεν πέτυχε. Πέθανε.

Ήταν 30 χρονών.

Αν κοιτάξουμε πίσω στην ιστορία,

θα δούμε ότι πολλοί άνθρωποι
πέθαναν όπως ο θείος μου.

Οι περισσότεροι δεν πέθαναν
από καρκίνο ή από καρδιακή νόσο,

οι ασθένειες λόγω του τρόπου ζωής
που μας ταλαιπωρούν σήμερα στη Δύση.

Δεν πέθαναν από αυτές τις ασθένειες
γιατί δεν έζησαν αρκετά

ώστε να τις αναπτύξουν.

Πέθαναν από τραυματισμούς--

τρυπήθηκαν από τα κέρατα ενός βοδιού,

πυροβολήθηκαν στο πεδίο μάχης,

συνθλίφτηκαν σε κάποιο εργοστάσιο
της Βιομηχανικής Επανάστασης--

και τις περισσότερες φορές
από κάποια λοίμωξη,

η οποία αποτελείωνε ό,τι εκείνοι οι
τραυματισμοί είχαν αρχίσει.

Όλα αυτά άλλαξαν όταν
ήρθαν τα αντιβιοτικά.

Ξαφνικά, λοιμώξεις που
κάποτε ήταν θανατική ποινή

έγιναν κάτι που μπορείς να
ξεπεράσεις μέσα σε λίγες μέρες.

Ήταν σαν ένα θαύμα

κι από τότε διανύουμε τη χρυσή
εποχή των θαυματουργών χαπιών.

Τώρα φτάνουμε στο τέλος αυτής.

Ο θείος μου πέθανε τις τελευταίες
μέρες της προ-αντιβιοτικής περιόδου

Σήμερα στεκόμαστε στο κατώφλι της
μετα-αντιβιοτικής εποχής,

στις πρώτες μέρες μιας περιόδου
όπου απλές μολύνσεις

όπως αυτή που είχε ο Τζο θα
σκοτώσουν και πάλι ανθρώπους.

Στην πραγματικότητα, το κάνουν ήδη.

Οι άνθρωποι πεθαίνουν ξανά από
λοιμώξεις λόγω του φαινομένου

που ονομάζεται
ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά.

Εν συντομία αυτό είναι το εξής.

Τα βακτήρια ανταγωνίζονται μεταξύ
τους για πόρους, για τροφή,

δημιουργώντας θανάσιμες ενώσεις
που στρέφουν το ένα έναντι του άλλου.

Άλλα βακτήρια, για να προστατευτούν,

αναπτύσουν άμυνες ενάντια
στις χημικές αυτές ενώσεις.

Όταν πρωτοδημιουργήσαμε τα αντιβιοτικά

πήραμε αυτές τις ενώσεις στα εργαστήρια
μας και δημιουργήσαμε μια δική μας έκδοση

και τα βακτήρια αντέδρασαν στην
επίθεσή μας όπως αντιδρούσαν πάντα.

Έπειτα συνέβη το εξής:

Η πενικιλίνη κυκλοφόρησε το 1943

κι η διαδεδομένη ανθεκτικότητα στην
πενικιλίνη εμφανίστηκε το 1945.

Η βανκομυκίνη εμφανίστηκε το 1972,

η ανθεκτικότητα στη βανκομυκίνη το 1988.

Η ιμιπενέμη το 1985

κι η ανθεκτικότητα σε αυτή το 1998.

Η δαπτομυκίνη, ένα από τα πιο
πρόσφατα φάρμακα, το 2003

κι η ανθεκτικότητα σε αυτό ήρθε
μόλις ένα χρόνο αργότερα το 2004.

Εδώ κι 70 χρόνια παίζουμε τα βαρελάκια--

το φάρμακο μας και η ανθεκτικότητα του,

έπειτα άλλο φάρμακο
κι άλλη ανθεκτικότητα--

και τώρα το παινχίδι έφτασε στο τέλος του.

Τα βακτήρια αναπτύσουν αντίσταση τόσο
γρήγορα που οι φαρμακευτικές εταιρείες

αποφάσισαν ότι η παρασκευή
αντιβιώσεων δεν τους ενδιαφέρει τόσο,

έτσι υπάρχουν λοιμώξεις που
κυκλοφορούν ελεύθερα στον κόσμο

για τις οποίες, από τα 100 αντιβιοτικά

τα οποία είναι διαθέσιμα στην αγορά,

δύο από αυτά μπορεί να
δράσουν με παρενέργειες

ή ένα από αυτά

ή και κανένα.

Το θέμα έχει ως εξής.

Το 2000, το Εθνικό Κέντρο Πρόληψης
και Ελέγχου Ασθενειών,

διέκρινε μια περίπτωση

σ' ένα νοσοκομείο της Βόρειας Καρολίνας

μιας λοίμωξης που ήταν ανθεκτική
σε όλα εκτός από δύο φάρμακα.

Σήμερα, εκείνη η λοίμωξη,
γνωστή ως KPC,

μεταδόθηκε σε όλες τις
Πολιτείες εκτός από τρεις

και στη Νότιο Αμερική, την Ευρώπη

και στη Μέση Ανατολή.

Το 2008, γιατροί στη Σουηδία

διέγνωσαν έναν άντρα από την Ινδία
με μια διαφορετική λοίμωξη

η οποία τότε ήταν ανθεκτική σε όλα
εκτός από ένα φάρμακο.

Το γονίδιο που δημιουργεί
την ανθεκτικότητα αυτή,

γνωστό ως NDM, έχει εξαπλωθεί από
την Ινδία στην Κίνα, την Ασία, την Αφρική

την Ευρώπη, τον Καναδά
και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Θα ήταν φυσικό να ελπίζουμε

πως αυτές οι λοιμώξεις είναι
σπάνιες περιπτώσεις

όμως στην πραγματικότητα,

στις Η.Π.Α. και την Ευρώπη,

50.000 άτομα κάθε χρόνο

πεθαίνουν από λοιμώξεις που κανένα
φάρμακο δεν μπορεί να βοηθήσει.

Ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε
η βρετανική κυβέρνηση

γνωστό ως Έλεγχος της
Αντιμικροβιακής Ανθεκτικότητας

υπολογίζει πως κάθε χρόνο
πεθαίνουν παγκοσμίως 700.000 άτομα.

Πρόκειται για πολλούς θανάτους

κι όμως, πιθανόν δεν αισθάνεστε
ότι βρίσκεστε σε κίνδυνο,

φαντάζεστε αυτούς τους ανθρώπους
ως ασθενείς σε κάποιο νοσοκομείο

στην ενταντική

ή ασθενείς με σπιτική φροντίδα
προς το τέλος της ζωής τους,

ανθρώπους οι λοιμώξεις των οποίων
είναι μακριά από εμάς,

καταστάσεις με τις οποίες δεν
μπορούμε να ταυτιστούμε.

Αυτό που δεν σκεφτήκατε,
κανένας από εμάς,

είναι πως τα αντιβιοτικά στηρίζουν σχεδόν
όλα όσα αφορούν τη σύγχρονη ζωή.

Αν χάσουμε τα αντιβιοτικά,

θα χαθούν επίσης και τα εξής:

Πρώτα απ' όλα, οποιαδήποτε προστασία
σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό--

καρκινοπαθείς, ασθενείς με AIDS,

δέκτες μεταμοσχευμάτων, πρόωρα μωρά.

Έπειτα, οποιαδήποτε θεραπεία χρήζει
τοποθέτησης ξένου αντικειμένου στο σώμα:

ενδοπρόθεση για εγκεφαλικό επεισόδιο,
βηματοδότη για διαβήτη,

αιμοκαθάρσεις, αντικαταστάσεις αρθρώσεων.

Πόσα αθλητικά άτομα μέσης ηλικίας
χρειάζονται νέους γοφούς ή γόνατα;

Μια καινούρια έρευνα δείχνει ότι
χωρίς αντιβιοτικά,

ένας στους έξι θα πέθαινε.

Ύστερα, ίσως χάσουμε τη χειρουργική.

Πριν από πολλές επεμβάσεις προηγείται

προληπτική δόση αντιβιοτικών.

Δίχως αυτήν την προστασία,

θα χάναμε την ικανότητα να
ανοίγουμε κρυμμένα μέρη του κορμιού.

Τέρμα στις επεμβάσεις καρδιάς,

στις βιοψίες του προστάτη,

στις καιραρικές τομές.

Θα έπρεπε να μάθουμε να ζούμε με
το φόβο λοιμώξεων που τώρα

φαντάζουν μικρές.

Ο στρεπτόκοκκος οδηγούσε κάποτε
σε καρδιακή ανεπάρκεια.

Μολύνσεις του δέρματος
οδηγούσαν σε ακρωτηριασμούς.

Η γέννα σκότωνε
στα πιο καθαρά νοσοκομεία,

σχεδόν μία στις 100 γυναίκες.

Η πνευμονία σκότωνε
τρία στα δέκα παιδιά.

Κυρίως όμως,

θα χάναμε τον ανέμελο τρόπο ζωής
που έχουμε σήμερα.

Αν ξέρατε ότι κάθε τραυματισμός
μπορεί να σας σκοτώσει,

θα ανεβαίνατε σε μηχανή,

θα κάνατε σκι,

θα ανεβαίνατε στη σκάλα να βάλετε
τα λαμπάκια στο χριστουγεννιάτικο δέντρο,

θα αφήνατε το παιδί σας
να παίξει με τα πιάτα τα σπιτιού;

Το πρώτο άτομο εξάλλου
που έλαβε πενικιλίνη,

ένας βρετανός αστυνομικός
με το όνομα Άλμπερτ Αλεξάντερ,

με λοίμωξη τόσο σοβαρή που
έβγαινε πύον από το κρανίο του

έτσι οι γιατροί αναγκάστηκαν
να του αφαιρέσουν ένα μάτι,

είχε μολυνθεί κάνοντας κάτι πολύ απλό.

Γρατζουνίστηκε στο πρόσωπο του από
ένα αγκάθι όταν περπατούσε στον κήπο του.

Το πρόγραμμα της βρετανικής
κυβέρνησης που υπολογίζει

πως πεθαίνουν κάθε χρόνο
παγκοσμίως 700.000 άτομα

υπολογίζει ακόμη πως αν δεν τεθεί
υπό έλεγχο η κατάσταση μέχρι το 2050

όχι μακριά, το κόστος παγκοσμίως
θα είναι 10 εκατομμύρια θάνατοι το χρόνο.

Πώς φτάσαμε μέχρι αυτό το σημείο

ώστε αυτό που έχουμε μπροστά μας

είναι αυτοί οι τρομακτικοί αριθμοί;

Η δυσάρεστη απάντηση είναι ότι
το προκαλέσαμε οι ίδιοι στους εαυτούς μας.

Η ανθεκτικότητα είναι μια
αναπόφευκτη βιολογική διαδικασία,

όμως εμείς είμαστε υπεύθυνοι
για την επιτάχυνση της.

Το πετύχαμε αυτό με την
κατάχρηση των αντιβιοτικών

η οποία ήταν τόσο απερίσκεπτη
που τώρα φαντάζει σοκαριστική.

Η πενικιλίνη πουλήθηκε σε όλη
τη χώρα μέχρι τη δεκετία του '50.

Σε πολλές υπό ανάπτυξη χώρες,
τα περισσότερα αντιβιοτικά

ακόμη πωλούνται

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, το 50%

των αντιβιοτικών που δίνονται
στα νοσοκομεία είναι περιττά.

45% των συνταγογραφήσεων
από γιατρούς

είναι για καταστάσεις τις οποίες τα
αντιβιοτικά δεν μπορούν να βοηθήσουν.

Κι αυτός είναι μόνο ο τομέας της υγείας.

Σε όλο σχεδόν τον πλανήτη, τα πιο
πολλά ζώα παίρνουν αντιβιοτικά

κάθε μέρα σε όλη τους τη ζωή,

όχι για να θεραπεύσουν κάποια ασθένεια,

αλλά για να τα παχύνουν και
να τα προστατεύσουν ενάντια

στις συνθήκες διαβίωσης της φάρμας
στην οποία μεγαλώνουν.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες ίσως το 80%

των αντιβιοτικών που πωλούνται κάθε χρόνο
πάνε στα οικόσιτα ζώα, όχι στους ανθρώπους

δημιουργώντας ανθεκτικά βακτήρια
που μεταφέρονται από τις φάρμες

στο νερό, στη σκόνη,

στο κρέας που μετατρέπονται αυτά τα ζώα.

Η ιχθυοκαλλιέργεια επίσης
εξαρτάται από τα αντιβιοτικά,

κυρίως στην Ασία,

και η καλλιέργεια φρούτων
βασίζεται στα αντιβιοτικά

για να προστατευτούν τα μήλα, τα αχλάδια,
τα εσπεριδοειδή από τις αρρώστιες.

Καθώς τα βακτήρια μπορούν και μεταφέρουν
το DNA τους από το ένα στο άλλο

όπως ακριβώς γίνεται η μεταφορά
των αποσκευών σε ένα αεροδρόμιο,

από τη στιγμή που προωθήσαμε
την ανθεκτικότητα αυτή

δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι
για το πού θα εξαπλωθεί.

Ήταν προβλέψιμο.

Μάλιστα, είχε προβλεφθεί

από τον Αλεξάντερ Φλέμιγκ τον
άνθρωπο που ανακάλυψε την πενικιλίνη.

Το 1945 του δόθηκε ως διάκριση το
βραβείο Νόμπελ

και σε μια συνέντευξη
λίγο αργότερα είπε:

«Το επιπόλαιο άτομο που παίζει
με τη χορήγηση της πενικιλίνης

είναι ηθικά υπεύθυνο για
τον θάνατο του ανθρώπου

που χάνει τη μάχη από μια λοίμωξη

λόγω του ανθεκτικού στην
πενικιλίνη οργανισμού του».

Πρόσθεσε επίσης, «Ελπίζω πως
αυτό το κακό θα αποφευχθεί».

Μπορούμε να το αποτρέψουμε;

Υπάρχουν εταιρείες που δουλεύουν
επάνω σε καινοτόμα αντιβιοτικά

που τα σούπερ-μικρόβια δεν
έχουν ξαναδεί ποτέ τους

Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε
αυτά τα καινούρια φάρμακα

και χρειαζόμαστε κίνητρα:

ερευνητικές επιχορηγήσεις,
ευρεσιτεχνίες,

βραβεία, ώστε να δελεάσουμε άλλες
εταιρείες να ξανακάνουν αντιβιώσεις.

Όμως ίσως αυτό να μην είναι αρκετό.

Διότι, η εξέλιξη πάντα βγαίνει νικήτρια.

Τα βακτήρια γεννούν καινούριες
γενιές κάθε 20 λεπτά.

Η επιστήμη της φαρμακευτικής θέλει
10 χρόνια για να βγάλει ένα νέο φάρμακο.

Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε
αντιβιοτικά

δίνουμε στα βακτήρια
δισεκατομμύρια ευκαιρίες

να σπάσουν τους κωδικούς

της άμυνας που έχουμε χτίσει.

Δεν έχει υπάρξει ακόμη το φάρμακο

το οποίο δεν μπορούν να νικήσουν.

Πρόκειται για έναν άνισο αγώνα

μπορούμε όμως να αλλάξουμε το αποτέλεσμα.

Μπορούμε να δημιουργήσουμε συστήματα
με δεδομένα που θα μας λένε

αυτόματα και συγκεκριμένα
πώς χρησιμοποιούνται τα αντιβιοτικά.

Μπορούμε να δημιουργήσουμε ένα
σύστημα ελέγχου των παραγγελιών

ώστε κάθε συνταγογράφηση να
περνάει από μια δεύτερη ματιά.

Θα μπορούσαμε να απαγορεύσουμε
στην κτηνοτροφία τη χρήση αντιβιοτικών.

Θα μπορούσαμε να δημιουργήσουμε
ένα σύστημα παρακολούθησης

που θα μας λέει πού θα αναδύεται
η επόμενη ανθεκτικότητα.

Αυτές είναι λύσεις τεχνολογικές.

Πιθανόν δεν είναι καν αρκετές,
εκτός κι αν βοηθήσουμε.

Η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά
είναι συνήθεια.

Όλοι μας ξέρουμε πόσο δύσκολο
είναι να αλλάξεις μια συνήθεια.

Σαν κοινωνία όμως το έχουμε
καταφέρει στο παρελθόν.

Κάποτε οι άνθρωποι συνήθιζαν να
πετάνε σκουπίδια στο δρόμο,

να μην φοράνε ζώνες ασφαλείας,

να καπνίζουν μέσα σε δημόσια κτήρια.

Δεν τα κάνουμε πλέον αυτά τα πράγματα.

Δεν μολύνουμε το περιβάλλον

δεν επιδιώκουμε τρομερά ατυχήματα

ούτε εκθέτουμε τους υπολοίπους
στην πιθανότητα του καρκίνου,

γιατί αποφασίσαμε πως
όλα αυτά είναι ακριβά,

καταστροφικά,
δεν μας ενδιαφέρουν ιδιαίτερα.

Αλλάξαμε κοινωνικές νόρμες.

Θα μπορούσαμε να αλλάξουμε
τις κοινωνικές νόρμες γύρω από

τη χρήση αντιβιοτικών επίσης.

Ξέρω πως η κλίμακα της
ανθεκτικότητας στα αντιβιοτικά

φαντάζει ακατανίκητη

όμως αν κάποια στιγμή
αγοράσατε λάμπα φθορισμού

γιατί σας ανησύχησε η κλιματική αλλαγή

ή αν διαβάσατε την ετικέτα
πάνω σε ένα κουτί με κράκερς

γιατί σκεφτήκατε την αποψίλωση
των φοινικόδεντρων

ξέρετε ήδη πώς είναι

να κάνεις ένα μικρό βήμα για τη λύση
ενός τεράστιου προβλήματος.

Θα μπορούσαμε να κάνουμε ένα
τέτοιο βήμα για τη χρήση των αντιβιοτικών.

Θα μπορούσαμε να αποφύγουμε
τη χρήση μιας αντιβίωσης

αν δεν είμαστε σίγουροι
ότι είναι το σωστό.

Θα μπορούσαμε να μην επιμένουμε
χορήγηση αντιβίωσης

για την ωτίτιδα του παιδιού μας

προτού βεβαιωθούμε τι την προκάλεσε.

Θα μπορούσαμε να ρωτάμε
κάθε εστιατόριο,

κάθε σουπερμάρκετ,
από που προέρχεται το κρέας τους.

Θα μπορούσαμε να υποσχεθούμε

ότι δεν θα ξαναγοράσουμε
γαρίδες, κοτόπουλο ή φρούτα

στα οποία έχει γίνει χρήση αντιβιοτικών

κι αν τα κάνουμε όλα αυτά

μπορούμε να επιβραδύνουμε την άφιξη
της μετα-αντιβιοτικής περιόδου.

Πρέπει όμως να το πράξουμε σύντομα.

Η πενικιλίνη εγκαινίασε την
αντιβιοτική περίοδο το 1943.

Μέσα σε μόλις 70 χρόνια οδηγηθήκαμε
στο χείλος της καταστροφής.

Δεν θα έχουμε 70 χρόνια

για να βρούμε και πάλι το δρόμο μας.

Ευχαριστώ πολύ.

(Χειροκρότημα)