< Return to Video

بۆچی زیندەوەرەکانی ئێکسترامافیلسی لەسەر زەوی دەکرێت لە شوێنی تری دەرەوەی زەویش بژین -لویزا پریستۆن

  • 0:06 - 0:07
    هەموومان فیلمان دەربارەی
  • 0:07 - 0:10
    مێژووی ترسناک لە بۆشای ئاسمان
  • 0:10 - 0:12
    یان رفاندن لە لایەن کورتەباڵا سەوزەکان
  • 0:12 - 0:14
    بینیوە، بەڵام لێکۆڵینەوەی ژیان لە گەردوندا،
  • 0:14 - 0:17
    لە ناویاندا توانای ژیان لە دەرەوەدا،
  • 0:17 - 0:20
    بەدواداچونێکی دروست و زانستیە.
  • 0:20 - 0:23
    زانستی ئەستێرە رەنگدانەوەی بواری هەمەجۆرە،
  • 0:23 - 0:24
    وەکو فیزیا،
  • 0:24 - 0:25
    زیندەوەرزانی،
  • 0:25 - 0:26
    ئەستێرەناسی،
  • 0:26 - 0:27
    و زەوی ناسی،
  • 0:27 - 0:29
    بۆ خوێندنی دروست بونی ژیان لە زەویدا،
  • 0:29 - 0:31
    لە شوێنێکی تر چۆن دەبوو،
  • 0:31 - 0:33
    و چۆن دەتوانین بیدۆزینە.
  • 0:33 - 0:35
    زۆر ئاینی کۆن باسی کردووە
  • 0:35 - 0:38
    ئەو مرۆڤانەی لە جیهانەکانی تر نیشتەجێن،
  • 0:38 - 0:40
    بەڵام ئەمانە زیاتر وەک جیهانی ئەفسانەین
  • 0:40 - 0:42
    یان جیهانی هاوتەریب
  • 0:42 - 0:43
    لە ئەستێرەکانی تر کە هەن
  • 0:43 - 0:45
    لە هەمان جیهانی فیزیکدا.
  • 0:45 - 0:46
    تەنیا لە سەدەی رابردوو دا
  • 0:46 - 0:48
    کە زاناکان توانیبوویان
  • 0:48 - 0:49
    بەڕاستی توێژینەوە بکەن
  • 0:49 - 0:51
    لەسەر ژیانی دەرەوە.
  • 0:51 - 0:53
    ئێمە دەزانین لە سەرەتایترین ئاستدا
  • 0:53 - 0:55
    زیندەوەرەکان لەسەر زەوی سێ شتیان پێویستە:
  • 0:55 - 0:56
    ئاوی شل،
  • 0:56 - 0:58
    سەرچاوەی وزە،
  • 0:58 - 1:00
    و مادەی ئەندامی لەسەر بنەمای کاربۆن.
  • 1:00 - 1:01
    هەروها دەزاین کە زەوی
  • 1:01 - 1:03
    کە بە پێی پێویست لە خۆر دوورە،
  • 1:03 - 1:06
    بۆ ئەوەی بەستوو نەبێت
    یاخود نەتوێتەوە نەبێت.
  • 1:06 - 1:08
    کەواتە،هەسارەکان لە
    مەودایەکی ئاوا رێکدا
  • 1:08 - 1:10
    لە ئەستێرەکانی خۆیاندا
  • 1:10 - 1:12
    لەوانەیە بتوانن پشتگیری ژیان بکەن.
  • 1:13 - 1:14
    بەڵام کاتێک پێمان وابوو
  • 1:14 - 1:16
    ژیان تەنها لە
  • 1:16 - 1:17
    لە ژینگەیەکی وەک زەویدا بوونی هەیە،
  • 1:17 - 1:20
    یەکێک لە دۆزەرەوە نایابەکانی ئەستێرەناسی
  • 1:20 - 1:23
    پێمان دەڵێت کە دەکرێت
    ژیان زۆر هەمەچەشن بێت.
  • 1:23 - 1:24
    ئێمە دەزانین کە ژیان دەتوانێت گەشە بکات
  • 1:24 - 1:26
    لە ژینگەکاندا هەرە سەختەکاندا
  • 1:26 - 1:29
    کە بۆ زۆربەی زیندەوەرە
    ناسرەوەکان کوشندە دەبێت.
  • 1:29 - 1:30
    لە هەموو شوێنێک ژیان دەدۆزرێتەوە،
  • 1:30 - 1:33
    لە دوکەڵی رەشی هەوادانی گەرمی ئاو
  • 1:33 - 1:35
    لە قوڵای تاریکی زەریاکانی زەویدا،
  • 1:35 - 1:37
    بۆ کانیاوە ترشە، گەرمە و هەڵچوونەکانی
  • 1:37 - 1:38
    سەر لاتەنیشتی گرکانەکاندا،
  • 1:38 - 1:41
    بۆ بەرزترین شوێنی بەرگی هەوا.
  • 1:41 - 1:43
    ئەو زیندەوەرانەی لە زەویە
    ژینگە ئاڵۆزەکان دەژین
  • 1:43 - 1:45
    دەژین، پێیان دەگوترێت ئێکسترمافیل،
  • 1:45 - 1:47
    و دەتوانین لە ئەوپەری
  • 1:47 - 1:48
    پلەی گەرمادا،
  • 1:48 - 1:48
    فشار،
  • 1:48 - 1:49
    و تیشک دانەوە
  • 1:49 - 1:50
    ژینگەی سوێر،
  • 1:50 - 1:51
    ترشی،
  • 1:51 - 1:54
    سنورداری تیشکی خۆر،
  • 1:54 - 1:54
    ئاو
  • 1:54 - 1:56
    یان ئۆکسجین بژین.
  • 1:57 - 1:59
    ئەوەی کە زۆر سەرنج راکێشە ئێکسترمافیلس
  • 1:59 - 2:01
    ئەوانە لە کاتی گەشەکردندا دۆزراونەتەوە لەم
  • 2:01 - 2:04
    ژینگەدا، وەک ژینگەی دەرەوەی زەویە.
  • 2:04 - 2:06
    یەکێک لە گرینگترین ئەم جیهانانە
  • 2:06 - 2:09
    یەکێکە لە دراوسێ
    سوروو تۆزاویەکەمانە: مەریخ.
  • 2:09 - 2:12
    ئێمە، ئەمرۆ، ئەستێرەناسان بە دوای شێنێک
    دەگەڕێن
  • 2:12 - 2:14
    کە لەوانەیە ژیان لە سەر
    مەریخ بوونی هەبووبێت
  • 2:14 - 2:17
    ناسا ئگالیسکەی کریاسیتی بەکاردەهێنێت.
  • 2:17 - 2:18
    لە شوێنێک بە ناوی لوتکەی بورکانی گەیل،
  • 2:18 - 2:20
    لوتکەی بورکانەکە کاتێک درووست بووە
  • 2:20 - 2:22
    کە نەیزەکێک بەر ڕووی مەریخ دەکەوێت
  • 2:22 - 2:24
    نزیکی ۳.٨ بلیۆن ساڵ لەمەوپێش.
  • 2:24 - 2:28
    بەڵگەکان ئاماژە بە شوێنەواری ئاو دەکەن،
  • 2:28 - 2:29
    کە مانای دروستبوونە
  • 2:29 - 2:31
    لەوانەیە پاڵپشتی ژیانی کرد بێت.
  • 2:31 - 2:33
    هەسارەکان تاکە شوێن نین
  • 2:33 - 2:35
    ئەستێرەناسەکان سەیری دەکەن.
  • 2:35 - 2:38
    بۆن موونە، یەکێک لە مانگەکانی جویپیتەر، لە
  • 2:38 - 2:39
    ئەوروپا، تیتان و ئنسیلادوسە،
  • 2:39 - 2:40
    دووانن لە مانگەکانی ‌
  • 2:40 - 2:43
    زەحەل، هەموو ئەگەرێکی سەرنجراکێشن.
  • 2:43 - 2:45
    هەرچەندە ئەم مانگانە زۆر ساردن
  • 2:45 - 2:47
    دوانیان بە سەهۆڵی ئەستوور داپۆشراون،
  • 2:47 - 2:50
    ئەگەری زەریای شل هەیە لە ژێر هەسارەکە.
  • 2:50 - 2:53
    دەکرێت ژیان لە ژێر ئەم زەریایانە هەبێت،
  • 2:53 - 2:55
    یاخود لە دەوری دوکەڵە ڕەشەکان هەبێت
  • 2:55 - 2:57
    لە بەشی ژێرەوە؟
  • 2:57 - 2:59
    تیتان ئەگەرێکی باشە
  • 2:59 - 3:00
    چونکە بەرگی هەوای هەیە
  • 3:00 - 3:03
    هەروها دەریاچە، دەریا و
    ڕوبارەکانی وەک زەوین
  • 3:03 - 3:04
    بەسەر روودا تێدەپەڕن.
  • 3:04 - 3:06
    هەرچەندە زۆر ساردیشن،
  • 3:06 - 3:08
    ئاوە شلەکەی زۆر ساردە،
  • 3:08 - 3:09
    بۆیە ئەم روبارانە لەوانەیە بەفر بن
  • 3:09 - 3:11
    لەگەڵ شلەی هایدرۆکاربۆنی
  • 3:11 - 3:13
    وەک میسان و ئیسان.
  • 3:13 - 3:15
    ئەمانە لە هایدرۆجین پێک هاتوون،
  • 3:15 - 3:17
    هەروها، گرینگ ترینیان ،کاربۆنە
  • 3:17 - 3:18
    کە بنیادێکی بنەرەتیە
  • 3:18 - 3:20
    بۆ ژیان وەک دەزانین.
  • 3:20 - 3:23
    کەواتە، ئایا ژیان لەم دەریاچانەدا هەیە؟
  • 3:23 - 3:25
    هەر چەندە ئامێرەکان
    بە شێوەیەک دیزاین کراون
  • 3:25 - 3:27
    بۆ توێژینەوە لەم جیهانە دورە دەستانە،
  • 3:27 - 3:28
    دروستکردنیان چەندین ساڵیان دەوێت
  • 3:28 - 3:30
    کاتی زیاتری پێویستە بۆ ئەوەی بنێردرێنە
  • 3:30 - 3:31
    ئەو شوێنانەی مەبەست.
  • 3:31 - 3:33
    لەم مانگە، ئەستێرە
    بایۆلۆجیستەکان کار دەکەن
  • 3:33 - 3:36
    لە تاقیگە سروشتیەکان، لەسەر زەوی،
  • 3:36 - 3:37
    بۆ ئەوەی زانیاری فێر بن
  • 3:37 - 3:39
    و شێوەی جوانی ژیان کە ئەگەری بوونی هەیە
  • 3:39 - 3:41
    یارمەتیدەرێک بێت بۆ وڵامی
  • 3:41 - 3:43
    ئەمرۆ، یەکێک لە پرسیارە کۆنکانی مرۆڤایەتی:
  • 3:43 - 3:45
    ئایا ئێمە تەنیاین؟
Title:
بۆچی زیندەوەرەکانی ئێکسترامافیلسی لەسەر زەوی دەکرێت لە شوێنی تری دەرەوەی زەویش بژین -لویزا پریستۆن
Description:

لەم بەستەرە کۆی وانەکە ببینە:
http://ed.ted.com/lessons/why-extremophiles-bode-well- for-life-beyond-earth-louisa-preston
ژیان لەسەر زەوی پێویستی بەسێ شتە:ئاوی شل، سەرچاوەیەک بۆ وزە لە خۆرو و مادەی کاربۆنی. بەڵام ژیان جێی سەرسورمانە، و جۆرە زیندەوەرێک کە پێی دەوترێت ئێکسترامافیل دەتوانرێت لە دۆخی سەختدا بدۆزرێتەوە (بیر لە پلەی گەرمی بەرز و کەمی ئۆکسجین بکەوە).
لویزا پریستۆن مشتوومر دەکات کە بۆچی ئێکسترامافیل هیوایەک دەدات بە ئەستێرە ناسی بۆ ژیان لە گەردوندا.
وانەیەک لە لایەن لویزا پریستۆن، ئەنیمەیشن لە لایەن ئیمانوێڵ فریبریگ
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:01

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.