Farklı türdeki akılları eğitmek | Temple Grandin | TEDxCSU

Eğitim sistemimiz, resim, müzik, bilim ve bilgisayar programlama alanlarındaki yaratıcı insanların uygunluğunu denetliyor olabilir. Burada benim sormak istediğim soruysa şu: Einstein veya Michelangelo gibi muhteşem mucitler bugünün eğitim sisteminde var olsalar ne olurdu? Farklı zihinlerinin olduğunun eğitimcilerin farkına varması gerek.

Temple Grandin, hayvan bilimi profesörü ve çiftlik hayvanları çalıştırma sistemi tasarımcısı. Onun ekipman tasarımları ve hayvan sağlığı ilkeleri dünya çapında kullanıldı. Temple Grandin ayrıca otizmli bir birey ve görsel düşünce becerileri hayvanları anlamasında ona yardımcı oldu.

Bu konuşma, TED konferans formatı kullanılarak ve yerel bir topluluk tarafından bağımsız olarak bir TEDx organizasyonunda yapılmıştır. Daha fazlası için: https://www.ted.com/tedx

Bugün burada olmak gerçekten çok güzel

fakat ben insanların düşündüklerinden
farklı bir şekilde konuşmak istiyorum

ve bunun ilk adımlarından biri de

düşünmenin farklı türlerinin
var olduğunu fark etmek.

Eğitim sistemine meydan okuduğum
başka bir şey ise

geçmişte yaşamış bazı
muhteşem beyinlerin olması

ve o beyinler bugünün eğitim
sisteminde var olsalardı, neler olurdu?

Bugün yaşasalardı, Michelangelo'nun,
Beethoven'ın başına neler gelirdi?

Ya Thomas Edison?

Böyle çok kişi var.

Başlarına neler gelirdi?

Hepimiz Michelangelo'nun
sanatına aşinayız

ve onun hakkında öğrencisi
tarafından yazılmış bir kitap var.

Kitap İngilizce'ye çevrildi.

Michelangelo kötü bir öğrenciydi,

12 yaşında okuldan ayrıldı.

Yani altıncı sınıfta -

6. sınıfta okulu terk eden
bir lise öğrencisi.

İşte bu Michelangelo.

Babası sanattan nefret ederdi,

babasının, sanatı "öğrenilmiş"
bir şey olarak addetmediğini söylerdi.

Babası onun büyüyüp
resmi belge yazarı olmasını isterdi.

İğrenç bir şey!

(Gülüşmeler)

Neyse ki taş yontma aletlerine
ulaşabildiği bir çevrede büyüdü.

Böylece bu aletlere maruz kaldı.

Bütün kiliseler her tür
sanatı icra ediyordu.

Bunlara da maruz kalarak büyüdü.

Bu durum, çok önemli olan
başka bir şeyi ortaya çıkarıyor,

öğrenciler herhangi bir şeye
nasıl ilgi duyacak?

Onlara maruz kalacaklar.

Ben kendimi büyükbaş hayvan
endüstrisinde buldum

çünkü 15 yaşındayken
buna maruz kalmıştım.

Peki ya Beethoven?

Muhteşem bir başarı elde etti
fakat çok zorluk çekti,

yarı sağırken en iyi eserlerini yazdı

ve tamamen sağırken de
hiç sanat icra edemedi.

Biz onun müziğini bugün hâlâ çalıyoruz.

Oysa onun duymasına yardımcı olup

piyano çalmasını sürdürecek
bir aygıtı üreten piyano şirketi vardı.

Bu aygıt, Orpheus Enstitüsü
tarafından yeniden üretilmişti.

Fakat Beethoven
bir şeyler başarmak istedi.

Pekâlâ, bu benim en önemli
slaytlarımdan biri:

Zihinlerin farklı türleri.

Ben fotorealistik, görsel zihinli

ve nesneleri hayalinde
canlandıran biriyim.

Fakat matematikten hiç anlamam!

Bugünün eğitim sisteminde
dışarıda kalırdım.

Bütün ülke çapında konuşmalar yapıyorum,

liseden mezun olamayan
lise öğrencileriyle konuşuyorum,

eğer siz de matematikten
anlamıyorsanız haberiniz olsun.

Eğer bir kimyager olacaksam
matematiğe ihtiyacım var

fakat birçok şeyde de
matematiğe ihtiyacınız yok

ve görsel zihinli
kişilere ihtiyacımız var,

sorun çözmek için onlara ihtiyacımız var.

Bir diğer tür ise matematiksel zihin.

Kalıpsal düşünenler.

Onlar daha matematiksel düşünürler,
görsel düşünmezler

ve bir de sözelliğe dayanan insanlar var.

Farklı türdeki zihinlerin problem çözmeye
nasıl yaklaştıklarına bir bakalım.

Görsel zihinliler tümevarımsal düşünürler.

Kavramlar spesifik örneklerle öğrenilir.

Büyükbaş endüstrisindeki şeyleri
geliştirmek için çok çalıştım.

Fakat bu, spesifik bir şeydi.

Belirsiz ve soyut değildi.

Farklı birçok konu hakkındaki
çok fazla sözel düşünceyle

çok fazla soyut hâle geliyor.

Kendimi tam anlamıyla verdiğim
bir konu olması gerek,

böylece onun için bir şey yapabilirim.

Fakat ilk adım ise böyle farklı düşünen
kişilerin var olduğunu

fark etmemiz gerektiği.

Beceriler birbirlerini tamamlayabilir.

iPhone'u düşünün,
Steve Jobs bir sanatkârdı.

Bu yüzden telefonunuzu kullanmak kolay.

Matematikçiler telefonun
çalışmasını sağlamak zorundaydı.

Bazı beyin taramaları var

ve ben kendimde bazı büyük
görsel düşünce devreleri keşfettim.

Bu görsel benim hafıza
eksikliğimi gösteriyor.

Peki bir parça kâğıtla
burada ne yapıyorum?

Bu benim harici işleyen hafızam.

Çünkü benim çalışan bir hafızam yok.

Tamamen suyla dolu.

Doğrusu, ben bir bilgisayar olsaydım

Amazon Cloud, Microsoft Cloud
veya Google Cloud'a sahip olsaydım

hangisini en iyi olduğunu
düşünürseniz düşünün,

grafik dosyaları için,

grafik dosyaları için
muazzam bir hafızam olurdu.

Eğer dosyayı bir grafik dosyasına
dönüştürebilseydim, hatırlardım.

Ama mesele işleyen
hafıza söz konusu olunca

ben sadece 286'yım
ya da tek çubuk çeken bir telefonum.

İşte bu yüzden yanımda bu notlar var
çünkü onlar benim harici işleyen hafızam.

Peki çocukların ne türde bir zihinleri
olduğunu kestirebiliyor musunuz?

Görsel zihinli kişiler sanatta
ve mekanik aletlerde iyidirler.

Ben fotoğrafçılıkta iyiydim.

Bu durum ikinci,
üçüncü sınıfta ortaya çıkacaktır.

Matematiksel zihinliler
matematikte iyidirler.

Yapılan en büyük hatalardan biri de

çocuklara bebekler için
olan matematiğin verilmesi,

böylece matematik becerisi gelişmiyor.

Bazı çocukların matematikte
çok iyi olmalarının sebebi de

kafadan yapıyor olmaları.

Yaptıklarını sözel biçimde
göstermelerine izin vermeyin.

Onlar öyle düşünmüyorlar.

Bugün, bilgisayar kodlayıcılarda
büyük bir açığımız var.

Belki de kodlamanın
üçüncü sınıflara da verilmesi gerek.

Birde sözel zihinliler var,

onlar tarihi ve gerçekleri severler.

Sözel zihinlilerden bazı şeylerimi
daha doğrusal yapmalarını isterim.

Birçok kitabımın ortak yazarı var,

çünkü bir görsel zihinli kişi
dağılma eğilimindedir.

Bu yüzden kitabı daha
doğrusal hâle getirmesi için

sözel zihinli bir kişiye ihtiyacım var.

İşte bunlar birlikte çalışan
farklı türdeki zihinler.

Uzay programı hakkında konuşmak istiyorum.

Uzay Programı'nı hep sevmişimdir.

Benim neslimin en büyük başarısıydı.

Kritik görev edinen insanlar vardı,

onlar şimdi tanınmaya başlıyorlar.

Ben gidip araç montaj binasını
ziyaret ettiğimde çok duygusallaştım.

Bunu yapmayı sevmiştim.

Matematik denklemleri çözen
Hal adında bir adam vardı.

Gözlerden uzak ve dağınık bir ofiste

eğlence için matematik
denklemleri çözüyordu.

Hiç iş yapmadığını kabul etmişti

fakat onun denklemleri olmasaydı
aya iniş gerçekleşmezdi.

Kritik bir görev yapmıştı.

Matematikçi Katherine Johnson

sonunda tanındı.

Onun uyduları hesap eden
matematiği kesinlikle elzemdi.

Burada hanımları tanıtmamız gerek.

Playtex Corporation uzay kıyafetini yaptı.

En iyi dört sütyen terzisi
kadın, kıyafeti dikti,

onların patronu da
bir televizyon tamircisiydi.

Bu muhtemelen matematik
bölümüyle ilgili değildi.

Fakat uzay kıyafeti
çok kritik bir görevdi.

İki buçuk yıl önce Kennedy
Uzay Merkezi'ni ziyaret ettiğimde

belki de gerekli kişisel özelliklerin
Ay'a gittiğini fark ettim

fakat zeki tipler, uyumsuzlar

ve etiketlenmiş çocuklar
kumaşı ortaya çıkardı.

(Kahkahalar)

Yapı sektöründe 25 yıl geçirdim

ve bugün otizmli, disleksik

veya dikkat eksikliği
hiperaktivite bozukluğu tanısı konan

yetenekli tüccarlarla çalıştım.

Peki o çocuk şimdi nerede?

Muhtemelen bir bodrum katında
bilgisayar oyunu oynuyor

çünkü küçükken hiç kimse onun
bir şeylerle oynamasına fırsat vermedi.

Ayrıca, bu fırlatma rampasında
çalışan kişilerden birinde

Tourette sendromu vardı.

İşte bu kimlik hakkındaki
önemli bir şeyi ortaya çıkarıyor.

Otizm, kişinin kim olduğunun
önemli bir parçası

fakat kariyer önce gelir.

İnsanlar bana sürekli soruyorlar:

"Otizmli biri olarak büyükbaş hayvan
endüstrisine girmek

çok zor oldu mu?"

Hayır olmadı,

1970'lerde bir kız olmak,
otizmli olmaktan daha büyük bir engeldi.

(Kahkahalar)

Arabamın üstüne boğa testisi koydular.

Bu manzara yaşandı.

Filmde tamamen gerçek olan
başka bir şey ise görsel düşünme.

O da bu durumu tam olarak gösteriyor.

Benim büyük babam uçaklarda kullanılan
otomatik pilotun mucitlerinden biriydi

ve muhtemelen otizmli olan
başka bir kişiyle çalıştı,

o kişi muhtemelen görsel zihinliydi

ve üç küçük bobinle
fikri ortaya o atmıştı.

Sonra benim matematiksel zihinli,

MIT'den eğitim almış büyük babam
matematik hesabı yaptı,

farklı zihinler birlikte çalışıyordu.

Birçok çocuk otizmle, disleksiyle

ve dikkat eksikliği hiperaktivite
rahatsızlığıyla etiketleniyordu.

Uygunluklarını kontrol
etmekten endişeleniyordum.

Onların zihinlerine ihtiyacımız var.

Thomas Edison hiperaktif
bir lise öğrencisiyken

okuldan atılan birisi
olarak etiketlenmişti.

Bazı otizm özellikleri vardı.

Jane Goodall onu ünlü yapan işi yaptığında

sadece iki yıllık ticaret
okuluna gitmişti.

Bu bugün mümkün olabilir miydi?

Bunu düşünmenizi isterim.

Steven Spielberg zorbalığa uğradı,

disleksik idi ve üst düzey
bir film okulu tarafından reddedildi.

Onu kurtaran bir şey ise şuydu:

Çocukken Super 8 kameralarla
çekilen filmlere maruz kalmıştı.

Lisedeyken ben de
akran zorbalığına uğradım.

Bana "kasetçalar" ve "iskelet" gibi
türlü isimler koymuşlardı.

Ben otoparktan geçerken
"İskelet!" derlerdi.

Zorbalığa uğramadığım nadir yerler ise

bir arkadaşımla ortak ilgi
duyduğumuz bir şeyi yapmaktı,

at binmekti,

ortak ilgi alanımın olduğu
bazı arkadaşlarımla birlikte

elektroniklerle uğraşmaktı.

Okulların şu gibi sınıfları
koruması gerek:

Sanat, dikiş, müzik enstrümanları,

ahşap işçiliği, tiyatro,
kaynak yapmak, araba tamirhanesi,

(Alkış)

yaratıcı yazarlık.

(Alkış)

Bu sınıfları bulundurmamız gerek.

Bu alanlar ayrıca uygulamalı problem
çözme becerilerini de öğretiyor.

Bir Nobel ödülü sahibinin sanat
ve el sanatları uğraşısının olma şansı,

normal bir bilim insanına göre
%50 daha yüksek ihtimal.

Bu da başka bir sebebi.

Steve Jobs da zorbalığa uğradı,
peki ona bugün ne oldu?

Albert Einstein üç yaşına kadar konuşmadı.

Bugün muhtemelen
bir otizm sınıfında olurdu.

Acaba bugün nereye giderdi?

Bunu düşünmenizi isterim.

Kaligrafi gibi

sözde yararsız beşeri bilimler
programlarındaki tartışma

görmezden gelinmemeli.

Kaligrafi, Steve Jobs'un iyi bir tasarımcı
olmasına yardımcı olan şeylerden biriydi.

Bugünse bahçe hortumunu
takmayı bilmeyen çocuklarımız var.

(Kahkahalar)

Uygulama dünyasından
tamamen uzakta bir yerdeler.

Benim bir hayvancılık idaresi dersim var

ve öğrencilerimin
ölçekli resim yapması gerekiyor.

Bugün hayatında hiç cetvel kullanmamış
bazı öğrencilerimiz var,

bir şeyi ölçmek için
hiç cetvel kullanmamışlar.

Bu kadar küçük bir çocuğun
elektrikli matkap kullandığını bilmezdim

fakat çocukların büyürken
gerçek şeyler yapmalarını istedik.

Bu kreşi sevdim,

bozuk bilgisayar parçalarından bir şeyler
yapan beş yaşındaki öğrencileri var.

Bu aslında bir İtalyan modeli.

Onlar pratiğe inanırlar.

Bugün beceriye dayalı şu mesleklerde
büyük bir açığımız var:

Su tesisatçısı, elektrikçi,
tamirci, kaynakçı.

Bilgisayarlar bunların yerini almayacak!

Belki gelecekte bilgisayar
sizin sağlık sorununuzu saptayacak

fakat hastanenin klima sistemini
tamir edemeyecek.

Bu şeyleri tamir etmek için
daima insanlara ihtiyaç olacak.

Sürücüsüz arabaların çok fazla sensörü
ve karmaşık sistemleri var.

Apple firmasını ziyaret etme
şansım oldu ve çok iyiydi.

Onların kodlayıcılara ihtiyacı var,
buna çok ihtiyaçları var.

Matematikte iyi olan çok fazla çocuk var.

Birilerinin onlarla kodlamayı
tanıştırması gerek!

Ben küçük bir çocukken
küçük projeler yapmayı çok severdim.

Kuş gibi bir uçurtma yapmıştım

ve işe yaraması için
onu tamir etmem gerekmişti.

Çocukların böyle şeyler
yapmalarına ihtiyacımız var.

Tuhaf birisiyseniz işinizi bir şekilde
satmak zorundasınız.

Bu, benim çizimlerimden biri

ve çizimlerimi insanlara
gösterdiğimde çok etkileniyorlar.

Aslında bu, büyük bir et firmasına
sattığım bir çizim,

beni tasarım ekiplerine almaları için
bunu onları satmıştım.

Onlara sadece eserimi gösterdim.

Peki neden "algılamak için
dokunmalısınız" yazıyor.

Endüstrimiz el işinden bilgisayarlara
geçtiğinde 90'lı yıllardaydık,

ben çizimlerde çok tuhaf hatalar
fark etmeye başladım,

mesela dairenin merkezi
aslında merkezde değildi.

Öğrendiğim şey ise kişinin
eliyle hiç çizim yapmamış olması

ve onların hiçbir şey
inşa etmemiş olmasıydı.

Elimde, bugün bile demir donatı
olmayan bir betonarme işi yapan

büyük bir mühendislik
şirketinin çizimleri var.

Gerçekten mi?

Bunun iyi bir fikir olduğunu düşünmüyorum.

Kendi çizimlerini görmüyorlar.

Tuhaf birisiyseniz
yapabileceklerinizi göstermelisiniz.

İşinizi gösterin, yapmanız gereken bu.

İşte bu da ilk yaptığım işlerden
birinden bir fotoğraf

ve müşterilerime göstermek için

portföyüme koyduğum
türden fotoğraflardan biri.

Girdiğim bir mülakatta,

çizimleri ve resimleri masaya yayıp

onlara broşürümü vermiştim.

Bu, bir HBO filmi için

benim sistemlerimden
biriyle oluşturdukları bir kopya.

Benim projemi de koydukları için
çok mutlu olmuştum.

Ayrıca şunu da fark ettim ki

bir şeyler inşa etmek için çalışmak,

yaptığınız işe yönelik
davranışınızı değiştiriyor.

İşinizi bitirmek zorundasınız

ve yapmanız gereken spesifik bir iş.

Soyut bir şey değil, gerçek bir şey.

İşte bu da broşürüm, siyah beyaz

çünkü 70'lerde, 80'lerde ve 90'larda
renkli baskı çok pahalıydı.

Renkli baskıya para ödememe imkân yoktu.

Ben de çok güzel bir
siyah beyaz broşür yaptım.

Peki bu çocukların farklı olmasına,

bazı kişilerin çok fazla kitapla
ve öğrenimle büyümesine dair

bazı yaygın paydalar neler?

Ben küçük bir çocukken
annem daima bana bir şeyler okurdu.

Çok iyi öğretmenlerim oldu.

Bunlar çok önemli.

Dört yaşıma kadar konuşmadım,

bu yüzden çok iyi bir
konuşma öğretmenim vardı

ve insanlar çok hızlı konuştuğunda
ne dediklerini duyamıyordum.

Sanki "Buh, buh, buh, buh" diyorlardı.

Konuşma öğretmenim
bu konuşmaları yavaşlattı

ve sert sessiz sözcükleri telaffuz etti.

Üçüncü sınıf öğretmenim Deetch vardı.

Annemin beni nasıl büyüteceğine dair
güçlü bir sağduyusu vardı.

Bugünün birçok çocuğuna
aşırı koruyuculuk yapılıyor

ve çocuklar etiketleniyor.

Otizmle ilgili olan sorunumuz ise

otizm, kendi kendine
giyinemeyen Einstein'dan

Thomas Edison'a kadar
olan çerçevede mi olmalı?

Aynı kelimeye takılıyoruz!

Sözel zihinliler kelimeye
çok fazla takılıyorlar.

Meslek hayatına yönelik erken ilgi,

çalışmayı öğrenmek.

Ben 13 yaşındayken annem bana
bir dikiş işi bulmuştu,

15 yaşındayken
at ahırlarını temizliyordum.

Çalışmayı öğrenmek çok ama çok önemli.

Muhteşem rehber kişiler,

benim çok iyi bir
fen bilgisi öğretmenim vardı.

Öğretmenim aslında NASA'da bilim insanıydı

ve bana verdiği şey, ders çalışmaya
ilgi duymayı öğretmekti.

Çünkü bugün eğitim
bir amaca giden bir yol.

Benim için sadece eğitim uğruna
yapılacak bir şey değildi.

Bugün üniversite derslerinde

çok başarılı olan gençler görüyorum

fakat okul bittiğinde ne olacak?

İşte bu, çalışmayı öğrenmenin sebebi.

Çok fazla öğrenciye danışmanlık verdim
ve onlara şöyle dedim:

"Bugün üniversitedeyseniz
mesleğinizle alakalı stajlar yapın.

Gidin ve böyle stajlar bulun.

Sevdiğiniz şeyi bulun ama aynı zamanda
nefret ettiğiniz şeyi de bulun."

Bunu yapmak önemli.

Staj bulamadıysanız

"bölümünüzün internet sayfasına girin,

diğer bütün bölümlerin
sayfalarına da girin.

Eğer sadece incelerseniz

katılabileceğiniz her tür
ilginç aktivite mevcut."

Sonra bir şey keşfedersiniz

çünkü aslında ben görsel yanılsama okuyan

bir deneysel psikolog
olacağımı düşünüyordum.

Fakat böyle olmadı.

(Kahkahalar)

Bu kadar basit.

Ayrıca çok fazla çalışan
bir hafızanız olmadığında

araba sürmeyi öğrenmek daha uzun sürer.

Fakat bu gerekli bir şey

ve ben bu harici belleği
araba sürmeyi öğrenmek için kullanamam.

Bu durumda çoklu görev sorununu
çözmek için yapmanız gereken

tamamen güvenli olan yerlerde

uzun süre ve sürekli
pratik, pratik yapmak.

Ben çamurlu yollarda 300 kilometre yaptım,

tır, direksiyondan üç vitesliydi
ve çok berbat bir debriyajı vardı.

(Kahkahalar)

Araç atların otladığı yerde
sendeleyip durmaya başladı.

Çok berbat bir durumdu.

(Kahkahalar)

Burada çok önemli olan şey,

her tür zihne ihtiyacımızın olduğu

ve şundan endişeliyim ki

bazı okul sistemlerindeki bazı çocukları
matematik yapamadıkları için eliyoruz.

Kimya yapabiliyorsanız

matematik gerektiren
birçok şeyi yapabilirsiniz

fakat birçok sorunu çözmek için
buna ihtiyacınız yok.

İşte bu kadar basit.

Bu da benim son slaytımdı,

görsel düşünmenin sorunları
ne zaman çözebileceğine dair

size birkaç örnek vereyim.

Fukuşima Nükleer Santrali faciası.

Deniz kenarında yaşıyorsanız

çok önemli olan acil soğutma pompanızı

su geçiren bir bodrum katına
koymak iyi bir fikir değil.

Onun elektrik motoru var.

Su altında çok da iyi çalışmaz.

Su geçirmez kapılar durumu kurtarırdı.

O zaman da Boeing Max faciası olurdu.

Sharpie kalemlerinin nasıl göründüğünü
hepiniz biliyorsunuz.

Uçağın bir tarafına saplanmış olan

ve aktif uçuş kumandanına direkt
bağlı olan bir şeye güvenir miydiniz

ve bunu pilotlara söylemez miydiniz?

Hiç sanmam.

Bunu görsel olarak
hayal ettiğinizde görürsünüz.

Matematiksel zekâlı kişiler
riskleri hesaplarlar.

Görsel düşünenler riski görebilirler,

ayrıca sorunların
çözümlerini de görebilirler.

Bir güvercinin sensörü devre dışı
bıraktığını görebilirim.

Peki sonra ne olur?

Bir felaket olur.

Yapılan başka hatalar da vardı
fakat bu ilk yanlıştı.

Onu göremediler, o kadar!

Mesele bu.

Ayrıca son zamanlarda düşünüyorum da,
"sağduyu da neyin nesi?"

(Kahkahalar)

Bence sağduyu
bir görsel düşünme biçimi.

Mesela yerde bir su şişesi
veya başka bir şey olsun -

ben onu oradan alırdım

çünkü birisi üzerine basıp
bileğini kırabilir.

İşte bu görmek, sağduyu görmek demek.

Bitirirken şunu söylemek isterim ki

farklı akılların nasıl birlikte
çalışabileceklerini çözmemiz gerek,

becerilerin birbirlerini nerede
tamamladığını çözmemiz gerek.

Fakat ilk adım,

farklı türdeki düşünme biçimlerinin
var olduğunu fark etmek.

Bitirirken şunu söylemek istiyorum:

Dünyanın her tür zihne ihtiyacı var!

Çok teşekkür ederim.

(Alkış)

(Tezahürat)