Değişim için, yukarıya bakın

Gece göğünün gerçek güzelliğini ne sıklıkla görüyorsunuz? TED üyesi Lucianne Walkowicz, olağanüstü - ve genelde gözardı edilen - uzayı doğrudan görme deneyiminin, ışık kirliliği tarafından nasıl mahvedildiğini gösteriyor.

Gökyüzü, özü itibariyle demokratiktir.

Prensipte, yalnızca yukarıya bakma
eylemi aracılığıyla, herkes tarafından

herhangi bir yerde erişilebilirdir.

Fakat etrafımızdaki
birçok güzel şey gibi,

o da bizden uzaklaşıyor ve
henüz bunun farkına bile varmadık,

çünkü gerçekten bakmıyoruz.

Peki aslında neye bakıyoruz?

Telefonlarımıza bakıyoruz,
bilgisayarlarımıza bakıyoruz,

her tür ekrana bakıyoruz.

Dürüst olmak gerekirse,
gökyüzüne gerçekten

bakmak bir yana,

birbirimize bile yeterince
bakma zahmetine girmiyoruz.

Karanlık gece göğünü kaybetmenin;
süreçlerin, değişimin, teknolojinin

kaçınılmaz bir sonucu olduğunu
düşünme eğilimi vardır.

Biliyorsunuz, bu doğru değil.

Nedenini daha sonra söyleyeceğim.

Öncelikle size karanlık gece göğü
deneyimimden bahsetmek istiyorum.

15 yaşıma dek gerçek
karanlık bir gece göğü görmemiştim.

Burada, Arizona'daydım,

bir yolculuk esnasında
arabayı kenara çektim.

Nerede olduğumu bilmiyordum,
yalnızca eyaleti biliyordum.

Yukarıya baktım

ve gökyüzü, sınırsız
sayıda yıldızla doluydu.

Ben New York'luyum ve New York'ta

ayı ve birkaç yıldızı görebilirsiniz.

Çoğunlukla da yere indiklerinde
uçak olduğunu fark edersiniz.

(Gülüşmeler)

Fakat bundan daha fazlası var.

Sonuç olarak, gök bilimci
meslektaşlarımın çoğu, gençliklerinin

en azından yarısını, arka bahçede
gökyüzüne bakarak geçirdiler.

Ben bunu hiç tecrübe etmemiştim

ve, sonuç olarak, kamp
gezileriyle hayal kırıklığına uğradım.

Çoğu takımyıldızını bilmiyorum.

Muhtemelen benim
bildiklerimi siz de biliyorsunuz.

Fakat ilk kez karanlık gece göğünü

gördüğüm tecrübemi hiç unutmayacağım.

Öyle çok yıldız vardı ki, çok şaşırmıştım.

Ufacık olduğumu hissettim.

Şöyle hissettim, "Bu görüntü
bunca zamandır nerede saklanıyordu?

Gökyüzünü benden kim saklıyordu?"

Tabii, düşünürseniz
ya da zifiri karanlıkta ve

sıradan bir gecede çekilmiş aynı yerin

şu fotoğrafına bakarsanız,

cevap aşikardır.

Yıldızları ışıkla bastırdığınız
zaman, onları göremezsiniz.

Gezegenimize bir bakın.

Gezegenimizin uzaydan görüntüsü.

Gezegenimiz, sıcak ve onları görebilmemiz
için görünmez ışık saçan yıldızların

aksine, gök bilimsel açıdan,
oldukça soğuktur.

Yani gerçekte parlamaz.

Bu resimde olduğu gibi,
gezegeni bir yeşil-mavi mermer gibi

görmenizin nedeni,

güneş ışığını yansıtıyor olmasıdır
ve okyanusları, bulutları, karayı

görebilmemizin nedeni de budur.

Yani eğer üzerinde güneş parlamasaydı,

dünyayı göremezdik, değil mi?

Yoksa görür müydük?

Bu, dünyanın gece görüntüsü

ve gezegenimizi küresel bir boyutta

nasıl etkilediğimizin en çarpıcı
örneklerinden birisi de bu.

Işığın, kürenin her yerine
yayıldığını görebilirsiniz.

Şimdi, elbette, okyanusun hâlâ
karanlık olan engin alanları var

ve çoğu az gelişmiş bölgede de
hâlâ karanlık var.

Ancak bunun, oldukça küresel bir
etki olduğunu fark edeceksiniz.

Aydınlatılan yerleri düşündüğümüzde,
genelde aşırı örnekler

düşünmeye eğilimliyiz --
Times Meydanı, Vegas Şeridi.

Fakat resmin aslında size gösterdiği şey

yalnızca bu aşırı örnekler değil,

dış aydınlatma her yerde kullanılıyor.

Bu da yeryüzüne oldukça
dramatik bir etki oluşturuyor.

Nedenini anlamak için

tek yapmanız gereken,
ampulün şeklini düşünmek.

Ampul, tüm pratik amaçlar için,

az çok yuvarlaktır.

Bu da iç mekânları aydınlatmak
olan orijinal amacı için muhteşemdir.

Açarsınız ve her yer aydınlanır.

Bireysel bir ampul, odanızın
tamamını az çok aydınlatabilir.

Şimdi, eğer iç mekânı
aydınlatıyorsanız bu muhteşemdir,

fakat dış mekân aydınlatmasına
uygulandığı zaman

ampulün geleneksel şekli,

her yere ışık saçan bu küre türü,

aslında çok yetersizdir.

Dış mekândayken
ilgilendiğiniz şey çoğunlukla

altınızdaki zemini
ve etrafınızı aydınlatmaktır.

Dışarıya ve yukarıya yayılan
ışığın tamamı, aslında etrafınızdaki

alanı aydınlatmaya yardımcı olmaz.

Yaptığı şey, gökyüzüne yayılmak

ve "ışık kirliliği" adlı şeye dönüşmek.

Yıldızları izlemekle ilgilenmeseniz bile,
bu sizi endişelendirmeli

çünkü dışarıyı aydınlatmada kullandığımız
enerjinin %60-70'inin, yıldızları

gizleyerek harcandığı anlamına geliyor.

Şimdi, dediğim gibi,
büyük bir teknoloji hayranıyım.

Açıkçası teknolojiyi her gün
kullanıyorum; bir bilim insanıyım.

Bunun şöyle bir süreç olduğunu
düşünme eğilimi vardır --

bilirsiniz, bu gidişle hepimiz
mum ışığında yaşayacağız.

Aslında teknoloji bizlere
aksi takdirde imkansız olan

gökyüzü erişimi sağlar.

Bunun en muhteşem örneklerinden birisi,
elbette Hubble Uzay Teleskobu.

Hubble uzaya gitti ve
günlük resimlerle geri döndü

ve çıplak gözle göremeyeceğimiz

şeyleri, insanlık tarihinde daha önce
hiç yapılmamış bir şekilde

görmemizi sağladı.

Bir diğer örnek de
planetaryum gösterileri olabilir.

Geçtiğimiz birkaç yılda planetaryum
gösterileri, muhteşem görselleştirmelerle

birlikte yüksek-teknoloji hâline geldi

ve doğrudan gökyüzüne erişmiyor olsa da,

en azından gökyüzü
hakkındaki bilgimize erişiyor.

Aslında, yalnızca oturup
karanlığa bakarak yapmamızın

mümkün olmadığı biçimde, gökyüzünü

bir planetaryumda tecrübe edebiliriz.

Hepiniz Hubble Uzay Teleskobunu ve
planetaryumları duymuşsunuzdur.

Ayrıca teknolojinin, insanların
gökyüzü tecrübelerine katılma konusunda

başka yolları da vardır,

bunlara aşina olmayabilirsiniz.

İsmi "vatandaşların bilim projeleri".

Büyük araştırma projeleri verilerini
çevrim içi yayınladığında, sizler gibi

sıradan insanlara bu veriyle etkileşime
geçmeyi ve onunla ilgili ilginç ya da

gerekli tanımlamalar yaparak araştırmaya

katkı sağlamayı öğrettiğinde,
vatandaş bilimi gerçekleşir.

Bunun bir örneği, şurada gösterdiğim,
"Galaksi Hayvanat Bahçesi" adlı şey.

Galaksi Hayvanat Bahçesi, insanların

bu galaksi resimleriyle nasıl etkileşime
geçeceklerine dair 20 dakikalık -- hatta

daha az --
bir eğitim aldığı bir projedir.

Resimlere not eklemeyi öğreniyorlar

ve birkaç dakika içerisinde
düzgünce çalışabiliyorlar

ve bu galaksileri
faydalı bir biçimde tanımlıyor

ve sınıflandırıyorlar.

Şimdi, Galaksi Hayvanat

Bahçesi'nin, katılan insanlar için
neden kolay olduğu belli:

güzel resimler içeriyor;

galaksiler genelde
etkileyicidir, oldukça çekicidir.

Ancak, insanların katıldığı vatandaş
bilim projelerinin diğer birçok

lezzeti de vardır; insanların

katılmayacağını düşüneceğiniz

çeşitli soyutluk seviyeleri vardır.

Bunun bir örneği de, benim de dâhil
olduğum, Kepler Görevi adlı

bir vatandaş

bilim projesi.

Kepler bir uzay teleskobu ve
yıldızların ışıklarını tam olarak

ölçerek, yıldızların etrafındaki
gezegenleri arıyor.

Bizler de bu ışığın bir kısmını

engelleyen yıldızlar sayesinde
oluşan karanlıkları arıyoruz.

"Gezegen Avcıları" adlı ortak bir
vatandaş bilim projemiz var.

Tıpkı Galaksi Hayvanat Bahçesi gibi,
Gezegen Avcıları da size birkaç dakikalık

bir eğitim veriyor, siz de çalışıyorsunuz;

Kepler Görevi'nin verilerine bakarak

gezegen arıyorsunuz.

Bunun ardındaki fikir kolay, değil mi?

Fakat gerçek gezegen avcılığı süreci,
çok fazla grafiğe bakmayı gerektiriyor,

burada size gösterdiğim gibi
ve notlar eklemeyi gerektiriyor.

Bunu bütün gün yapıyorum ve
bu bana o kadar da ilginç gelmiyor.

Ancak, yalnızca bunu yapmakla
ilgilenen insanlar değil, aynı zamanda

Gezegen Avcıları ile çalışan
vatandaş bilim insanları da,

verilerde aksi takdirde keşfedilemeyecek

gezegenler buldular.

Bu, keşfettikleri gezegen hakkında
yayınladıkları makaleden

bir yazar listesi.

Katkıda bulunan herkesin
burada listelendiğini görüyorsunuz

ve bu, insanların gerçek isimleri
ile sistemdeki isimlerinin

garip bir karışımından oluşuyor.

Dikkatli bakarsanız, keşif sürecindeki
İrlanda kahvelerinin önemine dair

ilk akademik teyit
olduğunu görebilirsiniz.

(Gülüşmeler)

Bunların bazı işsiz bilim insanları
ya da bu işle ilgilenen bir takım

manyaklar olduğu fikrini
oluşturmak istemiyorum.

Bu projelere katılan 60,000 insan var

ve çoğunun da teknik özgeçmişi yok.

Açıkçası, insanları bu işe sokan
şey, insanların merakı ve bilimsel keşif

sürecinin bir parçası olma istekleri.

İnsanlar bunu yapmak istiyor.

Fakat gökyüzü keşfi konusunda

tüm bu teknoloji ve tüm bu
dijital yollar bende hâlâ hayvanat

bahçesinde bir hayvana
bakıyormuş hissi uyandırıyor.

Bu, o şeyi tecrübe
etmenin mantıklı bir yolu --

aslında, kafesteki aslan hâlâ gerçek,

Hubble görüntüleri de gerçek

ve hayvanat bahçesindeki aslana, vahşi
doğadakinden daha fazla yaklaşabilirsiniz.

Ancak, bir şey eksik.

O şeyi vahşi doğasında,

arada bir ekran olmadan
kendi kendinize tecrübe etmenin

vahşi güzelliği eksik.

Yukarıya bakmak ve baktığınız

gökyüzünün, evrende var olduğu
bilinen her şeyi kuşattığını bilmek

çok derin

bir bilgidir.

Bunu biraz düşünün.

Üzerinde yaşam olduğunu
bildiğimiz tek gezegen biziz.

Gördüğünüz gökyüzünü, var
olduğunu bildiğimiz her diğer canlı ile

paylaşıyoruz.

İşim hakkında gerçekten
sevdiğim şeylerden birisi,

günlük yaşamında bir adım
geriye çekilmemi ve daha geniş

bir kapsamda tecrübe etmemi sağlaması;

evrende bizimkine benzeyen
gezegenler bulmaya çalışırken hissettiğim

duygu,

bana hep burada sahip olduğumuz şeyin
ne kadar değerli olduğunu hatırlatıyor.

Gece göğü, doğal bir kaynak gibi,

oraya seyahat etmek zorunda
kalmadan ziyaret edebileceğiniz

bir park gibi.

Fakat diğer tüm kaynaklar gibi,

eğer onu da korumazsak,
muhafaza etmez ve değerini bilmezsek,

elimizden kayıp gidecek.

Yani, eğer bununla ilgileniyorsanız

ve eğer hakkında daha fazla şey
öğrenmek istiyorsanız,

özellikle darksky.org adresini
ziyaret etmenizi ve gece göğünü

korumak için yapabileceğiniz
seçimler hakkında

daha çok şey öğrenmenizi tavsiye ediyorum,

çünkü bu herkese ait,
bu her birimize ait

ve dolayısıyla, dilediğimiz gibi
tecrübe etmek de bize bağlı.

Ayrıca kaybetmek de bize bağlı.

Teşekkürler.

(Alkış)