Fosil yakıtlardan kurtulmak için büyük fikirleri olan küçük bir ülke

Fosil yakıtların olmadığı bir topluluk nasıl mümkün olabilir? Çevreyi koruma ve yenilenebilir enerji kaynakları konusunda adım atmış olan ülkesi Kosta Rika'yı örnek göstererek iklim aktivisti Monica Araya, ana hatlarıyla tüm sektörlerde temiz enerjiye sadık bir dünyanın nasıl olabileceğini gözler önüne seriyor.

Fosil yakıtların olmadığı bir toplum

nasıl mümkün olabilir?

Bu oldukça karmaşık bir soru.

Bence gelişmekte olan ülkeler
bu geçişte öncülük edebilir.

Bunun çelişkili bir ifade
olduğunun farkındayım,

ama, aslına bakarsanız
fosil yakıtların gelişimimizin

merkezinde kalmasına müsaade edersek

bu, ülkelerimizdeki birçok şeyi
tehlikeye atmak demektir.

Bunu başka şekillerde yapabiliriz.

Artık gerçekten bir ülkenin gelişmek ve

çevreyi korumak, yenilenebilir enerji,
yaşam kalitesi gibi şeyler arasında

seçim yapmak zorunda olduğu efsanesini

çürütmenin vakti geldi.

Ben gelişmekte olan bir ülkeden,
Kosta Rika'dan geliyorum.

Nüfusumuz neredeyse beş milyon

ve Amerika kıtasının tam
ortasında yer alıyoruz,

bu yüzden nerede yaşadığımızı
hatırlamak çok kolay.

Elektriğimizin yaklaşık yüzde 100'ü,

beş yenilenebilir enerji kaynağından

sağlanıyor.

(Alkış)

Hidrolik, jeotermal,

rüzgâr, güneş, biyokütle enerjileri.

Geçtiğimiz yıl,

tam 299 gün

elektriğimizi üretmek için

hiçbir fosil yakıt kullanmadığımızı
biliyor muydunuz?

Bu harika bir başarı,

fakat içinde bir paradoks gizli:

Enerji tüketimimizin

yaklaşık yüzde 70'inin petrol olduğu.

Peki neden?

Çoğu ülkede olduğu gibi

tamamen fosil yakıtlara bağımlı

ulaşım sistemimiz yüzünden.

Öyleyse enerji dönüşümünü
bir maraton olarak düşünürsek,

mesele, nasıl son noktaya geleceğimiz
ve ekonominin geri kalanını nasıl

karbondan bağımsız hâle
getireceğimiz oluyor.

Biz başaramazsak başka
birinin başardığını görmek de

olası gibi görünmüyor.

Bu yüzden size Kosta Rika'dan
bahsetmek istiyorum,

çünkü fosil yakıtsız kalkınmaya
öncülük edecek

fevkalade bir aday olduğumuza inanıyorum.

Muhtemelen Kosta Rika
hakkında bildiğiniz tek şey,

bir ordumuzun olmadığıdır.

Bu yüzden sizi 1948'e götüreceğim.

Tam da bu yılda, ülke bir
iç savaştan çıkıyordu.

Binlerce Kosta Rikalı hayatını kaybetmiş

ve aileler bölük pörçük olmuştu.

Fakat şaşırtıcı bir fikir
akıllarımızı ve gönüllerimizi çelmişti:

Ülkemizi baştan kuracaktık

ve bu ikinci cumhuriyetimizin
ordusu olmayacaktı.

Bu yüzden orduyu feshettik.

O zamanın devlet başkanı,

José Figueres,

bir askeri üssün duvarlarını
yıkarak etkili bir yol buldu.

Sonraki yıl, yani 1949'da,

bu kararı yeni anayasada
kalıcı hâle getirdik.

İşte bu yüzden size yetmiş yıl sonra
bugün bu hikâyeyi anlatıyorum.

Çok memnunum.

Ben doğmadan bu kararı
verdikleri için çok memnunum,

çünkü bu benim ve milyonlarca insanın

oldukça istikrarlı bir ülkede
yaşamasını mümkün kıldı.

Bunun şansımızın yaver gittiğinden
olduğunu düşünebilirsiniz,

ama öyle değildi.

Kasıtlı olarak verilen
bir takım kararlar vardı.

1940'larda Kosta Rikalılara ücretsiz
eğitim ve sağlık hizmetleri sağlandı.

Bunlara sosyal garantiler derdik.

Orduyu ortadan kaldırarak,

orduya yapılan harcamaları sosyal
masraflar için kullanabilir hâle geldik.

Bu durum istikrarı sağladı.

50'lerde --

(Alkış)

50'lerde, su gücüne yatırım
yapmaya başladık.

Bu da bizi elektrik üretmek için

fosil yakıtlar kullanma tuzağına
düşmekten kurtardı.

Dünya da zaten günümüzde
bununla savaş veriyor.

70'lerde, ulusal parklara yatırım yaptık.

Bu da bizi özellikle gelişmekte olan

ülkelerde gördüğümüz ve
hatalı olduğunu düşündüğüm

"her ne pahasına olursa olsun
büyüme" fikrinden uzak tuttu.

90'larda, ekosisteme yönelik
hizmetlere bütçe ayırmakta öncülük ettik.

Bu da orman kaybını azaltmamıza
yardım etti ve günümüzde

gelişimin önemli bir anahtarı
olan ekoturizmi yeniden canlandırdı.

Yani çevre korumasına yatırım yapmak

ekonomimize zarar vermedi.

Tam aksine fayda sağladı.

Bu, biz kusursusuz demek değil.

Çelişkilerimiz yok demek değil.

Demek istediğim bu değil.

Demek istediğim, kendi
kararlarımızı vererek

gelişim problemleriyle mücadele
etmede direnç gösterebildik.

Ayrıca, bizimki gibi bir ülkeye bakarsak

nasıl ölçtüğünüze bağlı olarak

kişi başına düşen GSMH
11.000 dolar civarındadır.

Fakat Sosyal Gelişme İndeksi'ne göre

GSMH'yi sosyal ilerlemeye
dönüştürme konusunda

çok uç bir örneğiz.

Orduyu feshetmek,

doğaya ve insanlara yatırım yapmak

çok güçlü bir şeyi de ortaya çıkardı.

Büyük fikirleri olan

küçük bir ülkenin hikâyesini yarattı.

O hikâyenin içinde büyümek
de oldukça güç vericiydi.

Asıl mesele,

bu nesil için bir sonraki
büyük fikrin ne olduğudur.

Ben sıradaki fikrin

bu neslin tamamen fosil yakıtlardan
kurtulması olduğuna inanıyorum.

Aynı ordudan kurtulduğumuz gibi.

Fosil yakıtlar iklim
değişikliğine yol açıyor.

Bunu hepimiz biliyoruz.

İklim değişikliğinin etkilerine karşı ne
kadar korunmasız olduğumuzu da biliyoruz.

Öyleyse gelişmekte olan bir ülke olarak

insanlara zararlı olan fosil yakıtları
kullanmadan gelişebilmek

bizim için en iyi yoldur.

Çünkü

ulaşım için elektrik
kullanabiliyorsak eğer

neden petrol ithal etmeye

devam edelim?

Hatırlarsanız

bu ülkede elektrik

ırmaklarımızdaki sudan,

yanardağlardaki ısıdan

rüzgâr türbinlerinden, güneş panellerinden

biyoatıklardan geliyor.

Fosil yakıtları ortadan kaldırmak ulaşım
sistemimize müdahale etmek demek

ki böylece arabalarımızı, otobüslerimizi
ve trenlerimizi kirli enerji yerine

elektrikle çalıştırabilelim.

Şunu da söyleyeyim:

Ulaşım biz Kosta Rikalılar için çok önemli
bir konu hâline geldi,

çünkü mevcut model artık
işlevsiz hâle geldi.

İnsanlara zarar veriyor,

şirketlere zarar veriyor

ve sağlığımıza zarar veriyor.

Çünkü politikalar ve altyapı işe
yaramaz hâle geldiğinde,

bu her gün olan bir şey hâline geliyor.

Sabahları iki saat,

akşamları iki saat.

Bunu neden normal bir şeymiş gibi
kabul etmek zorunda olalım?

Her gün vaktimizi böyle boşa
harcamak zorunda olmak

insanın zoruna gidiyor.

Trafiğin aşırı yoğun olduğu

ülkelerle kıyaslandığında,

bu yol aslında oldukça iyi.

Kosta Rikalılar buna "presa" der.

Presa "hapsedilmiş" demek.

Aslında normalde mutlu olan
bir ülkenin insanları

şiddete başvurmaya başlıyor.

Şu anda olan bu.

Yani tehlikede olan çok şey var.

Tabii bu işin güzel yanı şu ki,

temiz ulaşımdan

ve alternatif ulaşımdan bahsederken

uzaklarda ütopik bir yerden bahsetmiyoruz.

Günümüzde zaten olan elektrik
gücüyle ulaşımdan bahsediyoruz.

2022'ye kadar elektrikli arabalar
ve normal arabaların

aynı fiyatta olması bekleniyor.

Şimdiden elektrikli otobüsleri
deneyen şehirler var.

Bu havalı şeyler

hem para tasarrufu yapıyor,

hem de kirliliği azaltıyor.

Yani eğer petrol bazlı ulaşımdan
kurtulmak istersek, kurtulabiliriz,

çünkü eskiden elimizde olmayan
seçeneklerimiz var.

Bu çok heyecan verici.

Ama tabii ki,

bu fikir bazılarını çok rahatsız ediyor.

Bu kişiler gelip size dünyanın
petrole mahkûm olduğunu,

Kosta Rika'nın da bundan
farklı olmadığını söyleyecekler.

Size söylecekleri bu.

Bunun cevabı nedir biliyor musunuz?

1948'de, "Dünya ordulara mahkûmdur,

o yüzden ordumuzu koruyalım" demedik.

Cesurca bir seçim yaptık

ve o seçim çok şeyi değiştirdi.

İşte bu neslin de aynı şekilde cesur olma

ve fosil yakıtları ortadan kaldırma vakti.

Bunu neden yapmamız gerektiğine dair
üç neden sunacağım.

Birincisi,

mevcut ulaşım modelimiz ve
kentselleşmemiz işlevsiz hâlde.

Kentlerin ve ulaşımın geleceğini baştan
tanımlamak için en uygun zaman şimdi.

Arabalar için inşa edilmiş
şehirler istemiyoruz.

İnsanlar için yapılmış şehirler istiyoruz.

Yürüyebileceğimiz ve bisiklet
kullanabileceğimiz yerler.

Toplu taşıma istiyoruz.

Hem de çokça.

Temiz ve onur verici bir toplu taşıma.

Çünkü eğer sokaklara normal arabaları
salıvermeye devam edersek,

şehirlerimiz katlanılamaz hâle gelecek.

İkincisi, değişmemiz şart.

Ancak, kademeli değişimler yeterli olmaz.

Radikal değişiklikler lazım.

Benim ülkemde kademeli yapılan
bazı projeler var.

Bunlara en çok sevinen de benim.

Ama kendimizi kandırmayalım.

Biz burada bir yandan daha çok araba,
daha çok yol, daha çok petrol anlayışıyla

aynı tür altyapılara yatırım
yapmaya devam edip

bir yandan da bir iki tane çok güzel
elektrikli arabadan bahsetmiyoruz

ya da birkaç elektrikli otobüsten.

Petrolden tamamen bağımsız
olmaktan bahsediyoruz.

O noktaya da kademeli olarak gelemeyiz.

Üçüncüsü ki bunu zaten biliyorsunuz,

dünyanın bir yerlerden ilham
almaya ihtiyacı var.

Özellikle gelişmekte olan ülkelerde

karmaşık problemlerin
halledildiğini gösteren

başarı hikâyeleri duymak istiyor.

Bu yüzden ben Kosta Rika'nın bu ilhamı
vereceğine inanıyorum.

Aynı geçen sene elektriğimizi üretmek için

günlerce hiç fosil yakıt kullanmadığımızı

açıkladığımızda yaptığımız gibi.

Bu haber dünyaya yayıldı.

Ayrıca, Kosta Rikalı bir kadın olan
Christiana Figueres'in,

Paris İklim Anlaşması görüşmelerinde
belirleyici bir rol oynaması da

beni çok gururlandırdı.

O yüzden, bu mirası korumalı
ve örnek olmalıyız.

Sonraki adım nedir?

İnsanlar.

İnsanların bunu sahiplenmesini
nasıl sağlarız?

İnsanları fosil yakıtlar olmadan

bir toplum oluşturmanın mümkün olduğuna

nasıl inandırırız?

Dikkatle yapılması gereken çok şey var.

Bu yüzden biz 2014'te
Costa Rica Limpia'yı kurduk.

"Limpia" temiz demek.

Çünkü vatandaşlarımızı güçlendirmek
ve onlara ilham olmak istiyoruz.

Eğer vatandaşlar dâhil olmazsa

temiz ulaşım kararları
sonu gelmeyen tartışmalarla

ve farklı birçok çıkara
yönelik lobi faaliyetleriyle

çıkmaza girecektir.

Yenilenebilir enerji kaynaklarından
beslenen bir ülke olmak

bizim hikâyemizin zaten bir parçası.

Bunu kimsenin elimizden almasına
müsaade etmemeliyiz.

Geçen sene, ülkemizdeki yedi ilden
insanları iklim değişikliğinin

onlar için önemli olan yönlerini
konuşmaları için bir araya getirdik.

Bu sene de başka bir grup

Kosta Rikalıyı yenilenebilir enerjiyi

konuşmaları için bir araya getirdik.

Aslına bakarsanız,

bu insanlar yenilenebilir enerji,

temiz ulaşım ve temiz hava
dışında her konuda

farklı fikirlere sahipler.

Ama bu onları bir araya getirdi.

Katılımda esas olan,
insanların kendilerinin

küçük olduğunu düşünmemelerini
sağlamaktır.

İnsanlar güçsüz hissediyor

ve seslerinin duyulmamasından bıkmışlar.

Bizim yaptıklarımız somut şeyler.

Vatandaşların da birer rolü olduğunu
ve bu rolleri birlikte yerine

getirebileceklerini göstermek için
teknik meseleleri halk diline çeviriyoruz.

İlk defa, temiz ulaşımla ilgili
verilen sözlerin

takibini yapıyoruz.

Siyasiler sözlerini tutmak zorunda
olduklarını biliyorlar

ama asıl yıkıcı hamle bir araya
geldiğimizde ortaya çıkacak --

vatandaşlar, şirketler,

elektrikli ulaşımı normal
hâle getirecek olan

toplu taşımanın şampiyonları,

özellikle de gelişmekte olan ülkelerde.

Bir sonraki seçim dönemine kadar

her adayın fosil yakıtların kaldırılması
konusundaki tavrını

ortaya koyacağına inanıyorum.

Çünkü bu sorunun politikamızın
temel sorunlarından olması gerekiyor.

Ve sizi temin ederim, bu konu
iklim politikası

veya çevre politikası meselesi değil.

Bu konu istediğimiz ülke,

sahip olduğumuz şehirler,

sahip olmak istediğimiz şehirler

ve bu seçimi kimin yaptığıyla ilgili.

Çünkü nihayetinde göstermemiz gereken

yenilenebilir enerjiyle
sağlanan gelişmenin

insanlar için iyi olduğu,

bugün hayatta olan ve özellikle de

henüz doğmamış Kosta
Rikalılar için iyi olduğudur.

Bu bizim Ulusal Müze'miz.

Ne kadar da huzur verici!

Önünde durduğunuz zaman,

bunların 40'ların sonlarında
askeri kışlalar olduğuna

inanmak zor.

Biz burada ordusuz bir hayat başlattık.

Bir gün yine burada fosil yakıtları

kaldırdığımızı da ilan edeceğiz

ve yine tarihe geçeceğiz.

Teşekkürler.

(Alkışlar)