Mikroplastikler her yerde | Sarah Dudas | TEDxBinghamtonUniversity

Plastik bir dünyada yaşıyoruz. Giydiğimiz kıyafetlerden aldığımız yiyeceklere, hayatlarımız plastik ürünlerle çevrili ve bunlara bağlı. Zaman içerisinde, bütün plastik ürünler parçalanarak beş milimetreden küçük olan 'mikroplastik' adındaki minik parçalara dönüşür. Mikroplastikleri inceledikçe, her yerde olduklarını öğreniyoruz – onlar soluduğumuz havada, içtiğimiz suda ve yediğimiz yiyeceklerde. Bu konuşmada, Dudas bize plastik bir günü, mikroplastikleri nerede ve nasıl ürettiğimizi ve bu konuda neler yapabileceğimizi anlatacak.

Sarah Dudas Kanada Balıkçılık ve Okyanus'ta bir biyolog, Vancouver Island University'de bir biyoloji profesörü ve Victoria University'de bir misafir yardımcı doçent olarak görev almaktadır. Son yedi yıl içerisinde insan faaliyetlerinin kıyı eko sistemlerindeki etkisini araştırmak için federal ve il hükûmetleri, sanayi ve gönüllü organizasyonlarla çalışarak Ekolojik Etkişleşimler Araştırma Programını yönetmiştir. Araştırmasında bölgesel ve yerel düzeylerde deniz biyo çeşitliliği ve tarihsel ve modern kabuklu balık yetiştiriciliği uygulamalarının çevredeki ekolojik toplumlardaki etkilerinin incelemeleri mevcuttur. Yakın zamanda, mikroplastikler ve bunların deniz ortamı ve deniz ürünlerimizde bulunmaları konusuna yönelmiştir. Dudas'ın profesyonel bağlantıları arasında Hakan Institute, Kanada Ekoloji ve Evrim Topluluğu ve Kanada Balık Yetiştiriciliği Birliği bulunmaktadır. Aynı zamanda Birleşmiş Milletler'in yönettiği Deniz Ortamı Koruma Bilimsel Boyutu hususundaki Ortak Uzmanlar Grubunun bir üyesidir.

Bu konuşma TED konferans formatı kullanılarak bir TEDx organizasyonunda ancak yerel bir topluluk tarafından bağımsız olarak yapılmıştır. Daha fazla bilgi için https://www.ted.com/tedx sitesini ziyaret edin.

Size bir hikâye anlatacağım,
benim hikâyemi,

bu sizin de hikâyeniz,
nedenini birazdan anlayacaksınız.

Öğrencilerimden plastiğe
her dokunduklarında

bir fotoğraf çekerek
plastiğin hayatımıza

nasıl dokunduğunu belgelemede
bana katılmalarını istedim.

O günün sonunda, bütün fotoğrafları

beraber aynı yere yüklediler.

Burada sizinle plastik günümü
paylaşıyorum.

Uyandığım andan yatma vaktime kadar,

çalışan bir anne olarak -
iki genç kızım var -

plastiğin günümün her anının bir
parçası olduğunu görebiliyorsunuz.

Hepsini tek slayta sığdırmak
zor olduğu için

fotoğrafları oldukça küçültmek
zorunda kaldım.

Yakından bakarsanız,

çoğu fotoğrafa birden fazla plastik
nesne koyduğumu görebilirsiniz.

Gün boyunca bu kadar fotoğraf çekmek

oldukça bunaltıcı oldu,

ancak plastiğin günümün her anında
olduğunu görüyorsunuz.

En başından itibaren, sesine uyandığım
plastik çalar saatim,

yediğim yiyeceğin plastik paketi,

dışarı çıkmaya hazırlanırken
giydiğim kıyafet,

iş yerinde çok kullandığım telefonlar,

günün sonuna doğru,

küçük kızımı en sevdiği peluş hayvanı
Pinky ile yatağına yatırdığımda,

sentetik,

günün en son adımı -

okuduğum kitabın plastik kapağı.

Plastik her yerde.

Bütün fotoğrafları bir araya koyduğumda,
sonucu şok edici oldu

ama belki daha da şaşırtıcı olan şey ise

plastiği sadece 1950'lerden beri
kullanıyor olduğumuz.

Bu yaklaşık 65 yıl ediyor

ve bu kısa zaman içerisinde,

gezegenimizde yaklaşık 83 milyon yüz ton

plastik ürettik.

Bu yaklaşık 25.000 Empire State binasına
karşılık geliyor.

Şimdi, bütün bu plastiklerden sadece
%9'ü geri dönüştürülmüştür

ve benim plastik günümün
%9'u şöyle görünüyor.

%60'ı çöpe atıldı.

Plastik günümde, bu %60 şöyle görünüyor,

geriye kalan %31 hâlâ kullanılıyor.

Bütün bu plastik -

zaman içinde, güneşin sıcaklığı, ışık,
oksijen, mikroplarla

gittikçe küçük parçalara bölünecek.

Bir plastik poşet için
bu 10 ile 20 yılı bulabilir,

bir plastik şişe için ise
bu süre 400 yıla kadar çıkar

fakat zamanla, gittikçe daha küçük
parçalara ayrışacak

ve bilim insanları bunlara
mikroplastik adını veriyor.

Mikroplastikler beş milimetreden küçük
olan plastikler olarak tanımlanır,

yani yaklaşık bir pirinç tanesi kadar

ve bunları iki çeşide böleriz.

İlki, birincil mikroplastikler:
küçük olmak üzere üretilen plastikler.

Bunun bir çok nedeni vardır:
tıbbi, kişisel, endüstriyel.

Mikro boncuklar birçoğunuzun
tanışacağı nesneler,

şimdi bir çok ülkede yasaklanmışlardır.

Kozmetiklerde bulunan
birçok mikroplastik için tetikte olun,

örneğin maskaralardaki sentetik iplikler.

Polisitren boncuklar

doldurma ve yüzdürme gibi
birçok uygulamada kullanılırlar;

nurdle'lar, plastik reçine topakları için
komik bir isim,

her şeyin üretiminde kullanılabilirler

ve hatta sim gibi şeyler de
birincil mikroplastik sayılırlar.

Sonrasında, ikincil mikroplastikler ise
bu büyük materyallerin

bölünmesiyle ortaya çıkarlar:

plastik şişe ve plastik poşet parçaları,

fileler, ipler ve hatta sentetik
kıyafetlerimizin lifleri.

Şimdi, mikroplastikler de plastik günümün
içerisinde yer alırlar

ancak küçük oldukları için
onları görmek daha zordur.

Ama emin olun, başından sonuna oradalardı.

Sabah içtiğim çayda,

plastik lifler aldatıcı biçimde
kağıt gibi görünen çay poşetlerinden -

bu benim son kutum -

okula ve işe arabayla giderken
sentetik polimer tekerlerimden

ortaya çıkan tekerlek tozuna,

kızımın peluş hayvanının
içindeki nurdle'lara

ve hatta otoparkta bulduğu yüzükteki
plastik mücevhere dek her yerdeler.

Gün sonuna doğru yıkadığım çamaşırlardan,

kurutucumdaki kıyafetlerimizdeki
sentetik liflerden oluşan tiftikten,

kızımın duvara astığım simli
ve parlak sanat eserine,

mikroplastikler her yerde.

Bilim insanları olarak yaşam alanları
ve çevreye baktığımızda

mikroplastiklerin her yerde
olduklarını gördük:

farklı yaşam alanlarında -

tatlı sudan okyanusa, derin denizden
Kuzey Kutbuna -

ve hayvanlara -

besin zincirinin en altından
ve zooplankton ve balıktan,

en üste kadar, deniz hayvanları
ve hatta bize kadar.

Mikroplastikler her yerde

ve hayvanlar bu plastikleri yedikçe
onlarda olumsuz etkiler yaratabilir.

Fiziksel etkileri, tıkama,
aşınma yaratabilir

veya plastiklerden çıkan

veya ortamdaki kimyasallardan

ve plastiklere yapışan atıklardan

kaynaklanan kimyasal etkiler yaratabilir.

Bütün bunların sağlığa
olumsuz etkileri olabilir:

büyümede ve çoğalmada azalma gibi.

Mikroplastik araştırmaları
yeni bir alandır

ve mikroplastiklerin etkileri ile ilgili
bilgilerimiz sınırlıdır,

özellikle daha küçük
boyuttakiler hakkında.

Bu küçük boyutlara,

çıplak gözle görülemeyecek düzeye,

yaklaşık 100 mikrona ya da
bir kâğıt kalınlığına yaklaştığımızda,

yine mikroplastikler karşımıza çıkıyor.

Onlar benim plastik günümde,

içtiğim suda, soluduğum havada

ve yiyeceklerdeki mikroplastikleri
daha yeni öğreniyoruz.

Araştırma ekibim istiridye gibi kabuklu
deniz hayvanlarında mikroplastik buldu.

Diğer araştırmacılar tavuk, bal, tuz
ve birada mikroplastiğe rastladı

ve diğer yiyeceklerdeki mikroplastikleri
henüz bilmiyoruz.

Bizim ve diğer bir çok araştırmanın
bulduğu mikroplastiklerin

neredeyse hepsi liflerdi.

Hala bu liflerin nereden geldiğini
öğrenmeye çalışıyoruz

ama sentetik kıyafetler önemli
bir potansiyel kaynağı teşkil ediyor.

Her yıl, kıyafet endüstrisinde
70 milyon ton lif kullanılıyor.

Bu 70 milyonun %60'ı sentetik.

Alışverişte etiketlere baktığınızda
bunu görürsünüz.

Kızım ve ben bu konuşmaya hazırlanmak için
alışverişe çıktığımızda

doğal lifli bir gömlek arıyorduk.

Kanada'daki en büyük dört mağazaya
gittiğimizde bir şey bulamadık.

Bugün karşınızda istediğimden
daha az resmi duruyorum

ama burada durup plastik hakkında
konuşurken

plastik giymekten çok daha rahatım.

Kıyafetlerimizi yıkadığımızda,
lifler dağılır,

yeni bir araştırmada altı kilo çamaşır -

polyester pamuk, polyester ve akrilik -

yıkandı.

Ve bu durum yıkama başına

poli-pamuk karışımı 140.000 lif ile

akrilik için tam 700.000 lif üretti.

Bu sayıları aldım ve dört kişilik ailemin

haftada üç kilogram sentetik çamaşır lifi
üretebileceğini hayal ettim.

Bunu yılda 52 hafta ile çarparsak,

sadece benim ailem yılda
110 milyon lif üretir -

lifler kanalizasyon sistemimize,
su yollarımıza, okyanusa,

eko sistemimize ve yiyeceklerimize gider.

Mikroplastiklerimiz her yerde

ama neredeyse her yerde bu konu hakkında
yapabileceğimiz bir şey var

ve bu da 70'li yıllardan beri bildiğimiz
üç şeyle başlar:

azalt, yeniden kullan, geri dönüştür.

Ancak bu üçünü güncellememiz gerekir,

ilki, reddet.

Tek kullanımlık plastiği, ihtiyacın
olmadığı her plastiği reddet,

pipetleri reddet, kahve bardaklarını
reddet, ihtiyaçlarını iyi düşün,

çöplerin nereye gittiğini düşün.

Reddedemiyorsan, azalt.

İhtiyacının olmadığı plastiği
dikkatli düşün,

olabildiğince doğal alternatifler bul.

Lif kirliğini azaltmak için
birçok şey yapabiliriz,

örneğin, Cora Ball gibi bir lif tutucu

veya sentetikleri koymak için bir çanta,
Patagonia'daki Guppyfriend gibi,

üstten doldurmalıdan daha az lif üreten

önden doldurmalı bir çamaşır
makinesi kullanabiliriz.

Lifler suya karışmadan önce
onları yakalamak için

çamaşır makinemizde
bir filtre kullanabiliriz.

Bütün bunlar lif kirliliğini azaltmaya
yardımcı olacaktır.

Azaltamıyorsan, yeniden kullan.

Kullanıp atacağınız ürünlerden çok

dayanıklı ürünler seç.

Plastikleri olabildiğince
çok kullanmaya çalış

ve yeniden kullanamıyorsan
tabii ki geri dönüştür,

zor olanları,

geri dönüşüm konteynerine
sığmayanları bile.

Benim için, bunlar plastik poşetler,
strafor, elektronik aletlerdir.

Yaşadığınız yerde
buna benzer nesneler için bir tesis yoksa

bir talep ve bunun için bir istek yaratın,
zamanınıza değecektir.

Bir yenisi daha: tekrar düşün.

İkinci el eşyalara yüksek değer biçmeyen
bir toplumda yaşıyoruz,

bunu değiştirmemiz gerekiyor.

Yenisini almaktansa
hizmetlere odaklanmalıyız

ve bu da sonuncuyu gerektirecektir

ve belki de bu en zoru olan
yeniden tasarlamadır.

Daha geniş çaplı bir düzeyde,
düşünce tarzımızı

yap, al ve at olan doğrusal modelden

daha dairesel olan,

bir ürünün başında sonunu

düşündüğümüz bir modelle değiştirmeliyiz.

Plastik günümün üzerinden geçtim

ve yap, al, at üzerine olan
bu doğrusal ekonomiyi

takip eden birkaç nesne seçtim

ve fotoğrafları hayatımda kullandığım

her defa için çoğalttım.

Zamana pek ayak uydurmadığımı söyleyen

çocukluğumdaki çalar saati hala
kullandığımı söylerken

biraz gurur, biraz da utanç duyuyorum

ama bir çok cihaz,

bilgisayar ve telefon kullandım;

kızımın sırt çantasını bu gezegende
geçirdiği yedi yıla rağmen şimdiden

üç tane kullanıp attığı için seçtim

ve itiraf edemeyeceğim kadar çok
sentetik kıyafet kullandım.

Bu tüketim modeli

yenisini almadan ziyade
hizmetlere, yeniden kullanmaya,

yenilemeye odaklı dairesel bir ekonomiden,

mevcut oldukça kendini en son
teknolojiyle güncelleştiren bir telefonum,

bir bilgisayarım olan bir ekonomiden

çok daha fazla atık üretir.

Kıyafetlerinize sahip olmadığınız,
ama en sevdiğiniz markalardan

onları kiraladığınız bir sistem hayal edin

yenisini isteyene kadar
giyip geri gönderdiğiniz,

onların giymek istediğiniz yeni tarzlarda
yenilendiği bir sistem.

Hızlı modayı yavaşlatalım,
az ve öze odaklanalım.

Bunların hepsi, doğrusal düşünce
tarzımızdaki bir değişiklikle,

mümkün olabilir
ve birçoğu zaten gerçekleştirildi.

Şişenin dışında düşünelim
ve inovasyon için yer ayıralım.

Plastik değerli bir üründür,
ona bağımlıyız

ve onsuz bir gelecek düşünülemez.

Ama onu şu anki gibi artan bir gidişatta
üretmeye ve kullanmaya

devam edemeyiz ve etmemeliyiz.

Plastik dayanıklıdır,
uzun zaman kullanılabilir,

bu bir yandan bir sorun olsa da

diğer yanlardan bir fırsattır.

Mikroplastikler her yerde
ve bu beni korkutsa da,

bana umut veren şey çözümlerin
de her yerde olduğu.

Teşekkür ederim.

(Alkış)

Winter Clark: Bu tekrar düşünme

ve yeniden tasarlama fikirleri
beni çok etkiledi,

yani, tek kullanımdan sonra
bir şeyi atmaktansa

tamir etmek ve hizmetlere odaklanmak gibi.

Tekrar düşünme ve yeniden tasarlamanın

kullandığımız plastik miktarını

azaltmaya devam etmekten
daha önemli olduğunu mu düşünüyorsunuz?

Sarah Dudas:
İkisini de önemli buluyorum.

Bireysel düzeyde,

kullandığımız plastik miktarını azaltmak
oldukça kolay.

Herkesi ihtiyacınız olmayan
bir plastik gördüğünüzde

bunu yapmaya davet ediyorum.

Böylece
akılcı bireysel seçimler yapabiliriz

ancak her şeyi daha geniş bir düzeyde
tekrar düşünmemiz gerekiyor.

Yaptığımız
ve geliştirebileceğimiz şeyler var.

Örneğin, yiyecek paketleme endüstrisi,

birkaç gün, belki de birkaç yıl raf ömrü
olan yiyecekleri paketliyoruz

ve paketlerin ise birkaç on yıl ömrü var.

Bu çok mantıksız, bu modelleri yeniden
düşünmemiz gerekiyor

ve böylece

kullandığımız plastikleri daha da
azaltabiliriz.

WC: Peki, teşekkürler.

SD: Teşekkürler.

(Alkış)