Young-ha Kim: Bądź artystą, teraz!

Dlaczego przestajemy bawić się i tworzyć? Z wdziękiem i poczuciem humoru znany koreański autor Young-ha Kim przywołuje największych artystów, by pchnąć was to uwolnienia wewnętrznego dziecka - artysty, który chce wiecznie się bawić. (Sfilmowano podczas TEDxSeoul).

Temat mojej prelekcji to:

"Bądź artystą, teraz"

Większość ludzi słysząc to

sztywnieje i stawia opór:

"Sztuka chleba nie daje, jestem zajęty.

Muszę się uczyć, znaleźć pracę,

posłać dzieci na lekcje.

Nie mam czasu na sztukę".

Są setki powodów,
by nie być artystą.

Czy nie o tym właśnie myślicie?

Z tylu powodów nie możemy być artystami,

bo niby czemu?

Nie wiemy, czemu mielibyśmy być artystami,

ale mamy wiele powodów,
żeby nimi nie być.

Czemu idea wiązania się ze sztuką
budzi opór?

Może myślicie, że sztuka
jest tylko dla utalentowanych

albo gruntownie
i fachowo wykształconych.

Może sądzicie,
że oddaliliście się od sztuki.

Możliwe, ale nie sądzę.

To temat mojej prelekcji.

Wszyscy rodzimy się artystami.

Rodzice wiedzą, o czym mówię.

Prawie wszystkie czynności dzieci
są sztuką.

Rysują kredkami po ścianach.

Tańczą do piosenek Son Dam Bi,

ale tańczą po swojemu.

Zarażają wszystkich śpiewem.

Może tylko rodzice mogą to znieść.

Ponieważ dzieci tworzą bez przerwy,

dorosłych męczy towarzystwo dzieci.

Dzieci czasem wystawiają monodramaty,

zabawa w dom to teatr.

Nieco starsze dzieci

zaczynają kłamać.

Przeważnie rodzice pamiętają
pierwsze kłamstwo dziecka.

Są wstrząśnięci.

"Pokazujesz prawdziwe oblicze" -
mówi mama. "Wykapany ojciec".

"Co z ciebie wyrośnie?"

Ale nie ma powodów do zmartwienia.

Kłamstwo dzieci to początek opowieści.

Mówią o rzeczach, których nie widziały.

To zadziwiające. To wspaniały moment.

Rodzice powinni świętować.

"Hurra! Syn wreszcie zaczął kłamać!"

Świetnie! To zasługuje na fetę.

Słysząc: "Spotkałem na ulicy kosmitę",

typowa mama odpowie:
"Nie opowiadaj bajek".

Idealny rodzic odpowie:

"Poważnie? Kosmita, co?
Jak wyglądał? Mówił coś?"

"Gdzie go spotkałeś?"
"Przed supermarketem".

W trakcie rozmowy
dziecko musi wymyślać kolejne rzeczy,

żeby wziąć odpowiedzialność za to,
co samo zaczęło.

Wkrótce opowieść się rozwinie.

Będzie to, oczywiście, dziecięca opowieść,

ale wymyślanie
jednego zdania za drugim

to dokładnie to samo, co robi pisarz.
Taki, jak ja.

W gruncie rzeczy nie ma tu różnic.

Roland Barthes powiedział kiedyś
o powieściach Flauberta:

"Flaubert nie napisał powieści.

On tylko połączył ze sobą zdania.

Esencją powieści Flauberta
jest eros pomiędzy zdaniami".

Powieść to napisanie jednego zdania,

a potem drugiego,

bez naruszania sensu pierwszego.

I kontynuowanie tworzenia powiązań.

Popatrzcie na to zdanie:

"Gdy Gregor Samsa obudził się
pewnego rana z niespokojnych snów,

stwierdził, że zmienił się w łóżku
w potwornego robaka".

To pierwsze zdanie
z "Metamorfozy" Franza Kafki.

Napisanie niewytłumaczalnego zdania

i kontynuowanie po to, by je wyjaśnić,
dało arcydzieło literatury.

Kafka nie pokazywał swych dokonań ojcu.

Nie miał z nim dobrych relacji.

Napisał te zdania w samotności.

Na ich widok ojciec pomyślałby,
że syn w końcu zwariował.

Ale sztuka polega na lekkiej szajbie

i usprawiedliwianiu zdań,

czym przypomina
dziecięce zmyślanie.

Dziecko, które właśnie zaczęło kłamać,

stawia pierwsze kroki jako twórca.

Dzieci tworzą sztukę.

Nie męczą się i mają z tego ubaw.

Kilka dni temu byłem na wyspie Czedżu.

Większość dzieci na plaży
uwielbia zabawę w wodzie.

Ale niektóre absorbuje piasek.

Tworzą góry i morza - no, nie morza,

ale inne rzeczy - ludzi, psy.

Rodzice jednak mówią im:

"Fale zmyją to wszystko".

Innymi słowy - jest to na nic.

To nie ma sensu.

Ale dzieciom to nie przeszkadza.

Mają radochę w danym momencie

i dalej bawią się piaskiem.

Budują nie dlatego,
że ktoś im kazał.

Nie narzuca im tego szef,

po prostu to robią.

Założę się, że w dzieciństwie
cieszyła was prymitywna sztuka.

Opisując najszczęśliwszy moment życia,

wielu moich studentów pisze
o artystycznych chwilach z dzieciństwa.

Początki gry na pianinie
i gra na cztery ręce,

wygłupy z przyjaciółmi
i robienie z siebie durnia.

Albo wywołanie pierwszego filmu,
nakręconego starą kamerą.

Studenci opowiadają
o właśnie takich doświadczeniach.

Musieliście przeżyć taki moment.

W takich chwilach
sztuka uszczęśliwia,

ponieważ to nie jest praca.

Praca nie daje szczęścia, prawda?
Przeważnie jest ciężka.

Francuski pisarz Michel Tournier

powiedział kiedyś przewrotnie:

"Praca jest sprzeczna z ludzką naturą.
Dowodem jest to, że nas męczy".

Dlaczego praca męczyłaby,
gdyby leżała w naszej naturze?

Zabawa nas nie męczy.

Możemy bawić się całą noc,

Za pracę w nocy żądalibyśmy nadgodzin,

bo jest męcząca i nas wyczerpuje.

Dzieci tworzą sztuką dla zabawy.

Nie rysują dzieł na sprzedaż.

nie grają na pianinie,
by zarobić na utrzymanie rodziny.

Bywają dzieci,
które muszą tak robić.

Znacie tego pana, prawda?

Musiał odbyć trasę po Europie,
by utrzymać rodzinę.

Wolfgang Amadeusz Mozart.

To było dawno,
więc możemy uznać go za wyjątek.

Niestety, kiedyś kończy się
nasza sztuka i beztroska młodość.

Dzieci muszą iść na lekcje, do szkoły,
odrabiać prace domowe,

chodzić na lekcje
pianina czy baletu,

ale to już nie jest zabawa.

Zjawia się przymus i konkurencja.
Gdzie tu zabawa?

Jeżeli w podstawówce
wciąż rysujesz po ścianach,

czeka cię przeprawa z mamą.

Poza tym jeżeli dorastając

nadal będziesz zachowywać się jak artysta

odczujesz narastającą presję,

krytykę i żądania,
by prowadzić się właściwie.

W VIII klasie wziąłem udział
w konkursie plastycznym

w szkole w Gyeongbokgung.
Dałem z siebie wszystko,

a mój nauczyciel zapytał:
"Co ty robisz?"

"Starannie rysuję" - odparłem.

"Dlaczego używasz tylko czarnego?"

Rzeczywiście,
pieczołowicie zaczerniłem szkicownik.

Wyjaśniłem, że "Jest ciemna noc,

a kruk przysiadł na gałęzi".

Wtedy nauczyciel powiedział:

"Może kiepski z ciebie rysownik,
ale masz dar opowiadania".

A raczej to chciałbym usłyszeć.

Naprawdę powiedział:
"Zaraz oberwiesz, łobuzie!" (Śmiech)

"Doigrasz się" - powiedział.

"Miałeś rysować pałac, Gyeonghoeru".

Ja zamalowałem wszystko na czarno,

więc wywlókł mnie z grupy.

Było tam też sporo dziewczyn,

więc było mi strasznie wstyd.

Nie uwzględniono
żadnych moich wyjaśnień

i naprawdę mi się oberwało.

Idealny nauczyciel zareagowałby,
jak już mówiłem:

"Young-ha nie ma
talentu do rysowania,

ale potrafi dobrze zmyślać".
Zachęciłby mnie.

Na takich nauczycieli
trafia się rzadko.

Później odwiedzałem galerie w Europie.

Jako student uznałem to
za naprawdę niesprawiedliwe.

Patrzcie, co znalazłem.
(Śmiech)

Takie prace wieszano w Bazylei,
a ja zostałem ukarany,

i stałem przed pałacem
z pracą wetkniętą w usta.

Spójrzcie.
Czy to nie wygląda jak tapeta?

Odkryłem, że sztuki współczesnej

nie objaśnia się
marnymi historyjkami o krukach.

Większość prac nie ma tytułu.
Bez Tytułu.

Sztuka współczesna XX wieku

to robienie dziwnych rzeczy
i zapełnienie próżni interpretacją.

Czyli to, co sam zrobiłem.

Moja praca była bardzo amatorska,

ale zajmijmy się
bardziej znanymi przykładami.

Picasso przyczepił kierownicę
do siodełka rowerowego

i nazwał to "Głową byka".
Brzmi przekonująco, prawda?

Tutaj obrócono pisuar
i nazwano "Fontanną".

To był Duchamp.

Wypełnienie luki pomiędzy
wyjaśnieniem a osobliwością,

o to właśnie chodzi
we współczesnej sztuce.

Picasso powiedział nawet:

"Rysuję nie to, co widzę,
ale to, co myślę".

Czyli że nie musiałem
rysować Gyeonghoeru.

Niestety, nie znałem wtedy słów Picassa.
Lepiej dyskutowałbym z nauczycielem.

Niestety mali artyści w nas
zostają zduszeni

zanim staniemy do walki
z ciemiężcami sztuki.

Zostają zablokowani.

To nasza tragedia.

Co dzieje się, gdy małych artystów
zablokowano, wygnano lub zabito?

Nasze artystyczne żądze nie znikają.

Po śmierci artysty

artystyczne żądze
objawiają się w mrocznej formie.

W barach karaoke często słyszy się

"She's Gone" czy "Hotel California",

przy naśladowaniu akompaniamentu gitary.

Przeważnie brzmi okropnie.

Niektórzy zmieniają się w gwiazdy rocka.

Inni tańczą w klubach.

Tacy, których bawiłoby
opowiadanie historii,

trolują po nocach w Internecie.

To talent pisarski po ciemnej stronie.

Czasem bardziej niż ich dzieci,
ojcowie podniecają się

zabawą klockami Lego
albo plastikowymi robotami.

Mówią: "Nie dotykaj.
Tata to zrobi za ciebie".

Dzieciak już stracił zainteresowanie

i robi coś innego,
a tata samotnie buduje zamki.

To pokazuje, że nasze odruchy artystyczne
są zduszone, ale nie zniknęły.

Mogą się też objawić negatywnie,
w postaci zazdrości.

Znacie "I would love to be on TV"?
Czemu tak się podoba?

W telewizji pełno ludzi robi to,
na co sami mamy ochotę,

ale nigdy nam się nie udało.

Im dłużej tańczą, grają,
tym więcej ich chwalą.

Zaczynamy im zazdrościć.

Zostajemy dyktatorami z pilotem
i zaczynamy krytykować.

"On nie umie grać".
"To ma być śpiew? Ona fałszuje".

Takie rzeczy bez trudu
przechodzą nam przez gardło.

Zazdrościmy nie ze złości,

ale dlatego, że w środku
mamy spętanych małych artystów.

Tak uważam.

Co więc powinniśmy zrobić?

Zgadza się.

Teraz musimy zacząć własną sztukę.

Możemy wyłączyć telewizor,

wylogować się z Internetu,

wstać i zacząć coś robić.

W szkole teatralnej, gdzie uczę,

jest przedmiot pod nazwą
"Technika sceniczna".

Studenci muszą wystawić sztukę.

Jednak studentom-aktorom
nie wolno grać.

Mogą, na przykład, pisać scenariusz,

a scenarzyści
mogą pracować nad dekoracjami.

Studenci-dekoratorzy mogą grać.

Na początku wątpią,
czy im się to uda,

ale później świetnie się bawią.
Rzadko ktoś się męczy.

W szkole, w armii, w psychiatryku,
ludzie świetnie się bawią.

Widziałem to w wojsku.

Mam jeszcze inne doświadczenie.

Na zajęciach z pisania
studenci dostają zadanie specjalne.

Często pisanie nie jest ich specjalnością.

Specjalizują się w sztuce lub muzyce
i myślą, że nie umieją pisać.

Daję im czyste kartki i temat.

Może to być coś prostego:

Napisz o pechowym
zdarzeniu z dzieciństwa.

Jest jeden warunek:
trzeba pisać po wariacku.

Chodzę i zachęcam: "Dawaj, dawaj".

Muszą tak pisać
przez godzinę czy dwie.

Udaje im się myśleć
przez pierwsze pięć minut.

Zmuszam ich do tego,

bo jeżeli piszesz powoli
i przez głowę przelatuje ci mnóstwo myśli,

wkrada się artystyczny diabeł.

Diabeł poda ci setki powodów,

dlaczego nie potrafisz pisać:

"Ludzie będą się z ciebie śmiali.
To nie jest dobre pisanie!"

"Co to za zdanie?
Ale bazgroły!"

Będzie mówił bardzo wiele rzeczy.

Musisz pędzić, żeby nie mógł nadążyć.

Naprawdę dobre pisanie,
jakie widziałem na zajęciach,

nie powstało z zadań
o odległym terminie oddania,

ale z 40- 60-minutowego
szalonego pisania,

ołówkiem, tuż obok mnie.

Studenci wpadają w rodzaj transu.

Po 30 czy 40 minutach
piszą, co popadnie.

Wtedy dokuczliwy diabeł znika.

Mogę więc powiedzieć:

Setki powodów, żeby nie być artystą,
nie są ważne.

Ważny jest ten jeden,
który czyni nas artystami.

Wymówki są nieistotne.

Większość artystów staje się nimi
z jednego powodu.

Kiedy uśpimy diabła w sercach
i zaczniemy własną sztukę,

wrogowie przyjdą z zewnątrz.

Przeważnie będą mieli
twarze naszych rodziców. (Śmiech)

Czasami wyglądają
jak małżonkowie,

ale to nie nasi rodzice
ani małżonkowie.

To diabły.

Przychodzą na Ziemię przekształceni,

by powstrzymać was
od bycia artystami.

Zadają magiczne pytanie.

Kiedy szukamy kółka teatralnego,
żeby spróbować aktorstwa,

albo chcemy uczyć się włoskich piosenek,

pada magiczne pytanie: "Po co?"

Ale sztuka nie jest po coś.

Sztuka jest ostatecznym celem.

Ratuje nasze dusze i powoduje,
że żyjemy szczęśliwi.

Pomaga nam wyrazić siebie
bez alkoholu czy narkotyków.

Odpowiadając na tak pragmatyczne pytanie

musimy być odważni.

"Dla zabawy. Przykro mi,
że bawię się dobrze bez ciebie".

Powiedzcie: "I tak to zrobię".

W idealnej przyszłości
każdy będzie mieć wiele tożsamości,

z których przynajmniej jedna jest artystą.

Kiedyś w Nowym Jorku złapałem taksówkę.

Z tyłu zobaczyłem
coś związanego ze teatrem.

Zapytałem kierowcę: "Co to jest?"

Wyjaśnił, że to jego sylwetka
i że jest aktorem.

Był taksówkarzem i aktorem.
Zapytałem, jakie role grywa.

Z dumą odpowiedział,
że grał Króla Leara.

Króla Leara.

"Kto mi potrafi powiedzieć, kim jestem?"

Wspaniałe zdanie z "Króla Leara".
O takim świecie marzę.

Ktoś jest za dnia golfistą,
a nocą - aktorem.

Albo taksówkarzem i aktorem,
bankierem i malarzem,

w tajemnicy lub publicznie
tworzącym własną sztukę.

W 1990 r. legendarna tancerka,
Martha Graham, przyjechała do Korei.

Wspaniała artystka,
już po dziewięćdziesiątce,

Na lotnisku reporter zadał jej
bardzo typowe pytanie:

"Jak zostać wspaniałą tancerką?

Ma pani jakieś porady
dla ambitnych tancerzy z Korei?"

To zdjęcie z 1948 r.,
gdy już była znaną artystką.

To pytanie zadano jej w 1990 r.

Odpowiedziała:

"Zwyczajnie to róbcie".

Byłem poruszony.

Tylko trzy słowa,
po czym opuściła lotnisko.

Co powinniśmy teraz zrobić?

Bądźmy artystami. Natychmiast. Jak?

Zwyczajnie to róbmy.

Dziękuję.

(Oklaski)