Јонг - ха Ким: Биди уметник, токму сега!

Зошто воопшто престануваме да си играме и да создаваме? Со шарм и хумор, познатиот корејски автор Јонг-ха Ким се повикува на светските уметници со цел да ве охрабри да го ослободите детето во вас -- уметникот кој сака да си игра засекогаш. (Снимено на TEDx Сеул).

Темата на мојот денешен говор е,

„Станете уметник, токму СЕГА.“

Повеќето луѓе кога оваа тема ќе се спомене

се стресуваат и не сакаат да зборуваат:

„Уметноста не ме исполнува, а и зафатен сум сега.

Треба да одам на училиште, да најдам работа,

треба да ги однесам децата на часови...“

Си мислите, „Премногу сум зафатен/а. Немам време за уметност.“

Постојат стотици причини за да не бидеме уметници.

Зарем не ви текнуваат во моментов?

Имаме бескрајно многу причини за да не бидеме,

а немаме ниту една за да бидеме.

Не знаеме зошто би биле уметници,

но имаме многу причини зошто не можеме да бидеме.

Зошто луѓето се дистанцираат од уметноста?

Можеби си мислите дека уметноста е за високо надарените

или за оние кои имаат темелна и професионална обука.

А некои од вас можеби мислат дека се премногу оддалечени од уметноста.

Па можеби е така, но сепак јас не се согласувам.

Ова е темата на мојот денешен говор.

Сите ние се раѓаме како уметници.

Ако имате деца, знаете на што мислам.

Скоро сè што прават децата е уметност.

Цртаат со фломастери по ѕидот.

Танцуваат на Son Dam Bi танцот на ТВ,

но тоа и не можете да наречете Son Dam Bi танц -- тоа е нивниот детски танц.

Тие танцуваат некој чуден танц, а своето пеење им го наметнуваат на сите.

Можеби само нивните родители можат да ја поднесат оваа уметност,

и бидејќи ваквата уметност тие ја вежбаат цел ден,

да бидеме искрени, луѓето се заморуваат по малку.

Децата некогаш изведуваат монодрами --

домашните игри се навистина монодрами или претстави.

Некои пак деца, кога малку ќе пораснат,

почнуваат да лажат.

Вообичаено родителите ја паметат првата лага на детето.

И тогаш се шокирани.

„Сега покажуваш кој си навистина, „вели мајката. Се прашува, „Зошто прави сè како татко му?“

Па го испрашува, „Каков човек ќе бидеш утре?“

Но, не треба да се грижите.

Кога детето ќе почне да лаже, во тој момент започнува кажувањето на приказни.

Тие зборуваат за работи кои не ги виделе.

Тоа е неверојатно. Тоа е прекрасен момент.

Родителите би требало да го слават.

„Ураа! Моето момче конечно почна да лаже!“

Во ред! Тоа е знак за прослава.

На пример, детето вели, „Мамо, погоди што? Сретнав вонземјанин кога си доаѓав накај дома.“

Типичната мајка би рекла, „Престани да зборуваш глупости.“

Но, идеалниот родител би изреагирал вака:

„Стварно? Вонземјанин, хм? Како изгледаше? Ти рече нешто?

Каде го сретна?“ „А, пред супермаркетот.“

Кога разговарате вака,

детето мора да смисли нешто друго за да биде доследно на она што го започнало.

Многу бргу, приказната се развива.

Секако дека ова е детска приказна,

но смислувањето на реченици кои одат една по друга

е нешто што го прават и професионалните писатели како мене.

Во суштина, не постои разлика.

Роланд Барт за Флоберовите романи го кажал следново:

„Флобер не напиша роман.

Тој само ги поврза речениците една по друга.

Еросот помеѓу речениците е суштината на Флоберовиот роман.“

Токму така -- романот, во основа, е пишување на една реченица,

потоа, без нарушување на смислата на првата,

се пишува следната реченица.

На тој начин ги поврзувате речениците.

Погледнете ја оваа реченица:

„Едно утро, кога Грегор Самса се разбудил од лош сон, открил дека е трансформиран во монструозна и вошлива бубачка.“

Ова е првата реченица од „Метаморфозис“ на Франц Кафка.

Преку пишување на една ваква неоправдана реченица,

па продолжувањето со друга за да ја оправдате првата,

трудот на Кафка стана ремек дело на современата литература.

Кафка не го покажал своето дело на татко му.

Не бил во добри односи со татко му.

Сам ја напишал оваа реченица.

Да му ја покажел, веројатно ќе си помислел, "Син ми начисто одлепил."

И тоа е точно. Уметноста е уствари благо лудило,

а оправдувањето на речениците

е многу слично на детското оправдување.

Дете кое штотуку почнало да лаже

го превзема првиот чекор како раскажувач.

Децата создаваат уметност.

Не се заморуваат и се забавуваат правејќи го тоа.

Деновиве бев на Чеџу островот.

Кога децата се на плажа, повеќето од нив сакаат да си играат во водата.

Но некои од нив поминуваат многу време во песокот,

правејќи планини и мориња -- добро, не мориња,

но различни работи -- луѓе и кучиња, и сл.

Но родителите им велат,

„Сè ќе избришат брановите.“

Со други зборови, бескорисно е тоа што го правиш.

Нема потреба.

Но на децата баш им е гајле.

Тие се забавуваат во моментот

и продолжуваат да си играат во песокот.

Децата тоа не го прават бидејќи некој им кажал така.

Не им наредил шефот

или некој друг, тие едноставно го прават.

Кога сте биле мали, можам да се обложам дека сте уживале во примитивната уметност.

Кога ќе побарам од моите студенти да пишуваат за нивниот најсреќен момент,

многумина пишуваат за разни уметнички искуства кои ги имале како деца.

Како учеле да свират пијано и како свиреле со четири раце со нивниот другар,

или како изведувале смешен скеч со нивните пријатели, пришто изгледале како идиоти. За такви работи.

Или за моментот кога го развиле првиот филм исликан со стариот фотоапарат.

Тие зборуваат за ваквите искуства.

Сигурно и вие сте имале вакви моменти.

Во ваквите мигови, уметноста нè усреќува,

бидејќи не е работа.

Работата не ве усреќува, нели? Најчесто е напорна.

Францускиот писател Мишел Турниè има една позната изрека.

Иако е малку проблематична.

„Работата е против човековата природа, бидејќи нè заморува.“

Зошто би нè заморувала ако е дел од нашата природа?

Играта не нè заморува.

Можеме да си играме цела вечер.

Ако работиме преку ноќ, треба да ни платат за прекувремена работа.

Зошто? Бидејќи нè истоштува и чувствуваме замор.

Но, децата се занимаваат со уметност заради забава. Тоа е игра.

Тие не цртаат за да го продадат делото на некој клиент

и не свират пијано за да го издржуваат своето семејство.

Секако, имало деца кои морале да го прават и тоа.

Го знаете овој господин така?

Тој морал да оди на турнеи низ Европа за да го издржува своето семејство --

Волфганг Амадеус Моцарт --

но тоа било векови наназад, па можеме да го сметаме како исклучок.

За жал, во одреден момент нашата уметност, нашето радосно време завршува.

Децата мора да одат на часови, во училиште, да напишат домашна работа

и секако одат на часови по пијано или балет,

но повеќе не се забавуваат.

Ви кажуваат да го правите тоа, и одите на натпревари. Како може тоа да биде забавно?

Ако сте во основно училиште и сè уште цртате по ѕид,

тогаш сигурно ќе си имате проблеми со мајка ви.

Освен тоа, ако продолжите,

и како возрасен, да се однесувате како уметник,

тогаш постојано сте под притисок --

луѓето ќе ги преиспитуваат вашите постапки и ќе бараат да се однесувате соодветно.

Еве ја мојата приказна. Бев осмо одделение и се пријавив на натпревар по цртање во училиште во Гјонкбокгунг.

Дадов сè од себе, а мојот наставник дојде

и ме праша, „Што правиш?“

„Цртам внимателно,“ му одговорив.

„Зошто користиш само црна боја?“

И навистина, јас како споулавен го боев блокчето со црна боја.

И му објаснив,

„Ова е мрачна ноќ, а враната си седи на гранка.“

Тогаш мојот наставник рече,

„Стварно? Па, Јонг-ха, веројатно не те бива за цртање, но имаш талент за раскажување.“

Камо среќа да го кажеше тоа.

Уствари ми кажа, "Копук ниеден,

сега ќе си го добиеш." (Смеа)

Требаше да нацрташ палата,Гјонкбокгун , или сл.,

но јас боев сè во црно,

и така ме исфрли од групата.

Имаше и многу девојчиња,

па бев ептен исплашен.

Не ми ги прифатија ниту објаснувањата, ниту изговорите,

и навистина си го извлеков подебелиот крај.

Да беше идеален наставник, ќе изреагираше онака како што кажав пред малку,

„Јанг-ха можеби нема талент за цртање,

но има дарба за смислување на приказни,“ и ќе ме охрабреше.

Но таквите наставници ретко се наоѓаат.

Подоцна, пораснав и отидов во една европска галерија -

Бев студент -- и си помислив

дека тоа што ми го направи беше навистина нефер. Погледнете на што налетав. (Смеа)

Вакви дела биле изложени во Базел, а јас бев казнет

и стоев пред палатата со мојот цртеж во уста.

Погледнете го ова. Зарем не ви личи на тапет?

Современатa уметност, подоцна дознав,

не може да се објасни со неубедлива приказна како мојата. Никаде не се спомнуваат врани.

Повеќето дела немаат наслов.

Како и да е, современата уметност во 20-тиот век настојува

да направи нешто необично, а потоа ја пополнува празнината со некакво објаснување и толкување --

во суштина, исто како што јас направив.

Секако дека моето дело беше многу аматерско,

но еве да се осврнеме на некои познати примери.

Ова дело е на Пикасо.

Го вглавил кормилото во седиштето од велосипедот и го нарекол „Бикова глава." Звучи убедливо, нели?

Следно, писоарот е поставен во страна и е наречен „Фонтана."

Ова дело е на Дишан.

Пополнување на празнината помеѓу објаснувањето и чудниот акт со некаква приказна --

со тоа се занимава современата уметност.

Пикасо дури и изјавил:

„Не го сликам она што го гледам, туку она што го мислам.“

Значи не морало да ја сликам палатата.

Камо да знаев тогаш што рекол Пикасо. Ќе имав аргументи пред мојот наставник.

За жал, малите уметници во нас

се осудени на смрт уште пред да започне борбата против угнетувачите на уметноста.

Остануваат заробени внатре.

Тоа е нашата трагедија.

И, што се случува кога малите уметници ќе ги заклучите, ќе ги казните или дури ќе ги убиете?

Нашите уметнички желби не исчезнуваат.

Сакаме да се изразиме, да се пронајдеме себеси,

но кога уметникот е мртов, уметничката желба се пројавува во темна форма.

Во караоке баровите, постојано има луѓе кои пеат

„She is Gone" или "Hotel California"

имитирајќи ги гитарските рифови.

Обично звучат грозно. Навистина грозно.

Некои луѓе стануваат вакви рокери.

А некои луѓе пак, играат по клубовите.

Луѓето кои би уживале во раскажувањето на приказни,

завршуваат тролајќи на интернет по цела ноќ.

И на тој начин, талентот за пишување се пројавува во мрачна форма.

Понекогаш татковците се повозбудени од нивните деца,

си играат со Лего коцки или составуваат пластични роботи.

Велат „Не фаќај, тато ќе го направи.“

Детето ќе си отиде,

а таткото сам си прави замоци.

Ова значи дека нашите уметнички импулси се потиснати, но не се исчезнати.

Но честопати се пројавуваат во негативна форма т.е. во вид на завист.

Ја знаете песната „Сакам да бидам на ТВ“? Зошто би го сакале тоа?

На ТВ има многу луѓе кои го прават она што ние сме сакале да го правиме,

но не сме успеале.

Танцуваат, глумат -- и колку повеќе го прават тоа толку повеќе се славни.

Па почнуваме да им завидуваме.

Стануваме диктатори со далечинско и почнуваме да ги критикуваме луѓето на ТВ.

„Па и не знае баш да глуми.“ „Ова го нарекуваш пеење? Она не може да погоди ни еден тон.“

Со огромна леснотија го кажуваме ова.

Стануваме љубоморни, не затоа што сме злобни,

туку затоа што во нас има мал уметник кој е потиснат.

Така мислам јас.

Тогаш што треба

да направиме?

Треба да си започнеме сопствена уметност.

Да го исклучиме телевизорот,

да се одлогираме од интернет,

да станеме и да почнеме да правиме нешто.

Во драмското училиште каде што предавам,

имаме предмет наречен Драмска уметност.

По овој предмет, сите студенти мораат да направат претстава.

Меѓутоа, оние на кои глумата им е главен предмет нема да глумат.

Тие може да ја напишат претставата, на пример,

а писателите ќе се занимаваат со сценската уметност.

Вака ја правите претставата.

Студентите отпрвин се сомневаат во своите способности,

но подоцна им станува многу интересно. Досега немам видено несреќен учесник.

Во училиште, во војска, па дури и во душевна болница, кога ќе ги поттикнете луѓето на ова, потоа тие уживаат.

Сум го видел ова во војска, многу луѓе се забавуваа правејќи претстави.

Имам и едно друго искуство:

На моите часови по пишување, на студентите им давам специјални задачи.

Моите студенти се како вас -- на повеќето пишувањето не им е главен предмет.

На некои главна им е музиката или уметноста и мислат дека не знаат да пишуваат.

На нив им давам празен табак и тема.

Може да биде едноставна тема:

Пишувајте за најнесреќните моменти од детството.

Постои само едно правило: Мора да пишувате божем сте луди.

Шетам околу нив и ги охрабрувам.

„Ајде! Ајде!“ Треба да пишуваат како луди еден час или два.

Може да размислуваат само првите 5 минути.

А ги терам да пишуваат како луди, затоа што

многу мисли минуваат низ главата и ако пишувате споро,

тогаш ќе ви се вовлече уметничкиот демон.

Демонот ќе ви каже стотици причини

зошто не можете да пишувате:

„Луѓето ќе ти се смеат. Ова не е добро напишано!

Каква реченица е ова? Види си го ракописот!“

Ќе ви каже многу работи.

Мора да трчате брзо за да не ве стигне демонот.

Најдобрите текстови кои сум ги видел на моите часови

не се оние кои биле пишувани долго време,

туку оние лудачките кои се пишувани пред мене

со пенкало во рок од 40 до 60 минути.

Студентите запаѓаат во некаков транс.

После 30 или 40 минути, тие пишуваат без да знаат што пишуваат.

Во тој момент, зајадливиот демон исчезнува.

Можам да кажам дека:

не се важни стотиците причини заради кои не можеме да бидеме уметници,

туку важна е едната причина заради која мораме да бидеме уметници.

Не е важно зошто не можеме.

Многу уметници станале уметници поради една причина.

Кога ќе го успиеме демонот и ќе започнеме со нашата уметност,

се појавуваат надворешните непријатели.

Воглавно го имаат ликот на нашите родители (Смеа).

Понекогаш го имаат ликот на нашите сопружници,

но тоа не се вашите родители/сопружници.

Тое се демони. Демони.

Тие доаѓаат на земјата набрзина трансформирани

за да ве спречат во намерата да бидете уметник.

И си имаат магични прашања.

Кога ќе кажеме, „Ќе се пробам во глума. Има драмско училиште во близина,“ или

„Сакам да научам италијански песни,“ тие ќе прашаат „Навистина? Глума? За што ќе ти е тоа?

Магичното прашање е, „За што ќе ти е тоа?“

Но уметноста не постои за нешто друго.

Самата уметноста е крајната цел.

Ни ја чува душата и ни го усреќува животот.

Ни помага да се изразиме и да бидеме среќни без помош на алкохол или дрога.

За да одговориме на едно такво прагматично прашање,

треба да бидеме цврсти.

„Па, само поради забава. Жал ми е што ќе се забавувам без тебе,“

тоа треба да го кажете. „Во секој случај ќе си се забавувам.“

Идеалната иднина која што ја замислувам е место каде што сите ние ќе имаме повеќе идентитети,

од кои барем еден е уметнички.

Еднаш кога бев во Њујорк се качив во такси. Седнав на задното седиште,

и пред мене видов нешто поврзано со некоја претстава.

Го прашав таксистот, „Што е ова?“

Рече дека тоа му е профил. „Тогаш што сте вие?“ Го прашав. „Глумец,“ ми рече.

Беше таксист и глумец. Го прашав, „Какви улоги најчесто глумите?“

А тој гордо ми одговори дека го глуми Кралот Лир.

Кралот Лир.

„Кој може да ми каже кој сум јас?“ -

- одлична реченица од Кралот Лир. Тоа е светот за кој јас сонувам.

Некој е играч на голф преку ден, а навечер е писател.

Или е таксист и глумец, банкар и сликар,

тајно или јавно се занимава со својата уметност.

Во 1990, Марта Грем, легендата на модерниот танц, дојде во Кореја.

Голем уметник, тогаш во нејзините деведесети, пристигна на аеродромот Гимпо,

а еден новинар и постави едно типично прашање:

„Што треба да направите за да станете извонреден танчер?

Имате некој совет за идните корејски танчери?“

Таа била генијална. Оваа слика е направена во 1948 и тогаш веќе била познат уметник.

Во 1990, ѝ го поставиле ова прашање.

И еве што одговори:

„Едноставно пробајте.“

Јас бев трогнат.

Само овие два збора и го напушти аеродромот. Тоа е тоа.

И што треба да направиме сега?

Ајде да бидеме уметници, токму сега. Уште сега. Како?

Едноставно пробајте!

Ви благодарам.

(Аплауз)