Return to Video

ကမ္ဘာပေါ်က သက်ရှိိဘဝရဲ့ ဆန်းကြယ်တဲ့ မူလအစ - Luka Wright

  • 0:09 - 0:12
    လွန်ခဲ့တဲ့ ဘီလီယံချီ နှစ်များတုန်းက
    အသက်နုသေးတဲ့ ကမ္ဘာဂြိုဟ်ပေါ်မှာ
  • 0:12 - 0:17
    သာမန် အော်ဂဲနစ်ဒြပ်ပေါင်းများက ပိုမိုရှုပ်
    ထွေးတဲ့ ဒြပ်ပေါင်းများအဖြစ် စုစည်းခဲ့လို့
  • 0:17 - 0:20
    ကြီးထွားလာနိုင်ကြပြီး
    မျိုးပွားလာနိုင်ကြတယ်။
  • 0:20 - 0:23
    ၎င်းတို့ဟာ ကမ္ဘာပေါ်က
    ပထမဦးဆုံး သက်ရှိတွေဖြစ်ခဲ့ကြပြီး
  • 0:23 - 0:28
    ဒီနေ့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ နေထိုင်နေကြတဲ့
    မျိုးစိတ် ဘီလီယံချီတို့ကို
  • 0:28 - 0:31
    ဖန်တီး မျိုးပွားအောင် လုပ်ပေးခဲ့ကြတာပါ။
  • 0:31 - 0:34
    အဲဒီတုန်းက သက်ရှိမျာ
    း နေထိုင်ဖို့ သင့်လျော်တဲ့
  • 0:34 - 0:38
    ကမ္ဘာကြီးဟာ ဘာမှမရှိ
    ကင်းမဲ့နေခဲ့တဲ့ ပုံစံမျိုးပါ။
  • 0:38 - 0:42
    နုနယ်သေးတဲ့ ဂြိုဟ်ပေါ်မှာ
    နေရာတိုင်းလိုလိုမှာ ငလျင် လှုပ်နေခဲ့ပါတယ်။
  • 0:42 - 0:45
    အဲဒါနဲ့ နေထိုင်လို့ ရနိုင်တဲ့ လေထုကို
    ဖန်တီးပေးနိုင်ခဲ့တယ်။
  • 0:45 - 0:49
    အဲဒါနဲ့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ သက်ရှိဘဝဟာ
    ဘယ်နေရာမှာ စတင်ခဲ့တာလဲ။
  • 0:49 - 0:51
    ဘဝရဲ့ မူရင်းအစကို ရှာကြည့်ရန်
  • 0:51 - 0:57
    ဘယ်သက်ရှိပုံစံအတွက်မဆို အခြေခံလိုအပ်ချက်
    တွေကို ဦးစွာနားလည်ရန် အရေးကြီးပါတယ်။
  • 0:57 - 1:02
    အသက်ရှင်ရန် လိုအပ်တဲ့ ဒြပ်ပေါင်းများထဲမှာ
    ဟိုက်ဒရိုဂျင်၊ မီသိန်း၊ နိုက်ထရိုဂျင်၊
  • 1:02 - 1:05
    ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက်၊ ဖော့စဖိတ်နှင့်
    အမိုးနီးယား ပါပါတယ်။
  • 1:05 - 1:10
    အဲဒီ ပါဝင်ပစ္စည်းတွေ
    ထိတွေ့ဓာတ်ပြုနိုင်ရန်အတွက်
  • 1:10 - 1:13
    အရည်ဖျော်ရည် - ရေ လိုအပ်ခဲ့တယ်။
  • 1:13 - 1:16
    ပြီးတော့ ကြီးထွား မျိုးပွားရန် အတွက်ကျတော့
  • 1:16 - 1:19
    သက်ရှိအားလုံးတို့ဟာ စွမ်းအင် အရင်းအမြစ်
    လိုအပ်ခဲ့ကြတယ်။
  • 1:19 - 1:22
    သက်ရှိ ပုံစံတွေကို စခန်းနှစ်ခုအဖြစ်
    ခွဲခြားပေးနိုင်ပါတယ်-
  • 1:22 - 1:26
    autotroph ခေါ် ကိုယ်ပိုင်စွမ်းအင်ကို
    ဖန်တီးကြတဲ့ အပင်များနဲ့
  • 1:26 - 1:31
    စွမ်းအင်ထုတ်လုပ်ရန် တခြား ဇီဝရုပ်များကို
    စားသုံးကြရတဲ့ heterotroph တို့ပါ။
  • 1:31 - 1:36
    ပထမ သက်ရှိပုံစံတွေက
    အခြား ဇီဝရုပ်များကို စားသုံးရန် မလိုအပ်တဲ့
  • 1:36 - 1:38
    autotroph ဖြစ်ခဲ့လို့
    လိုအပ်တဲ့ စွမ်းအင်ကို
  • 1:38 - 1:43
    နေသလို့မဟုတ် ဓာတုဒြပါပေါင်းများမှ
    ရရှိခဲ့ကြပါတယ်။
  • 1:43 - 1:47
    ဒီတော့ ဒီလိုထူးခြားချက် နှစ်ခုစလုံး
    တွေ့ရတဲ့ နေရာက ဘယ်ဟာလဲ။
  • 1:47 - 1:50
    သမုဒ္ဒရာ မျက်နှာပြင်နဲ့ နီးစပ်ခဲ့ကြတဲ့
    မြေနဲ့ နေရာများပါ။
  • 1:50 - 1:53
    ပြီးတော့ နေရောင်ခြည်ကို ရရှိနိုင်ဖို့လည်း
    လိုအပ်ခဲ့ပါတယ်။
  • 1:53 - 1:58
    ဒါပေမဲ့ သက်ရှိများ စပေါ်ပေါက်လာစဉ်တုန်းက
    ခရမ်းလွန်ရောင်ခြည်က ပြင်းထန်ခဲ့လို့
  • 1:58 - 2:01
    သက်ရှိများ အဲဒီမှာ
    ရှင်သန်ရန် ခဲယဉ်းခဲ့ပါတယ်။
  • 2:01 - 2:05
    အဲဒီ ရောင်ခြည်များမှ ကာကွယ်ပေးနိုင်ခဲ့တဲ့
    နေရာနဲ့
  • 2:05 - 2:07
    အခြားစွမ်းအင် အရင်းအမြစ်ကို ပေးနိုင်ခဲ့တာက
  • 2:07 - 2:11
    သမုဒ္ဒရာကြမ်းပြင် တဝမ်းမှာ အများအပြား
    ရှိနေကြတဲ့ ရေပူထွက်ပေါက်တွေပါ၊
  • 2:11 - 2:17
    ကီလိုမီတာချီ ရှည်လျားတဲ့ ပင်လယ်များထဲမှာ
    ရှိကြလျက် လုံးဝမှောင်မည်းတဲ့ နေရာပါ။
  • 2:17 - 2:21
    ရေပူထွက်ပေါက်များဟာ ကမ္ဘာ့အပေါ်ယံလွှာထဲက
    အက်ကြောင်းတွေပါ၊
  • 2:21 - 2:24
    ပင်လယ်ရေတွေ ကျောက်အရည်ပျော်နေတဲ့
    အတွင်းပိုင်းထဲကို စီးဝင်ကြလျက်
  • 2:24 - 2:27
    မြင့်မားတဲ့ အပူချိန်ဖြင့်
    ပြန်မောင်းထုတ်ခံကြရတယ်၊
  • 2:27 - 2:33
    ရေနဲ့အတူ ဓာတ်သတ္တုတွေ ပါဝတဲ့ အမှုန်များနဲ့
    သာမန် ဓာတုဒြပ်ပေါင်းများ ပါလာတတ်တယ်။
  • 2:33 - 2:35
    စွမ်းအင်ဟာ အထူးသဖြင့်
    ရေပူအက်ကြောင်းများရဲ့
  • 2:35 - 2:39
    နက်ရှိုင်းကြတဲ့ အနားများထဲက
    ဓာတုပစ္စည်းများထဲမှာ စုဝေးလျက် ရှိနေကြတယ်။
  • 2:39 - 2:43
    ရေပူ အက်ကြောင်းများကို ညွှန်ပြနေတဲ့
    နောက် အထောက်အထား တစ်မျိုးလည်း ရှိပါသေးတယ်-
  • 2:43 - 2:49
    သက်ရှိများရဲ့ Last Universal
    Common Ancestor (LUCA) ပါ။
  • 2:49 - 2:54
    LUCA ဟာ ပထမဦးဆုံး ဘဝပုံစံ ဟုတ်ပုံမရပေမဲ့
    ကျုပ်တို့ ခြေရာခံ တွေ့ထားတဲ့ အရာပါ။
  • 2:54 - 2:58
    ဒါတောင် LUCA ရဲ့
    ပုံပန်းကို ကျုပ်တို့ မသိကြပါ-
  • 2:58 - 3:02
    ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်း LUCA မရှိပါ၊
    မျက်မှောက်ခေတ် LUCA လည်းမရှိပါ-
  • 3:02 - 3:07
    အဲဒီအစား ဒီနေ့တွင် တွေ့မြင်ရတဲ့ ဘဝပုံစံ
    သုံးမျိုးရဲ့ မျိုးဗီဇတွေကို ပေါင်းစပ်လျက်
  • 3:07 - 3:11
    အဲဒီလို အမည်ပေး ခေါ်ဝေါ်ကြတာပါ။
  • 3:11 - 3:16
    အဲဒီမျိုးဗီဇများကို တွေ့ရသမျှ မျိုးစိတ်
    များနဲ့ အကောင်များထဲ တွေ့နိုင်ရာ
  • 3:16 - 3:19
    ဘုံဖြစ်တဲ့ ဘိုးဘေးတစ်ဦးမှ
    ဆင်းသက်လာခဲ့ကြရမှာပါ။
  • 3:19 - 3:25
    မျှဝေနေတဲ့ အဲဒီလိုဗီဇများက LUCA ဟာ အောက်ဆီ
    ဂျင်မရှိ ပူပြင်းတဲ့ နေရာမှာ နေထိုင်ခဲ့ပြီး
  • 3:25 - 3:28
    စွမ်းအင်ကို ဓာတုပစ္စည်းထဲမှ ရရှိခဲ့ကြောင်း
    ထောက်ပြနေပါတယ်-
  • 3:28 - 3:32
    ခုနက ပြောပြခဲ့တဲ့ ရေပူထွက်ပေါက် နားမှာ
    တွေ့ရတာမျိုး ဖြစ်ပါတယ်။
  • 3:32 - 3:35
    ရေပူထွက်ပေါက် အက်ကြောင်း
    နှစ်မျိုး ရှိတတ်တယ်-
  • 3:35 - 3:37
    မီးခိုးနက် နဲ့ မီးခိုးဖြူ
    အက်ကြောင်းများပါ။
  • 3:37 - 3:41
    မီးခိုးနက် အက်ကြောင်းတွေက ငရဲမီးပါလျက်
    ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုက် ကြွယ်ဝပြီး
  • 3:41 - 3:47
    ဆဲလ်စီယပ် ဒီဂရီ ရာချီအထိ ပူပြင်းကာ
    ကန့်၊ အသံ၊ ကြေးနီ၊
  • 3:47 - 3:50
    နဲ့ အသက်ရှင်ရန် လိုအပ်တဲ့ အခြား မရှိမဖြစ်
    လိုအပ်တဲ့ သတ္တုများပါတယ်။
  • 3:50 - 3:55
    သိပ္ပံပညာရှင်တွေက မီးခိုးနက် အက်ကြောင်းဟာ
    LUCA အတွက် ပူလွန်းခဲ့ကြတယ်လို့ ယုံကြည်ပြီး
  • 3:55 - 4:00
    သက်ရှိဘဝ စတင်ရန်အတွက် မီးခိုးဖြူ
    အက်ကြောင်းများကို ဦးစားပေးလာကြတယ်။
  • 4:00 - 4:02
    မီးခိုးဖြူ တွင်းများ အကြားမှာ
  • 4:02 - 4:07
    အတ္တလန္တိတ်အလယ်ပိုင်းရှိ
    ရေပူထွက်ပေါက် နေရာဟာ
  • 4:07 - 4:11
    သက်ရှိဘဝ မူလနေရာအဖြစ်
    နာမည်အကြီးဆုံး ဖြစ်လာပါတယ်။
  • 4:11 - 4:17
    အဲဒီမှ ထွက်လာကြတဲ့ ပင်လယ်ရေဟာ alkaline
    များပြီး ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ် မပါပါ။
  • 4:17 - 4:21
    ဒါပေမဲ့ အဲဒီမှာ မီသိန်းဓာတ်ကြွယ်ဝပြီး
    အပူချိန်ဟာ ပိုပြီး အဆင်ပြေပါတယ်။
  • 4:21 - 4:25
    ကပ်လျက်ရှိကြတဲ့ မီးခိုးနက် ထွက်ပေါက်များက
    လိုတဲ့ ကာဗွန်ဒိုင်အောက်ဆိုဒ်ကို ပေးကြလို့
  • 4:25 - 4:28
    Lost City မှာ ဘဝဟာ
    စပြီး ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ခဲ့ပါတယ်။
  • 4:28 - 4:32
    အဦးဆုံး သက်ရှိ ပေါ်ပေါက်စေတဲ့ ပံ့ပိုးချက်
    သုံးခုစလုံး အဲဒီမှာ ရှိခဲ့ခြင်းဖြင့်
  • 4:32 - 4:36
    ဒီနေ့ မယုံနိုင်ဖွယ်ရာဖြစ်တဲ့ ကမ္ဘာပေါ်က
    မတူကွဲပြားတဲ့ သက်ရှိတွေ ပေါ်ပေါက်လာကြတာပါ။
Title:
ကမ္ဘာပေါ်က သက်ရှိိဘဝရဲ့ ဆန်းကြယ်တဲ့ မူလအစ - Luka Wright
Speaker:
- Luka Wright
Description:

သင်ခန်းစာ အပြည့်ကို ကြည့်ရန် - https://ed.ted.com/lessons/the-mysterious-origins-of-life-on-earth-luka-seamus-wright

လွန်ခဲ့တဲ့ ဘီလီယံချီ နှစ်များတုန်းက အသက်နုသေးတဲ့ ကမ္ဘာဂြိုဟ်ပေါ်မှာ သာမန် အော်ဂဲနစ်ဒြပ်ပေါင်းများဟာ ပိုမိုရှုပ်ထွေးတဲ့ ဒြပ်ပေါင်းများ အဖြစ် စုစည်းခဲ့ကြလို့ ကြီးထွားလာနိုင်ကြပြီး မျိုးပွားလာနိုင်ကြတယ်။ ထိုစဉ်တုန်းက ကမ္ဘာပေါ်မှာ နေရာတိုင်းလိုလိုမှာ ငလျင်တွေ တချိန်လုံး လှုပ်နေခဲ့ကြပြီး လေထုဟာလည်း သက်ရှိများ ရှင်သန် နေထိုင်ရေးအတွက် လုံးဝကို မကောင်းခဲ့ပါဘူး။ ဒီလိုဆိုရင် သက်ရှိဘဝဟာ ဘယ်မှာ စပေါ်ပေါက်လာခဲ့တာလဲ။ Luka Wright ကနေပြီး ကျုပ်တို့ ဂြိုဟ်ပေါ်မှာ ဒီနေ့ တွေ့မြင်နိုင်တဲ့ မျိုးစိတ်ပေါင်း ဘီလီယံချီတို့ နေထိုင်လာနေကြတဲ့ သက်ရှိဘဝရဲ့ မူလအစကို စူးစမ်း တင်ပြထားပါတယ်။

Luka Seamus Wright ရဲ့ သင်ခန်းစာကို Nick Hilditch မှ ညွှန်ကြား ရိုက်ကူး တင်ဆက်ထားပါတယ်။
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:37

Burmese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.