Nasıl yardım isteriz -- ve "evet" cevabını alırız

Yardım istemek zordur. Ama yaşamın zorluklarını atlatabilmek için bunu yapmaya sürekli ihtiyaç duyarız. Peki, nasıl daha rahat yardım isteyebiliriz? Bu eyleme geçirilebilir konuşmada sosyal psikolog Heidi Grant, yardım istemek ve yardım alabilmek için uygulayabileceğimiz ve karşımızdakinin de bu süreçte faydalı hissetmesini sağlayacak dört basit kuralı açıklıyor.

Yardım istemek oldukça zor, değil mi?

Aslında insanların en çok korktuğu on şey
listelerinde buna hiç rastlamadım.

O listelerde topluluk önünde konuşma

veya ölüm vardı.

Eminim yardım istemek de
o listelerde olmalı.

Yardıma ihtiyacımız olduğunu söylemekten
korkmamız birçok yönden saçma olsa da

sevdiklerimizden, arkadaşımızdan,
iş arkadaşınızdan

veya bir yabancıdan yardım istemek
nedense rahatsız edici ve can sıkıcı.

Bu yüzden çoğumuz mümkün olduğunda
yardım istemekten kaçınıyor.

Babam da kaybolduğunda
birine yol tarifi sormaktansa

timsahlarla dolu bir bataklıktan geçmeyi
tercih eden babalar ordusundandı.

Çocukluğumda ailece tatile çıkmıştık.

Güney Jersey'deki evimizden
Colonial Williamsburg'a gidiyorduk

ve fena hâlde kaybolduğumuzu hatırlıyorum.

Annem ve ben kenara çekmesi
ve yol tarifi sorması için yalvardık.

O kesinlikle reddetti

ve hatta kaybolmadığımıza bizi ikna etti;

hep orada ne olduğunu bilmek istiyormuş.

(Gülüşmeler)

Yardım isteyeceksek,

ki istemek zorundayız,
her gün istiyoruz,

bunu rahatça yapmaya başlamanın tek yolu
bu konuda kendimizi geliştirmek

ve birinden yardım istediğinizde
evet deme ihtimallerini artırmak.

Sadece bununla kalmayıp size yardım etmeyi
tatmin edici ve yapmaya değer bulacaklar

çünkü bu şekilde, gelecekte de
size yardım etmek için motive olacaklar.

İş arkadaşlarımla birlikte
yaptığım bir araştırma

birinden yardım istediğimizde
neden bazen evet

bazen hayır dediği konusunu
bayağı bir aydınlattı.

Şunu söyleyerek başlayayım,

yardıma ihtiyacınız olduğunda

yardım istemeniz gerekiyor,

duyulacak bir şekilde.

Tamam mı?

Psikologların "şeffaflık yanılsaması"
olarak adlandırdıkları şeyi

hepimiz bir nebze de olsa yaşıyoruz.

Bu kısaca; düşünce,
duygu ve ihtiyaçlarımızın

başkalarına aşikâr olduğuna inanmamız.

Bu, doğru değil ama inanıyoruz

ve genelde öylece durup
birinin ihtiyaçlarımızı fark etmesini

ve kendiliğinden yardım
teklif etmesini bekliyoruz.

Bu gerçekten kötü bir varsayım.

İhtiyaçlarınızın ne olduğunu anlamanın
ne kadar zor olduğunu geçin,

size nasıl destek olabileceklerini
anlamak konusunda

size yakın kişiler bile
genellikle zorlanıyor.

Partnerim şu soruları her gün
birkaç kez sorma alışkanlığı edindi:

"İyi misin? Bir şeye ihtiyacın var mı?"

Çünkü yardıma ihtiyacım olduğunda
bunu belli etmede gerçekten çok kötüyüm.

Ama o, hak ettiğimden çok daha sabırlı
ve yardım etme konusunda

başkalarından bekleme hakkımız
olduğundan çok daha fazla öngörülü.

Yani yardıma ihtiyacınız olduğunda
yardım istemeniz gerekiyor.

Bu arada, biri yardıma ihtiyacınız
olduğunu anlasa bile

yardım isteyip istemediğinizi
nasıl bilebilir ki?

Birisi istemeden ona yardım etmeyi
hiç denediniz mi?

Bu kişi meğer yardımınızı
istemiyor muymuş?

Birden kabalaşıyorlar, değil mi?

Yaşanmış bir olay anlatayım.

Geçen gün kızım okula hazırlanıyordu

ve o istemeden yardım etmeye karar verdim.

(Gülüşmeler)

Açık renkli kıyafetlerin ona
çok yakıştığını düşünüyorum nedense.

Ama o daha koyu,
daha nötr tonları tercih ediyor.

İşte ben de yardımsever bir şekilde

biraz daha az karamsar bir şeyler
bulabileceğini söyledim.

(Gülüşmeler)

Eğer bakışlar öldürebilseydi

şu an burada olmazdım.

Kendiliğinden yardım teklif etmediklerinde
başkalarını suçlayamayız

çünkü yardım isteyip
istemediğimizi bilmiyorlar.

Araştırmalar gösteriyor ki

iş yerinde meslektaşların birbirine olan
yardımlarının yüzde doksanı

açıkça yapılan yardım istekleri
üzerine gerçekleşiyor.

Yani "Yardımına ihtiyacım var"
cümlesini söylemek zorundasınız.

Bunun başka yolu yok.

Şimdi, bu konuda kendimizi geliştirmek

ve yardım istediğimizde
insanların yardım etmesini sağlamak için

aklımızda tutmamız gereken
bazı yardımcı kurallar var.

Birinci kural:

Yardım isterken isteğiniz
ve nedeni konusunda çok açık olun.

Üstü kapalı ve dolaylı
yoldan yapılan istekler

yardım eden kişiye
çok da yardımcı olmuyor.

Bizden istediğiniz şeyin
ne olduğunu bilemiyoruz

ve aynı derecede önemli olarak

size gerçekten yardım edip
edemeyeceğimizi de bilmiyoruz.

Hiç kimse yardımının
kötü olmasını istemez.

Muhtemelen benim gibi siz de

LinkedIn'deki çok hoş yabancılardan
böyle istekler alıyorsunuzdur.

Mesela "Bir kahve içmek için
buluşup iletişime geçelim"

ya da "Görüş ve düşüncelerinizi
almak istiyorum."

Böyle istekleri her zaman
görmezden geliyorum.

Kötü biri olduğum için değil,

sadece benden ne istediğinizi

veya benden umduğunuz yardımın
ne olduğunu bilmediğimde

bu, ilgimi çekmiyor.

Kimsenin ilgisini çekmez.

Tam olarak ne yapmamı istediklerini
açıkça söyleselerdi

çok daha fazla ilgimi çekerdi

çünkü eminim ki
istedikleri belli bir şey var.

Açıkça "Sizin şirketinizde
çalışma olanaklarını görüşmek istiyorum,"

"İlginizi çekecek bir konuda

birlikte yapabileceğimiz
bir araştırma sunmak istiyorum"

veya "Tıp fakültesine girebilmek için
tavsiyelerinizi almak isterim" deyin.

Teknik olarak sonuncusuyla ilgili
size yardımcı olamam

çünkü öyle bir doktor değilim.

Ama sizi, yardım edebilecek
birine yönlendirebilirim.

İkinci kural, bu gerçekten önemli:

Vazgeçmekten, özür dilemekten
ve rüşvetten kaçının.

Bu, kesinlikle önemli.

Bunlar tanıdık geliyor mu?

"Senden bunu isteyeceğim için
çok çok üzgünüm."

"Seni bununla rahatsız etmek
hiç hoşuma gitmiyor."

"Eğer yardımın olmadan bunu yapmamın
bir yolu olsaydı yardımını istemezdim."

(Gülüşmeler)

Bazen insanlar yardım isterken güçsüz
ve açgözlü olmadıklarını kanıtlamak için

o kadar istekli oluyorlar ki

ne kadar rahatsız hissetmenize
neden olduklarını hiç fark etmiyorlar.

Sen benden yardım istemekten
bu kadar nefret ediyorken

sana yardım etmeyi
nasıl memnun edici bulabilirim ki?

Sizin işinizi görmeleri için yabancılara
ödeme yapmak kabul edilebilir olsa da

arkadaşlarınızı ve meslektaşlarınızı
size yardım etmeleri için

ücretle teşvik etmek söz konusu
olduğunda çok dikkatli olmalısınız.

İlişkimiz olan kişilerle
karşılıklı yardımlaşmak

ilişkinin doğal bir parçası

ve birbirimize önem verdiğimizi
göstermenin bir yolu.

Ücretle teşvik etmeyi ve ödeme
yapmayı ilişkinize katarsanız

olacak şey şudur ki
ilişki, ilişki gibi hissettirmekten çok

alışveriş gibi hissettirir.

Bu, birbirinizden
uzaklaşmanıza neden olur

ve işe bakın ki bu da insanların
yardım etme ihtimalini düşürür.

Biri size yardım ettiğinde
minnettarlığınızı göstermek için

kendiliğinizden bir hediye
etmeniz son derece hoş.

Ama yeni dairenize taşınmanızda
size yardım etmesi için

arkadaşınıza ödeme yapmayı
önermek doğru değil.

Üçüncü kural, samimi söylüyorum:

E-posta veya mesaj ortamında
yardım istemeyin.

Gerçekten lütfen yapmayın.

E-posta ve mesaj samimi değil.

Bazen başka olanağımızın
olmadığının farkındayım.

Ama genelde olan şu:

E-posta ve mesaj ortamında
yardım istemeyi tercih ediyoruz

çünkü bunu yapmak
daha az garip hissettiriyor.

E-posta ve mesaj ortamında daha az garip
hissettiren başka bir şey ne?

"Hayır" demek.

Bunu destekleyen bir araştırma da varmış.

Yüz yüze yapılan yardım isteklerinin
kabul edilme ihtimali

e-posta üzerinden yapılanlara göre
30 kat daha fazla.

Bu yüzden önemli bir şey olduğunda
ve birinin yardımına ihtiyaç duyduğunuzda

yardım istemek için yüz yüze görüşün

veya telefonunuzu
telefon etmek için kullanın --

(Gülüşmeler)

ihtiyacınız olan yardımı istemek için.

Sonuncusu

ve bu gerçekten ama gerçekten çok önemli

ve konu yardım isteme olduğunda
muhtemelen en çok gözden kaçan kural:

Birinden yardım istediğinizde
ve o yardım etmeyi kabul ettiğinde

yardımının etkilerini ona bildirin.

Yardım etmenin en güzel yönünün
yardım etmenin kendisi olduğuna inanmak,

yaygın bir yanlış kanı.

Bu, doğru değil.

Yardım etmenin en güzel yönü
yardımınızın amacına ulaştığını,

belli bir etkisi olduğunu
ve faydalı olduğunuzu bilmek.

Yardımımın sizi nasıl etkilediği
hakkında hiçbir bilgim olmazsa

bu konuda nasıl hissedebilirim?

Üniversitede öğretim görevlisi
olduğum yıllar boyunca

insanların meslek edinmeleri
ve yüksek lisans yapmaları için

birçok kişiye referans mektubu yazdım

ve bu kişilerden yaklaşık yüzde 95'ine
ne olduğu hakkında hiçbir fikrim yok.

Size yardımcı olup olmadığımı

ve istediğiniz şeyi elde etmenizi
sağlayıp sağlamadığımı bilmiyorsam

mektup yazmak için harcadığım zaman
ve emek hakkında nasıl hissederim?

Faydalı hissetme düşüncesi,

bazı tür bağış isteklerinin
çok ikna edici olmasının bir nedeni

çünkü edeceğiniz yardımın etkisini

canlı bir şekilde hayal etmenizi sağlıyor.

Örneğin, DonorsChoose'u ele alalım.

İnternet ortamına giriyorsunuz,

yardım etmek istediğiniz sınıfın
öğretmeninin adını yazıyorsunuz

ve onların istedikleri belli eşyaları;
örneğin mikroskop, dizüstü

veya esnek oturma düzeni için
mobilyalar satın alıyorsunuz.

Böyle bir rica, paramın sağlayacağı
iyiliği hayal etmemi çok kolaylaştırıyor.

O kadar kolaylaştırıyor ki
bağış yapmaya karar verdiğim anda

bağışımın etkisini hissedebiliyorum.

Peki bu kuruluş başka ne yapıyor?

Yardımınızın etkilerini size bildiriyor.

Bağış yapanlar o sınıftaki
öğrencilerden mektuplar alıyor,

sınıfın fotoğraflarını görüyor.

Fark yarattıklarını biliyorlar.

Bu, hepimizin günlük hayatında
yapması gereken bir şey,

özellikle de eğer insanların bize
uzun vadede yardım etmelerini istiyorsak.

İş arkadaşınıza,
büyük bir satış elde etmenizde

veya geçmeyi umduğunuz mülakatı geçmenizde
onun yardımının etkili olduğunu söyleyin.

Partnerinize, verdiği desteğin

zor zamanları atlatmanızı
mümkün kıldığını söyleyin.

Kedi bakıcınıza, siz uzaktayken

kedileriniz bir şekilde hiçbir şeyi
kırmadığı için çok mutlu olduğunuzu

ve iyi iş çıkardığını söyleyin.

Uzun lafın kısası,

yardım istemenin kolay olmadığını
gerçekten biliyorum.

Hepimiz bunu yapmaktan biraz korkuyoruz,

güçsüz hissetmemize neden oluyor.

Ama modern çalışmanın
ve modern hayatın gerçeği şu ki

kimse tek başına yapamıyor.

Boşlukta kimse başarılı olamıyor.

Başarılı olmak için başka kişilere,
onların desteğine ve iş birliğine

her zamankinden çok ihtiyacımız var.

Yardıma ihtiyacınız olduğunda
duyulacak bir şekilde yardım isteyin

ve bunu, aldığınız cevabın
"evet" olma ihtimalini yükseltecek

ve yardım eden kişinin kendini harika
hissetmesini sağlayacak bir şekilde yapın

çünkü ikiniz de bunu hak ediyorsunuz.

Teşekkür ederim.

(Alkışlar)