Dlaczego boimy się nie tego, co trzeba? - Gerd Gigerenzer

Obejrzyj całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/how-likely-is-a-shark-attack-gerd-gigerenzer

Nowy lek zmniejsza ryzyko ataku serca o 40%. Ataki rekinów się podwoiły. Picie litra napojów gazowanych dziennie zwiększa dwukrotnie ryzyko raka. Właśnie tak często wyglądają artykuły o ryzyku, co może być mylące. Jak lepiej oceniać ryzyko? Gerd Gigerenzer zgłębia temat różnicy między ryzykiem względnym i absolutnym.

Nowy lek zmniejsza ryzyko
ataku serca o 40%.

Liczba ataków rekinów się podwoiła.

Picie litra napojów gazowanych dziennie
zwiększa dwukrotnie ryzyko raka.

To wszystko przykłady względnego ryzyka.

Artykuły często właśnie tak
opisują ryzyko.

Ocena ryzyka jest plątaniną
myślenia statystycznego

i osobistych preferencji.

Powszechną trudność sprawia różnica

między ryzykiem względnym,
a ryzykiem absolutnym.

Ryzyko to prawdopodobieństwo,
że zdarzenie nastąpi.

Może być wyrażone w procentach,

jak np.: zawały serca
zdarzają się u 11% mężczyzn

w wieku od 60 do 79 lat,

lub jako współczynnik:
co roku jeden na 2 miliony nurków

wzdłuż zachodniego wybrzeża Australii
zginie w zębach rekina.

Te liczby wyrażają
ryzyko absolutne ataków serca

lub ataków rekina w każdej z grup.

Zmiany ryzyka mogą być wyrażone
jako ryzyko względne lub bezwzględne.

Na przykład w 2009 roku
przegląd badań mammograficznych wykazał

zmniejszoną liczbę zgonów na raka piersi:
z pięciu do czterech kobiet na tysiąc.

Absolutne obniżenie ryzyka to około 0.1%,

ale względne obniżenie ryzyka
z 5 zgonów na raka do 4

to 20%.

Opierając się na tej większej liczbie,

przeceniano wpływ mammografii.

Żeby zobaczyć, czemu różnica
między tymi sposobami wyrażania ryzyka

ma znaczenie, spójrzmy na przykładowy lek,

który ma zmniejszać
ryzyko ataku serca o 40%.

Wyobraźmy sobie, że w grupie 1000 osób,

które nie przyjmowały tego leku,
10 doznałoby ataku serca.

Ryzyko absolutne to 10 na 1000, czyli 1%.

Jeśli podobna grupa 1000 osób
przyjęłaby lek,

przypadków ataku serca byłoby 6.

Innymi słowy, lek mógłby
zapobiec 4 na 10 ataków serca;

względne obniżenie ryzyka to 40%.

Tymczasem ryzyko absolutne
spadło zaledwie z 1% do 0,6%.

40% względnego obniżenia ryzyka
brzmi o wiele poważniej.

Ale z pewnością zapobieżenie
choćby kilku zawałom,

lub innym szkodliwym efektom
jest opłacalne, prawda?

Niekoniecznie.

Problem w tym, że wybór,
który zmniejsza jakieś ryzyko,

może wystawić nas na inne.

Przypuśćmy, że wspomniany lek
powoduje nowotwór u połowy z1% pacjentów.

W naszej grupie 1000 ludzi

lek zapobiegłby 4 zawałom,

ale pojawiłoby się
5 przypadków nowotworów.

Względne obniżenie ryzyka zawału
brzmi znacząco,

a absolutne ryzyko nowotworu
wydaje się nieznaczne,

ale wynika z nich
taka sama liczba przypadków.

W prawdziwym życiu

indywidualna ocena ryzyka
różni się w zależności

od osobistych okoliczności oceniającego.

Jeśli masz w rodzinie
przypadki zachorowań na serce,

możesz mieć większą motywację,
aby wziąć lekarstwo,

które obniży ryzyko ataku serca,

nawet jeśli wiadomo, że absolutne ryzyko
spadnie tylko nieznacznie.

Czasem trzeba wybierać
między niebezpieczeństwami,

które trudno bezpośrednio porównać.

Jeśli na przykład wspomniany lek

niósł wyższe ryzyko wyniszczających,
lecz nie zagrażających życiu

skutków ubocznych
jak np. migrena, a nie rak,

ocena, czy warto podjąć ryzyko,
może się zmienić.

Czasem nie ma jednego słusznego wyboru.

Jedni uważają, że warto unikać
nawet znikomego ryzyka ataku rekina,

bo ominie cię tylko kąpiel w oceanie.

Inni za nic nie odpuściliby pływania,

by uniknąć obiektywnie małego
ryzyka ataku.

Przez to wszystko ocena ryzyka
jest od podstaw podchwytliwa,

a informacje o nim mylące,

zwłaszcza jeśli część informacji
jest w kontekście absolutnym,

a część - względnym.

Zrozumienie, jak działają te pomiary,

pomoże sprostać temu zamieszaniu

i lepiej oszacować ryzyko.