< Return to Video

Cực quang được tạo ra từ gió Mặt Trời như thế nào? - Michael Molina

  • 0:16 - 0:17
    Mỗi giây trôi qua,
  • 0:18 - 0:21
    một triệu tấn vật chất
    bị thổi bay khỏi Mặt Trời
  • 0:21 - 0:24
    với vận tốc hơn 1.600.000 km/h,
  • 0:24 - 0:27
    lên đường va chạm với Trái Đất.
  • 0:28 - 0:29
    Rất may, đây không phải là
  • 0:30 - 0:33
    mở đầu một phim mới của Michael Bay.
  • 0:33 - 0:36
    Đây là Cuộc hành trình của Cực Quang
  • 0:37 - 0:40
    Bắc và Nam cực quang,
    còn gọi là ánh sáng phương Bắc
  • 0:40 - 0:42
    và ánh sáng phương Nam,
  • 0:42 - 0:45
    xảy ra khi các hạt năng lượng từ Mặt Trời
  • 0:45 - 0:47
    va vào nguyên tử trung hoà
    trong khí quyển.
  • 0:47 - 0:50
    Năng lượng từ va chạm này
    tạo một cảnh tượng ánh sáng
  • 0:50 - 0:53
    mà nhân loại đã chiêm ngưỡng từ xa xưa.
  • 0:53 - 0:55
    Nhưng chuyến đi của các hạt không đơn giản
  • 0:55 - 0:57
    chỉ là đi từ Mặt Trời tới Trái Đất.
  • 0:57 - 1:00
    Như một chuyến đi
    xuyên đất nước,
  • 1:00 - 1:02
    có những khúc ngoặt
    không ai rõ phương hướng.
  • 1:02 - 1:04
    Hãy theo dấu
    chuyến xuyên thiên hà này,
  • 1:04 - 1:06
    với ba điểm mấu chốt:
  • 1:06 - 1:10
    rời Mặt Trời,
    dừng tại từ trường Trái Đất
  • 1:10 - 1:12
    và về tới tầng khí quyển của chúng ta.
  • 1:13 - 1:16
    Hạt proton và điện tử tạo ra bắc cực quang
  • 1:16 - 1:18
    khởi hành từ vành nhật hoa.
  • 1:18 - 1:20
    Vành nhật hoa là tầng ngoài cùng
    của khí quyển Mặt Trời
  • 1:20 - 1:22
    và là một trong
    các vùng nóng nhất.
  • 1:22 - 1:26
    Nhiệt độ cao
    làm rung các nguyên tố hidro và heli
  • 1:26 - 1:28
    và bắn ra các hạt proton và electron
  • 1:28 - 1:31
    như rũ bỏ một lớp áo trong ngày nắng nóng.
  • 1:31 - 1:34
    Nôn nóng và sẵn sàng xuất phát,
  • 1:34 - 1:36
    tốc độ của những proton
    và electron này
  • 1:36 - 1:38
    vượt qua trọng lực của Mặt Trời,
  • 1:38 - 1:42
    chúng hợp thành plasma,
    một trạng thái khí tích điện.
  • 1:42 - 1:45
    Luồng plasma bất biến này
    di chuyển ra khỏi Mặt Trời,
  • 1:45 - 1:47
    được gọi là gió Mặt Trời.
  • 1:56 - 2:00
    Nhưng Trái Đất sẽ chặn gió Mặt Trời
    không cho đi thẳng vào hành tinh
  • 2:00 - 2:02
    bằng một khúc quanh - từ quyển.
  • 2:02 - 2:05
    Từ quyển được hình thành
    từ các dòng sức từ của Trái Đất
  • 2:05 - 2:07
    và bảo vệ Trái Đất
    khỏi gió Mặt Trời
  • 2:07 - 2:09
    bằng cách gửi đi các hạt
    bao quanh Trái Đất.
  • 2:09 - 2:12
    Cơ hội để tiếp tục
    đi xuyên tầng khí quyển
  • 2:12 - 2:16
    chỉ tới khi từ quyển bị mất kiểm soát
    bởi một đoàn "du hành khách" mới.
  • 2:16 - 2:17
    Đây là "cơn phun trào cực quang",
  • 2:18 - 2:19
    xảy ra khi Mặt Trời phóng ra
  • 2:19 - 2:21
    quả cầu plasma khổng lồ
    vào gió Mặt Trời.
  • 2:22 - 2:25
    Khi dòng phun trào này
    va vào Trái Đất,
  • 2:25 - 2:29
    nó lấn át từ quyển
    và tạo ra một cơn bão từ.
  • 2:29 - 2:32
    Cơn bão này ép lên từ quyển,
    cho đến khi từ quyển bật lại
  • 2:33 - 2:35
    như một sợi dây cao su,
  • 2:35 - 2:38
    làm văng ra các hạt bay về phía Trái Đất.
  • 2:38 - 2:42
    Lực hút của từ trường lúc đó
    kéo các hạt này xuống tới oval cực quang
  • 2:42 - 2:45
    cũng là nơi xảy ra Bắc và Nam cực quang.
  • 2:46 - 2:49
    Kết thúc hành trình 93 triệu dặm
    xuyên thiên hà,
  • 2:49 - 2:52
    các hạt từ gió Mặt Trời có
    màn trình diễn ánh sáng ngoạn mục
  • 2:52 - 2:53
    với trợ giúp từ vài người bạn.
  • 2:53 - 2:55
    Cách bề mặt Trái Đất từ 20 tới 200 dặm,
  • 2:55 - 2:59
    các electron và proton
    mừng rỡ khi được gặp mặt
  • 2:59 - 3:02
    các nguyên tử oxy và nitơ.
  • 3:02 - 3:04
    Các hạt từ Mặt Tời đập tay ăn mừng,
    truyền năng lượng
  • 3:04 - 3:07
    vào nguyên tử trung hoà
    oxy và nitơ từ Trái Đất.
  • 3:07 - 3:10
    Khi các nguyên tử trong khí quyển
    tiếp xúc với các hạt,
  • 3:10 - 3:13
    chúng phấn khích
    và giải phóng các photon.
  • 3:13 - 3:16
    Photon là các lượng tử ánh sáng.
  • 3:16 - 3:17
    Màu của cực quang trên bầu trời
  • 3:18 - 3:20
    phụ thuộc vào tần số
    của photon nguyên tử.
  • 3:20 - 3:23
    Nguyên tử oxy bị kích thích
    sinh ra màu lục và màu đỏ,
  • 3:23 - 3:26
    còn nguyên tử nitơ bị kích thích
    sinh ra màu lam và màu đỏ đậm.
  • 3:27 - 3:29
    Tất cả những cuộc va chạm này
  • 3:29 - 3:31
    tạo nên Bắc và Nam cực quang.
  • 3:35 - 3:38
    Cực quang thấy rõ nhất
    vào đêm trời quang
  • 3:38 - 3:40
    ở những vùng gần cực Bắc và cực Nam.
  • 3:40 - 3:42
    Ban đêm là lí tưởng nhất
  • 3:42 - 3:44
    vì Cực quang yếu hơn ánh sáng Mặt Trời,
  • 3:44 - 3:45
    không thể thấy được vào ban ngày.
  • 3:46 - 3:50
    Hãy nhớ quan sát bầu trời
    và tra cứu mô hình năng lượng Mặt Trời,
  • 3:50 - 3:52
    đặc biệt về vết đen
    và vết sáng Mặt Trời,
  • 3:52 - 3:55
    chúng là chỉ dẫn tốt khi
    dự đoán hiện tượng cực quang.
Title:
Cực quang được tạo ra từ gió Mặt Trời như thế nào? - Michael Molina
Description:

Xem bài giảng đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/how-epic-solar-winds-make-brilliant-polar-lights-michael-molina

Tại sao chúng ta có thể thấy được những ánh sáng lộng lẫy trên bầu trời đêm vùng cực Bắc và cực Nam? Ánh sáng phương Bắc và Ánh sáng phương Nam xảy ra khi các hạt chứa năng lượng cao bắn ra từ vành nhật hoa của Mặt Trời, bay về phía Trái Đất và gặp các hạt trung hoà trong tầng khí quyển của chúng ta -- để cuối cùng tạo ra những ánh sáng và màu sắc phi thường. Michael Molina sẽ giải thích cho chúng ta từng giai đoạn của hiện tượng ngoạn mục này.

Bài giảng của Michael Molina, minh hoạ bới Franco Barroeta.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:10

Vietnamese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.